Liberatura PDF

Preview

Summary

Literatura Polska...

Description

Liberatura Substancją literatury jest słowo. Mówiąc słowo, ma się na myśli jego brzmienie i sens, pisząc – (niekiedy) także wygląd. O przestrzeni myśli się rzadko lub wcale. Jednak słowo, by zaistnieć w czasie, potrzebuje przestrzeni. Przynależy ona do słowa na równi z jego kształtem, dźwiękiem i znaczeniem. Tak pojęte słowo jest substancją LIBERATURY. Liberatury czyli literatury totalnej, w której tekst i przestrzeń książki stanowią nierozerwalną całość. Fizyczny przedmiot przestaje być zwykłym nośnikiem tekstu, książka nie zawiera już utworu literackiego, lecz s a m a n i m j e s t. Architektonika i strona wizualna dzieła są więc nie mniej istotne niż fabuła czy styl. I nie ma żadnego powodu, by ograniczać się tylko do tradycyjnej formy kodeksowej. Dzieło może przybierać dowolną postać i być zbudowane z dowolnego materiału. Zenon Fajfer, liryka, epika, dramat, liberatura Istnieją dzieła literackie, których przekaz nie ogranicza się wyłącznie do sfery werbalnej – dzieła, w których autor mówi całą książką: jej kształtem, budową, sposobem zapisu tekstu. Nie było dotąd trafnego określenia na podobny rodzaj pisarstwa. Wynikało to z faktu, że zarówno teoretycy, jak i zwykli czytelnicy na ogół ignorowali materialny aspekt utworu. Książka i pismo miały pełnić jedynie rolę służebną wobec „treści”, umożliwiać możliwie przeźroczysty zapis mowy, natomiast sam krój czcionki czy kształt woluminu znajdowały się poza obszarem lektury i analizy (tak się działo nawet w przypadku utworów jawnie eksponujących swą materialność). Impulsem do zmiany tego stanu rzeczy stał się opublikowany w 1999 roku w „Dekadzie Literackiej” esej-manifest Zenona Fajfera Liberatura. Aneks do słownika terminów literackich, w którym polski pisarz upomniał się o marginalizowaną przez krytyków cielesną stronę literatury, pokazując artystyczny potencjał i bogactwo znaczeń zawartych w typografii i budowie książki. Postulując wyodrębnienie osobnego rodzaju literackiego, nazwanego przez niego liberaturą (od łacińskiego liber – ‘książka’, ‘wolny’), Fajfer wskazał na konieczność zrewidowania podstawowych pojęć literaturoznawstwa, takich jak „tworzywo”, „forma”, „dzieło literackie” czy „książka”. Myśl tę rozwinęła następnie Katarzyna Bazarnik, która, wychodząc od analizy twórczości Jamesa Joyce’a, wykazała, że podobieństwo formy i treści, czyli tak zwana ikoniczność, stanowi swoistą cechę gatunkową liberatury, tym samym wpisując tę koncepcję w szerszy kontekst coraz prężniej rozwijających się na Zachodzie badań nad ikonicznością dzieła literackiego. Czym zatem jest owa liberatura? Liberatura to taki rodzaj literatury, w którym tekst i materialna forma książki tworzą organiczną całość, a wszelkie elementy, w tym również niewerbalne, mogą być nośnikami znaczenia. W utworze liberackim znacząca jest więc nie tylko warstwa słowna, ale także fizyczna przestrzeń i konstrukcja książki, jej kształt, format, układ typograficzny. Istotne mogą być wielkość, krój i kolor pisma, ale też niezadrukowana powierzchnia kartki, zintegrowany z tekstem rysunek czy fotografia, wreszcie rodzaj papieru lub innego materiału. Nie bez znaczenia

są wszelkie wartości numeryczne: wymiary tomu czy liczba stron, słów, a nawet pojedynczych znaków. Czytelnik ma do czynienia z dziełem totalnym, które może przybrać dowolny wygląd (zgodnie z drugim znaczeniem łacińskiego liber), co w praktyce oznacza niekiedy radykalne odejście od tradycyjnej budowy książki. Jest to zarazem dzieło w pełni autorskie, kontrolowane przez pisarza na każdym etapie powstawania. Strona, z której koprzystałam http://www.liberatura.pl/liberatura.html NOTATKI Z WYKŁADU (uzupełnione o informacje ze strony Korporacji Ha! Art) Protoliberatura:    

III w. p. n. e – inskrypcje, kryptogramy i rebusy na sarkofagach egipskich; I w. – zwoje świętych ksiąg, np. Tora; Poezja konceptualna i wizualna np. akrostychy, anagramy itp.; Boska Komedia Dantego (1307 – 21, wyd. 1472 r.)

