Piśmiennictwo japońskie PDF

Preview

Summary

Piśmiennictwo japońskie  YAMATO​| ​NARA​| ​HEIAN​| ​KAMAKURA, MUROMACHI​| ​ EDO​| ​ OD MEIJI Periodyzacja ➤ I – epoki historyczne ➢ Yamato (V-VII w.) ➢ Nara (VIII w.) ➢ Heian (IX-XII w.) ➢ Kamakura (XIII-XIV w.) ➢ Muromachi (XIV-XVI w.) ➢ Edo (XVII-XIX w.) ➢ Współczesność (od 2. poł. XIX w.) ➤ ...

Description

Piśmiennictwo japońskie YAMATO| N  ARA| H  EIAN| K  AMAKURA, MUROMACHI| E  DO| O  D MEIJI

Periodyzacja ➤ I – epoki historyczne ➢ Yamato (V-VII w.) ➢ Nara (VIII w.) ➢ Heian (IX-XII w.) ➢ Kamakura (XIII-XIV w.) ➢ Muromachi (XIV-XVI w.) ➢ Edo (XVII-XIX w.) ➢ Współczesność (od 2. poł. XIX w.) ➤ II – podział bardziej ogólny ➢ Starożytność ( kodai ; do XII w.) ➢ Średniowiecze ( chūsei ; XII-XVI w.) ➢ Nowożytność ( kinsei ; XVI-XIX w.)  endai /sengo– po II wojnie światowej) ➢ Współczesność ( kindai – od 2. poł. XIX w.; g ➤ III – podział ze względu na przynależność społeczną ➢ Okres literatury dworskiej i arystokratycznej (starożytność) ➢ Okres literatury samurajskiej (średniowiecze) ➢ Okres literatury mieszczańskiej (nowożytność) ➢ Okres literatury ogólnonarodowej (współczesność)

YAMATO ➤ Okres przedpiśmienny. Literatura przekazywana ustnie podczas obrzędów u  tagaki – wiersze/pieśni u  ta. Treść związana z pomyślnymi zbiorami, urodzajem. Formy krótkie. Brak rozróżnienia na lirykę i epikę. K  ayō (u  taimono) – poezja śpiewana. ➤ Początki wprowadzania pisma chińskiego. Pierwsze zabytki piśmiennictwa: kinsekibun – napisy na mieczach i płytach nagrobnych.

NARA ➤ Coraz większy wpływ buddyzmu (od VI w.). Uczeni mnisi buddyjscy – tworzenie tekstów po chińsku. ➤ Wpływ konfucjanizmu. ➤ Shintoizm – rodzima animistyczna religia (bóstwa kami ). ➤ Spisanie form, przekazywanych wcześniej ustnie ➢ Norito (słowa obwieszczenia) – rytualne teksty shintoistyczne, rodzaj modlitw i zaklęć. Zebrane w „Engishiki” („Przepisy Ery Engi”, 927 r.). Składały się ze wstępu (zwrócenie się do zebranych), tekstu podstawowego (powołanie się na konkretne bóstwo), zamknięcia (wyliczenie ofiar, które należało złożyć). Znikome wpływy chińskie.

