Osiewicz - Skskdk PDF

Preview

Summary

Skskdk...

Description

Międzynarodowe stosunki pol polityczne ityczne – są to wszelkie formy oddziaływań i powiązań państw i innych uczestników aktywności międzynarodowej wykraczające poza granice państwa. Istotą MSP są uczestnicy, cechy, charakterystyczne, zakres przedmiotowy. a) Uczestnicy – państwa i organizacje międzynarodowe, ale też międzynarodowe ruchy polityczne, religijne, korporacje międzynarodowe, kościół b) Cechy charakterystyczne - brak centralnego ośrodka władzy, brak hierarchii, wiele równych władz państw, decyzje podejmowane rzez kompromis c) Zakres przedmiotowy – polityka, gospodarka, kultura, finanse, nauka

Ewolucja MSP: − − − − −

rolnicze imperia takie jak Chiny czy Indie, Bliski Wschód zainicjowały kontakty jak np., szlak jedwabny odkrycia geograficzne - rozwój postępu pokój wersalski – zalążek MSP – rewolucja przemysłowa, rozwój nacjonalizmu II wojna światowa utworzenie EWG i EFTA (Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu)

Czynniki MSP to: kryterium czasowe, przestrzenne, zasięgu terytorialnego, strukturalne, dynamiki i intensywności działań. a) Kryterium czasowe: historyczne lub aktualne b) Kryterium przestrzenne: narodowe lub międzynarodowe c) Kryterium zasięgu terytorialnego: obiektywne (człowiek, klimat, środowisko) lub subiektywne (idee, poglądy, koncepcje) d) Kryterium dynamiki i intensywności działań: czynniki warunkujące (geograficzne położenie, demografia, religijność), czynniki realizujące (ekonomiczne, wojskowe)

Ład międzynarodowy – ład utożsamiano z przeciwieństwem chaosu, nieporządku. Ład międzynarodowy to sposób zorganizowania, który określa kształt i funkcjonowanie środowiska międzynarodowego oraz warunki współżycia uczestników SM, zwłaszcza państw w danym okresie. Trójpolówka: − − −

Państwa NATO, ówczesnej EWG oraz Rady Europy Państwa Układu Warszawskiego i PWPG (Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej) Państwa neutralne i niezaangażowane

Stabilność środowiska międzynarodowego gwarantują działania głównych organizacji międzynarodowych: 1. OBWE (Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie) – Paryska Karta Nowej Europy, Karta Bezpieczeństwa Europejskiego 2. NATO – sojusz sam w sobie jest źródłem stabilizacji i gwarantem bezpieczeństwa 3. UE – Pakt Stabilności, Pakt Stabilności dla Europy Południowo-Wschodniej 4. Rada Europy – koncepcja demokratycznego bezpieczeństwa i stabilności

Społeczność międzypaństwowa- rozwinęła się na gruncie europejskim, dotyczy stosunków społecznych w wymiarze głownie politycznym. Społeczność ta jest mniej zróżnicowana niż społeczność międzynarodowa.

Społeczność międzynarodowa – obejmuje liczniejsze wymiary stosunków społecznych, nie tylko polityczny ale także gospodarczy, kulturowy, naukowy, etc. Jest ona zinstytucjonalizowana, tzn. posiada organizacje międzynarodowe, zarówno organizacje techniczna (np. Międzynarodowy Związek Telegraficzny) jak i organizacja polityczne (np. ONZ).

Spór mię międzynarodowy dzynarodowy – jest to sytuacja, w której punkty widzenia obu stron są przeciwstawne, podstawą sporu jest zazwyczaj rozbieżność interesów. Występuje tylko wtedy, gdy zaistnieje określony czyn państwa: działanie lub zaniechanie.

