Vroegtijdige interventie PDF

Preview

Summary

Download Vroegtijdige interventie PDF

Description

Vroegtijdige interventie Deel Onderbeke: Theorie

1. Het jonge kind 1.1. Motorische ontwikkeling     

Motoriek schept mogelijkheid tot communicatie met omgeving Evolutie van motorische vaardigheden = winnen van onafhankelijkheid Kwalitatief en kwantitatief Ontwikkelingsprincipes Babyreacties

1.1.1. Assessment 

Beoordeling adhv observatie en analyse o Globale indruk o Tonus o Motorische basiselementen o Functionele vaardigheden o o o

Interactie Exploratiedrang Cognitief  Context!



Tonus o Axiaal ( rompstabiliteit) en thv ledematen o In rust en tijdens activiteit o Normale houdingstonus  Hoog genoeg om zwaartekracht tegen te gaan  Laag genoeg om geïsoleerde bewegingen toe te laten



Motorische basiselementen o Houding en beweging o Hoofdoprichting en hoofdcontrole o Proximale stabiliteit  Rompstabiliteit  Bekkenstabiliteit  Schouderstabiliteit o Middellijnoriëntatie o Gewichtstransfer o Rotatie o Dissociatie



Posturale controle o Stabiliteit 1





o Oprichting o Selectiviteit Variatie beweging o Gewichtstranfer o Rotatie o Dissociatie o Middellijn alignement Hoofdoprichting en -controle o Oprichting vh hoofd tov romp o Controle vh hoofd tov de ruimte  Handhaven vd houding o Zwaartekracht  oprichtreacties o Beïnvloed door axiale tonus en rompstabiliteit o

In rugligging  Als bij zuigeling het hoofd passief zijwaarts wordt bewogen, draait het lichaam ‘en bloc’ mee = Halsoprichtingsreactie  Invloed van ATNR (asymmetrische tonische nekreflex)  Rond 6 weken  Visuele fixatie mogelijk  Hoofd vaker in de middellijn o Eerste tekenen van hoofdcontrole  Rond 3 maanden  Hoofd selectief van de romp bewogen = Hoofd-op-rompreactie  volgen over de middellijn van 180°  Bij optrekken tot zit head-lag  Rond 4 maand  Kind helpt mee bij optrekken en goede hoofdbalans  Rond 5 maand  Hoofd heffen in ruglig: chin-tuck

o

In buiklig  Automatisch ademweg vrij makken door strekking en zijwaartse rotatie vh hoofd – meestal zelfde kant  Hoe meer het zwaartepunt naar caudaal: hoe makkelijker het hoofd kan oprichten  Afhankelijk van positie vd armen en strekking vd romp

o

In zit   

Rond 4 maanden  Zwakke hoofdcontrole Bij toename rompstabiliteit, ook betere hoofdcontrole Als kind zelfstandig kan zitten; hoofdbalans merendeels verworven

2



Proximale stabiliteit o Rompstabiliteit o Schouderstabiliteit o Bekkenstabiliteit o Zorgen voor posturale controle  Houding aanhouden en aanpassen o Proximale stabiliteit maakt distale mobiliteit mogelijk o

Rompstabiliteit  Rompcontrole  Afhankelijk van axiale tonus  Versterkt door synergische oprichting in buikligging  Dynamische cocontractie rug- en buikspieren

o

Schouderstabiliteit  Schoudergordelcontrole  Mogelijkheid tot  Armen naar middellijn brengen  Reiken en grijpen (distaal)  Steunen: oprichting en evenwicht  Opvangreacties uit te voeren  Kruiphouding aan te nemen en te kruipen  Houdingsovergangen te maken  Ruglig  Rond 3 – 4 maand o Armen van onderlaag geheven en schouderprotractie  Rond 4 – 6 maand o Beginnen reiken: schouderstabiliteit neemt toe o Kind begint ook met voeten te spelen  Buiklig  Rond 3 – 4 maand o Steunname op de armen om zich op te richten op voorarmen  Rond 6 maand o Steunname op de handen = Puppyhouding  Later o Asymmetrische handensteun o Kind steunt op 1 arm en reikt naar een voorwerp met het andere = meer schouderstabiliteit  Zithouding  Steunen op armen voor oprichting en behoud van evenwicht (vooren zijwaarts)  Opvangreacties bij evenwichtsverlies (voor-, zij- en achterwaarts)  Steunname op 1 of beide armen bij houdingsovergangen

3

o

Bekkenstabiliteit  Bekkengordelcontrole  Door co-activiteit van buikspieren en heupstrekkers (M. Glutei)  Dissociatie romp/bekken  Bewegingen OL tov bekken 

Ruglig  0 – 3 maand o Benen komen van onderlaag: asymmetrisch stampen: Kicking  3 maand o Benen worden hoger gebracht: ventrale activiteit o OL kunnen symmetrisch opgetrokken blijven met abductie/flexie in de heuen en flexie in de knieën o Nog geen beweging in het bekken  4 – 6 maand o Benen en bekken komen v onderlaag = pelvic tilt o Speelt met voeten, knieën minder gebogen  dissociatie flexie in heup/strekking v knieën  voorbereiding op zit o Steunvlak verkleint en activiteit vergroot, meer stabiliteit nodig  Rond 5 maand o Meer variatie o Pelvic tilt afgewisseld met bridging (symmetrisch heffen v bekken tegen zwaartekracht) o Buikspieren en heupstrekkers worden geoefend: bekkenstabiliteit neemt toe



