Przykłady narzędzi konwersacyjnych PDF

Preview

Summary

Download Przykłady narzędzi konwersacyjnych PDF

Description

Pytania powtórkowe 1. 2. 3. 4.

Czym jest diagnoza psychologiczna? Wymień niewerbalne i werbalne techniki podtrzymywania kontaktu diagnostycznego. Jakie są wskaźniki kontaktu pozornego? Jakie elementy odróżniają kontakt diagnostyczny od dobrego kontaktu interpersonalnego? 5. Czym charakteryzuje się dynamika kontaktu diagnostycznego? 6. Które zachowania pomagają, a które utrudniają utrzymanie kontaktu diagnostycznego? 7. O jakie warunki powinien zadbać psycholog przed przystąpieniem do procesu diagnozowania? 8. Czy diagnoza jest interwencją i jeżeli tak, dlaczego? 9. Jakie elementy powinien zawierać dobrze zaplanowany wywiad psychologiczny? 10. Jakie główne problemy etyczne występują w obszarze diagnostyki psychologicznej?

Refleksja po ćwiczeniu - prowadzenie wywiadu. Co było trudne? Co podtrzymywało kontakt diagnostyczny? Które techniki konwersacyjne wydają się Wam najbardziej użyteczne? Jaki rodzaj prowadzenia wywiadu zastosowaliście (lejek czy odwrócony lejek)?

Przykłady narzędzi konwersacyjnych Rodzaje pytań ze względu na specyfikę ich budowy Pytania otwarte Jak? Co? Pozostawiają osobie badanej swobodę w budowaniu odpowiedzi oraz aspektów w niej poruszanych. Co przychodzi ci do głowy jak myślisz o rodzicach? Jak wspominasz swoje dzieciństwo? Co możesz o tym powiedzieć? Jak wpłynęło to na twoje życie? Co w tej chwili jest dla ciebie ważne? Co pani zrobiła w tej sytuacji? Jak pani zareagowała? Jak układają się relacje w pani rodzinie? Co może pani powiedzieć o swoim związku? Jak przebiegała pani kariera zawodowa? Jaki jest pana stosunek do pracy? Co sądzisz na temat ……?

Pytania otwarte Dlaczego? (Warto przeformułować takie pytanie.) Dlaczego tak się stało? → Jak sądzisz, co spowodowało taką sytuację? Dlaczego odrzuciłeś tę pracę? → Co skłoniło cię do odrzucenia tej pracy? Dlaczego myślisz, że tak ci odpowie? → Co sprawia, że spodziewasz się takiej odpowiedzi? Dlaczego nie możesz z nim o tym porozmawiać? → Co pomogłoby ci w przeprowadzeniu z nim rozmowy? Pytania zamknięte Czy? Ogranicza odpowiedź do potwierdzenia, zaprzeczenia lub możliwości zawartych w pytaniu. Czy można spojrzeć na to inaczej? (tak/nie) Czy masz jakieś wytłumaczenie tej sytuacji? (tak/nie) Czy w ostatnim czasie zmieniał pan pracę? (tak/nie) Do tej grupy zaliczamy także: - pytania o konkretne informacje, takie jak imię, nazwisko i inne dane Jak się pan nazywa? Jakie ma pani wykształcenie? Kiedy rozwiodła się pani z mężem? - oraz wszelkie formy grzecznościowe Czy może mi pan/pani powiedzieć …. Czy mogłaby pani/pan opisać … Czy może pan/pani sobie przypomnieć … Pytania wprost (odwołują się bezpośrednio do doświadczeń bądź przemyśleń osoby badanej) Jak się pani wtedy czuła? Co pani w tamtej chwili robiła? Co pani sądzi o zachowaniu swojej córki? Pytania hipotetyczne (pytania pośrednie pomiędzy pytaniami wprost a projekcyjnymi) Co by pani zrobiła, gdybym poprosił panią o dotkniecie pająka? Co by pan zrobił jeśli wygrałby pan 100 tys. złotych? Gdyby pan mógł jeszcze raz zdecydować to jakby to było? Pytania projekcyjne (opierają się na założeniu, że osoba badana postawiona przed pytaniem wieloznacznym i nie bezpośrednim odpowie zgodnie ze swoją opinia, postawą i uczuciami) Proszę opisać jak według pana powinien wyglądać idealny związek małżeński? Jak pani myśli, co ludzi skłania do nadużywania alkoholu? Jak myślisz co sprawia, że ludzie się kłócą? Pytania neutralne (nie wyrażają żadnej sugestii jakiej odpowiedzi oczekuje diagnosta) Co zamierza pani zrobić? Co sprawiało, że postanowiła pani zgłosić się do psychologa? Czego pan oczekuje po spotkaniu z mamą? Pytania tendencyjne (zawierają w swojej konstrukcji wskazówkę, jakiej odpowiedzi oczekuje diagnosta) - Pytania sugerujące (narzucają określoną odpowiedź lub powodują, że osoba badana ma większą tendencję do odpowiadania raczej w pewien określony sposób niż inny) Chyba nie sądzisz, że matka cię nie kochała? Czy nie myślisz, że pochwalenie brata przyniesie lepsze rezultaty? Czy nie powinien pan najpierw zapytać szefa, zanim podejmie pan decyzję?