Konflikt międzynarodowy – jest to spór, który przybrał ostrzejszą formę. Zostały podjęte środki przymusu, grozi użyciem siły zbrojnej . Rodzaje sporów: − − − −

Należące go kompetencji wewnętrznej państwa Należące do kompetencji międzynarodowej Stanowiące zagrożenie dla międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa Prawne i polityczne

Rodzaje konfliktów: − − − − − −

Werbalne: protesty, groźby Akcje konfliktowe: zerwanie stosunków dyplomatycznych, demonstracja siły Wewnętrzne i międzynarodowe Obronne Narodowowyzwoleńcze Religijne, rasowe, etniczne

Przyczyny sporów i konfliktów: − − − − − − − −

Różnice między państwami Podział państw: gospodarczo rozwinięte i zacofane Powiększająca się liczba państw suwerennych w wyniku dekolonizacji Różna interpretacja umów międzynarodowych Rywalizacja Spór o terytoria i granice Dążenie do uzyskania dominującej pozycji w regionie Wierzenia religijne, stereotypy etniczne i narodowe

Kontrola zbrojeń – oznacza rozmaite formy współpracy państw w sprawach wojskowych, a zwłaszcza jeżeli chodzi o regulacje oraz rozmieszczenie zbrojeń.

Redukcja zzbrojeń brojeń – zmniejszenie personelu wojskowego w siłach zbrojnych. Rozwój kontroli i redukcji zbrojeń nastąpił po II WŚ, wpływ na to miało m.in. powstanie ONZ.

System m międzynarodowy iędzynarodowy – wzajemne relacje i oddziaływania między państwami, stosunki łączące politycznie zorganizowane zbiorowości ludzkie.

Teoria systemu świat światowego owego wg. Immanuela Wallerst Wallersteina eina – istnieją 3 rodzaje systemów społecznyc społecznych: h: 1. Mini- systemy społeczne – małe, nie więcej niż 6 pokoleń np., społeczności plemienne 2. Imperia światowe – rozległe struktury, zewnętrzna kontrola nad wewnętrznymi strukturami, np. ZSRR 3. Gospodarki światowe – rozległe, różne systemy polityczne, nadwyżka rozdzielana wg faktycznych monopoli osiąganych na rynku. Istnieją tu 3 kategorie podsystemów: − Społeczeństwa centralne – trzon – centrum systemu światowego, np. USA − Półperyferyjne – są za małe, żeby mogły wywierać wpływ − Peryferie – uzależnione od funkcjonowania ośrodków centralnych − Obszary zewnętrzne – np. kraje czarnej Afryki

Społeczna teoria stosunkó stosunków w międzynarodo międzynarodowych wych Alexandra Wen Wendta: dta: Konstytucjonizm – stanowisko mówiące, że świat jest społecznie ustanowiony Antynaturalizm – stanowisko mówiące, że świat stworzony jest przez ludzi, jest sztuczny Wendt politykę międzynarodową traktuje jako wyjaśnienie społeczne konstruowanego systemu międzynarodowego poprzez zastosowanie teorii społecznej. Oddziela politykę wewnętrzną od zewnętrznej i dowodzi, że system międzynarodowy może być traktowany jako relatywnie autonomiczny.

Teoria zderzenie cywilizacji Sam Samuela uela Huntingtona Teza – to kultura i tożsamość kulturowa kształtują wzorce spójności, dezintegracji czy konfliktu w świecie po zimnej wojnie: − − −

O przynależności do cywilizacji nie decyduje ani rasa ani język czy pochodzenie. Decyduje tożsamość kulturowa Tożsamość kulturowa jako wspólnota założeń, systemów wartości, religii czy obyczajów Wyróżnia 8 cywilizacji: chińską, japońską, hinduistyczną, hinduską, islamską, prawosławną, zachodnią, latynoamerykańską oraz potencjalną cywilizację afrykańską

Państwo jako uczestn uczestnik ik SM SM:: 1. W wymiarze zewnętrznym: państwo jako podmiot prawa międzynarodowego może np. zawierać umowy międzynarodowe, uczestniczyć w organizacjach międzynarodowych, użyć sił zbrojnych w obronie swojej niezależności 2. W wymiarze wewnętrznym: podmiotowość państwa – prawo do własnego ustroju i systemu politycznego, porządku prawnego i wyznawanych wartości

