Morski jedwabny szlak PDF

Preview

Summary

Morski jedwabny szlak Wprowadzenie Groza mórz Początki żeglugi Żeglarze starożytności Na szlakach południowych mórz Poza Morze Ciemności Złoty wiek żagli Zmierzch ery żagla Potęga ognia i stali 1 2 3 6 10 16 20 22 24 Egzamin: 22, 10:00. Wprowadzenie ● Ocean zajmuje ok. 70,8% powierzchni Ziemi. ● Arn...

Description

Morski jedwabny szlak Wprowadzenie Groza mórz Początki żeglugi Żeglarze starożytności Na szlakach południowych mórz Poza Morze Ciemności Złoty wiek żagli Zmierzch ery żagla Potęga ognia i stali

1 2 3 6 10 16 20 22 24

Egzamin: 22.06, 10:00.

Wprowadzenie ● Ocean zajmuje ok. 70,8% powierzchni Ziemi. ● Arnold Toynbee ○ Cywilizacje I generacji – nadrzeczne. ○ Cywilizacje II generacji – mórz wewnętrznych. ○ Cywilizacje III generacji – oceaniczne, globalne. ● Franciszek Bujak – Dziejowe znaczenie morza. ● Morze jest jedno. Najbardziej dzieli i łączy – granica i gościniec. Najtańszy (długo również najszybszy) środek przewozu towarów. ● Wszystkie wyższe kultury ludzkie związane są z wodą. ● Kultury nadrzeczne – najstarsze: Egipt, Mezopotamia, Chiny, Indie. Trwałość, brak rozprzestrzeniania się. ● Kultury nadmorskie: kultura śródziemnomorska, północnoeuropejska, malajskopolinezyjska, ludów podbiegunowych. Szybki rozwój, rozprzestrzenianie się, upadek. ● Kultura nadmorska to kultura wymiany i obrotu; żegluga to przede wszystkim handel. ● „Wojna, handel, pirateria trójca to jedna, niepodzielna” (Goethe). ● Cechy kultur nadmorskich ○ Rozwijają się w szczupłych ogniskach. ○ Szybko się rozprzestrzeniają i uzyskują supremację na morzu. ○ Szybko się rozwijają i szybko upadają – czasem jedna bitwa wystarczy, by złamać potęgę. ○ Główna siła nie w masie, lecz w ruchu; przyswajanie technik i idei. ● W Europie najważniejsze ludy związane z morzem w obrębie Morza Śródziemnego to: Fenicjanie, Grecy, Rzymianie, Bizantyjczycy, Arabowie, miasta włoskie, Hiszpanie. 1

● W Europie północnej: wikingowie, Niemcy, Holendrzy, Anglicy. ● XV/XVI w. – fuzja tradycji północnych i południowych; Flandria – natężenie wymiany, rozwój gospodarczy, umysłowy, artystyczny… ● Hiszpania => Holandia => Anglia. ● Żegluga morska jest koniecznością życia społeczeństw cywilizowanych – dostęp do morza zabezpiecza możliwość żeglugi, handlu i bezpośrednich stosunków z innymi państwami – bez tego państwa są kalekie – zależne. ● „Polak sieje i orze, na diabła mu morze”. ● Chińskie wynalazki – kompas, grodzie wodoszczelne, żagle listwowe. Polinezja – katamarany.

