Ukła krwionośny PDF

Preview

Summary

Download Ukła krwionośny PDF

Description

Temat: Anatomia i fizjologia układu krwionośnego zwierząt gospodarskich i towarzyszących Układ krążenia składa się z układu sercowo-naczyniowego i układu chłonnego. W skład układu sercowo-naczyniowego wchodzą: krew, serce, naczynia krwionośne - tętnice, żyły, naczynia włosowate. Do układu chłonnego zalicza się: narządy chłonne -węzły chłonne, śledziona, grasica oraz naczynia chłonne i chłonkę, Krew krąży w zamkniętym układzie naczyń krwionośnych dzięki regularnej czynności pompującej mięśnia sercowego. Z serca krew wypływa pod zwiększonym ciśnieniem grubościennymi naczyniami, czyli tętnicami, a do serca wraca pod zmniejszonym ciśnieniem w naczyniach zwanych żyłami. Tętnice i żyły łączą się najczęściej w obrębie naczyń włosowatych . Cienka ściana naczyń włosowatych pozwala na wymianę płynów i gazów między krwią krążącą w naczyniach i przestrzenią zewnętrzną naczyniową. Niektóre substancje, np. cząsteczki białek, nie mogą być wchłonięte ponownie do krwi i są odprowadzane przez sieć naczyń chłonnych , które ostatecznie łączą się z dużymi naczyniami żylnymi. Tak, więc naczynia chłonne tworzą integralną część układu krążenia. 1) Funkcje krwi: 

Transport: tlenu i dwutl. Węgla (oddychanie) substancji odżywczych i budulcowych (odżywianie) produktów przemiany materii (wydalanie), hormonów, witamin, ciepła (termoregulacja).



Ochrona organizmu (przeciwciała, fagocytoza)



Regulacja gospodarki wodnej, wartości pH (dzialanie buforowe hemoglobiny, protein osocza i układu kwas węglowy-wodorowęglany) oraz ciśnienia osmotycznego (poprzez koncentrację białek i elektrolitów)

Rola krwi jest bardzo zróżnicowana, wyróżnia się jej trzy główne funkcje: transportową, obronną i homeostatyczną (czyli utrzymującą stałość parametrów biochemicznych i biofizycznych organizmu). Funkcja transportowa Najważniejszą z nich jest funkcja transportowa. Krew dostarcza do komórek tlen (pobrany wcześniej z płuc) oraz składniki energetyczne, sole mineralne i witaminy (pobrane z przewodu pokarmowego). Zbędne produkty przemiany materii (dwutlenek węgla, mocznik, kwas moczowy) również są transportowane przez krew, która zabiera je z tkanek i przenosi do narządów wydalniczych (nerek, skóry) i do płuc (usuwają dwutlenek węgla). Mniej znaną funkcją również związaną z transportem jest udział krwi w termoregulacji. Krew odbiera ciepło z okolic, w których produkowane jest ono w nadmiarze (np. z wątroby i z mięśni), i przenosi je do nieco chłodniejszych regionów. Dzięki temu nasz organizm utrzymuje w miarę stałą temperaturę w całym ciele, jedynie z niewielkimi różnicami pomiędzy różnymi rejonami. Oprócz ciepła krew transportuje również hormony, biorąc udział w regulacji przez te aktywne biologicznie substancje wielu reakcji biochemicznych w ustroju. 1

Funkcja obronna i udział w homeostazie Poza funkcjami transportowymi krew bierze udział w reakcjach obronnych organizmu; przenoszone przez nią przeciwciała i komórki odpornościowe zwalczają wszelkie zagrożenia z zewnątrz i z wewnątrz. Trzecią główną funkcją jest wspomniany już udział krwi w tworzeniu stałego środowiska wewnętrznego, czyli w homeostazie. Skład krwi:  Elementy morfotyczne 46%  Osocze 54%

Skład Osocze (55-65%)

Krwinki (35-45%) Czerwone erytrocyty (6-15 T/l)

białe leukocyty (8-45 G/l)

płyn krwi trombocyty (300 – 600 G/l)

