Mózgowie PDF

Preview

Summary

Mózgowie...

Description

KRESOMÓZGOWIE – TELENCEPHALON Składa się z trzech części: 

Półkule mózgowe – hemispheri cerebri



Węchomózgowie – rhinencephalon



Kresomózgowie nieparzyste – telencephalon impar

Węchomózgowie należy do najstarszych części mózgowia – zostało wykształcone bardzo dobrze u innych ssaków i kręgowców niższych (fizjologicznie). Stary mózg, w którego skład wchodzi m.in. węchomózgowie to palencephalon. Oprócz węchomózgowia w skład palencephalon wchodzi rdzeń przedłużony, most, móżdżek, międzymózgowie i śródmózgowie. Tylko półkule mózgowe nazywane są neoencephalon (=neocortex=izocortex). Rhinencephalon dzieli się na: ლ Cz. podstawną – pars basalis ლ Cz. brzeżną pars limbica ლ Cz. przegrodową – pars septalis W części podstawnej wyróżnia się: ঁঁ Płat węchowy – lobus olphactorius zwany też opuszką węchową – bul bus olphactorius, lewy i prawy ঁঁ Pole węchowe lub guzek – tuberculum olphactorium, lewy i prawy ঁঁ Płat gruszkowaty – lobus piriformis, lewy i prawy Część przegrodową dzielimy na: ঁ

Pole podmodzelowate – area subcallosa

ঁ

Zakręt przekątny Broke’a – gyrus diagonali

ঁ

Przegrodę przejrzystą – septum pellucidum

ঁ

Zakręt przykrańcowy – gyrus paraterminalis

Część brzeżna składa się z: ঁ

Sklepienia – fornir, nie widać go z zewnątrz

ঁ

Pławikonika – hipocampus ≈

Cz. przedspoidłowa

≈

Cz. nadspoidłowa

≈

Cz. zaspoidłowa

Najbardziej powierzchowne warstwy węchomózgowia wykazują budowę warstwową. Są dwie (budowa prymitywna) lub trzy (budowa bardziej skomplikowana). Kora warstowa to allocrtex, wyróżnia się w niej część kory dwuwarstwowej (palleoortex) i część kory trzywarstwowej (archicortex). W rozwijających się półkulach mózgowych wyróżnia się korę 7-warstwową, co świadczy o wysokim stopniu jej organizacji morfologicznej i z różnym stopniem sprawowania funkcji fizjologicznej. Węchomózgowie pełni funkcje związane ze zmysłem węchu, w różnych jego częściach są też zlokalizowane ośrodki związane z behawiorem. Są to te części węchomózgowia, które wchodzą w skład ukł. limbicznego (=brzeżnego), którego

2

elementami są też niektóre struktury międzymózgowia. Układ limbiczny nie stanowi jednostki morfologicznej, jest jednostką morfologiczno-fizjologiczną. Tu są ośrodki związane z zachowaniem np. uczuciem lęku, radości, smutku itp. Można nauczyć hamowania tych odruchów przez korę mózgową. Półkule mózgowe – hemispheri cerebri W ich skład wchodzi płaszcz – palium utożsamiany z neocortex (=neopalium), jest to najbardziej zróżnicowany obszar mózgowia. W skład półkul wchodzą też ogromne skupiska jąder podkorowych. Neocortex składa się z 7 warstw, od zewnątrz: ‽

brzeżna/drobinowa – stratum moleculare

‽

ziarnista zewn. – stratum granulare externa

‽

piramidowa zewn. – stratum piramidale externa

‽

ziarnista wewn. – stratum granulare interna

‽

piramidowa wewn. – stratum piramidale interna

‽

komórek wielokształtnych – stratum mulitiforme

‽

podstawna – stratum basalis – przechodzi bez wyraźnej granicy w istotę białą

W zależności od obszaru kory występują różnice w budowie związane z różnymi jej funkcjami. W związku z tym powierzchnia kory jest podzielona płytszymi lub głębszymi bruzdami na szereg uwypuklonych pól zwanych zawojami. Istnienie bruzd powoduje podział powierzchni mózgowia na 52/56 małych obszarów. Ogólny podział kory na płaty: *