Groza mórz ● Trochę statystyki ○ Utraty statków ➢ 1868, rejon Wielkich Jezior – 105 jednostek. ➢ 1860-70 – 2500 jednostek brytyjskich. ➢ Średnio w XVIII i XIX w. połowa europejskich żaglowców kończyła żywot w odmętach. ➢ Dziś ok. 25 dużych statków rocznie tonie. ➢ 10 000 kontenerów ląduje w oceanie. ○ Fastnet Race 1979 (sztorm podczas regat, zginęło 18 osób). ○ Mazury 2007 (burza wielokomórkowa, siła huraganu, zginęło 12 osób; „biały szkwał”). ● Wiatr ○ Powstawanie wiatru: nagrzane powietrze wznosi się, przepływa i opada w innym miejscu – wyż. Wiatr wieje od wyżu do niżu. ○ Bryza: w dzień wieje od morza, w nocy od lądu. ○ Przeszkody terenowe mogą spowodować zmianę kierunku wiatru. ○ Najważniejsze wiatry wykorzystywane podczas żeglugi – pasaty (ang. tradewinds; stałe, umiarkowane wiatry, rejon równika). ○ Pasy ciszy (zwyczajowa nazw a: „końskie szerokości”) – bardzo słabe wiatry. ○ Monsuny – wiatry zmienne (zima: pn.-wsch., suchy; lato: pd.-zach., obfite opady). ○ „Ryczące czterdziestki” – strefa stałych, silnych wiatrów. ○ Skala Beauforta – od 0 do 12. Najlepsze do żeglowania: 4-6. Od 8 sztorm. 12 – huragan (> 64 węzłów1 = 119 km/h). ○ Szkwały – gwałtowne silne wiatry z różnych kierunków. Powodowane przez chmury cumulonimbus. Biały szkwał – brak widocznej chmury. ○ Trąby powietrzne – głównie w cieplejszych regionach. ○ Huragany i cyklony zwykle występują latem. ○ Chmury ➢ Burzowe (Cumulonimbus), deszczowe (Nimbostratus, Stratus), pierzaste (Cirrus – pogorszenie pogody). 1

Węzeł = 1 mila morska/h. Nazwa od dawnego sposobu mierzenia prędkości w wodzie. 2

●

●

●

● ● ● ● ●

●

●

➢ Front ciepły: Cirrus, Cirrostratus, Altostratus, Nimbostratus. Front chłodny: Cumulonimbus, Cumulus. ➢ Cirrostratusy powodują efekt halo. Wskazuje na front ciepły. Prądy morskie ○ Duże niebezpieczeństwo. Np. wyprawa Wielkiej Armady opływając Wielką Brytanię trafiła na Golfsztrom – dziesiątki hiszpańskich okrętów rozbiły się na skałach. ○ Różna prędkość. Niektóre nawet 10 km/h. Jednym z silniejszych jest ciepły Prąd Zatokowy – Golfsztrom; prąd Agulhas (częste sztormy wokół Przylądka Dobrej Nadziei). ○ Wiatr a prąd – jeśli w przeciwnym kierunku, powstają gwałtowne fale. Fale ○ Fale przyboju – niebezpieczne dla małych jednostek. Zależne od dna. Dobre warunki dla surferów. ○ Fale wyjątkowe ➢ Hafgerdingsdar – „morskie płoty”: „wygląda tak, jakby wszystkie fale i burze oceanu zebrały się w trzy sterty na których powstały trzy bałwaniaste grzywy; wyższe są one od wyniosłych gór i przypominają strome, nawisłe klify.” Królewskie zwierciadło, XIII w. ➢ Bardzo wysokie. Nacisk 100 t/m². Pływy ○ Wpływ faz księżyca. ○ Syzygijne – maksymalne (Słońce, Księżyc i Ziemia w jednej linii). Kwadraturowe – minimalne. ○ Zależne też od dna i prądów. ○ W niektórych miejscach: 10 m. Maksymalne zmierzone: 16 m. Wiry morskie – najsilniejsze: 40 km/h; bogate życie biologiczne (dużo ryb); np. wiry Naruto. Tsunami – oznaka tsunami: tuż przed falą woda jest zasysana z plaży. Góry lodowe – występują do ok. 40. równoleżnika; 90% pod wodą; różne kształty. Rafy, skały, mielizny… Dawniej sondowano dno spuszczając w wodę ciężarek. Zasolenie ○ Słona woda wypiera silniej. ○ Częściowo wpływa na prądy. ○ W ciepłych, słonych wodach rozwija się świdrak okrętowy (rodzaj małży) – pasożyt niebezpieczny dla drewnianych jednostek. Niebezpieczne zwierzęta: wieloryb, kałamarnica olbrzymia (18 m długości, pierwowzór legendarnego krakena), rekin (1945 – zatopienie USS Indianapolis, z 900 osób ocalałych po japońskim ataku 600 zginęło – w większości zjedzeni przez rekiny), meduza (parzydełka nawet na kilkadziesiąt metrów), węże wodne. Przyjazne zwierzęta: delfiny (zdarzały się przypadki uratowania przez nie człowieka), ryby latające (czasem stanowiły pożywienie dla żeglarzy).