Leukocyty granulocyty 60% kwasochłonne 2 - 5%

obojętnochłonne 57%

agranulocyty 40% zasadochłonne 0,5% monocyty 4%

limfocyty 36%

Elementy morfotyczne: - Erytrocyty - Leukocyty Neutrofile Eozynofile Bazofile Limfocyty Monocyty - Trombocyty Osocze (54%) - wewnątrznaczyniowa frakcja płynu zewnątrzkomórkowego. 2

woda(92%); białka (albuminy, globuliny, fibrynogen) ok. 7%; składniki nieorganiczne (jony Na+,Ca2+,K+,Mg2+) ok. 1%; składniki organiczne (glukoza, kwasy tłuszczowe, cholesterol, witaminy rozpuszczalne w tłuszczach, produkty przemiany materii) Hormony – peptydy lub steroidy Enzymy, przeciwciała – to też białka Rola osocza: 1. Utrzymanie stałego pH, ciśnienia osmotycznego i onkotycznego (homeostaza) 2. Transport CO2, składników energetycznych, produktów przemiany materii, soli mineralnych, witamin, hormonów, enzymów, 3. Udział w procesach odpornościowych i krzepnięcia Krwinki czerwone: 1. Retikulocyty 2. Erytrocyty (dojrzałe) erythros czerwony, kytos komórka Erytrocyty: najliczniejsze elementy morfotyczne krwi obwodowej, liczbę podajemy w mln/μl lub T/L okrągłe, u niektórych gatunków owalne brak jądra komórkowego kształt dwuwklęsłego dysku wysoka zawartość hemoglobiny w cytoplazmie pojedyncza krwinka koloru oliwkowego, w większej liczbie przyjmują barwę czerwoną wytwarzane w szpiku kostnym rozpad krwinek w śledzionie i w wątrobie odżywianie przez rozkład beztlenowy glukozy silnie ograniczone mechanizmy naprawcze utrzymanie wklęsłego kształtu kosztem energii zdolność odkształcania w naczyniach włosowatych Funkcje: a) Transport tlenu z pęcherzyków płucnych do wszystkich komórek organizmu b) Częściowy transport CO2 z tkanek do płuc c) Udział w termoregulacji d) Ekspresja antygenów grupowych krwi e) Funcja buforowa Retikulocyt: Niedojrzała postać krwinki czerwonej, która w ciągu 2–4 dni dojrzewa do postaci erytrocytu. Leukocyty – białe ciałka krwi 1. Większe od erytrocytów 2. Zawierają jądro komórkowe 3. Jest ich mniej niż erytrocytów ( kilka G/l, tys./μl) 4. Chronią organizm przed czynnikami chorobotwórczymi - rozpoznają antygeny 5. Mają zdolność pełzakowatego poruszania się 6. Aktywnie opuszczają naczynia krwionośne (diapedeza) 7. Wędrują w kierunku antygenu (chemotaksja) 3

8. Pożerają substancje obce (fagocytoza, pinocytoza) Podział leukocytów: 1. Granulocyty A. Granulocyty obojętnochłonne (neutrofile) B. Granulocyty kwasochłonne (eozynofile) C. Granulocyty zasadochłonne (bazofile) 2. Agranulocyty A. Monocyty B. Limfocyty małe i duże 1. Granulocyty: 1. 40 – 80% leukocytów 2. Zawierają ziarnistości w cytoplazmie 3. Produkowane w szpiku kostnym 4. W zależności od sposobu barwienia się ziarnistości wyróżnia się 3 rodzaje granulocytów A. Neutrofile: Najliczniejsze Słabo widoczne ziarnistości, jądro podzielone na 3 – 5 segmentów Bardzo duża zdolność do fagocytozy I linia obrony (reagują bardzo szybko, ale nieswoiście) Tworzą ropę B. Eozynofile: Nieliczne (1 – 5% leukocytów) Posiadają duże czerwone ziarnistości i dwupłatowe jądro Regulują przebieg reakcji alergicznych Biorą udział w zwalczaniu pasożytów C. Bazofile: Najmniej liczne Posiadają niebieskie ziarnistości, które mogą przysłaniać jądro Biorą udział w reakcjach alergicznych Uwalniają heparynę 2. Agranulocyty: 1. 20 – 60% leukocytów 2. Produkowane w szpiku kostnym, ale mają zdolność namnażania się w pozostałych narządach limfatycznych 3. Nie posiadają ziarnistości 4. Jądro komórkowe jest niepodzielone A. Monocyty: Największe białe krwinki Jądro nerkowate, szara cytoplazma Duża zdolność fagocytozy Pobudzają limfocyty do działania Hamują namnażanie wirusów Osiadają w tkankach - makrofagi B. Limfocyty Małe i duże, najmniejsze leukocyty Okrągłe jądro wypełnia prawie całą komórkę Funkcjonalnie: limfocyty T i B 4

