Herezje średniowieczne PDF

Preview

Summary

Opis najważniejszych herezji średniowiecza ...

Description

HEREZJE ŚREDNIOWIECZNE •

Arianizm - doktryna stworzona przez Ariusza (patriarchę Aleksandrii) w I poł. IV wieku. Arianie odrzucali jedność Trójcy Świętej, uznając ją za niebiblijną. Według nich Syn został stworzony/zrodzony przez Ojca, a więc przed narodzeniem Jezusa Bóg istniał sam i jako jedyny jest niezrodzony i odwieczny. Ariusz bazował na wcześniej określonych doktrynach przez Tertuliana, Orygenesa i Dionizego Aleksandryjskiego. Arianizm został potępiony na soborze w Nicei (325), ale mimo wszystko zdobył sobie zwolenników w całym cesarstwie i poza nim wśród plemion Germańskich.

•

Macedonianie - Herezja zapoczątkowana przez Macedoniusza, biskupa Konstantynopola w latach 342-359. Uważali oni, iż Duch Święty został stworzony przez Boga, ale nie jako jemu równy, tylko jako najlepszy z aniołów. Tomasz z Akwinu i Augustyn z Hippony pisali, iż jest to tylko nauka podobna do Arianiuzmu tzw. semi-arnianizm. Zostali oni potępieni przez sobór Konstantynopolitański w 381 roku

•

Apolinaryzm - pogląd odnosząc się do natury Chrystusa. Nazwa pochodzi od głównego przedstawiciela tej doktryny, Apolinarego, będącego w latach około 360392 biskupem Laodycei. Apolinary stwierdził, że aby boskość Chrystusa mogła się w nim w pełni przejawić, Jego natura ludzka musiała być niekompletna, np. nie posiadała duszy rozumnej. Apolinaryzm kwestionował zatem integralność ludzkiej natury Chrystusa, wyznając pogląd, że posiada On tylko jedną, zmieszaną i zmodyfikowaną, naturę, w myśl słynnej formuły Apolinarego z Laodycei:

•

Nestorianizm - Początek przypada na lata 428-431. Nestoriusz (384-451) był patriarchą Konstantynopola, był przeciwnikiem arian. Patriarcha inspirował się nauczaniem szkoły antiocheńskiej, m.in. Diodora z Tarsu i Teodora z HYPERLINK "https://pl.wikipedia.org/wiki/Teodor_z_Mopsuestii"Mopsuestii. Głosił on iż Jezus narodził się z Maryi jako człowiek i jako człowiek umarł, a dopiero po zmartwychwstaniu stał się Bogiem. Zaprzeczył on w ten sposób jakby Maryja była rodzicielką Boga. Nestorianizm został potępiony na soborze w Efezie w 431 roku.

•

Monofizytyzm - Nurt powstały w Egipcie wskutek walk z nestorianami. Rekrutowali się oni początkowo spośród zakonów i skrajnie przeciwstawiając się naukom Nestora, doszli do własnych wniosków. Według nich Chrystusa posiada tylko jedną naturę - boską. Jego natura ludzka została wchłonięta przez boską. Nauka ta została ogłoszona prze Eutychesa i poparta przez patriarchat Aleksandryjski. Monofizyci zostali oficjalnie potępieni na soborze w Chalcedonie (451), a przyjęty został diofizytyzm (Jezus posiada dwie natury, które są ze sobą spójne), lecz wyroku tego nie uznały Syria i Egipt.

•

Monoteletyzm - zapoczątkowany przez patriarchę Konstantynopola, Sergiusza oraz wspierany przez cesarza Herakliusza nowy nurt mający pogodzić diofizytów z monofizytami. Aby doprowadzić do zgody Sergiusz stworzył nowy nurt który głosił iż Chrystus posiada dwie natury - boską i ludzką, ale obydwie są kierowane jedną wolą należącą do jednej osoby, powstała w ten sposób doktryna o bosko-ludzkiej woli. Doktryna została przyjęta przez Cyrusa patriarchę Aleksandrii w 633 roku.