Początki żeglugi ● Nie ma świadectw archeologicznych. 3

● Niektórych jednostek żeglujących używa się do dzisiaj. ● Wg słownika PWN: ○ Żegluga – podróżowanie lub przewożenie ludzi i towarów drogami wodnymi. Należy dodać rybołówstwo, przygoda. ○ Statek – obiekt pływający, przeznaczony do przewozu ludzi i ładunków (pocz. XVII w.). ○ Okręt – od XX w. statek należący do marynarki wojennej (ok. XV w.) ● Tratwy. ● Łodzie o nieprzepuszczalnym kadłubie ○ Skórzaki. ○ Łodzie z kory. ○ Dłubanki. ○ Wieloelementowe łodzie drewniane. ● Pędniki ○ Kończyny. ○ Wiosła ➢ Pagaje – wiosłujemy trzymając w obu rękach. ➢ Szalupowe – z podparciem (dulki). ➢ Dwupiórowe – używa się do kajaków. ➢ Pychowe. ● Tratwa ○ Zalety ➢ Ciężar właściwy mniejszy od wody = nie zatonie. ➢ Nie uszczerbi się. ➢ Stabilność. ➢ Jeśli fala zaleje tratwę – woda spłynie. ○ Balsa – super lekkie drewno (gąbczaste, plastyczne, lżejsze od korka). ○ Trzcina, bambus, drewno, papirus – materiały, z których buduje się tratwy. ○ Trzcina lekka, zamoknie = można wysuszyć, tania, szybka w wykonaniu, wykorzystuje się je tam, gdzie nie ma dobrego drewna. ○ Caballitos z Peru. ○ Katamaran (dwie tratwy połączone domkiem). ○ Thor Heyerdahl – mężczyzna, który przeżeglował na tratwie spory kawałek oceanu (najbardziej znany). ○ William Willis – z Peru na Samoa przepłynął samotnie (w wieku 61 lat), płynął z kotem i papugą. ○ Wady ➢ Bardzo wolne (max. 3 węzły). ➢ Mało manewrowa. ➢ Tylko na wiatry pełne od rufy. ● Skórzaki ○ Lekkie, łatwe w przenoszeniu. ○ Wolne, można łatwo uszkodzić. ○ Szybsze i bardziej zwrotne od tratw. ○ Można wykorzystywać do dalekich rejsów. 4

● Umiak – inuicka, wieloosobowa, otwarta łódka. ● Kajak arktyczny – w takich malutkich łódeczkach polowano na wieloryby (inuicka łódź). ● W Walii – okrągłe łódki skórzane. ● Na Bliskim Wschodzie: plecionka pokryta asfaltem. ● Łódź wykonana z kory, np. kanu, do 10 m długości. Były wykorzystywane do handlu skórami, szybsze od kajaków. Kanu: Kanada, Australia. ● Dłubanka ○ Dłubanka twarda (trzyma się wielkości drzewa). ○ Dłubanka miękka/rozszerzana (składa się z kilku elementów), specjalnie modelowane. ○ Dłubanki można dłubać (dłuto, siekiera) albo wypalać (otwarty ogień, rozżarzone kamienie). ○ Kozacka czajka – wykorzystywana do rajdów, stworzona na bazie dłubanki. ○ Czasem do stabilizowania łodzi używa się trzcin związanych w walce (po obu stronach burty). ○ Dłubanka + stabilizujący kij => dłubanka + dłubanka => + żagle => katamaran. ○ Tratwy na Dunaju => dłubanki połączone razem. ○ 1901 – John Voss przepłynął z Kanady do Londynu dłubanką (miała żagle). ● Teoria żeglowania ○ Nie wiadomo gdzie i kiedy pojawiły się żagle. ○ Za kolebkę uznaje się najstarsze cywilizacje rzeczne. ○ Siły aerodynamiczne i hydrodynamiczne. ○ Typy żagli ➢ Rejowy. ➢ Lugrowy. ➢ Arabski. ➢ Łaciński. ➢ Bermudzki. ➢ Kleszcze kraba (Nowa Gwinea). ➢ Czworokątny z Melanezji. ○ Typy ożaglowania ➢ Ket. ➢ Slup. ➢ Kuter bermudzki. ➢ Kuter gaflowy. ➢ Jol. ➢ Kecz. ➢ Bryg. ➢ Brygantyna. ○ Kurs względem wiatru ➢ Wiatr rzeczywisty a wiatr pozorny (wypadkowa wiatru rzeczywistego i własnego). 5

