drr.hab. Radosław Markowski PDF

Preview

Summary

dr, hab, Witold Maciejewski...

Description

Rozwój społeczny w regionie Bałtyckim 2 ROK Postęp i Rozwój 1 WYKLAD 1) Od klasycznego podejścia – gospodarczego, do wielowymiarowego - PKB, inflacja, bezrobocie —> Nie wiele się zmieniło - HDI —> Dostępność i jakość służby zdrowia, edukacja - style życia + Antropocen 2) nauki społeczne - metodologia - prawdopodobieństwa nie prawa - demaskatorskie funkcje - problemy społeczne – DF, patologia wskaźnikowania. PS II generacji, A. Mauss 3) Skandynawia – Morze Bałtyckie - bogaci – biedni - wzorotwórczy – "dyfuzyjni" (o dyfucji) - specyfika Skandynawii - Welfare State/ Odmiany Kapitalizmu 4) Wielki Zwrot - 2020 O pozytywach COVID19 * retrospektywna refleksja * kapitalizm a Natura * nowa rola nauk społecznych * trade-offs * jaka nowa demokracja * czy nowa rola armii

Społeczeństwa ludzi czy grupy społeczne to zawsze zerka sie na to jakie są ludzkie profil aksjologiczne.

ZMIANA WARTOŚCI

Wartości ludzkie to niezwykle istotne wyznaczniki tego * kim ludzie są

* jakie są społeczeństwa * co ludzi łączy / dzieli ---> co powoduje konflikty społeczne?

Porównanie w czasie - (ostatnie 30 - 50 lat) ogromne zmiany obyczajów = norm i wartości; * stosunki między rodzicami i dziećmi * upadek (wszelkich) autorytetów * wzrost decentralizacji * upadek zależności hierarchicznych, kobiety z mężczyznami na równym poziomie. * zmiana koncepcji sukcesu społecznego (to posiadanie , materialne, finansowe --> dom, samochód.) 2-połowa XX w = Schumacher: "małe jest piękne" idea aby limitować swoje niepotrzebnie rozbudzone aspiracje. Klasa robotnicza zaczęła być konsumpcyjna, uburżuazyjniła się.

Z tego wszystkiego narodziło się wiele nowych ruchów kulturowych: -- lata 60 - te potem -- "zdrowa żywność" -- biznes spółdzielczy, spółdzielczość jako pomysł na biznes -- młodzieżowe kluby / restauracje Charakter zmiany wartości

Wartości są centralnymi elementami ludzkiej osobowości i aktywności. Wartości są RÓŻNE i bywają SPRZECZNE. Wartości są wielowymiarowe, a jednocześnie uhierarchizowane ---> Mowa o SYSTEMACH WARTOŚCI - to systemy determinują ludzkie zachowania.

Zanim doszło do obecnej transformacji: - lata 1960-te ; odejście od indywidualizmu [Riesman, "Samotny Tłum"] ku

* samorealizacji * celom wewnętrznym

Proces zmian wartości to także: -- odejście od religii --> sekularyzacja społeczeństw -- zmiany etyki pracy, z hierarchiczne w kierunku większego partnerstwa, poszanowania godności człowieka. Silne elementy organizacyjne, świat pracy się organizuje i broni swoich wartości. -- poziom konformizmu społecznego , ludzie są bardziej niezależni, skłonni bezrefleksyjnie popierać oczekiwania do nich skierowane, narasta koncepcja nieposłuszeństwa obywatelskiego [Inglehart]

Wyjaśnienie zmiany wartości

Koncepcja oparta o dwie hipotezy 1) HIPOTEZA NIEDOBORÓW (ekonomiczna) : Jednostki cenią te rzeczy, które są w niedostatku. Gdy coś trudno jest zdobyć = jest b. cenione np. ==> "woda w okresie suszy", "czysta trawa, gdy wszędzie są brudy ..." itp. Gdy trudno jest coś zdobyć to ceni się posiadanie tego. 2) HIPOTEZA SOCJALIZACYJNA: "W znacznym zakresie, priorytety wartości osoby dorosłej zależne są od dominujących wartości w jego młodości" Ludzie dorośli mają hierarchię wartości którą nabyli w czasie młodości i się nimi kierują. tzn.

