Budowa-normy-prawnej PDF

Preview

Summary

Download Budowa-normy-prawnej PDF

Description

Budowa normy prawnej Norma prawna jest regułą zachowania, która daje odpowiedź na pytanie: kto i w jakich warunkach, jak powinien postąpić (co jest mu np. Nakazane, zakazane lub dozwolone czynić). Na tej podstawie w każdej normie wskazuje się dwie podstawowe części składowe: hipotezę i dyspozycję: 1. Hipotezą nazywa się tę część normy, która określa adresata normy oraz warunki lub okoliczności, w których adresatowi temu jest coś nakazane czynić, coś czynić jest mu dozwolone lub jest zakazane; 2. Dyspozycją nazywa się tę część normy, która określa treść zachowania zakazanego, nakazanego lub dozwolonego, albo treść decyzji, którą należy podjąć w związku z zaistnieniem pewnych faktów. Ustalenie treści normy polega na określeniu jej zakresu i jej zakresu normowania (regulowania). Zakresem zastosowania nazywamy zbiór wszystkich stanów faktycznych (sytuacji), w których norma znajdzie zastosowanie. Zakres ten ustalamy na podstawie hipotezy normy. Zakres normowania, ustalamy na podstawie dyspozycji normy, oznacza zbiór zachowań adresatów normy, które ta norma reguluje. Sporne jest natomiast czy uregulowanie konsekwencji, jakie grożą za zachowanie niezgodne z dyspozycją normy, czyli tzw. Sankcji, jest treścią odrębnej normy, czy też trzecim, integralnym składnikiem każdej normy. W zależności od tego, ku któremu z tych ujęć się przychylimy, otrzymamy dwie różne koncepcje normy: 1) koncepcję norm sprężonych oraz 2) koncepcję trójelementową Ad 1) Koncepcja norm sprężonych. Analizując zachowania normowane przez prawodawcę oraz sankcje (kary) grożące za ich nieprzestrzeganie, można na ogół mówić nie o jednej, regulującej to wszystko normie, a raczej o parze norm: normie sankcjonowanej, określającej adresata i warunki, w jakich jest mu coś nakazane, zakazane lub dozwolone czynić (hipoteza) oraz treść owego nakazu, zakazu lub dozwolenia (dyspozycja) oraz związanej (sprężonej) z nią normie sankcjonującej. Ta ostatnia stanowi, iż w przypadku naruszenia normy sankcjonowanej (co występuje tu jako hipoteza) zostanie zastosowana dolegliwość, której rodzaj i stopień jest wyznaczany w treści tej normy. Dyspozycja normy sankcjonującej przewiduje więc zarówno obowiązek ponoszenia skutków naruszenia normy sankcjonowanej, jak i upoważnienie (kompetencję) dla organów państwa do realizacji tych skutków. Norma sankcjonowana skierowana jest do pewnych kategorii adresatów określonych rodzajowo (adresaci pierwotni - dłużnicy, właściciele, żołnierze). Norma sankcjonująca skierowana jest zawsze do organów władzy publicznej (adresaci wtórni - sąd, minister do spraw ochrony środowiska, urząd skarbowy), ponieważ w ich i tylko w ich kompetencji leży oficjalne stwierdzenie naruszenia normy sankcjonowanej i zachowania wobec jej naruszyciela określonej dolegliwości (sankcji). obie te normy są więc ze sobą funkcjonalnie powiązane. Norma sankcjonująca jest przy tym normą posiłkową, uruchamianą tylko wtedy, gdy naruszona została norma sankcjonowana. w społeczeństwie, w którym wszyscy obywatele przestrzegaliby prawa - jeśli przyjąć, że taki idealny stan byłby możliwy - funkcjonowałyby jedynie normy sankcjonowane. Normy sankcjonujące, w braku naruszeń norm sankcjonowanych, nie znajdowałyby zastosowania. Ad 2) Trójelementowa (trójczłonowa) koncepcja normy prawnej. To stanowisko było bardzo rozpowszechnione w polskim prawoznawstwie II połowy XX w. zdaniem jego zwolenników, pełna norma prawna musi obejmować wszystkie trzy elementy: hipotezę, dyspozycję i sankcję.

Stosowanie prawa wymaga od prawnika określenia adresata i warunków, w jakich jest on zobowiązany do pewnego zachowania się (hipoteza), treści uprawnień i obowiązków (dyspozycja) oraz ustalenia konsekwencji grożących w przypadku zachowania się sprzecznego ze wskazanym wzorem (sankcja). W tym wypadku sankcja jest rozumiana jako część normy prawnej. Stanowisko takie =, tkwiące korzeniami w założeniach pozytywizmu prawniczego, było również popierane argumentacją o charakterze socjologicznym. Podkreślano np. Że norma prawna, jak każda norma postępowania, jest powiązana z jakąś zbiorowością społeczną. To powiązanie znajduje m.in. =. wyraz w sankcji, czyli reakcji danej zbiorowości na przypadek naruszenia dyspozycji. Gdyby nie było sankcji członkowie danej zbiorowości mogliby bezkarnie naruszać prawo. Koncepcja trójczłonowej struktury normy prawnej nie wydaje się jednak w pełni przekonująca. Pomijając nawet fakt przytoczoną wyżej argumentację zwolenników koncepcji norm sprzężonych w przypadku pewnych rodzajów norm nie sposób w ogóle ustalić sankcji (leges imperfectae - ustawa niedoskonała). Niemożliwe lub bardzo utrudnione jest też czasem określenie sankcji dla norm mających charakter zasad prawnych. Również część norm prawa międzynarodowego publicznego pozbawiona jest sankcji zorganizowanej. Przyjęcie więc trójelementowej koncepcji normy podważałoby prawny charakter tych norm albo ich samodzielność. Także argumentacja socjologiczna może budzić wątpliwości. Uznanie, że sankcja jest niezbędnym składnikiem każdej normy, oznacza przyjęcie założenia, iż cel ustanowienia normy może być osiągnięty skutecznie tylko wówczas, gdy adresata przymusi su e do posłuchu groźbą sankcji. Założenie takie wypacza, naszym zdaniem, psychologiczny i społeczny sens prawa. Większość ludzi powstrzymuje się di naruszania prawa nie z powodu strachu przed karą, ale przez szacunek dla ludzkiego życia i innych wartości, które prawo chroni....