➤

➤

➤ ➤

➤

➢ Semmyō (obwieszczenia cesarskie) – słowa cesarza odczytywane przez urzędników ludowi. Celem utrzymywanie kultu cesarza, utwierdzanie boskiego pochodzenia cesarza oraz zasad konfucjańskich i buddyjskich. Zebrane w „Shokunihongi” (kontynuacja „Nihongi”, 797 r.). Słownictwo mieszane japońsko-chińskie. ➢ Fudoki (opisy ziem i obyczajów) – opisy geografii, obyczajów. Zawierały wiersze kayōi opowiadania setsuwa. Np. legenda o Urashima Tarō. ➢ Setsuwa (opowiastka) – opowiadanie anegdotyczne, z morałem. ➢ Shinwa/d  ensetsu (legendy o bogach i bohaterach). ➢ Mukashibanashi (bajki, baśnie). ➢ Shisho (kroniki historyczne). Sposób zapisywania – dwa rodzaje pisma ➢ Semmyō-gaki – sposób zapisu semmyō. Pisanie znakami chińskimi. Japońskie końcówki gramatyczne zapisywanie fonetycznie. ➢ Manyōgana – sposób zapisu „Man’yōshū” („Zbiór dziesięciu tysięcy liści”, 781 r.). Fonetyczne zapisywanie znakami. Język ➢ Wpływy chińskie w słownictwie (ale w poezji niewielki wpływ). ➢ Język literacki różnił się od języka potocznego. Język klasyczny ( bungo ), hermetyczność literatury. Dopiero w Meiji koncepcja g  embun itchi – ujednolicenie języka literackiego i mówionego. Literatura stała się dostępna również dla osób bez wyższego wykształcenia. Katarite (opowiadacze) – osoby przekazujące opowieści ustnie. „Kojiki”(712 r.) – „Księga wydarzeń dawnych” ➢ Najstarsza kronika japońska. ➢ Skompilowana w 712 r. przez Ō  -no Yasumaro (zm. 723 r., urzędnik na dworze cesarskim) na rozkaz cesarzowej Gemmyō (662-721 r.), która kontynuowała pomysł cesarza Temmu. W 680 r. nakazał on zapamiętywać Hieda no Are (ponoć 28-letnia wieśniaczka) przekaz ustny związany z tradycją. Ok. 711 r. zaczęto spisywać przekaz. ➢ Zapisana znakami chińskimi. Prawdopodobnie odczytywana po japońsku. ➢ 3 księgi ● I zawiera przede wszystkim mity dotyczące powstania Japonii (do czasów cesarza Jimmu). Księga najbardziej literacka. ● II i III księga opisują wydarzenia z dworu cesarskiego do 628 r. (panowanie cesarzowej Suiko). S  etsuwa , d  ensetsu oraz pieśni, poematy. ➢ 111 pieśni (poematów). ➢ 1644 – pierwsze wydanie „Kojiki” drukiem. ➢ 1796 – komentarze w 44 tomach (Motoori Norinaga, szkoła kokugaku , podbudowa późniejszego nacjonalizmu). ➢ 1986 – przekład „Kojiki”, autorstwa prof. Wiesława Kotańskiego. „Nihongi” / „Nihonshoki”(720 r.) – „Kronika japońska” ➢ Druga najstarsza kronika japońska. ➢ Zainicjowana przez cesarza Temmu – zlecił gromadzenie informacji o dynastii. ➢ Oficjalna kronika spisana po chińsku. Zaliczana do rikkokushi (sześć historii państwa). ➢ Kompilacja – książę Toneri(Ō-no Yasumaro też brał udział).