-- dominujące w kulturze jako całości, -- dominujące w domu (rodzice)

Czym charakteryzują się społeczeństwa II połowy XX wieku?

- niezmierny wzrost bogactwa - wzrost poziomu wykształcenia - rozrost dostępu do informacji - wszechobecny system ubezpieczeń / zabezpieczeń socjalnych

to stało się w b. krótkim czasie --> po II wojnie światowej. W wymiarze politycznym ==>

* lepsze wyrobienie publiczne * lepsze poinformowanie * większa partycypacja

Inglehart bazował na koncepcji MASLOWA (1954 r.) – piramida wartości

(zastosował tę koncepcję do kwestii politycznych)

Hierarchia celów (wartości) społecznych (dla ludzi): -- potrzeby podstawowe (woda, żywność, "dach nad głową"), gdy te zaspokojone --> -- potrzeba bezpieczeństwa itd. aż po p. samorealizacji -- potrzeby estetyczne - np. "wyrafinowana konsumpcja w eleganckiej restauracji" (patrz: żywność z p. podstawowych)

MATERIALIZM i Postmaterializm wartości to podstawowy wymiar konfliktu (przemian) wartości pod koniec XX wieku.

Czasami mowa o przejściu --> od Starej Polityki --> do Nowej Polityki ; Stara = * wzrost gospodarczy,

Nowa = * wolność jednostkowa

* ład społeczny,

* równość społeczna

* obronność

* decentralizacja

* tradycyjny styl życia

* jakość życia * środowisko

PARADOKS: Rzecz jasna większość ludzi nie chce wybierać między MAT. a POST - MAT. (tzn. między: wzrostem gospodarczym a czystym środowiskiem, czy ładem społecz. a wolnością) ale w polityce są one często w konflikcie.

PROBLEM HIERARCHII Prośba RESP. o porangowanie celów:

MAKRO --> O różnicach krajowych MIKRO --> O różnicach struktury społecznej * elity polityczne * wykształcenie

= Post MAT.

Sprzeciw wobec tej tezy (tzn. o zmianie trwałej wartości); ---> --> przy pierwszej dekoniunkturze wszystko wróci do starych preferencji MATER. --> --> jednak: EMPIRIA tego NIE POTWIERDZA.

Między innymi dlatego, że zależne jest to od zmiennej generacyjnej: -- powojenne pokolenia to istotny czynnik postMAT. (także "czystego" WIEKU [Fig.5-2 s. 87] szczególnie koniec lat 60-tych -- ale dziś YUPPIES? Młodzi mogą sobie pozwolić na POST - MAT., bo związane jest to z cyklem życia rodzinnego. Nie muszą:

-- spłacać pożyczek,

-- spłacać mieszkań

-- żywić rodziny

Jest to dobry czas na wartości estetyczne i samorealizacji - nieskrępowane presją potrzeb ekonomicznych!

Konkluzja : "To jednak b. doświadczenia generacyjne niż cykl życiowy ....

POZIOM WYKSZTAŁCENIA -- to następna determinanta; * młodsi są lepiej wykształceni = liniowość korelacji * poziom wykształcenie silnie skorelowany jest z dochodami (w Europie szczególnie z dochodami rodziców) = wskaźnik statusu społecznego okresu dorastania * wykształcenie to też przekaz wartości (naukowych np.) co oznacza orientacje na POST-MAT

= partycypacja = samorealizacja = nieskrępowane wyrażanie swoich poglądów

* współczesny uniwersytet to miejsce nauki tolerancji i poszerzania perspektyw.