- Pytania alternatywne (daje wybór jedynie pomiędzy dwoma wariantami) Jak pan sądzi, co dla ludzi jest ważniejsze, pieniądze czy rodzina? Kto z pana rodziny był panu bliższy ojciec czy matka? Z kim lubisz spędzać wakacje z mamą czy z tatą?

Podział pytań ze względu na kontekst w jakim są umieszczone Pytania pierwszoplanowe (Wprowadzają nowy temat rozmowy, odpowiadają tematom, które diagnosta chce poruszyć w wywiadzie, są formułowane na etapie przygotowywania wywiadu. Są to pytania otwarte o dużym poziomie ogólności.) Pytania drugoplanowe (Służą uszczegółowieniu i pogłębieniu pytania pierwszoplanowego ich celem jest zdobycie dodatkowych informacji. Najczęściej są to pytania spontaniczne, otwarte lub zamknięte, tworzone przez diagnostę podczas wywiadu w zależności od uzyskanych odpowiedzi.) Pytania właściwe (Dotyczą interesującego diagnostę tematu.) Pytania przejściowe (Pozwalają na łagodną zmianę tematu rozmowy, powinno nawiązywać do tematu zamykanego jak i do nowego) Z tego co pan wcześniej mówił w weekendy wychodzicie z żoną na kolacje, czasami sami, a czasami w towarzystwie znajomych. Co mógłby pan powiedzieć o waszych znajomych? Pytania uwikłane (Pytanie właściwe, które oceniamy jako zagrażające dla badanego, umieszczamy wśród innych pytań mniej zagrażających) Pytania odroczone (Pytanie zadane w innym miejscu niżby to mogło wynikać z toku rozmowy, niejako jego postawienie jest odroczone do czasu bardziej sprzyjającego)

Kolejność pytań w obrębie tematu Konstrukcja lejka (zawężanie) Rozpoczynanie rozmowy od pytania bardzo ogólnego (pytania otwarte), badany samodzielnie dobiera fakty. Po wysłuchaniu swobodnej wypowiedzi diagnosta dąży do konkretyzacji pewnych faktów, rozwinięcia interesujących go wątków, ujawnienia szczegółów. W miarę zawężania pytania stają się bardziej szczegółowe, konkretne, a przy końcu omawiania danego wątku mogą mieć postać pytań zamkniętych. Konstrukcja lejka odwróconego (odwrotność konstrukcji lejka) Badający zadaje najpierw pytania konkretne, szczegółowe i stopniowo przechodzi do coraz ogólniejszych. Konstrukcję taką można stosować, gdy osoba badana nie ma własnych przemyśleń na dany temat lub gdy mamy do czynienia z osoba o ubogim słowniku, mającymi trudność w abstrakcyjnym myśleniu oraz gdy osoba badana jest bardzo pobudzona, np. z powodu silnego lęku. Progresja (dotyczy tylko niektórych fragmentów tematycznych) Pytamy najpierw o sprawy zbliżone do tych, o które chcemy się dowiedzieć, a mniej od nich zagrażające i następnie przechodzimy stopniowo do sprawy właściwej. Podobieństwo do pytań uwikłanych, ale nie zadajemy kilku pytań na raz, tylko stopniowo przechodzimy od pytań odległych do właściwego