Państwem w sensie pprawa rawa międzynarodow międzynarodowego ego jest suwerenna jedn jednostka ostka geopolityczna Koniecznym i niezbędnym warunkiem funkcjonowania państwa w SM jest uznanie międzynarodowe. Jest to decyzja polityczna mająca formę aktu prawnego, w którym państwo lub grupa państw stwierdza, że określona jednostka geopolityczna jest podmiotem prawa międzynarodowego i posiada zdolność do działań międzynarodowych.

Naród w SM Wyznaczniki narodowe: a) Wyznaczniki obiektywne – wspólnie zamieszkiwane terytorium, wspólnota życia ekonomicznego, kultura, religia, język, wspólna przeszłość b) Wyznaczniki subiektywne – tożsamość narodowa, państwotwórcza rola narodu

Spo Sposoby soby uczestnictwa narodów w SM: − −

bezpośrednio – narody, które nie mają swojego państwa pośrednio – narody, które mają swoje państwo i uczestniczą za pośrednictwem aparatu państwowego

Sposoby rozwiązywania kwestii narodowej: − − − −

bardzo radykalny – czystki narodowe mniej radykalny – przesiedlenia ochrona mniejszości narodowych przyznanie mniejszościom pewnego zakresu autonomii

Nacjonalizm – obecnie budzi negatywne skojarzenia. W przeszłości doktryna ta używana była do pokazania, że dany naród jest najlepszy, a inne narody są gorsze

Internacjonalizm – pojawił się, gdy powstały nowe państwa – jest to pokojowe nastawienie do innych narodów, do ich potrzeb i dażenie do przyjaźni wszystkich narodów

Organizacja międzynarodowa – jest to trwały związek suwerennych państw powstały w wyniku umowy międzynarodowej posiadający stałe organy, mający określone uprawnienia i działające dla realizacji wspólnych celów. Czynniki powstawania org. Międzynarodowych: − − −

osiągnięcia naukowo- techniczne wzrost współzależności między państwami odpowiednie warunki polityczne

Rodzaje organizacji międzynarodowych: − − − − − − − − −

organizacje międzypaństwowe organizacji pozarządowe organizacje powszechne organizacje regionalne (np. UE) organizacje o celach ogólnych (np. ONZ) organizacje o celach szczególnych (np. UNESCO) organizacje polityczna – wojskowe (np. UZE) organizacje gospodarcze (np. UE) organizacje kulturalne (np. UNESCO)

Przykłady międzynaro międzynarodowych dowych organizacji regionalnych o charakterze ogólnym: 1. OBWE – Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie – zapobiega powstawaniu konfliktów w Europie, skupia 57 państw, obejmuje trzy wymiary: polityczno- wojskowy, ekonomiczno-środowiskowy i ludzki 2. WNP – Wspólnota Niepodległych Państw – organizacja międzynarodowa zrzeszająca byłe kraje Związku Radzieckiego, celem jest prowadzenie wspólnej polityki zagranicznej i stworzenie wspólnej przestrzeni gospodarczej 3. ASEAN – Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo – Wschodniej – organizacja politycznogospodarcza, jej celem jest przyspieszenie rozwoju gospodarczego i społecznego oraz zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa 4. LPA – Liga Państw Arabskich – międzynarodowa organizacja międzyrządowa skupiająca kraje arabskie, powstała w celu zacieśnienia współpracy po II WŚ z nowymi państwami arabskimi 5. Organizacja Państw Amerykańskich – zrzesza 35 państw obu kontynentów amerykańskich, ma na celu umocnienie pokoju i bezpieczeństwa kontynentu 6. Organizacja Jedności Afrykańskiej – zrzeszała wszystkie państwa Afryki za wyjątkiem Maroka, od 2002 roku nie istnieje, a na jej miejsce powołano Unię Afrykańską, której celem jest promocja rozwiązań demokratycznych na kontynencie