KONSEKWENCJA ZMIANY WARTOŚCI

(1) W MIEJSCU PRACY: --> nacisk na zindywidualizowaną pracę ("VOLVO" ....) --> rozmycie hierarchiczności = spłaszczenie piramidy --> ruchome godziny pracy --> "kółka jakości" ## : Zmiana wartościowania samej pracy: z "pensji" na "samorealizację i odpowiedzialność"

(2) STOSUNKI SPOŁECZNE --> kwestionowanie autorytetów (na wszystkich szczeblach, politycznych też) -- dowódcy wojskowi - profesorowie (lata 60-te) - szefowie firm --> autorytet nabywany i posiadany przez jednostkę, a nie przypisany do pozycji

--> ludzie mniej kierują się normami społecznymi w zachowaniach [inaczej - mniej normami starymi (religią, tradycją) a nowymi tzn. człowieka nowoczesnego] Inkeles .... --> ludzie b. "self-directed" - zorientowani na siebie; przejawy to: * mniejsze przywiązanie do logo firm produkujących (KONS?) * mniejsze przywiązanie do partii politycznych

(3) SFERA POLITYKI

--> nowe idee polityczne wprowadzane w życie:

- środowisko - energia atomowa - prawa kobiet - rozbrojenie - równość społeczna

--> odejście od demokracji przedstawicielskiej w kierunku bezpośredniej (na różnych szczeblach)

--> post-materialiści są zdecydowanie b. zainteresowani (biernie) i zaangażowani (czynnie) w politykę --> Wpływ post-MATERIALISTÓW na politykę jest większy niż ich % udział w społeczeństwie, bo oni są a k t y w n i (i wpływowi)

--> Ów aktywizm niekoniecznie oznacza wyższą partycypację w wyborach (lecz w alternatywnych formach działań publicznych np. manifestacje, protesty). Dzieje się tak dlatego, że stare partie dość wolno odpowiadały na nowe -- postMATERIALISTYCZNE żądania.

KONKLUZJE 1) Pod koniec XX w ciągle większość to materialiści; początek 21 w. lekka dominacja P-M 2) Kwestie post-MAT. nie wyparły tradycyjnych debat o gospodarce czy obronności - są obok nich 3) Zmiana instytucji : r e f e r e n d a 4) Nacisk na de-biurokratyzację i "otwarte instytucje"

AKTUALIA: Jak to się stało, ze w świecie o tak wysokim odsetku PM-ów, w ostatnich dekadach sfinalizowany kapitalizm, obsesyjnie produkujący tak zdominował nasze zycie?

POLITYKA EKONOMICZNA Tradycyjnie: 1) Ekonomia - ludzie maksymalizujący zyski = prywatnie 2) Polityka - ludzie głosujący + organizujący się = publiczne + 3) Instytucje - jako czynniki zewnętrzne 1 i 2? 4) Ekonomia i Polityka- niezależne i oddzielone pola 2 kluczowe pytania Ekonomii Politycznej: a) Jak instytucje zmieniają się (dostosowują) do ludzkich oczekiwań, strategii i wyborów b) Jak instytucje wpływają na efektywność sektora politycznego i ekonomicznego

Podescie ekonomiczne → -

Jednostki są indywidualistycznie zorientowanymi podmiotami maksymalizującymi zyski Instytucje - z kolei - ograniczają, ukierunkowują oraz “reprezentują” zachowania jednostkowe W centrum dylemat “kolektywnego” (zbiorowego) działania w odniesieniu do: → produkcji → redystrybucji → inwestycji

Uwzględnione: -

“ekonomiczne” zachowania w procesie politycznym “polityczne” zachowania w procesie ekonomicznym

Główne pola badawcze: 1) 2) 3) 4)

Teoria preferencji i wyboru jednostkowego Teoria “collectiva choice” - wieloosobowa teoria equilibrium Teoretyczna analiza instytucji Analiza “Public Policy”