Monoteletyzm został potępiony przez sobór Konstantynopolitański III (680-681) jako nieortodoksyjna doktryna wiary. Wraz z podbojem Syrii i Egiptu przez Arabów, konflikty o naturę Chrystusa straciły na znaczeniu. •

Ikonoklazm - nurt ten wprowadził cesarz Leon III Izauryjczyk (717-741). W 726 kazał on zastąpić obraz Jezusa znajdujący s ię na drzwiami pałacu, zwykłym krzyżem. Ikonoklazm zakazywał czci ikon i nakazywał zniszczenie ich wszystkich. W obronie ikon wystąpili ikonodule. W 754 cesarz Konstantyn V zwołał sobór w Hierei, który uczynił ikonoklazm nauką chrześcijańską. Został on odrzucony przez Rzym, a później też przez Konstantynopol i sobór w Nicei 787 ponownie pozwolił czcić ikony. W latach 813-843 nastąpiła druga fala ikonoklazmu. Cesarz Leon V (813-820) powrócił do dawnej doktryny. Po nim kontynuowali to Michał II i Teofil. Wdowa po Teofilu, Teodora, matka Michała III w 843 powróciła do kultu ikon. Na pamiątkę tego wydarzenia w kościele prawosławnym pierwsza niedziela wielkiego postu jest czczona jako święto Triumfu Prawosławia.

•

Katarzy - Kataryzm rozprzestrzeniał się w szybkim tempie od połowy XII w. w różnych krajach i pod różnymi nazwami, grupy „wiernych” i „wybranych” pojawiały się w Kolonii, w Liège, w Lombardii, lecz przede wszystkim w południowej Francji w okolicach Tuluzy i miasta Albi (Langwedocja). Katarzy sprzeciwiali się bogaceniu kleru, rozdawali swoje majątki biednym. Byli szczególnie popularni wśród biedoty, ale również część możnowładców, rycerzy, a nawet mnichów wspierała ich działalność. Ideologia katarska odrzucała w sposób skrajny wszystko, co pochodziło ze świata – w tym wszelkie stosunki z władzą świecką i sądownictwem. Zarazem jednak, buntując rzesze przeciwko Kościołowi, ściągali na siebie kościelne ekskomuniki. Współdziałanie idei religijnej i siły „świeckiego ramienia zbrojnego” doprowadziło do zdecydowanego stłumienia katarskiej herezji, która realnie zagrażała ówczesnym stosunkom społecznym i politycznym. W roku 1139 sobór Laterański II potępił nauki karatów i skazywał na ekskomunikę każdego, kto udzieliłby im pomocy. Na kolejnym soborze, (Laterańskim III 1179) wydano kolejne kanony przeciwko heretykom i papież Aleksander III znów potępił karatów. Ustalono iż każdy kto będzie utrzymywał jakiekolwiek stosunki z kartami (włącznie z handlowymi) będzie obłożony ekskomuniką. Ci co przyczyniali się do zwalczania katarów, otrzymali takie same przywileje jak krzyżowcy w Ziemi Świętej. W 1209 papież Innocenty III ogłosił krucjatę przeciwko katarom. Hrabia Tuluzy, Rajmund VI, który sprzyjał im na podległym mu obszarze, stawił opór krzyżowcom, za co został w 1215 roku ekskomunikowany i pozbawiony swych włości przez papieża. Z ramienia kościoła krucjacie przewodził legat papieski Arnaud HYPERLINK "https://pl.wikipedia.org/wiki/Arnaud_Amaury"Amaury, opat z Cîteaux. 22 lipca 1209, kiedy to zdobyto Béziers, zamieszkane przez katolików i katarów, doszło do wyjątkowo drastycznych wydarzeń. W kościele św. Marii Magdaleny zabito 7000 ludzi, w tym kobiety i dzieci. Kres katarskiej religii nastąpił z upadkiem prowansalskiej niezależności. W wyniku organizowanych przez króla Francji, a wspieranych ideowo przez papieża wypraw krzyżowych pod wodzą Szymona de HYPERLINK "https://pl.wikipedia.org/wiki/Szymon_z_Montfort_(starszy)"Monfort hrabstwa na południu dzisiejszej Francji zostały zaatakowane przez rycerstwo pochodzące głównie z północy kraju. Symbolicznym końcem kataryzmu stało się zdobycie przez krzyżowców twierdzy Montsegur w 1244 r. i spalenie ukrywających się tam katarów

