Porównanie-teorii-osobowości PDF

Preview

Summary

1. PSYCHODYNAMICZNA - FREUD, HORNEY, JUNGPSYCHOANALIZA - Z. FreudWADY ZALETY Przesada Freuda polegała na tym, iż uznał on, że motorem rozwoju człowiekajest dążenie do cielesnegozaspokajania erotycznego,: panseksualizmfreudowski został przesadzony, jednak jeston bardzo ważny dlazrozumienia zachowań l...

Description

1. PSYCHODYNAMICZNA - FREUD, HORNEY, JUNG PSYCHOANALIZA - Z. Freud WADY - Przesada Freuda polegała na tym, iż uznał on, że motorem rozwoju człowieka jest dążenie do cielesnego zaspokajania erotycznego,: panseksualizm freudowski został przesadzony, jednak jest on bardzo ważny dla zrozumienia zachowań ludzkich - wielu autorów uważa, że Freud w wielu miejscach fałszował swoje obserwacje aby potwierdzały teorię, a w niektórych miejscach ocierał się o numerologię (np. przy interpretacji marzeń sennych) - w wielu elementach teoria ta jest nieweryfikowalna

ZALETY + Freud wskazał, że zainteresowanie własnym ciałem sprawia dziecku wiele przyjemności oraz że doznawanie tej przyjemności ma duże znaczenie dla prawidłowego rozwoju człowieka, nie tylko we wczesnym okresie jego życia, ale i w okresie dorosłym + zaakcentowanie roli procesów nieświadomych + Wykazał, że blokowanie naturalnych form reakcji ujawnianych w tych fazach, może się odbić negatywnie na funkcjach organizmu, na zachowaniu człowieka w późniejszym okresie życia.

- lepiej się stosuje do patologii niż do norm + wpływ na rozwój kultury i nauki - Okazuje się, że efekty terapii psychoanalitycznej prowadzonej przez Freuda często odbiegały od informacji, które przedstawiał w swoich publikacjach -Inną przesadą było uznanie, że nerwice powstają wskutek hamowania energii seksualnej -(przemieszczanie się energii do różnych części ciała). Że niezaspokojona potrzeba seksualna manifestuje się w formie cielesnego napięcia i zaburzenia- Błąd FREUDA - przekonanie że urazy i frustracje seksualne są głównym czy jedynym czynnikiem wywołującym nerwice - zniekształcił niektóre opisy swoich przypadków w taki sposób, aby pasowały do jego teorii

+ przyczynił się do rozwoju badań nad percepcją nieświadomą, obroną percepcyjną, podprogową aktywacją psychodynamiczną + powstało Wiedeńskie Towarzystwo Psychoanalityczne

1.

Co kształtuje osobowość: natura czy wychowanie? Psychoanaliza wychodzi z założenia, że osobowość człowieka rozwija się przez całe życie, przechodząc różne fazy charakteryzują się różnymi punktami ciężkości. Na proces formowania się psyche szczególny wpływ mają jednak fazy wczesnego rozwoju: zaburzenie procesu rozwoju na tym wczesnym etapie może zadecydować o specyficznym charakterze całej osobowości. Freud skupił się na badaniu rozwoju psychoseksualnego człowieka, uznając, iż dziecko już od samych narodzin (a nawet wcześniej) jest istotą seksualną. Seksualność dziecięcą uznał Freud za polimorficzno-perwersyjną – oznacza to, iż dziecko nie ma jeszcze stabilnej tożsamości seksualnej, praktykuje przeto różne formy zdobywania rozkoszy. Freud uznał, że rozwój libido dziecięcego przebiega w trzech fazach: a. fazie oralnej (1. rok życia) b. fazie analnej (2. rok życia) c. fazie fallicznej (3-5. rok życia). determinizm wczesnodziecięcy - zgodnie z nim pewne doświadczenia z pierwszych lat życia mają fundamentalne znaczenie dla całego rozwoju człowieka

2.