B. szczegółowo +

geneza, ewolucja, podtrzymywanie (istnienie) instytucji (Parlament, rząd, biurokracja) (Arrow) cykle głosowania (1. economic business cycles, 2. cycles in majority voting) (Boch 1958) “median voter theorem” (teoria przeciętnego wyborcy) + stabilizujący efekt ordynacji wyborczych (Downs 1957) Logika współzawodnictwa partyjnego (Ikar 1962) teoria budowania koalicji → (w konsekwencji) problematyka: roli dystrybutywnej polityki w formowaniu rządu Relacje między (super?) większością a czynnikami zewnętrznymi → jak instytucje Ekonomiczne i Polityczne pozwalają aktorom zawładnąć zyskami z wymiany Jak biurokratyczne zyski z dostępu do informacji utrudniają rzetelną analizę kosztów funkcjonowania instytucji Cała gama kwestii pochodnych “public Policy” Wyrosłe na przecięciu: -

Makroekonomii Teorii gier Teorii społecznego wyboru

Nowość: wybór polityk sektorowych zjawiskiem o własnej dynamice (endogenous), a nie pochodną: 1. kulturowych, instytut? cz. 2 wybrana przez mitycznego “planistę społecznego” “Public Policy “ pochodzą z: → interakcji między - obywatelami, wyborcami a decydentami → w ramach instytucji i ich możliwości oraz ograniczeń

Ekonomia polityczna instytucji Instytucje pomagają jednostkom radzić sobie z fundamentalnymi problemami: -

wymiany zbiorowych (kolektywnych) wyborów (decyzji) zbiorowych działań

“I” - zwiększają przewidywalność (redukują niepewność) -

wprowadzają stabilność relacji (m. ludzkich)

Ale: uwzględnia wielką wagę “niepewności” → decyzje w organizacjach są niezwykle odległę od tego, co zakłada TRwyboru” Pytanie zatem brzmi: jak zmieniać sposób funkcjonowania instytucji, by ograniczać niepewność

2 modele myślenia o I. I. II.

Jako “equlibria” (stan równowagi) w “grach społecznych” - mechanizm (realnie istniejący) - norm, procedur, decyzji (wyborów) = choice mechanisms

WYKŁAD 6 Kapitał społeczny – termin z pogranicza ekonomii i socjologii, oznaczający kapitał (jako element procesu produkcji i życia w zorganizowanym społeczeństwie), którego wartość opiera się na wzajemnych relacjach społecznych i zaufaniu jednostek, które dzięki niemu mogą osiągać więcej korzyści (z ekonomicznego i społecznego punktu widzenia). Termin wprowadzony do literatury socjologicznej w latach 70. XX wieku przez Pierre'a Bourdieu, a rozpowszechniony przez Jamesa Colemana. To jednocześnie dwie odmienne szkoły rozumienia tego pojęcia. Ze względu na funkcjonowanie odmiennych tradycji definiowania kapitału społecznego w literaturze podejmuje się próby odróżnienia podstawowych pojęć,

→ kapitał ludzki (tożsamość, cechy jednostkowe), → kapitał społeczny (właściwości struktury społecznej, tworzony przez mechanizmy kulturowe jak np. tradycja i religia) i → kapitał kulturowy (właściwości struktury kulturowej, normy i wartości z kultury grupy reprezentowanej przez jednostki)

R. Putnam podaje następująca pośrednią definicję: Kapitał społeczny odnosi się tu do takich cech organizacji społeczeństwa, jak zaufanie, normy i powiązania, które mogą zwiększyć sprawność społeczeństwa ułatwiając skoordynowane działania:

