Anatomi dan Fisiologi Pada Tubuh Manusia PDF

Preview

Summary

ANATOMI DAN FISIOLOGI PADA TUBUH MANUSIA Ns. Suarnianti., SKM., S.Kep. M.Kes. ANATOMI DAN FISIOLOGI PADA TUBUH MANUSIA Ns. Suarnianti., SKM., S.Kep. M.Kes. Edisi Asli Hak Cipta © 2016, Indomedia Pustaka Gebang No. 59 RT. 03 RW. 44 Wedomartani Ngemplak, Sleman, Yogyakarta, 55583 Telp. : (0274) 283061...

Description

Accelerat ing t he world's research.

Anatomi dan Fisiologi Pada Tubuh Manusia indomedia pustaka

Related papers DAFTAR ISI DAN ANAT OMI FISIOLOGI Tasya Bakt a

Anat omi-dan-Fisiologi-Manusia-Komprehensif.pdf riakrisdiana mei17 Anat omi dan Fisiologi Manusia Komprehensif Tasya Bakt a

Download a PDF Pack of t he best relat ed papers 

ANATOMI DAN FISIOLOGI PADA TUBUH MANUSIA

Ns. Suarnianti., SKM., S.Kep. M.Kes.

ANATOMI DAN FISIOLOGI PADA TUBUH MANUSIA

Ns. Suarnianti., SKM., S.Kep. M.Kes.

Edisi Asli Hak Cipta © 2016, Indomedia Pustaka Gebang No. 59 RT. 03 RW. 44 Wedomartani Ngemplak, Sleman, Yogyakarta, 55583 Telp. : (0274) 2830613 Website : www.indomediapustaka.com E-mail : [email protected]

Hak cipta dilindungi undang-undang. Dilarang memperbanyak sebagian atau seluruh isi buku ini dalam bentuk apa pun, baik secara elektronik maupun mekanik, termasuk memfotokopi, merekam, atau dengan menggunakan sistem penyimpanan lainnya, tanpa izin tertulis dari Penerbit.

UNDANG-UNDANG NOMOR 19 TAHUN 2002 TENTANG HAK CIPTA 1.

2.

Barang siapa dengan sengaja dan tanpa hak mengumumkan atau memperbanyak suatu ciptaan atau memberi izin untuk itu, dipidana dengan pidana penjara paling lama 7 (tujuh) tahun dan/atau denda paling banyak Rp 5.000.000.000,00 (lima miliar rupiah). Barang siapa dengan sengaja menyiarkan, memamerkan, mengedarkan, atau menjual kepada umum suatu ciptaan atau barang hasil pelanggaran Hak Cipta atau Hak Terkait sebagaimana dimaksud pada ayat (1), dipidana dengan pidana penjara paling lama 5 (lima) tahun dan/atau denda paling banyak Rp 500.000.000,00 (lima ratus juta rupiah).

Suarnianti Anatomi dan Fisiologi pada Tubuh Manusia/Suarnianti Edisi Pertama —Yogyakarta: Indomedia Pustaka, 2016 1 jil., 17 × 24 cm, 230 hal. ISBN: 978-602-74281-9-5 1. Kesehatan I. Judul

2. Anatomi dan Fisiologi pada Tubuh Manusia II. Suarnianti

KATA PENGANTAR

Alhamdulillah, puji syukur kami panjatkan kehadirat Tuhan Yang Maha Kuasa atas berkat rahmat dan inayah-Nya sehingga buku ajar Anatomi dan Fisiologi pada Tubuh Manusia ini dapat terselesaikan. Mata kuliah Anatomi dan Fisiologi pada Tubuh Manusia merupakan mata kuliah paling dasar yang harus dipahami oleh setiap mahasiswa kesehatan. Anatomi merupakan ilmu yang berfokus pada bentuk dan susunan tubuh manusia, sedangkan fisiologi merupakan ilmu yang berfokus pada fungsi tiap bagian tubuh manusia. Buku ajar Anatomi dan Fisiologi pada Tubuh Manusia ini didesain untuk memudahkan mahasiswa dalam menambah referensi tentang ilmu anatomi dan fisiologi. Buku ajar Anatomi dan Fisiologi pada Tubuh Manusia ini berisikan bahan ajar dasar yang dikembangkan sesuai kurikulum di Sekolah Tinggi Ilmu Kesehatan. Bahan ajar dasar yang dituliskan dalam buku ajar ini terdiri dari enam belas bab, yaitu: (1) Pengantar Anatomi dan Fisiologi Tubuh Manusia, (2) Sel, (3) Jaringan dan membran, (4) Sistem integumen, (5) Sistem skeletal, (6) Sistem muskular, (7) Sistem saraf, (8) Sistem sensori, (9) Sistem endokrin (10) Sistem sirkulasi, (11) Sistem respirasi, (12) Sistem perkemihan, (13) Cairan tubuh dan elektrolit, (14) Sistem pencernaan, (15) Keseimbangan energi dan regulasi suhu, dan (16) Sistem reproduksi.