Inne techniki konwersacyjne Minimalna reakcja werbalna (Wszelkie reakcje werbalne diagnosty, które mają zasygnalizować badanemu, że jest słuchany, nie są to jednak zdania, tylko werbalny odpowiednik potakującego kiwnięcia głową.) tak, rozumiem, mhm, aha Prośba o rozwinięcie tematu (Zadawanie pytań o charakterze nakłaniającym. Nadużywanie tej formy może powodować wrażenie sztuczności) Proszę powiedzieć mi coś więcej na ten temat. Co jeszcze mógłby pan dodać do tego co pan powiedział? Jak się pani czuła w związku z tą sytuacją? Parafraza (Wypowiedź diagnosty, która nie wykracza poza treści wyrażone przez badanego. Obejmuje powtórzenie, przy użyciu innych słów treści wypowiedzi klienta. Stosowana jest gdy diagnosta chce zweryfikować poprawność swojego sposobu myślenia.) O ile dobrze zrozumiałem … . Czy tak? Powiedziała pani, że … . Czy dobrze zrozumiałem? Jeżeli dobrze rozumiem … . Zgadza się pani z tym co powiedziałam? Klaryfikacja (Wypowiedź diagnosty, której celem jest uchwycenie podstawowego wątku wypowiedzi i/lub jego zrozumienie. Wprowadzana, gdy diagnosta ma trudność ze zrozumieniem przekazu i chce uzyskać dodatkowe informacje, które pozwolą mu prawidłowo zrozumieć sytuację.) Słuchając pana nie do końca zrozumiałem, … Zastanawiam się nad tym co pani powiedziała i niedokładnie zrozumiałem, … Zgubiłam się trochę, pozwól, że powiem to co usłyszałam, … Odzwierciedlenie uczuć (Wypowiedź diagnosty, która odnosi się do uczuć badanego, w której podkreśla swoje zainteresowanie i zrozumienie dla tego co ona przeżywa. Diagnosta integruje dane pochodzące z przekazu werbalnego i niewerbalnego. Może dotyczyć również uczuć przeżywanych przez badanego w przeszłości, jeżeli w danym momencie o tym opowiada. Zbyt pochopne wypowiedzenie odzwierciedlenia może spowodować zerwanie kontaktu diagnostycznego. Użyteczność zależy od umiejętności i wyczucia diagnosty. Pozwala na skupienie się na wewnętrznych przeżyciach osoby badanej.) Odnoszę wrażenie, ale mogę się mylić, że czuje się pan … Czy mam rację? Wydaje mi się, że czuje się pani … Czy dobrze to wyczuwam? Mam wrażenie, że czuje się pan … Czy zgodzi się pan ze mną? Podsumowanie (Wypowiedź diagnosty, która umożliwia zebranie w całość treści, które badany zakomunikował. Umożliwia uporządkowanie i streszczenie dotychczasowego przebiegu rozmowy. Przydatna szczególnie na zakończenie rozmowy lub rozpoczęcie kolejnego spotkania.) Na dzisiejszym spotkaniu dużo rozmawialiśmy o …, mówiliśmy także … Czy jest coś jeszcze co chciałby pan dodać? Omówiliśmy dzisiaj temat … oraz … i … . Czy chciałby pan jeszcze coś uzupełnić? Na ostatnim spotkaniu rozmawialiśmy o … i … Czy jest coś jeszcze w tym temacie o czym moglibyśmy dzisiaj porozmawiać?