czołowy – lobus frontalis

*

ciemieniowy – lobus parietalis

*

skronioy – lobus temporalis

*

potyliczny – lobus occipitalis

Kryterium fizjologiczne: (można zlokalizować gdzie są) œ kora czuciowa œ kora słuchowa œ kora ruchowa (wyróżnia się kom. ruchowe piramidowe i pozapiramidowe) œ kora wzrokowa Komórki piramidowe kory ruchowej maja bardzo długie neuryty rzutowe (=projekcyjne), ich skupiska tworzą drogi piramidowe, które morfologicznie stanowią jeden długi pęczek włókien nerwowych. Włókna te przewodzą impulsy do wszystkich jąder ruchowych istoty szarej rdzenia kręgowego i po przełączeniu synaptycznym na kom. w tych jądrach ruchowych impuls biegnie dalej do neurytu kom. ruchowej, a ten dochodzi do włókien mm poprzecznie prążkowanych. Tą drogą przechodzą impulsy ruchów świadomych. Droga pozapiramidowa ma na przebiegu 3 neurony, których skupiska tworzą jądra: podkorowe (nucleus ruber, np. gałka blada-globus pallidus), jądro śródmózgowia (np. jądro czerwienne i subst. czarna-substantia nigra), jądra oliwy (nuclei olivari, są na

2

terenie rdzenia przedłużonego). Dopiero neuryty od jąder oliwy dochodzą do poszczególnych jąder ruchowych rdzenia. Drogą pozapiramidową przekazywane są ruchy automatyczne, nieuświadomione, bardzo często identyczne jakościowo z tymi przekazywanymi drogą piramidową. Półkula lewa i prawa połączone są ze sobą spoidłem wielkim mózgu – comissura, tj. ciało modzelowate – Corpus callosum. Istnienie tego spoidła powoduje, że cały szereg informacji powstających w jednej półkuli przechodzi do drugiej. Części mózgowia tej samej strony połączone są szeregiem włókien kojarzeniowych (asocjacyjnych). Włókna CUN dzielimy na: ◊

projekcyjne – łączą korę płaszcza z poszczególnymi częściami pnia mózgu z rdzeniem kręgowym; tworzą w ciele prążkowanym torebkę wewn.; utworzone przez nie drogi projekcyjne dzielą się na odśrodkowe (eferentne, ruchowe), dośrodkowe (aferentne, czuciowe – przenoszą inf z rdzenia kręgowego i przedłużonego do kory mózgu)

◊

kojarzeniowe – łączą poszczególne części kory w obrębie tej samej półkuli; dziela się na asocjacyjne (krótkie) – łączą sąsiednie zakręty mózgowia i długie – łączą różne płaty półkuli mózgu

◊

spoidłowe – łączą części kory półkul mózgu; tworzą ciało modzelowate

MIĘDZYMÓZGOWIE - DIENCEPHALON

2

Dzieli się na dwie części: ≠ część dobrzuszną ∞ podwzgórze – hypotalamus ∞ niskowzgórze – subtalamus ≠ część dogrzbietową ∞ wzgórze – talamus ∞ nadwzgórze – epitalamus, w nim: uzdeczki – habenulae, spoidło uzdeczek – comissura habenularum, szyszynka – epiphisis cerebri=corpus lineale=penis cerebri Podwzgórze Od podstawnej powierzchni mózgowia widoczna jest podstawna część podwzgórza między skrzyżowaniem nn wzrokowych leżących przednio od podwzgórza a podstawną częścią śródmózgowia. Z tyłu ograniczone jest przez tylną część ciała suteczkowatego. Podwzgórze układa się też po lewej i prawej stronie komory III. Wyróżnia się w nim szereg skupień określanych jako podwzgórzowe. Stanowią one ośrodki dla czynności wegetatywnych, emocjonalnych, i motywacyjnych (ośrodki łaknienia, pragnienia, seksualne). Przednia część podwzgórza stanowi jednocześnie nadrzędny ośrodek w stosunku do układu parasympatycznego, a tylna część taki sam nadrzędny ośrodek dla układu sympatycznego. W związku z czym jest uważane za mózg wegetatywny. Szereg jąder tworzy w podwzgórzu układ limbiczny rządzący zachowaniem (ośrodki strachu, agresji). Są też tu ośrodki odpowiedzialne za pragnienie, łaknienie, termoregulację. Podwzgórze posiada też specyficzne jądra zbudowane z neuronów o bardzo dużych rozmiarach ( j.nadwzrokowe-n.supraopticus, j.okołokomorowen.paraventricularis) – produkują oksytocynę i wazopresynę, które drogą nerwową wpływają do część nerwowej przysadki i dalej do krwi (neurosekrecja). Obserwuje się tez zjawisko polegające na wydzielaniu substancji aktywnie czynnych do innych ośrodków ukł. nerwowego. Jądra podwzgórza dzieli się ze względu na wielkość neuronów na średni-, wielko- i małokomorowe oraz ze względu na rozmieszczenie topograficzne na jądra przedniej, środkowej i tylnej części podwzgórza. Wzgórze – 4talamus Znajduje się nad podwzgórzem. Stanowi najważniejszy podkorowy ośrodek czuciowy, którym przecinają się wszystkie drogi czuciowe zdąrzające z obwodu do kory mózgowej. Pęczki włókien nerwowych wzgórza dzielą się te części na kilka jąder wzgórzowych: ¤