➢ 30 ksiąg ● Dwie pierwsze – mity (era bogów), częściowo pokrywa się z „Kojiki”. ● Pozostałe księgi – zapis historyczny panowania konkretnych cesarzy do 697 r. (koniec panowania cesarzowej Jitō). ➤ Poezja w okresie Nara ➢ Pieśni – jednostajna, monotonna melodia. Istotą tekst. ➢ Saibara (催馬楽, „muzyka zachęcająca konia do wyruszenia w drogę”). ➢ Kagurauta (神楽歌, „pieśni ku uciesze bogów”). ➢ Katarimono(語り物, „rzeczy opowiadane”). ➢ Waka (和歌, „pieśń japońska”) – najstarsza forma poetycka. Częścią waka  były  aka: kayō. 111 poematów z „Kojiki”. Podział w ● Chōka (n  agauta, 長歌) – minimalna długość: 5+7+5+7+5+7+7. Wymarła w X w. ● Tanka ( mijikauta , 短歌) – 31 sylab: 5+7+5+7+7. Strofy górne: kami no ku . Strofy dolne: shimo no ku. Na końcu często wersy refleksyjne, pytanie. Najpopularniejsza forma, obecna również współcześnie. Zwięzłość, asocjacyjność, sugestywność, symbolika. ● Sedōka (旋頭歌, „pieśń z powtórzonym początkiem”, „z dodaną głową”) – 5+7+7+5+7+7 ● Katauta(片歌, „pieśń fragmentaryczna”) – 5+7+7. ➢ „Man’yōshū”(万葉集, „Dziesięć tysięcy liści”, ok. 781 r.) ● Pierwszy zbiór poezji japońskiej. 4500 poematów, 20 ksiąg. 700 autorów. ● Pisany m  anyōganą (zapis fonetyczny znakami). ● Kompilacja obejmująca cztery wieki. Wiele osób zaangażowanych w kompilację (m.in. Ōtomo-no Yakamochi, w zbiorze również jego poematy). ● Zbiór nie powstał na polecenie cesarza. ● Ok. 200 poematów anonimowych. Autorzy często z ludu, kobiety służące na dworze, urzędnicy niższej rangi, ale też cesarzowie. O autorach wiadomo niewiele. ● Najważniejsza koncepcja: m  akoto (szczerość, prawda rzeczy).  prostolinijność, męskość w wyrazie. „Man’yōshū” ● Koncepcja m  asuraoburi – nazywane męskim zbiorem (jedynie 70 poetek). ● Trzy rodzaje: wiersze miłosne, elegie, wiersze różne. Opisy uczuć, przyrody, sytuacji w kraju (waśnie między rodami, bunty), wrażenia z podróży po kraju. ● Poematy nie mają tytułów, początek poematu często stanowi tytuł. Poematom towarzyszyły często komentarze w j. chińskim, dotyczące okoliczności powstania. ● Figury stylistyczne ○ Makurakotoba („słowa poduszki”) – stałe epitety. ○ Kakekotoba („słowa zawieszone”) – słowa o podwójnym znaczeniu. Np. „matsu” – sosna lub czekać. ● Przykłady ○ Poemat cesarza Yūryaku (418?-479?) lub mu przypisywany: „Twój koszyczek, piękny masz koszyczek...”. Młody cesarz podróżując po kraju spotyka dziewczynę. „Sora mitsu” (sięgający nieba) – stały epitet ( makurakotoba ) krainy Yamato.

○ Księżna Nukata (ok. 660-690). Porównanie wiosny i jesieni – jesień piękniejsza. „Fuyugomori” (koniec zimy) – stały epitet wiosny ○ Kakinomoto-no Hitomaro (ok. 660-710). Poemat o rozłące kochanków. „Ashibiki” (coś, co się ciągnie) – stały epitet góry. Poemat „Gdybym wiedział, gdzie twój dom…” – na widok zwłok człowieka wyrzuconego na plaży. ○ Yamabe-no Akahito (VIII w.). „Shitotae” (coś bardzo białego) – stały epitet Fuji. ○ Ōtomo-no Tabito (653-731). Jeden z bardziej znanych poematów: pochwała sake. ○ Ōtomo-no Yakamochi (ok. 716-785). „Po wiosennych polach mgła kładzie się smugą…”. Subiektywny sposób przekazywania emocji. ○ Ōtomo-no Sakanoe (zm. po 750) – poetka znana pod imieniem jej ojca. Poemat o miłości. ○ Yamanoe-no Okura (660-733) – wykształcony, często podejmował wątki buddyjskie – przemijanie, cierpienie. ○ Wakayamatobe-no Mimaro – strażnik wschodnich granic. Poemat o tęsknocie do żony. ● W „Man’yōshū” jako symbol piękna częściej kwiat śliwy niż wiśni.