iii

iv

Anatomi dan Fisiologi pada Tubuh Manusia

Perkuliahan Anatomi dan Fisiologi pada Tubuh Manusia dirancang untuk dilaksanakan sebanyak 12-14 kali pertemuan tatap muka atau selama satu semester. Dalam perkuliahan ini mahasiswa akan mempelajari bagaimana anatomi dan fisiologi pada tubuh manusia. Demikianlah buku ajar ini disusun untuk keperluan penyelenggaraan perkuliahan Anatomi dan Fisiologi pada Tubuh Manusia bagi mahasiswa kesehatan. Tentunya buku ajar ini masih jauh dari sempurna, oleh karena itu kritik dan saran sangat kami harapkan demi kesempurnaan buku ajar ini.

DAFTAR ISI

Kata Pengantar ................................................................................................. Daftar Isi ..........................................................................................................

iii v

Bab 1

Pengantar Anatomi dan Fisiologi Tubuh Manusia ......................... 1.1 Apa itu Anatomi dan Fisiologi? .................................................................... 1.2 Homeostatis ......................................................................................................... 1.3 Tingkat Struktural Organisasi Tubuh........................................................ 1.4 Peristilahan Anatomi........................................................................................ Soal Latihan ...................................................................................................................... Referensi ............................................................................................................................

1 2 2 3 4 6 6

Bab 2

Sel ....................................................................................................... 2.1 Sel ............................................................................................................................. 2.1.1 Membran Plasma ............................................................................. 2.1.2 Nukleus ................................................................................................ 2.1.3 Sitoplasma .......................................................................................... 2.2 Reproduksi Sel .................................................................................................... Soal Latihan ...................................................................................................................... Referensi ............................................................................................................................

7 8 8 11 12 14 15 16

v

vi

Anatomi dan Fisiologi pada Tubuh Manusia

Bab 3

Jaringan dan Membran .................................................................... 3.1 Jaringan .................................................................................................................. 3.2 Jenis-Jenis Jaringan ........................................................................................... 3.2.1 Jaringan Epitel ................................................................................... 3.2.2 Jaringan Ikat/Penyokong.............................................................. 3.2.3 Jaringan Saraf .................................................................................... 3.2.4 Jaringan Otot ...................................................................................... Soal Latihan ...................................................................................................................... Referensi ............................................................................................................................

17 18 18 18 20 22 22 23 23

Bab 4

Sistem Integumen ............................................................................. 4.1 Kulit ......................................................................................................................... 4.1.1 Epidermis ............................................................................................ 4.1.2 Dermis .................................................................................................. 4.1.3 Hipodermis ......................................................................................... 4.2 Organ Pelengkap Kulit ..................................................................................... 4.2.1 Rambut ................................................................................................. 4.2.2 Kuku....................................................................................................... 4.2.3 Kelenjar Keringat ............................................................................. 4.2.4 Kelenjar Minyak................................................................................ Soal Latihan ...................................................................................................................... Referensi ............................................................................................................................

25 26 27 27 28 28 28 29 29 29 29 30

Bab 5

Sistem Skeletal .................................................................................. 5.1 Tulang ..................................................................................................................... 5.1.1 Fungsi tulang ..................................................................................... 5.1.2 Klasifikasi tulang .............................................................................. 5.1.3 Komposisi jaringan tulang ........................................................... 5.1.4 Perkembangan Tulang ................................................................... 5.1.5 Pertumbuhan Tulang ..................................................................... 5.1.6 Homestatis Tulang .......................................................................... 5.2 Organisasi Rangka ............................................................................................. 5.2.1 Tengkorak: Kranium dan Tulang Wajah................................. 5.2.2 Tulang Hioid....................................................................................... 5.2.3 Tulang Belakang ............................................................................... 5.2.4 Toraks ................................................................................................... 5.2.5 Gelang Bahu ....................................................................................... 5.2.6 Anggota Tubuh Atas ....................................................................... 5.2.7 Gelang Panggul.................................................................................. 5.2.8 Anggota Tubuh Bawah .................................................................. 5.3 Persendian ............................................................................................................ 5.3.1 Klasifikasi Struktural...................................................................... 5.3.2 Klasifikasi Fungsional ....................................................................

31 32 32 32 32 34 35 35 36 37 40 41 43 43 44 44 45 46 46 47

vii

Daftar Isi

Soal Latihan ...................................................................................................................... Referensi ............................................................................................................................