j. przednie

¤

j. boczne

¤

j. przyśrodkowe

2

¤

poduszeczkę wzgórza – pulvinar

Komórki tworzące te jądra należą do wielobiegunowych neuronów o kształcie gwiaździstym i są luźno rozmieszczone. Za wzgórzem jest ciało kolankowate przyśrodkowe (corpus …) –przedni ośrodek słuchowy i ciało kolankowate boczne (corpus …) – ośrodek wzrokowy

ŚRÓDMÓZGOWIE – MESENCEPHALON Na przekroju poprzecznym wyróżnia się trzy części: ‫ײַ‬

pokrywę – tectum – leż najbardziej dogrzbietowo nad wodociągiem Sylwiusza

‫ײַ‬

nakrywkę – tegmentum – leży pośrodkowo

‫ײַ‬

konary mózgu – pedunculi cerebri – leżą najbardziej brzusznie

Pokrywa (tectum) wykształcona jest w postaci czterech bardzo wyraźnych uwypuklonych ku górze, widocznych po odcięciu półkul kresomózgowia, guzków: dwa guzki przednie wzrokowe (calliculi mesencephali anteriores) i dwa guzki tylne – guzki słuchowe (calliculi mesencephali posteriores). Te cztery guzki tworzą blaszkę czworaczą – lamina quadrinamina. Guzki wzrokowe stanowią centra koordynacyjne źreniczno-wzrokowe i są stacjami pośrednimi między narządem wzroku a korą wzrokową. Guzki słuchowe stanowią centrum koordynacji słuchu i stację pośrednią między uchem wewnętrznym a korą słuchową. Granicą oddzielającą pokrywę od nakrywki jest płaszczyzna pozioma styczna do wodociągu Sylwiusza. Wodociąg jest wysłany ependymą, łączy komorę III z IV. Pod nim leży nakrywka, w której wyróżnia się: ¥

istotę szarą centralną

¥

twór siateczkowaty – formatio reticulare

¥

szereg jąder, z których najważniejsze to:

¥

ঁ

jądro czuciowe n V

ঁ

jądro ruchowe n III i IV

ঁ

jądro parasympatyczne n okoruchowego (oculomotorius)

ঁ

jądro przedmiąższowe (nucleus prasticialis)

ঁ

jądro czerwienne (nucleus ruber)

ঁ

istota czarna (substantia nigra)

ঁ

jądra wstęgi bocznej (nuclei lemnisci lateralis)

wodociąg Sylwiusza

Twór siateczkowaty to rozproszony układ morfologiczny na terenie pnia mózgu.

2

Jest złożony z rozproszonych neuronów połączonych włóknami nerwowymi między sobą i z jądrami podstawnymi kresomózgowia oraz z jądrami móżdżku. Twór ten wywiera wpływ torujący lub hamujący na CUN. Nie przekazuje on wiadomości czuciowych ani ruchowych, ale otrzymując liczne informacje utrzymuje pobudzenie układu nerwowego. Koordynuje poszczególnymi czynnościami tj: połykanie, wydzielanie śliny, oddychanie. Wyróżnia się tu ośrodki oddychania, naczynioruchowy i inne. Uszkodzenie może powodować śmierć.