"Tak jak i inne postaci kapitału, kapitał społeczny jest produktywny, umożliwia bowiem osiągnięcie pewnych celów, których nie dałoby się osiągnąć, gdyby go zabrakło [...] Na przykład grupa, której członkowie wykazują, że są godni zaufania i ufają innym będzie w stanie osiągnąć znacznie więcej niż porównywalna grupa, w której brak jest zaufania [...] We wspólnocie rolników [...], w której rolnikowi inni pomagają ułożyć w stogach siano i gdzie narzędzia są powszechnie pożyczane, kapitał społeczny pozwala każdemu z farmerów na wykonywanie swojej pracy z mniejszym nakładem kapitału fizycznego w formie narzędzi i wyposażenia". Spontaniczna współpraca jest łatwiejsza dzięki społecznemu kapitałowi F Fukuyama: kapitał społeczny oznacza umiejętność współpracy międzyludzkiej w obrębie grup i organizacji w celu realizacji własnych interesów. Warto podkreślić, że w tym paradygmacie kapitał społeczny jest niezbędnym elementem społeczeństwa obywatelskiego. Pierre'a Bourdieu, kapitał społeczny ujmuje jako � zbiór rzeczywistych i potencjalnych zasobów, jakie związane są z posiadaniem trwałej sieci mniej lub bardziej zinstytucjonalizowanych związków wspartych na wzajemnej znajomości i uznaniu – lub inaczej mówiąc z członkostwem w grupie – która dostarcza każdemu ze swych członków wsparcia w postaci kapitału posiadanego przez kolektyw, wiarygodności, która daje im dostęp do kredytu w najszerszym sensie tego słowa

Typy kapitału społecznego *** Putnam wprowadził rozróżnienie pomiędzy kapitałem społecznym → wiążącym (bonding) -- dotyczy więzi pomiędzy członkami jednej grupy społecznej (może być klasa, warstwa, klan) → pomostowym (bridging) -- odnosi się do sieci (zaufania) pomiędzy osobami należącymi do

różnych społeczności.

Elements of social capital Kapitał społeczny narodu to suma stabilności społecznej i dobrobytu (postrzeganego lub rzeczywistego) całej populacji. Kapitał społeczny generuje spójność społeczną i pewien poziom konsensusu, co z kolei zapewnia stabilne środowisko dla gospodarki i zapobiega nadmiernej eksploatacji zasobów naturalnych. Kapitał społeczny nie jest wartością namacalną i dlatego jest trudny do zmierzenia i oszacowania w wartościach liczbowych. Oprócz lokalnych wpływów historycznych i kulturowych na konsensus społeczny w społeczeństwie wpływa kilka czynników: systemy opieki zdrowotnej i ich powszechna dostępność / przystępność cenowa (pomiar zdrowia fizycznego); równość dochodów i aktywów, które są skorelowane z poziomem przestępczości; struktura demograficzna (ocena przyszłej równowagi pokoleniowej w społeczeństwie); oraz wolność wypowiedzi, wolność od strachu i brak gwałtownych konfliktów, które są niezbędne, aby przedsiębiorstwa mogły generować wartość.

Kapitał społeczny a wspólnoty

Żyjemy w kapitalizmie. Jego fundamentem jest własność prywatna, swoboda decydowania o własnych zasobach oraz wolność wchodzenia w relacje z innymi członkami społeczeństwa. Kluczowym pojęcie dla zrozumienia kapitalizmu jest kapitał, czyli dobra, które umożliwiają aktywność na polu gospodarczym.

Równocześnie kapitał jest zasobem, który zainwestowany daje możliwość uzyskania z tego tytułu dalszych korzyści, bardzo często bez konieczności ponoszenia wysiłku przez osobę go inwestującą. Pojęcie to w ostatnich dziesięcioleciach zyskało znaczenie bardzo uniwersalne i pojawia się w konotacji z terminami z różnych obszarów działalności ludzkiej. W środowisku pozarządowym w ostatnich latach słowo kapitał pojawia się najczęściej w dwóch fazach: kapitale ludzkim oraz kapitale społecznym.