Produkowane w szpiku, ale dojrzewają w grasicy – limfocyty T lub w śledzionie, węzłach chłonnych i torbie Fabrycjusza – limfocyty B Limfocyty T Dojrzewają w grasicy Odpowiadają za odporność komórkową – tzn. same rozpoznają i unieszkodliwiają antygeny Biorą udział w odrzucaniu przeszczepu i niszczeniu komórek nowotworowych Aktywują pozostałe leukocyty Mogą żyć nawet 10 lat – komórki pamięci Limfocyty B Dojrzewają w śledzionie, węzłach chłonnych, torbie Fabrycjusza Biorą udział w odporności humoralnej – produkują przeciwciała (γ-globuliny) Trombocyty – płytki krwi 1. Najmniejsze elementy morfotyczne krwi 2. Bezjądrzaste fragmenty cytoplazmy, zawierające ziarnistości 3. Mniej liczne od erytrocytów (kilkaset G/l, tys/μl) 4. Biorą udział w procesie krzepnięcia krwi 5. Mają zdolność: adhezji, agregacji i uwalniania substancji

NACZYNIA KRWIONOŚNE

5

6

Budowa serca – schematy Zastawki Prawidłowy i zawsze ten sam kierunek przepływu krwi w sercu zapewniony jest przez obecność w nim specjalnych zastawek: żaglowe- znajdują się w ujściach przedsionkowo-komorowych: zastawka ujścia prawego – trójdzielna oraz zastawka ujścia lewego – dwudzielna. Każda zbudowana jest odpowiednio z 2 lub 3 płatów, przymocowanych jedną krawędzią na ścianie serca. Krawędź wolna jest przytrzymywana przez struny ścięgnowe przymocowane do wystających ze ścian serca mięśni brodawkowatych 7

Zastawki półksiężycowate znajdują się w miejscach odejścia tętnicy płucnej i aorty. Każda składa się z 3 kieszonkowatych fałdów wewnętrznej osłonki naczynia, które wypełniając się krwią zapobiegają jej powrotowi do komór w fazie rozkurczu Czynność serca Wyspecjalizowana w układ przewodzący tkanka mięśnia sercowego, tzw. tkanka nerwowomięśniowa, układa się w dwa węzły: zatokowy i przedsionkowo-komorowy i odchodzące od nich włókna (ryc. 1-3). W warunkach fizjologicznych bodźce do skurczów mięśnia sercowego powstają w węźle zatokowo-przedsionkowym. Jest on głównym rozrusznikiem serca, a impulsy w nim powstałe rozchodzą się do przedsionków i następnie przez węzeł przedsionkowo-komorowy do komór, pobudzając je do skurczu. Impulsy te przewodzone są również przez inne tkanki aż na powierzchnię skóry, gdzie można je zarejestrować w postaci elektrokardiogramu. Zaburzenia w przewodzeniu bodźców w sercu mogą być przyczyną bloków przewodnictwa, natomiast nieprawidłowa czynność rozrusznika zatokowego lub wzmożona, patologiczna pobudliwość pozazatokowych ośrodków bodźcotwórczych, są przyczyną zaburzeń rytmu serca, które odczuwać można w postaci napadów kołatania, niemiarowego bicia serca, kłucia serca. Praca serca ssaka Pełny cykl pracy serca trwa około 0,8 sekundy. Wyróżnić w nim można trzy fazy: 

 

trwająca około połowy czasu przeznaczonego na cały cykl – okres pauzy. W tej fazie mięśnie komór i przedsionków są rozkurczone. Krew napływa do serca z żył głównych oraz żył płucnych. Zastawki półksiężycowate pozostają zamknięte; fazą, w czasie której następuje wypełnienie komór przez skurcz przedsionków jest diastole, trwające ponad 0,1 sekundy; w czasie kolejnej fazy – systole – trwającej 0,3 s. następuje skurcz komór i wyrzut do aorty i tętnicy płucnej przez otwarte zastawki półksiężycowate.