○

○ ○ ○ ○

➢ Fordewind (gdy wiatr wieje od rufy), baksztag (między fordewindem a półwiatrem), półwiatr (z boku), bajdewind (między półwiatrem a kątem martwym), kąt martwy (od dziobu). ➢ Halsowanie (zygzakowaty manewr podczas płynięcia pod wiatr) – zygzaki ze zwrotami przez rufę. Budowa kadłuba ➢ Stępka – główna belka konstrukcyjna kadłuba. ➢ Stewy – przedłużenie stępki w kierunku dziobu (stewa dziobowa, dziobnica) albo rufy (stewa rufowa, tylnica). ➢ Pawęż – jeden ze sposobów zakończenia rufy statku wodnego w części nawodnej. ➢ Wręgi – podstawowy poprzeczny element szkieletu. ➢ Wzdłużniki – wzdłużne wiązania wzdłuż burt, pokładu i dna, łączące poszczególne wręgi. Najstarszy ster – wiosło. Ster zawiasowy – w Europie dopiero w XIII w. Strona prawa – sterburta. Strona lewa – bakburta. Takielunek ➢ Olinowanie ■ Stałe: wanty, sztagi (od dziobu do masztu, od masztu do steru). ■ Ruchome: brasy, szoty, fały. ➢ Omasztowanie. ➢ Ożaglowanie.

Żeglarze starożytności ● Mezopotamia ○ Najstarsze znaleziska modeli łodzi (z żaglem). ○ Transport rzeczny (Tygrys, Eufrat, kanały). ○ Popularne łodzie ze skóry. ○ Rolnicy, rybacy i kupcy. ○ Dostęp do morza – szerokie kontakty handlowe. ○ Sprowadzano głównie drewno i materiały luksusowe. ○ Arabia: szlachetne kamienie, perły, budulec, złoto, wonności i balsamy. ○ Egipt: turkusy. ○ Nubia: heban, bukszpan, złoto. ○ Indie: kamienie szlachetne, kość słoniowa. ● Egipt ○ IV tys. p.n.e. ○ Papirus. ○ Problemy z drewnem. ○ Nil – żeglowano z wiatrem w górę rzeki. ○ Sahure: „wyślij czterdzieści statków załadowanych pniami cedrowymi”. ○ Liban i cedr. 6