HEIAN ➤ Okres dworski. Okres łagodnych obyczajów. Elegancja, wyrafinowanie. ➤ Bardzo płodny okres. Zaistnienie kobiet w literaturze. ➤ Ograniczenie kontaktów z Chinami. 838 rok – wysłanie ostatniego poselstwa do Chin. ➤ Kokufūka – okres asymilacji, japonizacji. ➤ W tym okresie przyjął się sylabariusz – kana . Mnich Kūkai (744-835, założyciel sekty shingon ) odpowiedzialny za rozwój sylabariusza. ➤ „Nihon ryōiki” („Japońska księga o duchach i dziwach”, IX w., j. chiński, zbiór setsuwa ). ➤ „Kokin wakashū” ➢ Inaczej: „Kokinshū”. „Zbiór poezji dawnej i współczesnej”. . ➢ 905 r., antologia cesarska. Kompilator: poeta K  i-no Tsurayuki ➢ Poematy Sześciu Geniuszy Poezji ( Rokkasen ), m.in. Ariwara-no Narihira , Ono-no Komachi(kapryśna poetka słynąca z niezwykłej urody). ➢ „Kanajo” – wstęp pisany kaną przez Ki-no Tsurayuki, teoria dobrej poezji – prawdziwe emocje, odpowiednia forma („Poezja wyrasta z nasienia serc ludzkich, rozkwita w postaci niezliczonych liści słów”), „Chikara o mo irezu...” (bez użycia siły). ➢ Koncepcja m  iyabi– dworskość. ➤ Dzienniki ( nikki ) ➢ Autorkami kobiety (z wyj. Ki-no Tsurayukiego). ➢ „Tosa nikki” („Pamiętnik z Tosy”, 935 r.) – dziennik napisany przez K  i-no , który podszył się pod kobietę. Jako namiestnik przebywał w Tosa Tsurayukiego w latach 930-34, zmarła wtedy jego córka. Melancholia, opłakiwanie córki, ale też doza humoru.

➢ „Kagerō nikki” („Dziennik ulotnych chwil”, 974? ), autorka: M  atka Michitsuny (imię nie znane). Opis własnego życia przez 20 lat. Dziennik kobiety zdradzanej i poniżanej. Szczere emocje.  ei ➢ „Makura no sōshi” („Notatnik spod wezgłowia”, „Notatnik osobisty”) – S Shōnagon (pseudonim, urząd jej ojca; 960-1020) – arystokratka, dama dworu cesarzowej Sadako. Opis życia dworskiego. W literaturze zaliczany do gatunku zuihitsu(„według pędzla”). ➢ „Murasaki Shikibu Nikki” (1008-10) – M  urasaki Shikibu (pseudonim od postaci z „Genji monogatari” i urzędu jej ojca; 978-1016). Od 1005 służyła na dworze cesarskim u cesarzowej Shōshi. Bardzo gruntownie wykształcona. Pochodziła z rodu Fujiwarów, z arystokracji prowincjonalnej. Rywalka Sei Shōnagon. Dzięki „Genji monogatari” za życia zyskała popularność. Pod koniec życia podobno została mniszką. ➤ Monogatari ➢ Podział monogatari ● Uta-monogatari (opowieści do pieśni) – wiersze z komentarzami. Np. „Ise monogatari” („Opowieści z Ise”), autorem najprawdopodobniej Ariwara-no Narihira, IX w., 125 anegdot, każdą anegdotę rozpoczynają słowa: „Otoko ga arikeri…” („Był sobie mężczyzna…”). ● Tsukuri-monogatari(opowieści fikcyjne) – np. „Genji monogatari”. ➢ „Taketori monogatari” („Opowieść o zbieraczu bambusa”, X w., spisana kaną, autor nieznany) – pierwsza opowieść w literaturze japońskiej. Dwie księgi. Zawiązanie akcji i jej logiczny rozwój. Opowieść o Kaguya-hime. Uniwersalne motywy. W opowieść wplatane wiersze. ➢ „Utsuho monogatari” („Opowieść z dziupli”, ok. 970-83, autorem prawdopodobnie Minamoto-no Shitagō ), 20 ksiąg, struktura między „Taketori monogatari” a „Genji monogatari”. Opowieść o dworzaninie, który wyruszył do Persji, zdobył niezwykłą lutnię, nauczył się na niej grać, przed śmiercią przekazał lutnię żonie, która miała potem dziecko z arystokratą, zamieszkała z dzieckiem w dziupli i nauczyła je gry na lutni. Druga część – opowieść o pięknej Atemiya. ➢ „Ochikubo monogatari” („Opowieść spod podłogi”, „Opowieść o damie Ochikubo”, X w.) – japoński odpowiednik „Kopciuszka”. M  amako monogatari (opowieści o pasierbach). Motywy społeczne, pozycja kobiety, walka o władzę w rodzinie. Humor, dobrze zarysowane postaci.  urasaki Shikibu ) ➢ „Genji monogatari” (1008 r., M ● „Opowieść o księciu Genjim” / „Opowieść o księciu Promienistym” (Hikaru no Kimi). ● Najstarsza powieść psychologiczna świata. Ok. 430 bohaterów, głównie kobiety. ● Dwa elementy kompozycji: epizodyczność i nowelistyczność. Brak wątku głównego. Oś powieści stanowi postać Genjiego. ● Genji (cesarska latorośl) był synem cesarza Kiritsubo, ale nie z pierwszej żony (nie miał prawa do dziedziczenia tronu). Genji – idealny mężczyzna. ● 54 zwoje (tłumaczenie angielskie: 2000 stron). Całość rozgrywa się na przestrzeni ok. 70 lat, głównie na dworze cesarskim w Kioto i okolicy oraz na wyspie Suma (gdzie Genji został wygnany na 3 lata, po objęciu tronu przez nieprzychylnego mu cesarza). Genji umarł w wieku czterdziestu kilku lat (w 41