. U dużych psów serce bije 80 razy na minutę, a u małych 120 razy. Serca ptaków biją szybciej, niż wynikałoby to z ich wielkości: kury – do 400 razy na minutę, kanarka – nawet do 1000 razy na minutę. UKŁAD KRĄŻENIA SSAKÓW: * krwiobieg mały (płucny), * krwiobieg duży lewa komora serca – krew utlenowana płynie aortą na obwód – przez naczynia włosowate do naczyń żylnych – krew odtlenowana do przedsionka prawego * krwiobieg mały: prawa komora – tętnicą płucną do płuc (nadtlenowana) – żyłą płucną do przedsionka lewego * ogólna ilość krwi w łożysku krążenia dużego 6 % przepływu przez naczynia wieńcowe serca, 30% przez tętnice nerkowe, 20% przez żyłę wrotną do wątroby, 44% do dalszych tkanek i narządów. Liczba skurczów u człowieka w warunkach prawidłowych, w spoczynku: 60– 90 (śr. 70) / 1 min. Koń 40 / min Świnia 90 / min. Cykl pracy serca: 0,8 s.

8

Czas krążenia to czas pełnego obiegu krwi w organizmie, u ssaków trwa 25-30 skurczów serca. Objętość wyrzutowa – krew, która jest wyrzucana. Koń 800 ml, świnia 80 ml, pies 15 ml, człowiek 70 ml. Objętość minutowa = objętość wyrzutowa x liczba skurczów Liczba skurczów zależy od: wielkości zwierzęcia, co wiąże się z tempem metabolizmu, słoń 25-28, kura 300, kanarek 1000/min.

HEMOSTAZA Jest to zespół mechanizmów obronnych organizmu, pozwalający na utrzymanie płynności krwi krążącej i chroniący przed utratą krwi w wyniku przerwania ciągłości naczyń krwionośnych. Prawidłowa hemostaza jest wynikiem równowagi pomiędzy czynnikami aktywującymi i hamującymi procesy krzepnięcia, co wymaga współdziałania wielu elementów, w tym:  naczyń krwionośnych i przyległych tkanek  płytek krwi  białek układu krzepnięcia  białek układu fibrynolitycznego  inhibitorów i aktywatorów obu układów  układu fagocytarnego, monocytów i granulocytów obojętnochłonnych Rozróżniamy 3 zasadnicze etap tego procesu: 1. Reakcje naczyniowe – uszkodzeniu naczynia krwionośnego towarzyszy zawsze podrażnienie receptorów czuciowych, w wyniku czego (na zasadzie odruchu nerwowego) następuje natychmiastowe zwężenie uszkodzonego odcinka naczynia krwionośnego. Krwinki płytkowe ulegają adhezji czyli przyleganiu głównie do uszkodzonych komórek naczynia. Następstwem jest tworzenie się agregacji (skupisk) krwinek płytkowych. Te dwa wstępne procesy powodują reakcję uwalniania przebiegającej z udziałem białka kurczliwego – trombosteiny. 2. Tworzenie skrzepu – wymaga obecności wielu czynników białkowych zawartych w osoczu oraz krwinek płytkowych. Do najważniejszych z nich należą fibrynogen i protrombina 3. Fibrynoliza – fizjologiczny proces, w wyniku którego następuje likwidacja powstałych skrzepów i trwałe gojenie się rany. Czynność tę wykonuje enzym plazmina. Hemopoeza Proces powstawania i dojrzewania krwinek nazywa się hemopoezą. W okresie zarodkowym tkankę krwiotwórczą stanowią komórki mezenchymy woreczka żółtkowego i komórki śródbłonka naczyniowego, a później — odpowiednie komórki wątroby i śledziony. W miarę rozwoju płodu czynność krwiotwórczą w odniesieniu do wytwarzania krwinek czerwonych, granulocytów i krwinek płytkowych przejmuje szpik kostny. W końcowych stadiach rozwoju płodu i w całym życiu pozapłodowym szpik kostny jest głównym narządem krwiotwórczym. Wytwarza on krwinki czerwone (erytropoeza), granulocyty (granulopoeza), oraz krwinki płytkowe (trombopoeza). Inne krwinki białe, jak limfocyty i monocyty, wytwarzane są zarówno w szpiku, jak i poza nim. Oprócz głównego 9