Pozostałe metody stosowane w wywiadzie Informowanie – to nie technika prowadzenia wywiadu, bo nie służy zdobywaniu informacji o badanym. (Wypowiedź diagnosty, która służy przekazaniu obiektywnych i rzetelnych informacji na jakiś temat. Stosowana przy zawieraniu kontraktu, przy przekazywaniu niezbędnych informacji o przebiegu badania, prawami i obowiązkami zarówno diagnosty jak i badanego. Informując diagnosta nie daje rad, nie przekazuje swojego subiektywnego systemu wartości.)

Milczenie – nie jest techniką konwersacyjną, ale jego rola w wywiadzie jest bardzo ważna. (Adekwatne pozwala na pozostawienie miejsca na zebranie myśli przez badanego. Sygnał szacunku dla jego przeżyć. Dowód empatycznego zrozumienia. Nieadekwatne milczenie jest niezręczne dla obu stron.)

Kierowanie bezpośrednie (Służy ustalaniu bardziej szczegółowego tematu rozmowy oraz pogłębianiu wiedzy o problemie badanego, skonkretyzowaniu rozmowy oraz ustaleniu ważnych szczegółów.) - Prośba o zilustrowanie wypowiedzi konkretnym przykładem. Niech pan opisze ostatnią taka sytuację, kiedy czuł się pan … - Ustalenie dokładnego znaczenia słowa lub zwrotu użytego przez badanego. Co pan rozumie przez określenie, że …

Strategia budowania wywiadu W praktyce wywiadu nie zaczynamy od tematów dla nas jako badacza najważniejszych, odraczamy takie pytania do momentu, gdy badany wyda się nam gotowy do odpowiedzi na nie, jeżeli badany nadal wydaje się być nieprzygotowany na dany temat, przerywamy i odraczamy pytania. Rozpoczęcie wywiadu Od tego jak rozpoczniemy wywiad zależy motywacja badanego do rozmowy z nami. Ważne, aby od początku wywiadu dążyć do nawiązania kontaktu diagnostycznego z osobą badaną. Zwykle pierwsze pytania, które zadajemy powinny być łatwe i nie zagrażające, zazwyczaj dotyczą danych o osobie badanej. W przypadku, gdy mamy do czynienia z bardzo pobudzoną emocjonalnie osobą możemy wyjątkowo rozpocząć wywiad pytając o tematy zagrażające, aby pomóc jej częściowo zredukować poziom emocji. Sekwencja tematów w wywiadzie Nie powinna być przypadkowa. Rozpoczynamy od tematów neutralnych emocjonalnie i łatwych, przechodząc stopniowo do coraz trudniejszych w miarę pogłębiania kontaktu diagnostycznego. Nie omawiamy kilku tematów trudnych po sobie, ale rozdzielamy je tematami neutralnymi. Dobrze jest, gdy mamy wstępną wiedze o osobie badanej (krótka autoprezentacja lub krótki test projekcyjny, np. Zdań Niedokończonych Rottera). Sekwencja pytań powinna być tak ułożona, żeby sprawiała wrażenie spójnej i logicznej całości. Staramy się łagodnie zmieniać temat, stosując pytania przejściowe. Zakończenie wywiadu Nie powinniśmy kończyć wywiadu nagle. Ważne jest, aby osoba badana wyszła z gabinetu w stanie niepogorszonym, w związku z tym unikamy omawiania tematów trudnych i tworzących napięcie emocjonalne na koniec wywiadu. Można natomiast w pewnym zakresie omówić z badanym główne punkty rozmowy podając badanemu obszary dobrego funkcjonowania i obszary problemowe, unikając jednak interpretacji i dodawania własnych wniosków. Należy ograniczyć się jedynie do