•

Waldensi - ugrupowanie chrześcijańskie, zainicjowane przez Piotra HYPERLINK "https://pl.wikipedia.org/wiki/Vald%C3%A8s"Waldo, zawiązane w południowej Francji około 1170 jako tzw. „ubodzy z Lyonu”. Waldo został ekskomunikowany przez miejscowego biskupa, za głoszenie kazań. W 1179 udał się on do Rzymu, gdzie papież uchylił ekskomunikę, zezwolił na praktykowanie ubóstwa, lecz zakazał działalności kaznodziejskiej. Waldensi zakazowi się nie podporządkowali. Zostali oni wyklęci przez papieża Lucjusza III w 1184 roku. Po śmierci Piotra Waldo, żyli w ukryciu aż do wystąpienia Jana Husa. Waldensi weszli w szeregi husytów.

•

Husyci - Stosunki feudalne w Czechach były bardzo niekorzystne dla ludności etnicznie czeskiej. Możnowładztwo w większości niemieckie, wyzyskiwało czeskich chłopów, a przeważający niemieccy kupcy wykorzystywali czeskie mieszczaństwo. Również duchowieństwo do którego należało 1/3 dochodów państwa składało się głownie z Niemców. Jan Hus był duchownym, studiował na Oxfordzie i był zwolennikiem reform Johna Wickliffa. Głosił kazania w języku Czeskim i otwarcie krytykował sposób życia duchowieństwa. Jego działalność spotkała się z niezadowoleniem władz kościelnych, które nałożyły na niego klątwe, potwierdzoną przez papieża. Nie spowodowało to jednak zatrzymania jego działalności. Hus miał coraz większą rzeszę zwolenników, a jego przekonania były coraz bardziej radykalne. Został on wezwany przez króla Niemiec Zygmunta Luksemburskiego, który dał mu list żelazny. Mimo gwarancji Jan Hus został schwytani i skazany na śmierć podczas soboru w Konstancji w 1417 roku. Śmierć Husa przyniosła efekt odwrotny od zamierzonego. Wspierające go duchowieństwo ogłosiło cztery statuty praskie, domagali się oni : 1) prawa swobodnego głoszenia słowa Bożego, 2) komunii pod dwiema postaciami, 3) sekularyzacji dóbr kościelnych, 4) karania grzeszników śmiertelnych przez władzę świecką. Wkrótce potem ruch Husycki przybrał charakter wystąpienia antyfeudalnego. Ich zwolennicy zajmowali kościoły w Czechach. Po śmieci Wacława IV w 1419 odmówili praw do korony Zygmuntowi Luksemburgowi. Rozpoczął on wyprawy odwetowe, którym papież nadał miano krucjat. Przywódcą armii husyckiej został Jan Żiżka, który stosował taktykę połączonych łańcuchami wozów taborowych, w ten sposób udało im się odeprzeć atak krzyżowców. Husyci podzielili się na dwa ugrupowania: skrajnych utrakwistów (później nazywanych taborytami) oraz umiarkowanych kalikstynów. Czesi zaproponowali koronę Władysławowi Jagielle, który ją odrzucił. Po śmierci Jana Żiżki (1424) husyci nie zgadzali się między sobą i tak doszło do bitwy pod Lipaniami (1434), gdzie kalikstyni zastawili pułapkę na taborytów i zdradziecko ich wybili. W 1436 kalikstyni uznali prawa Zygmunta do korony w zamian on zgadzał się na język Czeski w liturgii, komunię pod dwiema postaciami oraz sekularyzacje dóbr kościelnych....