Korporacje transnarodowe w SM – są to takie korporacje, które zdolne są do działania poprzez i ponad granicami państwa. Przenikają one do sfery politycznej, wynika to z dążenia tych podmiotów do zapewnienia sobie jak najbardziej korzystnych warunków funkcjonowania. Korporacje dysponują wystarczającym potencjałem, by wywierać presję na dokonywanie przekształceń w zakresie np. norm prawnych poszczególnych państw. Współpraca przedsiębiorców z politykami prowadzić może do tzw. „prywatnej władzy”. Korporacje stają się obok państw uczestnikami „nowej dyplomacji”.

Dyplomatyczne śr środki odki rozstrzygania sporó sporów w międzynarodowyc międzynarodowych: h: To, że są dyplomatyczne oznacza, że państwa uczestniczące w sporze możliwość podjęcia decyzji aż do ostatniej fazy trwania sporu − Negocjacje – najczęściej stosowane, głównie kończą się kompromisem − Dobre usługi – państwo, które udziela dobrych usług doprowadza strony do stołu obrad i jest pośrednikiem w obradach − Mediacja – mediator bierze udział w rokowaniach, kieruje i daje propozycje załatwienia sporu − Komisje badań – gdy w rokowaniach między stronami powstaje różnica zdań, komisje badań wyjaśniają kwestie sporne − Pojednawcze – ustalenie stanu faktycznego i propozycja pokojowego załatwienia sporu

Sądowe środki rozstrzygania sporów międzynarodowych: −

Środki sądowe – postępowania przed specjalnymi organami sądownictwa międzynarodowego, decyzje są dla stron wiążące

ONZ – Organizacja Nar Narodów odów Zjednoczonych zrzesza 191 państw oraz setki organizacji rządowych i pozarządowych

Cele ONZ: − − − −

Utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa Rozwijanie przyjaznych stosunków między narodami Rozwiązywanie konkretnych problemów międzynarodowych Wspólne działania dla wspólnych celów np. walka o prawa człowieka

Organy ONZ: 1. Zgromadzenie Ogólne ONZ – składa się z przedstawicieli wszystkich państw członkowskich ONZ, każdy ma 1 głos, zajmuje się każdym zagadnieniem oprócz sporów międzynarodowych, decyduje też o przyjęciu nowych członków 2. Rada Bezpieczeństwa ONZ – jest organem odpowiedzialnym za utrzymanie międzynarodowego bezpieczeństwa. W jej skład wchodzi 5 członków stałych (USA, WB, Francja, Rosja i Chiny) i 10 członków wybieranych na okres 2 lat przez Zgromadzenie Ogólne. Co ważne RB ONZ ma prawo weta 3. Rada Gospodarczo – Społeczna – składa się z 54 członków, wybieranych przez Zgromadzenie Ogólne. Zajmuje się kwestiami gospodarczo – społecznymi 4. Sekretariat – wykonuje zadania o charakterze administracyjnym. Składa się z Sekretarza Generalnego i personelu 5. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości – składa się z 15 niezwisłych sędziów zgłoszonych przez państwa członkowskie. Stronami postępowania przed Trybunałem mogą być tylko państwa 6. Rada Powiernicza – odpowiadała za nadzór nad państwami, które zarządzały terytoriami kolonialnymi, w wyniku dekolonizacji nie była już potrzebna, Obecnie nie funkcjonuje.