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

● ● ● ●

●

Żagiel rejowy między dwiema rejami. Podwójny maszt, składany. Lina wzmacniająca przechodząca przez całą długość łodzi. Uniesione dziób i rufa. Wiosła sterowe na rufie. Łódź Cheopsa – 43x6 m, cedr libański. W późniejszym czasie niższe maszty i szersze żagle. Zawinięta rufa w formie kwiatu lotosu. Punt: złoto, elektrum, kość słoniowa, mirra, drogocenne drewno, kamfora, kadzidło, skóry zwierząt... ○ Kreta: cyna, miedź, drewno. ○ Brak portów. ○ Żeglowano w dzień. ○ II tys. p.n.e. – kanał łączący Nil z Morzem Czerwonym. ○ Z czasem w statkach brak wioseł (mniejsza załoga bardziej się opłacała, więcej miejsca na towary). Ludy morza Statek z Uluburun (pd. wybrzeże Turcji, znaleziony w 1982) – datowany na XIV w. p.n.e., 15-16 m długości, 6 m szerokości, znaleziono na nim wiele towarów z różnych kultur. Kreta – łodzie minojskie: podniesiona rufa, wydłużony dziób. Fenicjanie ○ Tajemnica (nie pozostawili po sobie żadnych zapisków). ○ Uznawani za najlepszych żeglarzy. ○ Prężni handlarze. Rybołówstwo. Rzemiosło. ○ Purpura. ○ Pośrednicy w handlu cyną (złoża w Hiszpanii, Kornwalii, na Cyprze). ○ Miedź. ○ Cedr. ○ Niewolnicy. ○ Złoto. ○ Kontakty z Hiszpanią, Puntem i Indiami – srebro, ołów, żelazo, pachnidła, korzenie i kamienie szlachetne. ○ Kolonie (np. Kartagina – IX w. p.n.e.) – zaplecze do handlu. ○ Specjalizacja. ○ Rozwój okrętów – pojawiają się dwurzędowce. ○ Taran. ○ Tarcze zawieszane na burtach. ○ Poszycie karawelowe (na styk, a nie na zakładkę, jak na północy). ○ Ok. 600 r. p.n.e. – opłynięcie Afryki (świadectwo Herodota). ○ Wyprawa Himilkona (do Brytanii), wyprawa osiedleńcza Hannona (do Zach. Afryki). ○ Wyspy Kanaryjskie, Madera, Azory. ○ Port w Kartaginie. ○ Okręty z dębu. Etruskowie – dwa żagle. 7

● Grecja ○ Homer. ○ „Siła jest dziwów, lecz nad wszystkie sięga Dziwy człowieka potęga. Bo on prze śmiało poza sine morze, Gdy toń się wzdyma i kłębi”. (Sofokles, Antygona) ○ Opisy. ○ Mapa i locja (opis wybrzeża, głównych portów, odległości między nimi, niebezpieczeństw). ○ Handel ➢ Z kolonii: zboże, ryby, surowce mineralne. ➢ Eksport: narzędzia, broń, wino i oliwa. ➢ Egipt: zboże, tkaniny. ➢ Punt: pachnidła. ➢ Indie: korzenie. ➢ Cyna – przez Fenicjan. ○ Pożyczki na wyprawy morskie. ○ 330 r. p.n.e. – wyprawa Pyteasza z Massalii (do Wysp Brytyjskich, Jutlandii i do Thule [Norwegia lub Islandia]). ○ Okręty ➢ Niższe od okrętów fenickich (bardziej stabilne). ➢ Taran. ➢ Pentekontera – 50 wioślarzy, jeden rząd. ➢ Diera – dwurzędowiec. Ok. 25 m długości. ➢ Triera – trójrzędowiec, 170 wioślarzy, wymiary: 37x5,5x1 m. Łamanie wioseł, taranowanie, abordaż, diekplous (przepłynięcie między okrętami wroga i atak od rufy), periplous (opłynięcie floty wroga od skrzydła i atak od rufy). Salamina, 480 p.n.e. – największa, najsłynniejsza bitwa trier. Klęska Persów. Jeden maszt (później też drugi – artemon), opuszczany podczas walki. ● Aleksandria ○ Latarnia morska na Faros (powstała w 280 r. p.n.e.; 120 m wys., jeden z cudów świata). ○ Łącznik Wschodu i Zachodu. ○ Handel pszenicą, oliwą, piwem i winem. ○ Z Arabii i Afryki: pachnidła, kadzidło, mirra, kość słoniowa. ○ Indie: szylkret, pieprz, goździki, cynamon, imbir. ○ Chiny: jedwab, brokat. ○ Syrakuzanka – pływający pałac, ponoć ok. 125-150 m długości, 60 sal wewnątrz (m.in. biblioteka i łaźnia). Jedyny rejs: z Syrakuz do Aleksandrii. ● Rodos ○ Posąg Heliosa: 32 m wys., stojący przy wejściu do portu. ○ Prawo morskie. ● Rzym 8

○ Brak tradycji morskich. ○ Spór z Kartaginą o Sycylię. ○ Kwinkwerema (pięciorzędowiec) kartagińska w 264 r. p.n.e. rozbiła się w Italii. Rzymianie skopiowali ją. ○ Trirema – trójrzędowiec. ○ Corvus (kruk) – pomost z hakiem, 8-10 m dł., 1 m szer., opuszczany na pokład wroga. Zwycięstwo w I wojnie z Kartaginą. ○ Z czasem zaczęto utrzymywać stałą marynarkę, ale niższy status niż siły lądowe. ○ Wieżyczki stawiane na rufie lub na dziobie – miejsce dla łuczników, machin miotających. ○ Birema – dwurzędowiec. ○ Balista – machina neurobalistyczna; rzymska wersja greckiej katapulty. Miotano nią strzały, kamienie, garnki z substancjami palnymi (siarka, smoła, saletra, trociny sosnowe, z czasem ropa naftowa, też wapno gaszone). ○ Delfin – machina stosowana przeciw oblężeniu przez statki. ○ Lustra Archimedesa – ponoć stosowane do podpalania okrętów. ○ Harpago – kotwica, hak do zaczepienia okrętu, podniesienia i rzucenia. ○ Katon Starszy – kupiec to człowiek obrotny, dbający o powiększenie majątku, ale jego zawód jest niebezpieczny i narażony na klęski. ○ Strabon – ludzie dzielą się na żywych, martwych i żeglarzy. ○ „Na próżno bóg sam w mądrości swojej Oceanami lądy przegradza – Bezbożność nasza nic się nie boi: Człowiek po wodach łodziami chadza” (Horacy). ○ Naves longae (okręty) i naves onerariae (statki). ○ Artemon, topsle (niewielkie, trójkątne żagle górne), dna obite ołowianą blachą. ○ Wymiary nawet 55x15x13 m, 1200 ton wyporności. ○ Cło – 2,5%. ○ Most zbożowy Aleksandria-Ostia (port nad Tybrem), rocznie 150 000 ton zboża. ○ Frumentacje – każdy mieszkaniec mógł, początkowo po dużo niższej cenie, a potem całkiem za darmo, dostać zboże. ○ Wyroby szklane i ceramiczne, złoto i srebro. ○ Na rufie rzeźba głowy łabędzia. ○ Budowa portów na większą skalę. Ostia i Portus (I w. n.e.). ○ Klasyczna kotwica (kotwica Admiralicji), początkowo z drewna okutego metalem, potem z samego metalu. ○ Piraci ➢ Pirat – od łac. „próbować”. ➢ „Wojna, handel, pirateria Trójca to jedna, niepodzielna”, Faust. ➢ Zajęcie to nie przynosi żadnej ujmy, ale raczej trochę sławy”, Tukidydes. ➢ Cylicja i Dalmacja – słynne z piractwa. ➢ Duże floty. 9

Handel ludźmi. Sam Juliusz Cezar dostał się w ręce piratów, spędził w niewoli pół roku. Protokorsarstwo, tytuł arcypirata. Złupienie Ostii – 68 r. p.n.e. Gnejusz Pompejusz Wielki – wielka obława i próba resocjalizacji. Harpagony (haki wystrzeliwane z balist do przyciągania wrogich okrętów). ➢ Navigare necesse est, vivere non est necesse. ➢ Liburny – mniejsze jednostki używane przez piratów, potem przejęte przez marynarkę rzymską. Użyte w bitwie pod Akcjum przeciw flocie Ptolemeuszy. ○ Mosty pontonowe – na łodziach. ○ Wioślarze na galerach – ludzie wolni. ○ Żagiel łaciński (trójkątny), prawdopodobnie przejęty z Oceanu Indyjskiego. ○ Astronawigacja, udoskonalenie sondy, locje, mapy. ● Bizancjum ○ Przez setki lat jedyny łącznik Wschód-Zachód. ○ Tkaniny bawełniane i jedwabne, muślin, złotogłów, dywany, rodzynki, figi, pistacje, pieprz, cukier, korzenie, drewno sandałowe, heban, drogie kamienie, bursztyn, korale, kadzidła… ○ Wysokie opłaty celne, opłaty portowe, opłaty za prawo sprzedaży ładunku i za apotheke (miejsce do wystawiania i sprzedaży ładunku). ○ Prawo składu. ○ Nadużycia. ○ Wielkie (25x7x7 m) i małe statki łacińskie. ○ Żagle łacińskie (trójkątne). ○ Furty burtowe (przejście na dolny pokład). ○ Dromona („szybko biegnąca”) – 1 lub 2 rzędy wioseł, węższe kadłuby, brak klasycznego taranu, dł. 30-50 m, 100-300 osób. ○ Ogień grecki (od VII w. n.e., mieszanka, która paliła się na wodzie) i syphonofory (pompy do wystrzeliwania, wykonywane z brązu) – tajna technologia, brak zapisków. ➢ ➢ ➢ ➢ ➢

Na szlakach południowych mórz

● Indusi ○ Adżanta (VI/VII w.) i Borobudur – wizerunki statków. ○ Indusi niezbyt lubili wypływać na otwarte morze. Zakazy religijne – podróż morska czyni człowieka nieczystym. Bramin, który udałby się na morze musiałby przejść surową pokutę. ○ Dungija ➢ Niewielkie: 20x6 m. ➢ Pawęż (płasko zakończona rufa, zwiększa wyporność). ➢ Żagle arabskie. ➢ Możliwość pływania na wiatr. ➢ Kroplowy kształt podwodnej części kadłuba. ➢ Drewno palmy kokosowej, klepki zszywane. 10

➢ Olej rybi do impregnacji. ➢ Z czasem: większe rozmiary, wręgi łączone kołkami, ster zawiasowy (chiński wynalazek). ○ Pnie palm kokosowych – łodzie. Kojra (włókno kokosowe) – liny: trwałe, nie gniją. ● Arabowie ○ Brak negatywnego podejścia do żeglugi. ○ Odwołania w twórczości arabskiej. Jahja al -Ghazal (IX w.), „Opowieści Sindbada Żeglarza”. Porównanie żeglugi do podróży przez pustynię. ○ Dzięki Arabom dotarł do Europy papier, proch, kompas… ○ Słownictwo: admirał (od słowa emir), awaria, kabel, korweta, szalupa, taryfa, monsun (od mausim – sezon). ○ Brak osłoniętych portów na Wybrzeżu Malabarskim. ○ Żegluga zgodnie z monsunami. ○ Ożywiony ruch handlowy: sukna, dywany, kruszce, naczynia szklane, stal, kadzidło i mirra wymieniane na korzenie, pachnidła: nard i ambra, indygo, kamienie szlachetne, kość słoniową, skorupy żółwi, pośrednio (z Chin) jedwab i porcelanę… Arabowie sprzedawali też Indusom konie. ○ Morze Czerwone – trudne do żeglugi (dużo mielizn, wiatry pustynne). ○ Dhow/dau ➢ Kadłub wzorowany na kadłubie ptaka wodnego – najszerszy za śródokręciem. ➢ Silnie pochylona dziobnica. ➢ Największe zanurzenie w 1/3 długości – stępka nierównoległa do pokładu. ➢ Pawęż. ➢ Ster zawiasowy. ➢ Poszycie na zakładkę, zszywane. ➢ Wręgi z naturalnych krzywulców. ➢ Drewno tekowe (dość twarde, zbite, zawiera olejki zapobiegające szkodnikom). ➢ Długowieczne. ➢ Impregnat: olej sezamowy lub rybi. ➢ Żagle arabskie lub łacińskie. ➢ Żagle nietrwałe i wymienialne. Przy silnym wietrze żagle darły się, statek się nie przewracał. ➢ Szybkie. ➢ Uniwersalne, czasem wykorzystywane jako okręty. Korzystali z nich też piraci. ➢ Baghala („muł”) – największy typ dhow, ponad 30 m dł., ładowne, ale mało zwrotne. Długie reje, zwykle z dwóch kawałków bambusa. ➢ Bumy, sambuki, ghanija – mniejsze typy. ➢ Zaruka – najmniejszy typ, brak pokładu. Niektóre osiągały 11 węzłów. ○ Przyrządy nawigacyjne 11
<...