Tabelki Buhaj- Ogier-KNUR- Tryk - kozioł PDF

Preview

Summary

summary of information about andrology of bull, stallion, boar and goat...

Description

moszna

BUHAJ prawidłowa: symetryczna, odpowiedniej wielkości, skóra bez zmian, gładka z namarszczkami, delikatny włos, termoregulacja

KNUR prawidłowa: symetryczna, niebolesna, skóra niezmieniona, rzadki włos, namarszczki, termoregulacja nieprawidłowa: asymetria lub nieprawidłowa wielkość, zmieniona skóra - obrzęk, wykwity, zranienia, podniesiona temp. bolesność, brak namarszczek

jądra

nieprawidłowa: asymetria/nieprawidłowa wielkość, obrzękła skóra, zraniona, wykwity, podniesiona temp., bolesność, tkliwość, brak namarszczek obwód 30-40cm (im starszy tym większy) objętość 1,35-2 l 10-12 cm 7,5-10,5 cm

długość grubość

12-18 cm 7-13 cm

OGIER  zrosty u starszych ogierów (urazy/stany zap.)  pigmentacja, delikatny włos  moszna wysoko pomiędzy udami badać ostrożnie, uwaga na wciąganie badać zaraz po pobraniu nasienia 10-12 cm 6-7 cm

10 cm 4-5 cm 5-6 cm

szerokość

6-10,5 cm

6-9 cm

3-4 cm

położenie

pionowe

lekko skośne (45°)

horyzontalne (poziome)

opis

najądrza

nasieniowody powrózek nasienny

worek napletkowy

prawidłowe: jajo gęsie, podłużne, pionowe, symetryczne (dopuszczalne do 1 cm - lewe większe), przesuwalne, niebolesne, tęgo-elastyczne

prawidłowe: jajo gęsie, dopuszczalna asymetria do 20% (lewe większe), konsystencja tęgo-elastyczna, przesuwalne względem osłonek, niebolesne

nieprawidłowe: okrągłe, cylindryczne, bulwiaste, położenie skośne lub horyzontalne, skrzyżowane, asymetria, nieprzesuwalne względem osłonek (zrosty), bolesne, tkliwe, miękkie (niedorozwój), twarde (zwłóknienie, zanik), trzeszczenia, fluktuacje prawidłowe: głowy najądrzy namacalne, słabo wyczuwalne, tęgie, gładkie, niebolesne, trzony cienkie, słabo wyczuwalne, ogony najlepiej wyczuwalne, tęgo-leastyczne, symetryczne, przesuwalne, niebolesne nieprawidłowe: głowa asymetryczna, zgrubiała owiększona, niewyczuwalna, bolesna, trzon asymetrzyczy, zgrubiały bolesny, ogony niewyczuwalne, asymetryczne, twarde/miękkie, tkliwe, bolesne prawidłowe: niewyczuwalne nieprawidłowe: wyczuwalne, zgrubiałe, bolesne prawidłowy: grubości palca, symetryczne, niebolesne nieprawidłowe - asymetryczne, niewyczuwalne uwarstwienie, zrosty, przepukliny, bolesność, krwiaki ... prawidłowy: ujście blisko powłok brzusznych, włos ok. 3 cm, brak wypływów, ciągłość błony śluzowej, można wprowadzić 2 palce nieprawidłowy: wypływ, wykwity, zrosty, tany, zwężenie ujścia (stulejka), zbyt szerokie ujście

nieprawidłowe: ułożenie pionowe lub poziome, małe, asymetria większa niż 20%, nieprzesuwalne (zrosty), bolesne, tkliwe, miękkie (niedorozwój), twarde (zwłóknienie, zapalenie, zanik), trzeszczenia, fluktuacje prawidłowe: głowa skierowana przednio-dolnie, wielkości śliwki, trzon niewyczuwalny, ogon wielkości węgierki, bardziej tęgie od jąder, symetryczne, niebolesne, przesuwalne nieprawidłowe: brak najądrzy, asymetria, niedorozwój, bolesność, zmieniona konsystencja, zrosty

prawidłowe: niebolesne, błona śluzowa gładka niezmieniona; długość 1m; zgięcie esowate prącia ok. dłoń powyżej worka mosznowego, grubość kciuka prącie

nieprawidłowe: dolny pokład zgięcia esowatego powiększony, tkliwy, błona śluzowa chropowata, wykwity, nadżerki, przekrwienia, zapalenia, zranienia, wypadnięcie

 możliwa (najczęściej lewa) asymetria do 20%  tęgo-elastyczne  patologie: wnętrostwo, agenezja, aplazja..

 wyczuwalne w całości  dość tęgie  ogony najądrzy wielkości jaja gołębiego

prawidłowy: niewyczuwalny nieprawidłowy: powiększone, asymetryczne, zrosty, zmiany pozapalne prawidłowy: można wprowadzić 2 palce, brak wypływu

 powinny być symetryczne  ból przy omacywaniu - przepuklina pachwinowa lub skręcenie powrózka  napletek na całej wolnej długości posiada gr.

nieprawidłowy: nie da się wprowadzić dwóch palców, nagromadzenie nadmiaru smegmy w zachyłku, wykwity, zrosty, stulejka wewnętrzna - pietrain

produkujące smegmę (umyć przed badaniem)  worek napletkowy dwukomorowy  szerokie ujście  spłaszczone bocznie  trzon i bliższa część prącia pokryte napletkiem  trzon grubości przedramienia  zwrócić uwagę na nadżerki, przekrwienia, uszkodzenia

prawidłowe: grubości palca, błona śluzowa gładka, różowa, bez zmian - zgięcie esowate prącia nieprawidłowe: krwawienia erekcyjne, grudki na błonie śluzowej, niewysuwanie prącia, nadżerki, zmiany zapalne

dodatkowe gr. pęcherzykowe

prostata

opuszkowocewkowe Jana

groniaste (kiść winogron) 10-12 cm, szerokość dłoni duże przy braku aktywności płciowej elastyczne trzon (wokół kanału) i część rozsiana ok. 30 przewodów wydzielniczych orzech laskowy niewyczuwalne fizjologicznie przy omacywaniu przykryte przez m. bulbo-cavernosus

duże, 12 cm długości, okrągłe, zbite wydzielina z dużym stężeniem jonów Zn przewód wyprowadzający w pobliżu lub na wzgórku

TRYK I KOZIOŁ nieowłosiona (wełna - merynos, włos szerstny - rasy prymitywne) nisko zawieszona kształt butelki spłaszczonej przedniotylnie

mała, trzon i część rozsiana

gruszkowate, długość 6-8cm płaskodenna kolba przy długim okresie spoczynku płciowego osiągają wielkość pęcherza moczowego cieśń i 2 płaty boczne, każdy ok 8cm

długie - 18 cm 1 przewód wyprowadzający wydzielina przypomina białko jaja kurzego - zmieszana z

niewielkie kuliste, orzech włoski wyczuwalne fizjologicznie każdy ma 6-8 przewodów wyprowadzających

podłużnie owalne, nieznaczna asymetria, przesuwalne, niebolesne

ogony najądrzy wyczuwalne, tęgo elastyczne, symetryczne długa głowa najądrza

ujście szerokości palca, wystaje na 1,5 cm, dłuższy włos, elastyczne

błona śluzowa bez wykwitów, różowa, ampułkowato rozszerzone cewka moczowa przechodzi w wyrostek cewkowy ok. 3-4 cm (u kozła w kształcie litery S)! długość prącia 30-35 cm

1 przewód wyprowadzający BUHAJ

wydzieliną g. pęcherzykowych tworzy III galaretowatą frakcję nasienia knura! KNUR

- gruczoły dodatkowe badane są per rectum OGIER

dojrzałość płciowa

6-12 miesięcy (ok. roku)

6-10 msc

23-27 msc

dojrzałość hodowlana pobieranie nasienia

16-24 miesiące (ok. 2 lat)

10-12 msc lub 130-160kg

>3 lat

< 3 lat - 2x w tygodniu 3-8 lat - 3-4x w tygodniu > 8 lat - 2x w tygodniu sztuczna pochwa:  model rosyjski i model puławski  cylinder gumowy, wkładka lateksowa, lejek lateksowy, probówka z płaszczem wodnym i ochraniacz  wkładka do cylindra, przymocowanie lejka  napełniamy pochwę 250 ml wody o temp. 45-50C (optymalnie wewnątrz 42-25C)  napełnienie pochwy powietrzem  wprowadzenie wazeliny na 1/3 długości  podłączenie zbiorniczka na nasienie 37C  okrycie pochwy ochraniaczem  24h przed pobraniem mycie i osuszenie okolic worka napletkowego i dezynfekcja  erotyzacja buhaja - oprowadzanie za innym samcem (przez 5 min wzrost z 2x109 do 5x109 liczby plemników) - lub fałszywy skok  fantom, prowokator (krowa poza rują ,inny samiec, samiec sterylizowany)  pielęgniarz po lewej, pobierający po prawej  najpierw buhaj obwąchuje, wzwód, skok  pozwolić na 2-3 wspięcia, chwycić lewą ręką przez napletek i odchylić prącie - naprowadzić na pochwę (nie nakładać pochwy!!!)  odruch dobicia i ejakulacja (0,3 sek.)

do 2 lat - 10 skoków/msc, po każdym 2 dni przerwy > 2 lat - 20 skoków/msc, po każdym 1 dzień przerwy metoda „na rękę”:  w momencie wysunięcia prącia na 15 cm z worka napletkowego - objęcie glans penis dłonią

< 5 lat - 3-4x w tygodniu 5-15 lat - 15-18x w tyg. lub >15 lat - 3-4x w tygodniu 3-4x dziennie Stymulacja ręczna Sztuczne pochwy:  otwarte  zamknięte - sztywne i uelastycznione  zarówno otwarte jak i zamknięte zbudowane są z twardej obudowy i miękkiej wyściółki a przestrzeń między nimi wypełniona jest ciepłą wodą ok 50-55°C (wewnątrz 44 °C), nie pompujemy

jak często

metody

elektroejakulacja:  elektroda (sonda rektalna)  transformator (8-24V, 1A)  ejakulacja wywoływana przez stymulację ośrodka ejakulacji w odcinku lędźwiowo-krzyżowym rdzenia  bodźce 5-6 sek., 4-5 bodźców  dzikie i półdzikie, wartościowe samce  mniej plemników, więcej zanieczyszczeń, < ruchliwość masaż dodatkowych gr. płciowych i baniek nasieniowodów:  masaż przez prostnicę wyzwala wydzielenie i wypływ nasienia z worka napletkowego  zbierane jest przez lejek do zbiorniczka  nasienie ma gorszą jakość i obniżoną ruchliwość  mniej plemników, > zanieczyszczeń, nabłonków  przy niemożności wykonania skoku, schorzeniach narządu ruchu

faza progresywna: zbliżenie do samicy  obwąchanie  wzwód  skok, obejmowanie  wyszukiwanie, wprowadzenie  dobicie Jana

przez ligninę  odciągnięcie prącia na bok, przytrzymywanie, odpowiedni ucisk stymuluje odruch ejakulacji  nasienie pobierane do zbiornika termoizolacyjnego, filtrowane po lub w trakcie pobierania  knur skacze na fantom 35-50 cm wys., 1m dł.

sztuczna pochwa:  rzadko stosowana

30 % knurów wykazuje brak popędu płciowego 20% knurów nie skacze na fantom Odruchy płciowe  zbliżanie  odruch skoku  odruch wzwodu  odruch wyszukiwania szpary sromowej  odruch wprowadzenia - wkręcenia glans penis  odruch ejakulacji - 3-30 min.  faza regresywna  kopulacja trwa 8-45 min!!! (nie wolno nam skończyć zanim zejdzie z fantoma)

L4/3 - silny popęd, skok i wzwód do 4 min. L2 - średni popęd, skok i wzwód do 15 minut

 Pochwa sztywna Kraków 5 (55M i 55D) o metalowy cylinder, owinięty materiałem izolacyjnym o wewnątrz wkładka gumowa o wlewamy wodę, podłączamy lejek i zbiornik o smarujemy wazeliną wlot na gł. dłoni o modyfikacja - model Kolorado i Hanower  Pochwa uelastyczniona Kraków 66 o wkładka „stała” na cylindrze o do komory wlewamy wodę o gąbka zwężająca na wlocie o wywinięcie wkładki na wylocie, wazelina  Pochwa otwarta do pobrania określonej frakcji nasienia o wlot i wylot cylindra ma taką samą średnicę o nasienie cechuje się małym zanieczyszczeniem  po skoku łapiemy prącie i nakierowujemy do wlotu pochwy, a pochwę kierujemy w górę  łapiemy za nasadę trzonu prącia i uciskamy  przed i po oddaniu nasienia prącie umyć Odruchy płciowe:  przygotowanie  wzwód prącia  odruch wspięcia  odruch obejmowania  odruch wyszukiwania szpary sromowej  wprowadzenie prącia i kopulacja (ok. 13 sekund)  ejakulacja (ogier zwija ogon, wachluje i pochyla głowę)  faza regresywna L4 - gwałtowne (skok bez erekcji) L3 - silne (erekcja i skok w czasie 2 minut)

TRYK I KOZIOŁ

sztuczna pochwa:  Waltona (metalowa) - 20 cm  modyfikacja brazylijska  cylinder metalowy  wkładka gumowa  2 wloty, do dolnego wlewana woda o temp. 52-55C) temp. wewnątrz 42C  wazelina na ¾ długości  przy wylocie zbiorniczek na nasienie  brazylijska jest krótsza o 7 cm, wytrysk do zbiorniczka (mniejsze straty nasienia)  nasienie pobieramy w czasie skoku na owce (najlepiej w rui)  owce na podeście  sztuczną pochwę trzymamy podchwytem, w momencie skoku pochwę ustawiamy pod kątem 45 stopni, łapiemy za napletek i naprowadzamy prącie  zaginamy lejek i odłączamy zbiorniczek elektroejakulacja:  transformator od 0,5 do 11V, 1A  elektroda pierścieniowa  słabsze bodźce po 5 s

KOZIOŁ  sztuczna pochwa 16-21 cm  elektroejakulacja podobnie, bardziej wrażliwe

libido

faza recesywna L 4 - hiperlibidosis; L3 - dobry, 1min; L2 średni, 5 min. ; L1 słaby 10 min., L0 alibidismus >10 min.

konsystencja

zapach ziarnistości

L2 - średnie (erekcja i skok w czasie 10 minut) L1 - słabe (erekcja i skok w czasie 20 minut) L0 - alibidosis sexualis

BUHAJ

KNUR

OGIER

2-15 ml (zwykle 2-6)

100 - 400 ml ! (średnio 200 ml)

60-70 ml (choć rozpiętość 30-300 ml)

biała, żółtocytrynowa, pomarańczowa (ryboflawina!) patologie: odcienie szarości, wodnista, zielonkawa, różowa śmietankowa, mleczna

biała, szaro-biała, szara (zależy od koncentracji plemników) śluzowo-wodnista, mleczna 60% całego ejakulatu stanowi frakcja wodnista, resztę żelowa brak lub specyficzny knurzy

biały, mleczny, szary

OCENA MAKROSKOPOWA objętość barwa

L1 - słaby, skok i wzwód do 45 minut L0 - brak - skok po 45 minutach

brak lub zbliżony do mleka obecne (Z) - gruboziarniste, (ZZ) - drobnoziarniste, (0) - brak ziarnistości, azoospermia, (N) - nekrospermia

charakter (frakcje)

wodnista lub śluzowa (czasem „nitki”)

brak lub słodkawy

postępowy, torpedowy

cyrkulacyjny

cyrkulacyjny

ruch falowy

(+++) wodospad; (++) gotująca oliwa; - fizjologiczne (+) łany zbóż; (+/-) leniwy; (-) brak - patologiczne

brak

ruchliwość gęstość

> 70% D gęste lub SD średnio gęste

koncentracja

> 500 x 106 /ml

całkowita liczba plemników w ejakulacie morfologia żywotność

Jana

> 70%

od białego do biały, szaro-biały żółto-brązowego 80% kremowa śmietankowa, 20% mleczna specyficzny lub brak

1. frakcja wodnista 2. frakcja nasienna

6,3-6,9

pH

0,4-3 ml

ZZ - struktura drobnoziarnista 1. Przednasienna - 1-5 ml, klarowna, 20% 2. Plemnikowa - 2-5 ml, konsystencja mleka, śmietany, stanowi 30-40% 3. Ponasienna - wydzielina dodatkowych gruczołów, stanowi 40-60%, wodnista, szara, mało plemników 4. Galaretowata (tapioka/kit knurzy) - zaczopowanie dróg rodnych samicy i ciśnienie przepycha plemniki do macicy (ejakulacja pośrednio domaciczna) 7,5

OCENA MIKROSKOPOWA ruch

TRYK I KOZIOŁ 0,5-2 ml

1. Frakcja przednasienna 2. Frakcja nasienna 3. Frakcja śluzowo-galaretowata

6,4-6,85

6,2-7,5

brak

+++, ++, +, +/-, -

60-70 % R rzadkie lub SD, pseudoaglutynacje

> 60% R rzadkie

70%

++ (odpowiada łanom zbóż) 80%

100 x 106 /ml

50 x 106/ ml

70% bez zmian

70% bez zmian

70%

7-8

1000 x 106 /ml

KROWA

LOCHA

KLACZ

OWCA/KOZA

inseminacja dawka inseminacyjna

termin unasienniania

przygotowanie do inseminacji

nasienie schłodzone: 1,2 ml 10-12 mln plemników o ruchu prawidłowych nasienie mrożone: 0,25ml 8-12 mln plemników o ruchu prawidłowym

nasienie chłodzone: 50-100 ml (nietypowe!), 3-5 mld plemników o ruchu prawidłowym nasienie mrożone: 80-100 ml, 3-5 mld plemników

12-18h od wystąpienia objawów rui po 10-12h reinseminacja nasieniem tego samego samca, jeśli nadal widoczne objawy rui  wykrycie rui  przygotowanie nasienia o schłodzone - ogrzać o metoda kulkowa - rozmrożenie 1-2 kulki w ampułce z płynem fizjologicznym na 1ml 37C o minituby 40C 10 sek o metoda francuska - ogrzewanie w łaźni wodnej 37C przez 30-60 sek. lub 70C przez 5s

24h od objawów tolerancji reinseminacja po 12-24h

nasienie świeże: 300 mln plemników o ruchu prawidłowym nasienie chłodzone świeże: 300 mln plemników o ruchu prawidłowym w 5-25 ml (przy przyg.) nasienie chłodzone transportowane: > 600 mln plemników o ruchu prawidłowym (przy przyg.) nasienie mrożone: > 250 mln plemników o ruchu postępowym po rozmrożeniu świeże: 24-48h przed owulacją chłodzone: kilka-kilkanaście h przed owulacją mrożone: do 6h przed lub po owulacji

Klasycznie doszyjkowo

wykonanie

Jana

Metoda pistoletem Cassou  rozmrożenie słomki - łaźnia wodna  osuszenie słomki  odcięcie zatopionego końca słomki  załadowanie pistoletu inseminacyjnego Cassou  nałożenie na pistolet i słonkę jednorazowej osłonki  sztuczna inseminacja - trzon lub róg o mycie i dezynfekcja zewnętrznego narządu płciowego o wprowadzenie końca pistoletu do pochwy o wprowadzenie lewej ręki w rękawiczce ochronnej do prostnicy o identyfikacja szyjki macicy i lekkie naciągnięcie do przodu o wprowadzenie pipety inseminacyjnej prawą ręką poprzez szyjkę do macicy (3-5 cm) o zdeponowanie nasienia

przy TCI: 24-36h po początku rui przy laparoskopii synchronizacja rui

- palpacyjna i ultrasonograficzna ocena rozwoju pęcherzyków - inseminacja w czasie lub po owulacji - 60-80% skutecznych inseminacji

metoda: Duńska, bimanualna, rekto-waginalna, oburęczna Metoda rekto-waginalna  zassanie nasienia do pipety o długości 45 cm śr. 3 mm z balonikiem 1,2ml

0,05-0,2 ml, 100 mln plemników ruchliwych przy TCI lub 20 mln przy laparoskopii

Głęboko domacicznie

- kateter wkręcamy odwrotnie do ruchu wskazówek zegara, wykręcamy zgodnie!

techniki: - po palcu - pod kontrolą wzroku - głęboka domaciczna pod kontrolą ręki lub USG - z użyciem endoskopu - chirurgiczna

Inseminacja za pomocą wziernika  metalowa pipeta o śr. 2-3 mm  u 50% możliwa TCI  25% udaje się wprowadzić do szyjki  25% nieudana kateteryzacja w ogóle

Inseminacja laparoskopowa  dobre wyniki - ok. 70% zapładnialność  konieczna synchronizacja rui...