TYŁOMÓZGOWIE WTÓRNE – METENCEPHALON Składa się z mostu (pons) i móżdżku (cerebellum). Powierzchnia grzbietowa mostu to dna komory IV, wykształcone w postaci dołu równoległobocznego (fossa rhomboidea). Część dogrzbietowa to nakrywka mostu (tegmentum pontis), tu znajdują się dwie wstęgi: boczna i przyśrodkowa (lemnisci laterale et mediale) oraz twór siateczkowaty. Część dobrzuszna mostu zbudowana jest z włókien zmielinizowanych o poprzecznym przebiegu, wśród nich są jądra. Przebiegają tu też włókna podłużne, z których większość to włókna tworzące drogi piramidowe. Leżący nad mostem móżdżek (cerebellum) łączy się z pniem mózgu za pomocą trzech konarów, czyli potężnych wiązek włókien nerwowych: ঁ

konar przedni – pedunculus cerebellaris rostralis

ঁ

konar środkowy – pedunculus cerebellaris medialis

ঁ

konar doogonowy – pedunculus cerebellaris caudalis

W móżdżku wyróżnia się część pośrodkową zwaną robakiem (vermis) i dwie półkule móżdżku (hemispheri cerebellaris). Od strony brzusznej półkule móżdżku rozdzielone są wgłębieniem – doliną móżdżku (vallecula cerebelli). Z dna tej dolinki wystaje małe uwypuklenie – robak (vermis). Dnem dolinki jest powierzchnia brzuszna robaka. Powierzchnia półkul móżdżku podzielona jest szeregiem łukowato przebiegających szczelin – fissurae/gyri cerebelli. Dwie największe szczeliny dzielą móżdżek na płaty: donosowy, doogonowy i kłaczkowo-grudkowy (lobus flocullonodularis). Robak też podzielony jest na małymi szczelinami na blaszki. W robaku i półkulach jest razem 10 płacików, każdy się jakoś nazywa..

Najbardziej powierzchowną warstwą móżdżku jest kora – cortex cerebelli, jest ona stosunkowo cienka i składa się z trzech podwarstw:

2

龻 drobinowa – stratum moleculare 龻 komórek Purkiniego – stratum ganglionare 龻 ziarnista – stratum granulosa Pod korą jest masa ze zmielinizowanych włókien nerwowych – istota rdzenna. Są tu też jądra móżdżku, czyli skupiska perikarionów, z których najważniejsze to: ‫ﻗ‬

jądro wierzchu – nucleus fastigi

‫ﻗ‬

jądro zębate móżdżku – nucleus dentates

‫ﻗ‬

jądro wsunięte – nucleus interpositus, w którym wyróżnia się część boczną i przyśrodkową

Na przekroju poprzecznym istota rdzenna móżdżku tworzy charakterystyczne rozgałęzienia – drzewko życia (arbor vita). Móżdżek jest najważniejszym ośrodkiem koordynacji czynności ruchu, równowagi i słuchu. U ptaków też odpowiada za orientację przestrzenną w powietrzu. Móżdżek zbiera informacje z rdzenia kręgowego, przedłużonego, ucha środkowego, z pokrywy śródmózgowia i wysyła je po przetworzeniu np. do tworu siatkowatego lub jądra czerwiennego itp. Móżdżek musi otrzymywać informacje z proprioreceptorów (wrzecion mięśniowych, ścięgien, okostnej, torebek stawowych) przez co jest informowany o stanie napięcia i pracy mięśni, z okostnej o skutkach ruchu (?). odbiera także informacje z narządów informacji przestrzennej: z narządów dotyku, wzroku – zapewnia właściwą współpracę tych narządów warunkując prawidłowe fizjologicznie poruszanie się, zachowanie równowagi i orientację przestrzenną. Przy uszkodzeniu móżdżku może dojść do charakterystycznych zaburzeń ruchowych. Objawy występują nagle o dużym nasileniu z czasem mogą ustępować, bo inne ośrodki przejmują pracę móżdżku, np. ośrodki włączane w drogi piramidowe.

2...