Kolonializm – polityka podboju i przejmowania obcych terytoriów oraz podporządkowania sobie zamieszkującej tam ludności przez państwa europejskie

Dekolonializm – proces likwidacji systemu kolonialnego na świecie. Przyczyny to m.in. II wojna światowa, powojenna rywalizacja mocarstw zachodnich oraz działalność ONZ

Etapy procesu dekolo dekolonizacji: nizacji: 1. 1945-55 rok konferencja solidarnościowa, likwidacja kolonializmu i poparcie walk narodowowyzwoleńczych 2. 1955-65 r. największe tempo wywalania się narodów kolonialnych – 42 państwa uzyskały niepodległość, 1960 rok to rok Afryki, deklaracja ONZ 3. 1965-75 r. rozpad posiadłości brytyjskich na Bliskim Wschodzie i kolonii portugalskich w Afryce 4. Unia Południowej Afryki

Zimna Wojna stan otwartej wrogości i rywalizacji pomiędzy dwoma supermocarstwami – USA i ZSRR oraz ich sojusznikami w latach 1946 – 1991

− −

Nie ma zgodności co do daty rozpoczęcia Zimnej Wojny, często wymienia się daty 1945 zrzucenie bomby na Hiroszimę i Nagasaki, plan Marshalla czy kryzys berliński z 1948 roku Najczęściej jednak za początek przyjmuje się wystąpienie Winstona Churchilla w Futon 1946 roku tzw. żelazna kurtyna

Etapy Zimnej Wojny: 1. Ekspansja ZSRR i bierność USA. ZSRR podporządkowuje sobie Europę Środkową i dąży do zjednoczenia Niemiec. USA słabo reaguje – pierwszy symptom to doktryna Trumana, a potem plan Marshalla zakładający pomoc finansową dla państw Europejskich 2. Kryzys berliński i podział kraju na NRD i RFN. Komuniści kontrolują całą Europę Wschodnią. Odpowiedzią USA jest rezolucja Vandenberga mówiąca o zawieraniu porozumień regionalnych. Powstaje ChRL i NATO 3. Śmierć Stalina, powstaje Układ Warszawski, karaibski kryzys rakietowy, powstanie Sojuszu dla Postępu, pojawiają się doktryny Kennedy’ego 4. Gorąca linia Waszyngton- Moskwa, porozumienie o ograniczeniu broni nuklearnej 5. ZSRR normalizuje stosunki z RFN, NRD, Polską i Czechosłowacją 6. Zimną Wojnę zakończyła tzw. jesień ludów i zjednoczenie Niemiec 7. Rozpada się ZSRR, Rosja zaczyna szukać swojego miejsca na arenie międzynarodowej, a USA zostaje jedynym supermocarstwem

Znaczenie Biskiego W Wschodu schodu w SM: a) Czynniki ekonomiczne – bogactwa naturalnej jak złoźa ropy naftowej, węgla kamiennego czy żelaza. W dużej części są to surowce słabo zbadane i nie wiadomo, czy są opłacalne i traktuje się je jako rezerwę na przyszłość. Dostęp do złoża ropy naftowej gwarantuje rozwój gospodarczy, ale jest też czynnikiem konfliktogennym b) Czynniki polityczne – Biski Wschód jest regionem niestabilnym i sa tam ostre konflikty czy zamachy stanu. Było parę wojen izraelsko-arabskich, jest tez problem uchodźców palestyńskich co jest dużą przeszkodą w zawarciu pokoju w tym regionie. Zamach stanu często rozumiany jest jako przewrót polityczny dokonywany przes osoby piastujące wysokie stanowiska w państwie prowadzi to do gwałtownych zmian prawnoorganizacyjnych państwa czyli dużej niestabilności

Wojna w Afganistanie po 2001 roku. Działal Działalność ność misji ISAF Operacja militarna w Afganistanie zapoczątkowana w 2001 roku okazała się najtrudniejszym konfliktem XXI wieku. Jest to przykład wojny asymetrycznej. Dzięki ogromnej przewadze technologicznej Zachodu, w ciągu kilkunastu dni siły Sojuszu Północnego wsparte przez oddziały NATO zajęły ważniejsze miasta Afganistanu i zmusiły Talibów do ukrycia się w górach. − −