omówienia określonych zachowań, o których mówiła osoba badana oraz zwrócenia uwagi jak te zachowania mogą wpływać na poszczególne sfery funkcjonowania, bez oceniania tych zachowań ani sytuacji. Jeżeli przewidziane są kolejne spotkania to można omówić terminy i charakter kolejnych spotkań. Czas trwania wywiadu Zależy od celu i stanu osoby badanej, ale nie powinien trwać dłużej niż jedną godzinę. WAŻNE!!! Zasada zadawania tylko jednego pytania na raz. Zasada uzyskania pełnego zrozumienia wypowiedzi osoby badanej. „na tym właśnie, że nie można ustalić typowych schematów wyznaczających sposoby posługiwania się metodami rozmowy czy wywiadu, polega ich trudność, ale prawdopodobnie także ich niezastąpiona wartość poznawcza, której nie da się osiągnąć innymi metodami.” (Gerstman, 1972) Wywiad jest ingerencją i interwencją! Język wypowiedzi – dostosowany i zrozumiały dla badanego, bez żargonu psychologicznego Stopień złożoności wypowiedzi dostosowany do osoby badanej.

Udzielanie informacji zwrotnej Efekt Barnuma (nazwę taką nadał zjawisku Paul Meehl w 1956 roku – pisząc o opisie osobowości w stylu Phineasa T. Barnuma, znanego w owych czasach showmana, który w cyrku zabawiał publiczność odczytywaniem ich charakteru, stosując stwierdzenia, które pasowały niemal do każdego.; inaczej efekt horoskopowy; inaczej efekt Forera (badacz, który w 1949 r. po raz pierwszy opisał to zjawisko robiąc badanie na studentach. Błąd poznawczy polegający na odczytywaniu niejednoznacznego opisu własnej osoby jako trafnego i znaczącego, pomimo tego, ze opis ten został celowo wygenerowany jako niejednoznaczny (tak by pasował do wielu różnych osób) i nie zawiera żadnych specyficznych informacji dotyczących danej osoby. Główne zasady: Nie radzić. → Słuchać i pozostawić klientowi wolność decydowania o sobie. Nie oceniać. → Dokładnie parafrazować lub stosować odzwierciedlenie. Nie interpretować. → Podsumowywać słowa klienta. Nie uświadamiać. → Akceptować możliwości klienta i jego poziom samoświadomości. Nie etykietować. → Akceptować złożoność klienta wraz z jego wewnętrznymi sprzecznościami. Nie tworzyć problemów. → Słuchać (poznawać wartości i system odniesień klienta), przeformułowywać na wyzwania. Nie forsować własnych wniosków. → Pozostawić klientowi wolność decydowania o sobie i otym co chce o sobie wiedzieć.

WAŻNE! Należy obserwować reakcje klienta na to co mówimy i modyfikować tok rozmowy. Dobrze udzielona informacja zwrotna może pomóc klientowi w radzeniu sobie z trudnościami, wspomóc w wyborze życiowym czy rozwoju zawodowym. Może budować poczucie podmiotowości, lepszego poznania siebie lub uporządkowania tego co już klient wie o sobie, w niektórych przypadkach może klientowi pomóc w podjęciu ważnej dla niego decyzji. Ostatnie słowo należy do klienta!

Źródła: Grzegołowska-Klarkowska, H. (1991/2005). Technika prowadzenia wywiadu. W: T. Szustrowa (red.), Swobodne techniki diagnostyczne: Wywiad i obserwacja (s. 44-58). [przedruk w:] K. StemplewskaŻakowicz, K. Krejtz (red.), Wywiad psychologiczny, tom 1. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP. Ustjan, D. (2005). Pytania i inne instrumenty konwersacyjne. Zastosowania praktyczne podczas wywiadu diagnostycznego. W: K. Stemplewska-Żakowicz, K. Krejtz (red.), Wywiad psychologiczny, tom 2 (s. 152-187). Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP. Stemplewska-Żakowicz, K. (2009). Udzielanie informacji zwrotnych. W: Diagnoza psychologiczna. Diagnozowanie jako kompetencja profesjonalna (s. 189-193). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. Zalewski, B. (2005). Informacje zwrotne. W: K. Stemplewska-Żakowicz, K. Krejtz (red.), Wywiad psychologiczny, tom 2 (s. 215-239). Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP....