Spostrzeganie Mauszewski PDF

Preview

Summary

Spostrzeganie nie jest to proces prosty i automatyczny i nie dostarcza dokładnego i obrazu i wiernego obrazu środowiska.Zmiana perspektywy fizycznej modyfikuje to co spostrzegamy. Zmiana perspektywy psychologicznej spostrzeganie jest modyfikowana przez motywy i emocje, głównie spostrzeganie społeczn...

Description

Spostrzeganie nie jest to proces prosty i automatyczny i nie dostarcza dokładnego i obrazu i wiernego obrazu środowiska. Zmiana perspektywy fizycznej modyfikuje to co spostrzegamy. Zmiana perspektywy psychologicznej spostrzeganie jest modyfikowana przez motywy i emocje, głównie spostrzeganie społeczne. Spostrzeganie to proces tworzenia reprezentacji przedmiotu na podstawie informacji otrzymanych z narządów zmysłów i w pewnych wypadkach informacji zawartych w pamięci. Bodziec dystalny to działający z pewnej odległości dowolny bodziec poza organizmem, który oddziałuje na narządy zmysłów. Bodziec proksymalny to bodziec pojawiający się w bezpośrednim kontakcie bodźca dystalnego bez narządu zmysłu. Wrażenie to odzwierciedlenie elementarnej cechy zmysłowej zarejestrowanej w wyniku odbioru danych sensorycznych. Hebb – wrażenie to aktywność dróg wstępujących, biegnących od narządów zmysłowych. Poszczególne wrażenia są od siebie izolowane. Spostrzeżenie – obraz przedmiotu – obraz wszystkich dostępnych cech, rejestrowanych za pośrednictwem różnych zmysłów. Hebb – spostrzeżenia to efekt aktywności pól czuciowych kory mózgowej, które odebrały informacje z różnych zmysłów i połączyły je w całość. Łączenie różnych wrażeń ze sobą to wynik percepcyjnego uczenia się, w którym współwystępują ze sobą różne cechy, zmiana w zakresie jednej jest skoordynowana ze zmianą w innych. Proste przetwarzanie informacji percepcyjnych obejmuje: kodowanie percepcyjne, przesyłanie zakodowanych informacji, ich dekodowanie. Dzięki kodowaniu informacje nadają się do obróbki na wyższych piętrach układu nerwowego. zakodowane informacje są przesyłane do kory czuciowej i tam dekorowane. Dzięki dekodowaniu odtwarzany jest rzeczywisty obraz bodźca. W spostrzeżeniu dostępnym świadomości obraz jest trójwymiarowy, obraz siatkówkowy jest dwuwymiarowy. Kodowanie emocjonalne – od dróg czuciowych odgałęziąją się bocznice zwane kolateralami i idą w stronę struktur podkorowych głównie wzgórza i ciała migdałowatego, stąd bezpośrednio do kory. Tu następuje wczesna ocena emocjonalnego znaczenia bodźca. Jeśli ma on duże znaczenie uruchamiane są proste programy behawioralne – walka lub ucieczka (Cannon) . Le Doux - pobudzenie tych okolic zwiększa wrażliwość na różne bodźce. Bodźce są już oznakowane emocjonalnie zanim dotrą do kory mózgowej. Ten mechanizm zapewnia bardzo szybkie reagowanie ale jest ono mniej precyzyjne niż te sterowane przez korę.

Spostrzeżenie – nie jest wynikiem tylko analizy percepcyjnej ale też wynikiem analizy znaczenia emocjonalnego. Może wiązać się z odbiorem bodźców, których treść emocjonalna jest determinowana przez ich właściwości sensoryczne na przykład kształt i sposób poruszania się. Reakcje emocjonalne mogą powstawać też w wyniku procesu uczenia się. Przetwarzanie informacji nie ma charakteru wyłącznie poznawczego, a spostrzeżenia zawiera nie tylko właściwości percepcyjne ale i właściwości znaczenia przedmiotu dla jednostki. Zjawisko stałości spostrzegania – spostrzeżenie albo nie ulega zmianom, albo ulega mniejszym zmianom w porównaniu ze zmianami bodźców proksymalnych:  stałość kształtu (na przykład drzwi spostrzegamy jako obiekt prostokątny, mimo że na naszej siatkówce powstaje kształt trapezu - bodziec proksymalny)  stałość jasności –na przykład węgiel oświetlony światłem słonecznym nadal wydaje się czarny ,a kartka papieru w ciemnym pomieszczeniu biała. Od węgla odbija się więcej światła niż od kartki. Powinien być więc jaśniejszy. Wyjaśnienie – odwołujemy się do własnej wiedzy, wiemy, że węgiel jest czarny a papier biały. Oko rejestruje cechy i ich konfigurację, reaguje na stosunki jasności w pewnym środowisku, a nie na jasność bezwzględną.  stałość wielkości – wielkość przedmiotu wydaje się stała, pomimo zmiany wielkości obrazu na siatkówce, np. osoba mierząca 170 cm wydaje się tak samo wysoka, gdy widzimy ją z 2 m lub 20 m. Wyjaśniając wystarczy porównać wysokość tej osoby z wysokością innych przedmiotów.  stałość barwy – barwa przedmiotu wydaje się wstała, choć barwa obrazu na siatkówce taka nie jest. Na przykład pomidor oświetlony niebieskim światłem powinien wydać nam się fioletowy ale widzimy go jako czerwony. Oko i układ wzrokowy dokonuje analizy bodźców. Pomidor spostrzegamy centralną częścią pola widzenia (widzenie centralne, natomiast barwa światła jest rejestrowana w widzeniu peryferyjnym. Stałość spostrzegania w zakresie barwy ma swoje granice. Kiedy twarz oświetlamy światłem o różnych barwach karnacja skóry się zmienia. W spostrzeganiu uczestniczą dwa rodzaje procesów:  dół - góra - zapoczątkowane przez odbiór informacji zmysłowych przez narządy, informacje są analizowane na wyższych piętrach układu nerwowego w tym kory mózgowej. Na najwyższym poziomie powstaje spostrzeżenia. Warunkiem spostrzeżenia i rozpoznania obiektu jest możliwość jego interpretacji przez informacje zarejestrowane wcześniej w pamięci.  góra-dół – kiedy większą rolę w postrzeganiu odgrywają procesy pamięciowe, które kierują poszukiwaniem i interpretacją danych zmysłowych. Uruchamiane gdy informacja sensoryczna jest niepełna. Na przykład wyszukiwanie figur ukrytych w tle. Nasze doświadczenie wpływa na interpretację tego co przesyłają nam narządy zmysłowe. FAZY PROCESU SPOSTRZEGANIA 

od strony fizjologicznej spostrzeganie angażuje wiele neuronów. Światło wpadające do oka w wywołuje w siatkówce zmiany fotochemiczne w fotoreceptorach (czopki i

pręciki). Tam rozpadają się substancje światłoczułe i barwoczułe; w pręcikach rodopsyny, w czopkach fotopsyny i jodopsyny. Rozpad substancji światłoczułych powoduje impuls nerwowy, przekazywany przez komórki dwubiegunowe i zwojowe siatkówki oraz dalej ciała kolankowate boczne i wzgórki czworacze do płatów potylicznych do pól wzrokowych. Proces kodowania fizjologicznego jest procesem wieloetapowym, złożonym i musi trwać pewien czas. Impuls nerwowy musi przebyć pewną drogę. 

od strony psychologicznej wyróżnia się cztery fazy spostrzegania:

1. Faza rejestracji sensorycznej - zmiana bodźca zewnętrznego na impuls nerwowy, zawierający informacje o specyficznych cechach przedmiotu, następuje gdy pobudzane są detektory cech czyli komórki lub ich zespoły odpowiedzialne za wyodrębnianie specyficznej cechy lub cechy przedmiotu. Detektory wrażliwe są tylko na jedną cechę. Z rejestracją sensoryczną wiąże się przechowanie prostych informacji w buforze sensorycznym lub w magazynie informacji sensorycznej. W pamięci sensorycznej informacje utrzymywane są tak długo, dopóki na odebranym materiale nie będą wykonane inne operacje (ocena emocjonalna, kategoryzacja percepcyjna) 2. Faza ocena emocjonalnej – w strukturach podkorowych następuje pierwotna ocena emocjonalna, bodźce oceniane są jako przyjemne lub nieprzyjemne, korzystne lub niekorzystne zanim jednostka zorientuję się czego dotyczą. Na przykład spotykamy na ulicy osobę, która od pierwszego wejrzenia wydaje się nam sympatyczna, po prostu czujemy że jest sympatyczna. Eksperyment nad obronnością perfekcyjną – 1947, Bruner i Postman przez krótki czas pokazywali słowa przyzwoite i nieprzyzwoita o tej samej długości, ludzie potrzebowali więcej czasu na odczytanie nieprzyzwoitych – obronność percepcyjna – obrona przed odczytaniem tych słów, jest wewnętrznie sprzeczna –aby je rozpoznać trzeba najpierw je przeczytać, rozpoznać jako nieprzyzwoite, żeby się móc przed nim bronić. Jeśli je przeczytaliśmy nie mogliśmy się przed nim bronić. Wynik rozpoznania w fazie wcześniejszej blokuje uruchomienie późniejszej, ponieważ jedna faza następuje po drugiej. Istnieje niezależna faza oceny emocjonalnej potwierdzają to badania nad pacjentami po komisurotomii (przecięcie spoidła wielkiego) - pacjent nie mógł wypowiadać ale mógł określić czy słowa były pozytywne czy negatywne. 3. Faza rozpoznania treści bodźca – faza oceny semantycznej – określenie kategorii, do której należy bodziec, porównanie danych sensorycznych z kategoriami już istniejącymi w pamięci. Człowiek poszukuje najlepiej dopasowanej kategorii, (Bruner).

Proces poszukiwania kategorii, do której najlepiej pasowałyby dane sensoryczne. dane sensoryczne (dynamiczne i zmienne, bogatsze niż pamięciowe) proces dopasowywania schematy pamięciowe (uporządkowane i względnie stabilne) S.Sternberg proces ten jest sekwencyjny ; badania nad efektem wielkości zbioru – im więcej bodźców należy wziąć pod uwagę w procesie porównywania, tym więcej czasu to zajmuje. SPÓR O STRUKTURĘ SPOSTRZEŻEŃ W PSYCHOLOGII KLASYCZNEJ. spór o to co ważniejsze: część czy całość odpowiedź zależy, czy psychologię traktujemy jako dyscyplinę podobną do nauk przyrodniczych, gdzie obowiązuje zasada prymatu części nad całością, czy do nauk humanistycznych gdzie obowiązuje zasada holizmu. 

Stanowisko zakładające prymat części – asocjacja asocjacjonizm lub atomizm (XIX wiek, Titchener, Wundt



Stanowisko zakładające prymat całości (XX wiek) – psychologia postaci (psychologia gestalt), psychologia całości lub strukturalizm. Nawiązanie do teorii pola. Max Wertheimer, Kurt Koffka, Wolfgang Kohler .

Asocjacjonizm (atomizm):  prymat części nad całością  wrażenia są pierwotne a spostrzeżenia wtórne  łączenie wrażeń spostrzeżenia następuje na podstawie praw kojarzenia, (cztery podstawowe prawa kojarzenia sformułowane przez Arystotelesa: przez styczność w czasie, przez styczność przestrzeni, przez podobieństwo, przez kontrast.  wszystkie części w polu percepcyjnym są jednakowo ważne,  nie są znane fizjologiczne podstawy wrażeń subiektywnie pierwotnych,  główny problem – jakie wrażenie stanowią konstytutywną część spostrzeżenia. Strukturalizm (psychologia postaci):  prymat całości nad częściami,  spostrzeżenia są pierwotne a wrażenia można poznać dopiero na podstawie analizy spostrzeżeń,  wyodrębnianie całości następuje na podstawie zasad Wertheimera zasady te mają charakter wrodzony,  w polu percepcyjnym można wyodrębnić figurę (część ważniejsza) oraz tło (część mniej ważna),  nieznane są fizjologiczne podstawy spostrzeżeń oraz ich spoiwa,



główny problem: izomorfizm, czyli powstawanie obrazów nerwowych w mózgu.

Koncepcja atomistyczna – części ważniejsze niż całość czyli wrażenia pierwotne do spostrzeżeń. Teoria postaci – prymat spostrzeżeń nad wrażeniami całość. Całość określa właściwości elementów wchodzących w jej skład. Wpływ kontekstu na spostrzeganie poszczególnych elementów. Na przykład usta pomalowane na czerwono wyglądają inaczej u blondynki niż u brunetki – atomizm – barwę czerwoną można umieścić poza kontekstem i będziemy mieli do czynienia z jej obrazem rzeczywistym; strukturalizm – w naturalnych warunkach zawsze spostrzegamy barwy w pewnym kontekście, zawsze barwa czerwona jest barwą jakiegoś przedmiotu, nawet gdyby izolujemy ją z tego przedmiotu. Czy najpierw odbieramy wrażenia czy spostrzegamy cały przedmiot? gdybyśmy odbierali najpierw wrażenia a potem budowali z nich spostrzeżenia to efekt końcowy zawsze będzie taki sam. Łączenie elementów w całość: Psychologowie postaci skonstruowali figury wieloznaczne, w których można wyróżnić dwa niezależne elementy na przykład sześcian Neckera i schodki Schroedera. Według asocjacjonizmu powinniśmy wiedzieć tylko jedną figurę. Asocjaconiści uważali , że istnieją cztery podstawowe prawa kojarzenia:  przez styczność w czasie – łączymy ze sobą elementy współwystępujące lub te, które łączy następstwo czasowe na przykład na tej zasadzie spostrzegamy utwory muzyczne (to prawo najważniejsze dla asocjacjonistów, wielokrotne łączenie i że wielokrotne łączne powtarzanie elementów sprzyja powstawaniu skojarzenia)  przez styczność w przestrzeni – łączymy ze sobą elementy sąsiadujące, ma największe znaczenie przy wyjaśnianiu spostrzegania wzrokowego. Współcześnie – wiemy, że istnieje alternatywna możliwość wyjaśnienia kojarzenia przez styczność przestrzeni. Hebb – w spostrzeganiu występuje:  aktywność zespołów komórkowych (wyspecjalizowanych obwody neuronów, odpowiedzialnych za wykonywanie poszczególnych elementarnych cech przedmiotu)  sekwencji fazowych (seria ruchów pojawiających się w określonej kolejności i przerywanych w specyficznych miejscach spostrzeganego obiektu, gdzie pobierana jest informacja o specyficznych cechach.

Spostrzeganie zaczyna się od skupienia wzroku na jednym z wierzchołków prostokąta, zespół komórkowy odpowiedzialny za spostrzeganie kąta prostego jest aktualizowany przez pewien czas, potem oko przesuwa się w kierunku następnego wierzchołka po obwodzie prostokąta. Zatrzymuje się na następnym wierzchołku, gdzie kolejny kąt prosty zostaje zarejestrowany przez zespół komórkowy. Procedura się powtarza dopóki oko nie trafi na wierzchołek od którego zaczęło spostrzeganie. (Hebb) Ruchy gałki ocznej – po konturze spostrzeganego przedmiotu. Tutaj łączenie elementów było na zasadzie styczności w czasie a nie w przestrzeni. Proces postrzegania zawiera szereg kwas występujących w określonej kolejności co zajmuje pewien czas. Nie spostrzegamy całego prostokąta od razu, jest zbyt duży, ani wszystkich kątów prostych razem. Kojarzenie przez styczność wg psychologów postaci: Zasady wyodrębniania całości Weitheimera nie związane z procesem uczenia się na podst. abstrakcyjnych zbiorów kropek: 4. bliskość przestrzenna lub sąsiedztwo w polu widzenia 5. jednakowy wygląd lub podobieństwo 6. "wspólna droga" 7. dobra kontynuacja lub dobra figura 8. niewielkie rozmiary 9. symetria 10. zgodność z chwilowym nastawieniem 11. ubiegłe doświadczenie i przyzwyczajenia

Atomiści – w polu percepcyjnym trudno wyodrębnić elementy ważniejsze od pozostałych ponieważ spostrzeżenie powstaje w wyniku kojarzenia wrażeń więc żadne wrażenie nie może być uprzywilejowane. Psychologowie postaci – spostrzeżenie jest pierwotne, dlatego można z góry wyodrębnić cechy zróżnicowane pod względem ważności.  pojęcie figury figury i tła. Figura jest ważniejszym elementem pola percepcyjnego.  różnice miedzy figurą a tłem: 1. figura ma kształt tło jest bezkształtne 2. tło rozprzestrzenia się za figurą sposób ciągły 3. figura wydaje się lekko wysunięta do przodu 4. figura ma charakter rzeczy, tło jest nie ukształtowane 5. figura narzuca się nam silniej jest łatwiej zapamiętywana i wydaje się bardziej sensowna 6. figura jest jaśniejsza od tła.

W wypadku bodźców czarno-białych mamy tendencję do spostrzegania figury i rozpoznawanie kształtu w tej części obrazu która jest czarna, w białej jest trudniej. Podział pola percepcyjnego występuje też w spostrzeganiu słuchowym. W muzyce tłem jest akompaniament, figurą melodia. W pewnych sytuacjach może następować zmiana figury i tła, np. figury odwracalne.

Atomiści – wrażenia i spostrzeżenia wyodrębnili na podstawie analizy introspekcyjnej czyli pewne elementy naszego doświadczenia są subiektywnie pierwotne. Nie podejmowali problemu mechanizmów fizjologicznych. Mechanizmy fizjologiczne  lata 50 XX wieku pokazały, że nie zawsze udaje się znaleźć mechanizmy fizjologiczne odpowiedzialne za kodowanie cech subiektywnie pierwotnych.  za spostrzeżenie kształtu odpowiadają mechanizmy wyodrębnienia linii i kątów.  nie znamy mechanizmów fizjologicznych odpowiedzialnych za przypisywanie różnych cech jednemu przedmiotowi (spoiwo spostrzeżenia)  rozwiązaniem może być teoria sekwencji fazowych Hebba za spostrzeganie całości odpowiada sekwencja zespołów komórkowych które były pobudzane w określonej kolejności.  Większość naszych spostrzeżeń jest polisensoryczna, zawierają informacje z różnych narządów.  A socjaliści i psychologowie postaci skupiali się na spostrzeganiu wzrokowym. To nie wystarcza na przykład spostrzeganiu bliskiej osoby nie tylko ją widzimy ale słyszymy, odczuwamy jej dotyk, zapach, smak. Jest dla nas kimś ważnym i dlatego jej spostrzeganiu występują dane aprioryczne (na przykład apriorycznie przyjmujemy że nas nie oszukuję).  Asocjacjonizm – w wypadku złożonych bodźców nie możemy określić wszystkich wrażeń które muszą być zsumowane, nie wszystkie są jednakowo ważne dla powstania spostrzeżenia (błąd asocjacjonizmu)  psychologia postaci – koncepcja izomorfizmu (błąd psychologii postaci) – w mózgu tworzą się obrazy z postrzeganych przedmiotów a kształty konfiguracji pól bioelektrycznych pojawiających się w widzeniu obiektów są takie same jak kształty tych obiektów.  współcześnie o relacjach między częścią a całością w percepcji- różnych fazach spostrzegania relacje są odmienne. W fazie rejestracji sensorycznej poszczególne wrażenia rejestrowane są równolegle niezależnie od siebie. (atomizm) ; w fazie wstępnej oceny emocjonalnej wykrycie właściwości zmienia percepcję obiektu (psychologii postaci); w fazie oceny semantycznej występują elementy a socjalizmu i postaciowe.