Kapitał ludzki jest pojęciem oznaczającym zasób wiedzy, umiejętności oraz potencjału zawartego w każdym człowieku i w społeczeństwie jako całości, określającym zdolności do pracy, adaptacji do zmian w otoczeniu oraz możliwości tworzenia nowych rozwiązań. Równocześnie zaraz po tej krótkiej definicji pojawia się wzmianka, że kapitał ludzki pozostaje w bezpośrednim związku z kapitałem społecznym → definiowanym dalej jako zasoby umiejętności, informacji, kultury, wiedzy i kreatywności jednostek oraz związki pomiędzy ludźmi i organizacjami. Przy czym podkreślić należy, iż kapitał społeczny nie jest tylko prostą sumą kapitałów jednostek, ale jest także kreowany przez instytucje oraz pomnażany poprzez ich zdolność do współdziałania.

Porównując obie definicje można dojść do wniosku, że kapitał społeczny to nic innego jak kapitał ludzki sprzężony ze związkami i relacjami pomiędzy ludźmi i organizacjami - nie jest więc zwykłą sumą potencjałów, ale synergicznym efektem współdziałania wszystkich podmiotów. Im ta synergia większa, tym mocniejszy kapitał społeczny. W latach 1970-1989 R. Putnam podjął szeroko zakrojone badania włoskich regionów. Podstawowe pytanie jakie postawiono brzmiało: dlaczego niektóre demokratyczne rządy odnoszą sukcesy, a inne przegrywają? W jaki sposób mierzyć skuteczność działania instytucji demokratycznych i jakie czynniki wpływają na ten stan rzeczy? Zanalizowano historyczny rozwój demokracji we Włoszech, zmiany w strukturze elit politycznych, styl prowadzenia polityki oraz opinię obywateli o jakości rządów. Przeprowadzono również ocenę sprawności samorządów opartą na dwunastu wskaźnikach. Badania pokazały znaczne różnice pomiędzy regionami południa i północy Włoch. Analizując rezultaty, Putnam

wskazał na mniejsze umiejętności wzajemnej współpracy „południowców” na rzecz ich wspólnego dobra. Sukces w przezwyciężaniu dylematów zbiorowego działania zależy od szerszego kontekstu społecznego. Społeczności, które odziedziczyły – wypracowały na przestrzeni dziejów istotny kapitał społeczny w postaci norm wzajemności i sieci obywatelskiego zaangażowania charakteryzują się większą łatwością podejmowania dobrowolnej współpracy. „Kapitał społeczny odnosi się do takich cech organizacji społeczeństwa jak: zaufanie, normy i powiązania, które mogą zwiększyć sprawność społeczeństwa ułatwiając skoordynowane działania: Tak jak i inne postaci kapitału, kapitał społeczny jest produktywny, umożliwia bowiem osiągnięcie pewnych celów, których nie dałoby się osiągnąć, gdyby go zabrakło”. Mechanizm zachęcający do zachowań kooperacyjnych jest niezbędny dla efektywnego funkcjonowania demokracji. Według Putnama wytwarzany jest on w różnego rodzaju stowarzyszeniach. Regularna współpraca buduje wzajemne zaufanie, które przenosi się na inne sfery życia społecznego. Kapitał ten stanowi dobro publiczne, a nie prywatne. Istnieje łatwość nawiązywania kontaktów, brak jest wyraźnie zarysowanych struktur zależności. Ułatwia to komunikację i poprawia przepływ informacji, ponadto zgromadzone wcześniej doświadczenie wspólnej współpracy budują solidne fundamenty dla przyszłych działań. Putnam spróbował wyciągnąć wnioski z poziomu społecznych stowarzyszeń w obszarze działań administracji publicznej. „Jeśli poziome sieci obywatelskiego zaangażowania pomagają ich uczestnikom rozwiązywać dylematy zbiorowego działania, to tym bardziej powinny sprzyjać sukcesowi instytucji w szerszym społeczeństwie (…) Członkostwo w zorganizowanych poziomych grupach powinno być dodatnio sprzężone z dobrym r...