48 48

Sistem Muskular................................................................................ 6.1 Struktur Otot........................................................................................................ 6.1.1 Komponen Jaringan Ikat yang Berhubungan dengan Jaringan Otot ...................................................................................... 6.1.2 Struktur Mikroskopik Otot .......................................................... 6.2 Jenis-jenis Otot .................................................................................................... 6.3 Fisiologi Kontraksi Otot Rangka .................................................................. 6.4 Metabolisme Otot .............................................................................................. 6.5 Penamaan Otot Rangka ................................................................................... 6.6 Otot Rangka Utama ........................................................................................... Soal Latihan ...................................................................................................................... Referensi ............................................................................................................................

49 50

Bab 7

Sistem Saraf ....................................................................................... 7.1 Sel-sel pada Sistem Saraf ................................................................................ 7.1.1 Neuron .................................................................................................. 7.1.2 Sel Neuroglia ...................................................................................... 7.1.3 Sistem Komunikasi Sel .................................................................. 7.2 Komponen Sistem Saraf .................................................................................. 7.2.1 Sistem Saraf Pusat (SSP) ............................................................... 7.2.2 Sistem Saraf Tepi (SST) ................................................................. 7.3 Mekanisme Refleks Fisiologis ...................................................................... Soal Latihan ...................................................................................................................... Referensi ............................................................................................................................

65 66 66 68 69 69 69 76 79 80 81

Bab 8

Sistem Sensori ................................................................................... 8.1 Pengertian dan Klasifikasi Reseptor Sensori ......................................... 8.2 Indera Somatik.................................................................................................... 8.3 Indera Penglihatan ............................................................................................ 8.3.1 Proses Penglihatan .......................................................................... 8.4 Indera Pendengaran dan Keseimbangan ................................................. 8.4.1 Telinga Luar........................................................................................ 8.4.2 Telinga Tengah .................................................................................. 8.4.3 Telinga Dalam (Labirin) ................................................................ 8.4.4 Proses Pendengaran ....................................................................... 8.4.5 Keseimbangan ................................................................................... 8.5 Indera Penciuman ............................................................................................. 8.6 Indera Pengecapan............................................................................................ Soal Latihan ...................................................................................................................... Referensi ............................................................................................................................

83 84 85 85 88 90 90 91 91 92 92 94 95 96 97

Bab 6

50 51 52 53 55 56 56 63 63

viii Bab 9

Anatomi dan Fisiologi pada Tubuh Manusia

Sistem Endokrin ................................................................................ 9.1 Hormon .................................................................................................................. 9.2 Mekanisme Kerja Hormon ............................................................................. 9.3 Pengendalian Produksi Hormon ................................................................. 9.4 Hipotalamus dan Kelenjar Pituitari ........................................................... 9.5 Organ dan Jaringan Endokrin ....................................................................... 9.6 Hormon Antagonistik ...................................................................................... Soal Latihan ...................................................................................................................... Referensi ............................................................................................................................

100 100 101 102 106 107 107 108

99

Bab 10

Sistem Sirkulasi ................................................................................. 10.1 Pengertian dan Komponen Sistem Sirkulasi .......................................... 10.2 Anatomi Fisiologi Jantung .............................................................................. 10.2.1 Lapisan Otot Jantung ...................................................................... 10.2.2 Selaput Jantung ................................................................................. 10.2.3 Ruang Jantung ................................................................................... 10.2.4 Katup Jantung .................................................................................... 10.2.5 Suplay Darah Otot Jantung........................................................... 10.2.6 Sistem Konduksi Jantung.............................................................. 10.2.7 Siklus Jantung .................................................................................... 10.2.8 Bunyi Jantung .................................................................................... 10.2.9 Frekuensi Jantung............................................................................ 10.2.10 Jantung sebagai Pemompa ........................................................... 10.3 Komponen Darah dan Fungsinya ................................................................ 10.3.1 Plasma Darah ..................................................................................... 10.3.2 Eritrosit ................................................................................................ 10.3.3 Leukosit................................................................................................ 10.3.4 Trombosit dan Hemostatis .......................................................... 10.4 Jalur Sistem Sirkulasi ....................................................................................... 10.4.1 Sirkuit Lengkap Aliran Darah ..................................................... 10.5 Pembuluh Darah................................................................................................. 10.5.1 Arteri ..................................................................................................... 10.5.2 Vena ....................................................................................................... 10.5.3 Kapiler .................................................................................................. Soal Latihan ...................................................................................................................... Referensi ............................................................................................................................

109 110 110 110 111 111 112 112 113 114 115 115 116 117 117 118 118 119 120 121 121 122 122 122 123 124

Bab 11

Sistem Respirasi ................................................................................ 11.1 Pengertian dan Proses Respirasi................................................................. 11.1.1 Ventilasi................................................................................................ 11.1.2 Respirasi Eksternal ......................................................................... 11.1.3 Transpor Gas ......................................................................................

125 126 126 126 127

ix

Daftar Isi

11.1.4 Respirasi Internal ............................................................................ 11.2 Fisiologi Saluran Res...