SPOSTRZEGANIE JAKO PROCES KATEGORYZACJI PERCEPCYJNEJ Kategoryzacja sensoryczna-detektory cech. 

w trakcie spostrzegania następuje interpretacja danych pochodzących z różnych narządów zmysłu przy użyciu kategorii pojęciowych.



informacje kodowane są przez detektory cech – zespoły komórek nerwowych, wyspecjalizowane w odbiorze wybranych cech na przykład barwy wielkości i, ruchu, położeniu w polu widzenia. Detektory znajdują się w narządach zmysłu lub na wyższych piętrach układu nerwowego z korą mózgową włącznie.



Bardzo ważnym warunkiem spostrzegania jest ruch.



Spostrzeganie oparte na detektorach ogranicza ilość dostępnych informacji ze środowiska.



Selfridges (59) – model z postrzegania Pandemonium –do rozpoznawania kształtów wystarczą detektory linii poziomych i pionowych i ukośnych, detektory kątów prostych i ostrych oraz detektory krzywych otwartych i zamkniętych.



Największe znaczenie adaptacyjne mają informację od innych ludzi, głównie twarzy niewielkie różnice w zmianie wyglądu twarzy przynoszą dużą ilość informacji. detektory twarzy.



Badania Pritchard – obraz profilu twarzy znika partiami, z adaptacyjnego punktu widzenia rzeczywista twarz widziana en face jest ważna.



Carvey - twarz jest ważnym wrodzonym bodźcem adaptacyjnym, noworodki – preferencja do dłuższego przeglądania się bodźcem przypominającym ludzką twarz niż zastawom elementów, które jej nie przypominały (u dzieci w 9 minucie po urodzeniu występuje preferencja spoglądania na okrąg z dwiema kropkami w miejscu oczu i kreską w miejscu ust).



Twarz jest postrzegana jako całość, w której ważne nie są zawarte elementy lecz przestrzenne relacje między nimi (Gestalt) – twarz jako pewna konfiguracja – ludzie mają duże trudności w rozpoznawaniu twarzy do góry nogami.



Sergent – mechanizmy spostrzegania twarzy kształtują się w pierwszych tygodniach życia. Prawa półkula ma przewagę w zakresie spostrzegania i różnicowania twarzy, włókna nerwowe w tej półkuli wcześniej ulegają mielinizacji.



mechanizmy spostrzegania twarzy mogą bardzo wcześnie uzyskać wysoki poziom sprawności.



Detektory:  

wyodrębniają info ze środowiska, które są ważne adaptacyjnie, kodują w oszczędny sposób, tak by mogły zostać wykorzystane w dalszym przetwarzaniu; kodowanie na wstępie już redukuje ilość dostępnych info, ponieważ detektory są wrażliwe tylko na pewne info.

Kategoryzacja w obrębie pamięci – schematy. Bartlett – schemat to uogólniona wiedza na temat pewnego wycinka środowiska, będąca wynikiem wielokrotnych kontaktów z tym wycinkiem. Niesser – schemat to część cyklu percepcyjnego która znajduje się wewnątrz obserwatora jest modyfikowana przez doświadczenie, jest specyficzna wobec tego co jest postrzegane, schemat przyjmuje informacje odbierane przez powierzchnię sensoryczne i jest zamieniane przez tę informację. Schematy są wrodzone. Dzieci wiedzą jak zdobyć informacje choć niezbyt dobrze ale wystarczająco by zacząć. Schemat jest poznawczym punktem odniesienia dla informacji odbieranych przez narządy zmysłowe. Schematy wyposażone są w zdolności rozumienia informacji sensorycznej. wykorzystywane są do interpretowania napływających danych i modyfikowane przez te dane.

Teoria kategoryzacji percepcyjnej – Posner i Keele– pokazywali różne układy 9 kropek – prototypy, potem pokazywali badanym bez prototyp...