Motywacja ma charakter świadomy czy nieświadomy? Motywacja ma charakter nieświadomy. Hipoteza o nieświadomym życiu psychicznym.

3.

Biologia czy intencja (determinizm środowiskowy vs wolna wola)? Biologia. Pojęcia: energia psychiczna, popęd, opór, tłumienie, wyparcie, mechanizmy obronne, nieświadome motywy energia psychiczna: - z procesów metabolicznych - krąży w aparacie psychicznym

PSYCHOANALIZA Użyteczność (przekładalność teorii na praktyczne zastosowanie)

Psychoanaliza ma zastosowanie głównie w odniesieniu do patologii, ma szerokie zastosowanie.

Szeroki zakres obowiązywalności teorii (czy uwzględnia wszystkie znaczące aspekty natury ludzkiej)

Zakres obowiązywalności jest dość szeroki, sama teoria jest dość pojemna. Studium przypadku, jednostka jako przedmiot zainteresowania

Sprawdzalność/weryfikowalność teorii

Badania przeprowadzane były w warunkach klinicznych, nie eksperymentalnych. Metody zbierania danych: hipnoza, metoda wolnych skojarzeń, analiza marzeń sennych, obserwacja.

OSOBOWOŚĆ W PERSPEKTYWIE TEORETYCZNEJ TEGO NURTU

Zygmunt Freud ujmował procesy osobowościowe jako dynamiczną walkę motywów. Popędy takie jak seks, agresja i poczucie wyższości wchodzą w konflikt z normami społecznymi czy zasadami moralnymi i powstaje tzw. konflikt wewnętrzny. Psychoanaliza służy do badania nieświadomości. W jej trakcie ludzie są zachęcani do mówienia o wszystkim, co im przyjdzie na myśl. Śledząc niektóre myśli mogą dokonać wglądu w te treści. W trakcie psychoanalizy pojawia się również opór, wynikający z chęci uniknięcia myślenia i dyskusji nad lękotwórczymi treściami.

Jung - do teorii psychoanalitycznej Przyczyny zaburzeń- brak integracji jaźni - nerwice Motywacja - energia psychiczna Struktura osobowości- jaźń centralny system osobowości (archetypy) Typy osobowości- ekstrawersja, introwersja Źródło energii - libido kierujące się zasada entropii i zasada równoważenia Nieświadomość- jest obecna tak jak u Freuda z tą różnicą że u Junga ona jest twórczą, bez konfliktów Determinizm biologiczny SŁOWA KLUCZE: “dział” 1. psychoanaliza

hasła FREUD: konflikt, determinizm, nieświadomość, libido, tanatos, id, ego, superego, rozwój psychoseksualny, zasada rzeczywistości, zasada

przyjemności, lęki, mechanizmy obronne, przedświadomość, świadomość, nadświadomość, JUNG: nieświadomość zbiorowa, archetypy, zasada równoważenia, entropia, kompleksy, funkcje psychiczne (uczucie - myślenie, intuicja percepcja), ekstrawersja/introwersja,centralny system osobowości jaźń (integracja przeciwieństw i tworzenie z niej całości) HORNEY: osobowość neurotyczna, lęk pierwotny, lęk wtórny, podstawowy, postawy (od/przeciw/ku), potrzeby neurotyczne (nienasycone, nieselektywne, nierealistyczne)

HORNEY WADY

1.

-

niska wiarygodność naukowa

-

niewielki wpływ na psychologię eksperymentalną

-

przyczyną nerwicy są nierozwiązane wewnętrzne konflikty. Siłą napędową tych konfliktów są popędy dążące do redukcji lęku podstawowego

ZALETY -

Odrzucenie teorii Freuda dotyczące rozwoju osobowości i psychologii kobiet

-

Uwzględnienie interpersonalnych, społecznych i kulturowych czynników w rozwoju osobowości

-

Wpływ określonych postaw rodzicielskich na osobowość dziecka oraz neurotycznych zachowań i mechanizmów związanych z obniżoną samooceną

Co kształtuje osobowość: natura czy wychowanie?

Kształtowanie osobowości jest uzależniona od wczesnych kontaktów interpersonalnych, to jak przebiega opieka nad dzieckiem, jak silny jest lęk podstawowy i jak dziecko potrafi sobie z nim poradzić. Dzieci które doświadczają zbyt mało ciepła i opieki od rodziców są szczególnie narażone na powstawanie lęku podstawowego. Obok lęku podstawowego (pierwotnego) - powszechne doznanie człowieka wynikające z odczuwania przez dziecko poczucia izolacji i bezradności w potencjalnie wrogim świecie. Troskliwa opieka rodziców przyczynia się do redukcji lęku - pojawia się lęk wtórny - przed własną agresywnością. Wynika z odczuwanego przez każde dziecko poczucia izolacji i bezradności. Do

redukcji lęku przyczynia się troskliwa opieka rodziców, wówczas skutki lęku nie utrwalają się w postaci neurotycznych mechanizmów. Niewłaściwa zaś postawa rodziców powoduje jego nasilenie. Strategia radzenia sobie z wewnętrznym konfliktem polega na zwróceniu się : ●

●

ku ludziom – wyparcie wrogości : nasilona potrzeba akceptacji i miłości z strony innych. Osoba taka jest uległa i unika konfliktów. Służy do nawiązania więzi i serdecznych kontaktów z otoczeniem przeciw ludziom – wyparcie miłości : zachowania agresywne, roszczeniowe, konfliktowe, pełne rywalizacji. Osoba podświadomie wyklucza możliwość nawiązania pozytywnej więzi emocjonalnej. Tylko uprzedzając atak można przetrwać – niekoniecznie oznacza to bezpośrednią agresję , dobrze oddają słowa „załatwić kogoś w białych rękawiczkach”. Służy w walce o przetrwanie i jest konieczne do życia w społeczeństwie opartym o zasadę konkurencji i indywidualnych osiągnięć

●

od ludzi – wyparcie miłości i wrogości: wycofanie się z relacji interpersonalnych i rywalizacji z innymi. Osoba zdaje się ufać tylko sobie, stoi z boku i obserwuje.Służy osiągnięciu wewnętrznej integracji , spokoju i harmonii.

Funkcją każdego z nastawień jest minimalizowanie konfliktu wynikającego z lęku podstawowego i wrogości. 2.

Motywacja ma charakter świadomy czy nieświadomy?

Wg. Horney główną siłą motywacyjną jest dążenie do zaspokojenia potrzeb i redukcji lęku podstawowego. Funkcjonowanie człowieka jest zdeterminowane przez czynniki nieświadome. 3.

Biologia czy intencja (determinizm środowiskowy vs wolna wola)?

Horney przeciwstawiała się determinizmowi biologicznemu budując własną teorię akcentując interpersonalne, społeczne i kulturowe czynniki w rozwoju osobowości. Użyteczność (przekładalność teorii na praktyczne zastosowanie)

Na gruncie teorii Horney można badać i interpretować mechanizmy współuzależnienia ( Oleś R.4 /str.81)

Szeroki zakres obowiązywalności teorii (czy uwzględnia wszystkie znaczące aspekty natury ludzkiej)

Skupia się głównie na zjawisku nerwicy, sposobie jak ludzie sobie radzą z lękiem podstawowym. Zgodnie z jej ujęciem u neurotyków istnieje konflikt między trzema sposobami reagowania na lęk. Powodują one usztywnienie osobowości i nierealizowanie osobowego potencjału, co powoduje nerwicę. Horney odrzuciła freudowski biologizm na rzecz ujęcia społecznego, interpersonalnego. Uważała, że relacje międzyosobowe stanowią rdzeń wszelkiego , zarówno zdrowego jak i zaburzonego funkcjonowania osobowości .

Maslow 1. Maslow stwierdził, że każdy człowiek posiada pewną specyficzną wewnętrzną naturę w skład której wchodzą „instynktoidalne” potrzeby, zdolności, talenty, dążenia, ftp. Wewnętrzna natura ma swoje dziedziczne konstytucjonalne, biologiczne podłoże. Nie jest ona produktem interakcji ze środowiskiem i innymi ludźmi. Maslow określa ją jako „surowy materiał”, „rezerwuar potencjalności”. który w wyniku interakcji ze środowiskiem wyznacza rozwój ludzkiej osobowości. W teorii Maslowa środowisko może odgrywać dwojaką rolę. Mianowicie, może stworzyć jednostce sprzyjające warunki do rozwoju indywidualnych, wewnętrznych potencjalności przez dążenie ją postawą zaufania, szacunku i tolerancji. Może też odegrać negatywną rolę hamując rozwój wewnętrznych dążeń swoimi wymaganiami i życzeniami nie liczącymi się z możliwościami natury człowieka. To dwojakie znaczenie środowiska widać najlepiej gdy Maslow przedstawia jak przebiega rozwój psychiczny we wczesnych latach dziecka. Twierdzi on, że dziecko znajduje się w specyficznej dla siebie sytuacji. Z jednej strony, doświadcza subiektywnych zadowoleń, które są efektem działania zgodnego z wewnętrzną naturą, a z drugiej przeżywa obawę o utratę miłości osób znaczących, o utratę bezpieczeństwa, szacunku. Maslow mocno podkreśla, że w takiej sytuacji wyboru między własnym bezpieczeństwem a subiektywnym zadowoleniem, dziecko zawsze wybierze bezpieczeństwo, nawet przez stłumienie i odrzucenie czy kontrolowanie przejawów wewnętrznych potrzeb. Na tym etapie widać decydującą rolę środowiska w kształtowaniu dalszego rozwoju. W teorii Maslowa można wymienić dwa główne czynniki, które mają decydujący wpływ na pojawienie się motywacji rozwoju. Mianowicie: a) czynnik zewnętrzny, środowiskowy b) czynnik wewnętrzny — subiektywne zadowolenie z zachowania zgodnego z wewnętrzną naturą. Te dwa czynniki są ze sobą ściśle związane, zwłaszcza w okresie dzieciństwa. Maslow twierdzi, że dziecko będzie działać zgodnie ze swoją własną naturą, gdy środowisko pozwoli mu na doświadczenie subiektywnych zadowoleń, które są kryterium poprawnego, „dobrego” dla niego

działania. 2. Motywacja rozumiana jako cel zachowania. 3. Uwarunkowany wewnętrznie (biologiczny) + determinizm społeczny, interpersonalny

2. CECHOWA - ALLPORT, EYSENCK, CATELL, COSTA I MCCRAE

Obserwacja naukowa: baza danych

Eysenck - analiza czynnikowa II stopnia kwestionariusz osobowości służący do pomiaru różnic indywidualnych w zakresie PEN - EPQ zawiera proste pozycje samoopisowe odnoszące się do każdego z czynników - narzędzie pomiaru “test kropli cytryny” mający zastosowanie w identyfikowaniu intro i ekstrawertyków (w teście tym określona dawka soku z cytryny zostaje umieszczona na języku badanych. Introwertycy i ekstrawertycy różnią się między sobą ilością wydzielanej w tym momencie śliny) Catell - mocny fundament obiektywnych danych naukowych 16 czynnikowy model osobowości korzystał z trzech rodzajów danych: - dane L (dane dotyczące historii życia,zachowanie w codziennych sytuacjach) - dane Q (dane z samopisów lub odpowiedzi z kwestionariusza) - dane OT (dane z obiektywnych testów, zbierane w drodze badania próbek sytuacji w których uczestnicy nie są świadomi związku między reakcją a mierzoną charakterystyka osobowości)

Użyteczność (przekładalność teorii na praktyczne zastosowanie)

Cattell i jego 16 czynnikowy model osobowości jest mało praktyczny - śledzenie dużej ilości cech w warunkach klinicznych jest kłopotliwe Costa i McCrae: - PMO - zmiany w zakresie osobowości mogą być czynnikiem przewidującym wybór drogi zawodowej i tego jak osoba będzie sobie w danym zawodzie radzić

-

-

psychologia zdrowia - badania podłużne wykazały, że osoby sumienne żyją dłużej jako narzędzie w diagnozie klinicznej psychologia stosowana: doradztwo zawodowe pomocne w wyborze i planowaniu terapii psychologicznej: rozumiejąc osobowość klienta,terapeuta ma większe szanse na przewidywanie problemów danej osoby i zaplanowanie toku leczenia

Szeroki zakres obowiązywalności teorii (czy uwzględnia wszystkie znaczące aspekty natury ludzkiej)

Teoria cechowa nie porusza tematów: - związku świadomych i nieświadomych procesów, - miejsca seksualności w rozwoju osobowości, - znaczenia marzeń sennych - relacji między terapeutą a pacjentem - roli rodziców w kształtowaniu poczucia własnej wartości u dzieci - brak analizy procesów osobowościowych Szeroko zajmuje się: -pomiarem różnic indywidualnych, szukaniem biologicznych podstaw tych różnic, stworzeniu wystarczająco pojemnej taksonomii cech i ustaleniu czy różnice indywidualne w zakresie tych cech mogą być predyktorem różnic indywidualnych w zachowaniach społecznych

Sprawdzalność/weryfikowalność teorii

Teorie cechowe należy uznać za testowalne Wiele jej aspektów daje się testować w sposób obiektywny. Teoretycy Big Five przewidują, że wyniki analizy czynnikowej wykażą istnienie 5 wymiarów osobowości.

Usystematyzowanie i spójność teorii Catell- systematyczne ujęcie osobowości : analizował nie tylko cech, ale też stany, role i procesy motywacyjne Eysenck: wiązał cechy z mechanizmami biologicznymi, dostarczał sposobu na połączenie struktury (trwałe cechy) i procesów (funkcjonowanie UN) - spójnosc

Costa i McCrae- ich teoria nie mówi nic o procesach dynamicznych. Każda teoria, która pomija te procesy, nie dostarcza spójnego ujęcia struktury osobowości ani też jej dynamiki.

Teorie cechowe stanowią pewną grupę związanych ze sobą teorii, ale nie identycznych perspektyw. Wspólnym punktem jest:: - pojęcie cechy podstawą do naukowej teorii osobowości twierdzenie, że ludzie mają pewne stałe predyspozycje (cechy) do zachowywania się w określony sposób, osobowość opisana jako prawdopodobieństwo zachowania się, myślenia czy odczuwania w określony sposób - twierdzenie, że tak zachowanie jak i osobowość są zorganizowane hierarchicznie - Eysenck

Costra i McCrea - OCEAN - teoria spójna, usystematyzowana, możliwa do weryfikacji i dalszego rozwijania. Wysoki poziom rzetelności jak i trafności. Bada cechy uwarunkowane biologicznie, które mają charakter sprawczy dla zachowania. O – otwartość, C – sumienność, E - ekstrawersja A - sumienność N – ugodowość

Jakie są główne składowe struktury osobowości?

Cechy - “stałe wzorce wg których ludzie czują, myślą i postępują” Allport - cechy są podstawowymi elementami osobowości. Cechy istnieją realnie i mają swoje umiejscowienie w układzie nerwowym. Stanowią ogólne dyspozycje osobowościowe, wyjaśniające czasową i sytuacyjną spójność ludzkiego zachowania - cechy należy odróżnić od stanów i aktywności - podział cech: ● cechy dominujące (jest istotna i wyróżniająca się a

każde działanie człowieka jest podane jej wpływowi) ● cechy główne (uczciwość, uprzejmość, asertywność dotyczą ograniczonego zakresu sytuacji) ● dyspozycje wtórne ( najsłabiej widoczne i najmniej spójne) Eysenck PEN ● psychotyzm (organizujący cechy, które w dużym stopniu uznawane są za “nienormalne”, agresja, brak, empatii, chłód w kontaktach z innymi, skłonność do antyspołecznych zachowań) ● ekstrawersja (towarzyskość, aktywność, żywotność, pobudliwość) ● neurotyzm (napięcie, markotność, nieśmiałość, zmienność nastroju) Cattell - idea hierarchicznego uporządkowania cech - rozróżnienie cech: ● cechy powierzchniowe ( tendencje behawioralne,dające się łatwo obserwować) ● cechy źródłowe 16 (wewnętrzne struktury psychiczne będące źródłem korelacji cech powierzchniowych). Podzielone na trzy kategorie: - cechy zdolnościowe (zdolności i umiejętności pozwalające efektywnie funkcjonować) - cechy temperamentalne (dotyczą życia emocjonalnego człowieka oraz stylu zachowania) - cechy dynamiczne (dążenia i motywacje ludzi)

Costra i McCrea - OCEAN O – otwartość, - wyobraźnia, estetyka, uczucia, działania, idee, wartości (odwrotność dogmatyzmu). Na drugim biegunie – mała otwartość (osoby konwencjonalne w zachowaniu i konserwatywne w poglądach, ceniące tradycyjne wartości, mające pragmatyczne zainteresowania, preferujące uznane i typowe sposoby działania). Otwartość jest ważnym predyktorem zainteresowań zawodowych. Otwartość pozwala przewidywać sukces w pracy wymagającej nowych doświadczeń.

C – sumienność, - kompetencje, skłonność do porządku, obowiązkowość, dążenie do osiągnięć, samodyscyplina, rozwaga. Na drugim biegunie – mała sumienność (osoby wykazujące małą skrupulatność, małą motywację osiągnięć społecznych,

nastawienie hedonistyczne, brak jasno sprecyzowanych celów, rozleniwione, impulsywne przy podejmowaniu decyzji, spontaniczne). Sumienność jest najlepszym wyznacznikiem osiągnięć akademickich (niekiedy porównywalnym z IQ) i jakości wykonywanej pracy zawodowej (por. Strelau, 2015). Otwartość, neurotyczność, niska sumienność i niska ugodowość są istotnymi predyktorami wypadków (w pracy i drogowych). E - ekstrawersja - towarzyskość, serdeczność, asertywność, aktywność, poszukiwanie doznań, emocjonalność pozytywna. Na drugim biegunie – introwersja (osoby wykazujące rezerwę w kontaktach społecznych, brak optymizmu, preferencje do przebywania w samotności, nieśmiałość; niskie nasilenie/brak zachowań ekstrawertywnych aniżeli ich odwrotność!). N - neurotyczność - lęk, agresywna wrogość, depresyjność, nadmierny samokrytycyzm, impulsywność, nadwrażliwość. Na drugim biegunie – zrównoważenie emocjonalne (osoby emocjonalnie stabilne, spokojne, zrelaksowane i zdolne do zmagania się ze stresem, bez doświadczania obaw, napięć i rozdrażnienia). Zrównoważenie emocjonalne wiąże się pozytywnie z poziomem/jakością wykonywanej pracy. Wysoka neurotyczność jest cechą wspólną dla wszystkich zaburzeń osobowości (por. Strelau, 2015). U – ugodowość - zaufanie, prostolinijność, altruizm, ustępliwość, skromność, skłonność do rozczulania się. Na drugim biegunie – mała ugodowość (osoby egocentryczne, sceptyczne w opiniach o innych, o nastawieniu rywalizacyjnym, bywają agresywne i oschłe w kontaktach). Ugodowość, obok ekstrawersji i neurotyczności, związane są z satysfakcją życiową. Ugodowość i ekstrawersja pełnią istotną funkcję w wykonywaniu zawodów wymagających kontaktów interpersonalnych.

Co ważne, czynniki PMO jako podstawowe wymiary (cechy) osobowości:

1. ogólność cech - (hierarchiczna bu...