narządu krwiotwórczego, jakim jest szpik, ważną rolę spełniają narządy układu chłonnego (śledziona, węzły chłonne, grudki i płytki chłonne) oraz układ siateczkowo-śródbłonkowy. W skupiskach tkanki chłonnej wytwarzane są limfocyty (limfopoeza), a w układzie siateczkowo-śródbłonkowym, w miarę potrzeby, mogą być wytwarzane monocyty, komórki o dużych właściwościach żernych. Odporność: - zdolność żywego ustroju do obrony własnego organizmu przed czynnikiem obcym - immunogenność: zdolność ciał obcych do pobudzania układu odpornościowego organizmu do reakcji obronnej - antygeny: ciała obce (bakterie, wirusy, grzyby, tkanki obcego organizmu, jady, zmienione tkanki własne, metabolity) charakteryzujące się immunogennością – możliwość swoistego reagowania z immunoglobulinami (przeciwciała) Odporność Nieswoista (wrodzone właściwości organizmu)

Komórkowa

Swoista (nabyta, odporność immunologiczna po kontakcie z antygenem)

pozakomórkowa

komórkowa

humoralna

odporność komórkowa – komórki wchodzą w bezpośredni kontakt z antygenem odporność humoralna – walka z antygenem za pomocą przeciwciał Odporność nieswoista - pierwsza linia obrony - uwarunkowana genetycznie ( zwierzęta przeżuwające nie chorują na nosaciznę, a Kon, osioł tak, niektóre rasy owiec odporne na wąglika) - niska po urodzeniu ( mechanizm obronny nie jest w pełni rozwinięty), w okresie starzenia (aktywność i sprawność regulacyjna maleje) Rodzaje odporności nieswoistej 1)pozakomórkowa -skóra (pierwsza bariera dla bakterii, wirusy , pasożyty, szczelna warstwa rogowa naskórka, „płaszcz kwasoty”- głębsze warstwy ph 3,3-3,5 ) -błona śluzowa- usuwanie ciał obcych przez ruchy rzęsek i wytwarzany sluz -lizozym- w ślinie, łzach, drogach moczowych pochwie -interferon produkowany przez komórki zarażone wirusem -transferyna i laktoferyna- bialka krwi wiązące żelazo działanie bakteriobójcze 2)Komórkowa -monocyty (makrofagi) i granulocyty objętnochłonne (mikrofagi) nie rozpoznają i nie rozróżniają antygenów , fagocytoza każdego ciała obcego w stosunku do org. (opiłki żelaza bakterie, barwniki) Odporność swoista (nabyta) -nabywana w ciągu życia osobniczego -niezbędny kontakt z antygenem- od momentu nabycia do wytwarzania odporności upływa pewien czas. -odpowiedź pierwotna i wtórna rozwija się gwałtownie ponieważ organizm dysponuje komórkami pamięci immunologicznej ( limfocyty T i B) Odporność swoista komórkowa -wytwarzana przez limfocyty T. Limfocyt T + antygen >obwodowe węzły chłonne >transformacja blartyczna i proliferacja> dojrzałe komórki efektorowe

10

Do walki z antygenem produkują limfokiny (mediatory reakcji) >czynnik mitogenny (transformacja blastyczna limfocytów) >czynnik cytotoks. ( uszkodzona błona komórkowa) >czynnik hemotalaktyczny (hemotalisja mikro i makrofagów) >czynnik hamujący migrację makrofag. Odporność humoralna: Limfocyty B (śledziona , węzły chłonne) + antygen> transblast i proliferacja>plazmocyty produkujące immunoglobuliny (przeciwciała) Plazmocyty produkują ok. 2tys/sek cząstek immunoglobulin (czas życia 3-4 dni) -część limf B tworzy komórki pamieci immun. (odporność humoralna wtórna) Schemat przeciwciała -fragment wiążący antygen -region Fab ( fragm. wiążący anty.) zmienna sekwencja aminokwasów -rodzaje przeciwciał >antytoksyny zmieszanie trującego dział. jadu >aglutyniny – zlepiki- zlepione drobnoustroje w kłaczki >precypityny (strącalniki . strąc antytoksyny bedącego w f. rozpuszczonej) >lizyny (rozpuszczalniki – rozp kom) >opsoniny (zmiana otoczki bakterii – przygot. do fagocytozy) Klasy przeciwciał JgM(6%), JgG(80%), JgA(13%), JgD, JgE Odporność swoista humoralna Czynna (wytw. przeciwciał przez org ) >nat. (przechorowanie) >sztuczna (podanie szczepionki) Bierna (otrzymywanie gotowych przeciwciał) >nat (Siowa) >sztuczna (surowica odporności)

11...