●

●

● ● ●

●

zwoju). Potem opisane losy jego „syna” Kaoru i wnuka Niou. Kaoru („zapach”) tak naprawdę był synem żony Genjiego, San-no Miya, i przyjaciela, Kashiwagiego. Niou („wąchać”) – syn księżniczki Akashi. W ostatnich tomach Kaoru i Niou starali się o względy Ukifune („łódź unosząca się na falach”), Ukifune próbowała popełnić samobójstwo, potem została mniszką. Niejednoznaczne zakończenie. Genji po raz pierwszy ożenił się w wieku 12 lat z Aoi-no Ue (urodziła mu syna Yūgiriego). Najbardziej kochał Murasaki-no Ue (Damę Murasaki) – poznał ją jako dziewczynkę i wychował ją sobie na żonę. Umarła w wieku 43 lat z żalu po tym jak Genji ożenił się z Trzecią Księżniczką (San-no Miya, Nyōsan). Dama Rokujō – archetyp ducha opętującego. Powóz damy Rokujō musiał ustąpić powozowi Aoi-no Ue. Rokujō z zazdrości wpadła w szał. Jako ikiryō (duch żywej osoby) nawiedziła Aoi-no Ue. Ta zachorowała i zmarła. Duch Rokujō nawiedził też Yūgao (z którą Genji miał córkę Tamakazurę). Księga II („Hahakigi”) – cechy kobiety idealnej. Księga XXV („Hotaru”) – rozważania na temat fikcji literackiej. Akcja rozgrywa się w rytmie przyrody, pór roku. To, co radosne, odbywa się wiosną. Wiele zgonów ma miejsce jesienią. Wiele imion ma związek z przyrodą (np. Aoi – malwa, Kiritsubo – drzewo paulowni, Murasaki – młody fiołek, Yūgao – wieczorny powój, Fujitsubo – krzew wistarii). Pałac podzielony na cztery pory roku, Genji umieszczał swoje ukochane w konkretnych częściach zależnie od ich charakteru (np. Murasaki w części wiosennej). Światopogląd powieści ○ Shukuse (buddyjskie przeznaczenie, karman) – np. Genji ma romans ze swoją macochą Fujitsubo, potem jego żona z jego przyjacielem. ○ Mujōkan (efemeryczność, przemijalność) – cierpienie związane ze świadomością przemijania, śmierci. Charakterystyczne dla epoki Heian. ○ Mono-no aware (patos rzeczy) – wrażliwość odczuwania świata, piękna, wzruszenie, w połączniu z koncepcją przemijalności. Termin późniejszy (Motoori Norinaga). ○ Miyabi (dworskość) – elegancja, wyrafinowanie, zaprzeczenie pospolitości. ○ Koncepcje konfucjańskie, pozycja kobiety.