Działania liberackie: 

Laurence Sterne Życie i myśli J. W. Tristrama Shandy'ego (wyd. 1760) – powieść autotematyczna, składa się z 9 ksiąg; autor nie przedstawia zdarzeń chronologicznie, wplata liczne dygresje, często omija lub przeskakuje rozdziały, polemizuje z czytelnikiem.



William Blake Małżeństwo Nieba i Piekła 1790;



Stephane Mallarme Rzut kośćmi nigdy nie zniesie przypadku 1897;



James Joice Tren Finnegarów 1939;

Liberatura: 

Raymond Queneau Sto tysięcy miliardów wierszy



Stanisław Czycz Arw (Intrygujący formalnie, pełen nietypowych rozwiązań graficznych, niedoszły scenariusz do niezrealizowanego filmu Andrzeja Wajdy)



B.S. Johnson Nieszczęśni (Książka wydana w formie pudełka zawierającego 27 luźnych składek o różnej objętości, które można czytać w dowolnej kolejności. Jedno z dzieł antycypujących hipertekst)



Raymond Fedreman Głos w szafie



Julia Coltazar Gra w kalsy

Liberatura w Polsce:  Rok 1999 Zenon Fajfer wydaje od Oka-leczenie Dwie książki duetu Zenkasi, dające początek zjawisku liberatury. Z rozmów toczonych wokół szpitalnego łóżka wysnuwa się nić prowadząca w głąb jaźni umierającego. Dokąd zmierza zanikająca świadomość? Co kryje się pod powierzchnią tekstu? Co łączy przychodzące na świat dziecko z odchodzącym mężczyzną? W tej podróży po zakrytych wymiarach rzeczywistości to czytelnik staje się przewodnikiem dusz i akuszerem rodzącego się życia. Pozornym chaosem rządzi ukryty porządek, inicjały słów układają się w konstelacje nowych tekstów, prowadzących w głąb połączonego wspólną okładką trójksięgu. Kto zaś pragnie wyrwać się z zaklętego koła wcieleń, może poprzez szczelinę przeniknąć z "Okaleczenia" w "(O)patrzenie", jeśli tylko potrafi uważnie patrzeć.  Liberatura – seria wydawnicza Korporacji Ha!art pod redakcją Katarzyny Bazarnik i Zenona Fajfera Ukazująca się od roku 2003 seria „Liberatura” Korporacji Ha!art jest zjawiskiem unikatowym nie tylko na polskim rynku wydawniczym. O jej wyjątkowości decyduje – wyrosła z koncepcji liberatury – filozofia traktowania dzieła literackiego jako organicznej jedności słowa z przestrzenią zapisu. W prezentowanych utworach tekst i książka (łac. liber) stanowią nierozerwalną całość, a wszystkie elementy tak szeroko pojętego dzieła mogą współtworzyć przekaz. W ramach serii publikowane są utwory polskie oraz najciekawsze przykłady liberatury światowej, zarówno współczesnej, jak i klasyki. Tym, co szczególnie wyróżnia „Liberaturę” na tle innych serii wydawniczych, jest odmienny kształt poszczególnych tomów. Każda książka ma swój własny, niepowtarzalny wygląd, niekiedy daleko wykraczający poza stereotypowe wyobrażenia. Dotychczas w serii ukazały się m.in. książki Mallarmégo, Johnsona, Queneau i Pereca  Radosław Nowakowski Ulica Sienkiewicza w Kielcach 2003 r.;  Andrzej Bednarczyk Świątynia kamienia 1995;  Katarzyna Bazarnik i Zenon Fajfer (O)patrzenie (2003)  Katarzyna Bazarnik i Zenon Fajfer Oka – leczenie (2003)  Krystyna i Radosław Nowakowscy tworzyli Liberatorium  Radosław Nowakowski Hasa Rapasa 2009; Polskie hiperteksty: 1996 – Elektropis znaleziony w Krzeszowicach „AE” 2002 – Blok Sławomira Shutego

2003 – Koniec Swiata według emeryta – Radosław Nowakowski (zrobione z Hasa Rasapa)...