− − −

11 wrzenia 2001 roku samoloty porwane przez członków Al.-Kaidy uderzyły w wieże World Trade Center w Nowym Jorku oraz budynek Pentagonu w Waszyngtonie. G.W. Bush wystosował ultimatum – mają wydać Osame bin Ladena i współpracowników i zamknąć obóz szkolenia terrorystów. Talibowie odrzucili żądanie – problem musiał być rozwiązany siłowo USA zaprosiły do wspólnej operacji wszystkich członków NATO i kraje muzułmańskie Bum, bum, Talibowie w góry, a miasta przejęte Powołano ISAF – Międzynarodowe Siły Stabilizacyjne i Wsparcia – miały wspierać władze afgańskie w odbudowanie struktur państwowych

Państwo Islamskie - organizacja terrorystyczna oraz samozwańczy kalifat ogłoszony w 2014 roku na terytorium Iraku i Syrii. Jest to organizacja podobna do Al.- Kaidy, wyznająca ideologię dżihadyzmu. Prowadzą zbrojny dżihad motywowany faktem, że to islam został zaatakowany na Bliskim Wschodzie przez USA i różne koalicje. ISIS ma ambicje tworzenia państwa i jednocześnie prowadzenia globalnego dżihadu.

Konflikt w Syrii −

− − −

− − − −

Stawką w rywalizacji o Syrię jest geopolityczne przywództwo w strategicznym regionie, jakim jest Bliski Wschód oraz płynące z niego korzyści. Dlatego państwa bliskowschodnie: Arabia Saudyjska, Turcja, Iran, a także Rosja angażują się pośrednio i bezpośrednio w wydarzenia w Syrii. Kierują się swoimi interesami, które utrudniają zażegnanie kryzysu. Obecnie ścierają się dwie koalicje: Prezydent Syrii Baszar Assad i alawici wspierani przez Iran, Rosję i Chiny (Rosji zależy na stosunkach z prezydentem, który kupuje od nich broń) Arabia Saudyjska, Katar, Turcja, USA i Europa Protesty w Syrii rozpoczęły się w 2011 roku, kiedy to jeden z obywateli dokonał samospalenia, ludzie wyszli na ulice domagali się przywrócenia praw obywatelskich i dymisji prezydenta Przyczyny to bezrobocie, bieda, rosnące ceny żywności, brak wolności słowa, korupcja, nepotyzm Wojna domowa w 2011 roku, na skutek nacisków ONZ zawieszono broń Państwo Islamskie w 2014 roku zajęło sporą część osłabionej Syrii i Iraku Końca wojny nie widać, a skutki już są ogromne, ok 4,5 mln Syryjczyków opuściło swój kraj

Iran i Irak −

−

−

Iran w 1957 r podpisał z USA umowę o utworzeniu pierwszego ośrodka nuklearnego na Uniwersytecie Teherańskim, 10 lat później oddano do użytku pierwszy reaktor jądrowy. Irański nuklearny program miał charakter wyłącznie pokojowy. Wybuch rewolucji islamskiej doprowadził do zatrzymania postępów programu. Jednak wybuch wojny iracko-irańskiej w 1980 roku doprowadził do wznowienia programu nuklearnego w Iranie. W 2002 roku irańskie ugrupowanie opozycyjne ujawniło informacje o wznowieniu prac i reaktorze atomowym – uważa się to za początek kryzysu Między 2003, a 2005 rokiem państwa UE prowadziły ofensywę dyplomatyczną, która miała odwieźć Iran od nielegalnego rozwoju technologii atomowej. Rząd Teherański zgodził się i podpisał program nuklearny. Zmieniło się to po wygranej nowego prezydenta w 2005 roku Przez ostatnie 15 lat Iran robił wszystko by skutecznie wykorzystać legalne kanały współpracy naukowej z innymi krajami

Stany Zjednoczone, jako supermo supermocarstwo carstwo państwo federacyjne, 50 stanów – supermocarstwo przez dynamiczny rozwój gospodarczy na przełomie XIX i XX w...