KAMAKURA, MUROMACHI ➤ ➤ ➤ ➤ ➤ ➤ ➤ ➤

Władza sprawowana przez bakufu. Klasa samurajów. Odnowienie kontaktów z Chinami. Wojny domowe. XIII w. – kodeks wojowników, etos rycerski – lojalność, honor, gotowość na śmierć. Bushidō– termin późniejszy. Koncepcje buddyjskie – przemijanie. Koniec średniowiecza – zjednoczenie kraju, szogunat Tokugawa. Trzeci rodzaj m  onogatari – opowieść wojenna ( gunki monogatari ). „Heike monogatari” ➢ „Opowieść o rodzie Taira”. Epos rycerski, opowieść wojenna.

➢ Konflikt między rodami Minamotów i Tairów. Oprócz faktów historycznych fikcja literacka. ➢ 1220 – wersja najstarsza, najkrótsza (3 księgi). 1248 – najdłuższa wersja (48 ksiąg, inny tytuł: „Genpei seisuiki”). ➢ 3 części (wersja z 12 ksiąg z 1240 ) ● Pierwsze 6 ksiąg – rozkwit rodu Tairów. Kończy się śmiercią Taira-no Kiyomori. ● 7, 8 księga – opuszczenie stolicy przez Tairów. Opis chwalebnych czynów rodu Minamoto. Kończy się śmiercią Kiso Yoshinaki. ● 9-12 księga – stopniowa przewaga Minamotów. Kończy się bitwą pod Dan-no Ura (1185), zwycięstwo Minamotów. ➢ Dzieło nie było hermetyczne. Zrozumiały język. Dzieło często recytowane przy akompaniamencie muzyki. ➢ Koncepcje ● Mujōkan – „cokolwiek rozkwita, niezawodnie szczeźnie”; „Heike monogatari” rozpoczyna i kończy dźwięk dzwonów. Efemeryczność świata i związane z tym cierpienie. ● Ideał wojownika, kodeks samurajów (początek: XII, XIII w.). ➤ Teatr n ō ➢ Nō (能, zdolność, umiejętność). ➢ Tradycyjna forma teatralna. Najbardziej hermetyczna. ➢ Krystalizowanie się teatru n  ō – XIV-XV w. ➢ Korzenie: VI w. – widowiska, muzyka, tańce. K  agura (tańce ku uciesze bogów), gigaku i b  ugaku (widowiska, głównie muzyka), sangagu (sztuki różne, m.in. sarugaku – małpie sztuki, d  engaku – sztuki polne), o  kina mai (taniec poddaństwa wykonywany przez starca o  kina). ➢ Wpływy koreańskie, chińskie, indyjskie. Buddyzm, konfucjanizm, shintoizm. Elementy kultury dworskiej i ludowej, np. u  mare kawari (ponowne odradzanie się, koncepcja głównie ludowa). ➢ Najważniejsza postać dla teatru n  ō – Z  eami (XIV/XV w.), dramatopisarz, aktor, teoretyk. Zadebiutował przed shōgunem Ashikagą Yoshimitsu, który objął patronatem grupę Kanze (zapoczątkowaną przez Kan’amiego, ojca Zeamiego). ➢ Treść dramatów n  ō w dużej mierze opiera się na „Ise monogatari”, „Genji monogatari”, „Heike monogatari”. Kanon ok. 200 dramatów. ➢ Cechy teatru n ō ● Aktorami wyłącznie mężczyźni. Aktor główny ( shite) i poboczny, drugoplanowy ( waki). Aktor shite – przywilej noszenia maski. ● Maska – symbol, dusza teatru n  ō . Maska ma bardzo wąskie otwory na oczy, aktor porusza się po scenie, orientując się na cztery filary. Maski nie przedstawiają konkretnych postaci, ale typy, np. młoda kobieta, duch, starzec. ● Melodeklamacja. Chór i orkiestra. ● Charakterystyczna scena. Z tyłu sceny zawsze wizerunek sosny, symbolizującej m.in. długowieczność. Motyw sosny pojawia się też np. w sztuce „Hagoromo” – historia niebianki, która ląduje na czubku sosny, gubi szatę, którą znajduje rybak. Niebianka wykonuje taniec, by oddał jej szatę, bez której nie może wrócić do niebios. ● Brak improwizacji. Ustalone formy – kata .

● Krok posuwisty ( suri ashi). ● Tradycyjnie przedstawienia trwały cały dzień – pięć sztuk n  ō (o różnym tempie), między nimi często farsa kyōgen . ● Koncepcja y  ūgen – tajemna głębia, piękno trudne do zdefiniowania, subtelne, miękkie, harmonijne. ● Połączenie świata rzeczywistego i nadprzyrodzonego. ➤ Poezja ➢ XIV w. – nowa forma: renga (pieśń łączona). Z tej formy pod koniec średniowiecza powstała forma h  aikai (poematy żartobliwe; pierwsze strofy rengi ). Zh  aikai wykształciło się h  aiku.

EDO ➤ Okres Edo ➢ Wyodrębnienie 4 klas społecznych. Samurajowie, chłopi, rzemieślnicy, kupcy. ➢ Czasy pokoju. Okres izolacji ( sakoku ). ➢ Unikatowa kultura. Kultura japońskiego renesansu (zwłaszcza pierwszy okres – Genroku) – malarstwo, drzeworyty, teatr ( kabuki , b  unraku), literatura (druk – rozpowszechnienie czytelnictwa, książki ilustrowane, rozkwit działalności wydawniczej, wypożyczanie książek). Ale gusta niezbyt wyrafinowane (mieszczanie), literatura miała bawić. ➢ Cenzura shogunatu. Filozofia konfucjańska i zen. ➢ Konflikt między g  iri (obowiązkiem) a n  injō (uczuciem). Obowiązek wynikający z klasy społecznej vs. uczucie (np. miłość do kurtyzany). S  hinjū – podwójne samobójstwo z miłości, wątek częsty w teatrze, literaturze. ➢ Legalne, opodatkowane dzielnice rozrywki. Kurtyzany bohaterkami literatury, drzeworytów. ➤ Koncepcja u  kiyo ➢ W epoce Heian i średniowieczu: świat cierpień (憂世). ➢ W epoce Edo: przepływający świat (浮世), carpe diem. ➢ Asai Ryōi (?-1691) – „Ukiyo monogatari” („Opowieści ulotnego świata”). Życie niczym tykwa unosząca się na wodzie. ➢ Ukiyo jako styl życia mieszczan. U  kiyo otoko – modny mężczyzna, galant, znający się na sprawach uczuć. U  kiyo sugata – modny wygląd. U  kiyo zōshi –  kiyo machi– dzielnica rozrywki. zeszyty ulotnego świata. U  kiyo buro – łaźnia. U ➤ Gatunki literackie XVII w. ➢ Ukiyo-zōshi (książki o ulotnym świecie), nazwa późniejsza. Znane również jako kana-zōshi(zeszyty pisane kaną) ● Kōshoku-mono(książki o miłości), np. „Żywot kobiety swawolnej”. ● Sewa-mono(książki obyczajowe). ● Chōmin-mono(książki o życiu mieszczan). ● Buke-mono(książki o wojownikach). ● Zatsuwa-mono(opowieści różne) – o istotach nadprzyrodzonych. ➢ 1781 – okres schyłkowy dla u  kiyo zōshi . Upadek wydawnictwa Hachimonjiya. ➤ Haiku ➢ Najkrótsza forma poetycka, 17 strof (5+7+5). ➢ Asocjacyjność, skondensowana forma i treść, odniesienia do przyrody.

➢ Matsuo Bashō(1644-94) ● Wędrował po kraju, zakładał tzw. b  ashō-an (chaty pod bananowcem), gromadził uczniów i zwolenników swojej poezji. ● Zbiór „Oku no hosomichi” („Ścieżki na daleką północ”, 1702) – haiku...