Buiklig  Pas als het kind zich kan opduwen tot puppyhouding en zwaartepunt voldoende caudaal is: activiteit thv bekken (4 – 6 maand)  Actieve heupextensie en door synergische activiteit ook buikspieren actief  Bij voldoende bekkenstabiliteit: mogelijkheid tot gewichtstransfer (functionele asymmetrie) en dissociatie van OL Zithouding  Bekkenstabiliteit neemt toe o Minder steunname op armen o Dissociatie thv OL o Gewichtstransfer mogelijk o Romprotatie mogelijk o Kind kan reiken in verschillende richtingen  Ook schouderstabiliteit



4

= Dynamische zit



Middellijnoriëntatie o Pas mogelijk bij voldoende stabiliteit in hoofd, romp, schouders en bekken o Naar middellijn komen zorgt voor symmetrie o Belangrijk voor ontwikkeling van oog-handcoördinatie en lichaamsschema o Wanneer hoofd en ledematen naar middellijn toe bewogen worden, moet het mogelijk zijn om ze vrij van de romp te bewegen = dissociatie o Belangrijk voor alignement



Gewichtstransfer o Mogelijkheid om uit middellijn te komen o Van symmetrie naar functionele asymmetrie o Voldoende stabiliteit vereist o Eerste ervaring tijdens het omrollen o Essentieel voor meer variatie in houding en bewegingen en houdingswissels



Rotatie o Rotatie hoofd bij volgen over 180° o Rotatie romp bij omrollen  Eerst gewichtstransfer o Rotatie initieert dissociatie o Rotatie noodzakelijk bij dynamische zit en houdingsovergangen



Dissociatie o Massabewegingen  gespecialiseerde geïsoleerde bewegingen o Doorbreekt totaalpatronen van flexie en extensie o Rotatie creëert mogelijkheid tot dissociatie o Door selectief bewegen v extremiteiten

1.1.2. Horizontale ontwikkeling   

Gelijktijdigheid in verwerven van motorische vaardigheden in verschillende houdingen o Ruglig, buiklig, zit, kruiphouding, stand Niet enkel oog voor opeenvolging Houdings- en bewegingsontwikkeling van de extremiteiten o 0 – 3 maand  Adductie – flexie o 3 – 4 maand  Abductie – flexie o 4 – 5 maand  Abductie – extensie o 5 – 6 maand  Abductie – extensie ++ 5

o

7 – 8 maand  Spontane rotatie

1.1.3. Verticale ontwikkeling

1.2. Variabiliteit   

= deels onvoorspelbaar, onzekerheid Deel van de normale ontwikkeling Onderzoek o Hoe meer variabiliteit in buikbewegingen, hoe meer ervaringen van verschillende buikbewegingen, hoe efficiënter de bewegingen in hogere posities bij uitdagingen o Het kind kan zich makkelijker aanpassen aa n nieuwe, ongekende situaties, kan meer uitdagingen aan

6

1.3. Evaluatie motorische ontwikkeling 

Waarom? o Vaak op vraag van kinderarts die vermoeden heeft van vertraagde, afwijkende of pathologische ontwikkeling o Verontruste ouders die zelf initiatief willen nemen o Deel van een follow-up programma van risico kinderen



Niet evident o Statische evaluatie van een dynamisch proces o Waaier van variabelen  Motivatie kind  Omgeving  Moment van de dag  Aanwezigheid van vreemden



Onderzoek o Wat kan het kind (niet)? o Hoe is de uitvoering? o Wat is de missing link? o How a child does a thing is as important as doing it or not doing it! o

o

o



Kwalitatief motorisch onderzoek  Observatie spontane motoriek  Informele observatie  Observatie van de motorische basiselementen in verschillende houdingen  Analyse  Kwalitatieve testen Kwantitatief onderzoek  Mijlpalen  Kwantitatieve testen Neurologisch onderzoek  Tonus en kracht (romp en ledematen)  Perifere peesreflexen  Primitieve reacties

Kwalitatief motorisch onderzoek o General Movements: GM’s o Alberta Infant Motor Scale: AIMS o Ruglig  Spontane houding en motoriek  Tonus  Reactie op stimuli  Asymmetrie en invloed van ATNR  Hoofdcontrole  Middellijn aanhouden en verlaten  Chin tuck 7









o

Buiklig     







 Voorkeurshouding Schouderstabiliteit  Protractie/retractie  Middellijnoriëntatie  Afstand BL vd romp o Reiken en grijpen  Asymmetrie BL  Dissociatie

Bekkenstabiliteit  OL van de onderlaag: pelvic tilt?  Dissociatie (romp/bekken, bekken/OL)?  Selectiviteit OL  Bekken heffen tegen ZK (bridging)  Handen nemen voeten vast (tenen in mond)  Asymmetrie Omrollen  Bewegingsinzet: hyperextensie vh hoofd?  ‘En bloc’ / dissociatie  1 kant / beide zijden  Variatie Houdingsveranderingen  Omrollen  Komen tot zit o Symmetrisch/asymmetrisch

Spontane houding en motoriek Tonus Reactie op stimuli Asymmetrie en invloed van ATNR Hoofdcontrole  Rotatie mogelijk?  Bliklijn  Extensie nek Schouderstabiliteit  Steunname op de armen  Symmetrie/functionele asymmetrie  Gewichtstransfers  Reiken en grijpen Bekkenstabiliteit  Active heupextensie  Dissociatie (OL/bekken)  Bekken heffen tegen ZK  Gewichtstransfer  (Functionele?) Asymmetrie Verplaatsing 8

  



Pivoteren Flexie/extensie Tijgeren o Bewegingsinzet BL/OL (trekken of duwen) Houdingsveranderingen  Omrollen  Komen tot handen- en knieënstand  Komen tot zit

o

Optrekken tot zit  Head-lag  Beenbewegingen  Flexie/overdreven strekking  Ventrale activiteit  Symmetrisch/asymmetrisch

o

Zit     



   

  

o

Spontane houding en motoriek Tonus Reactie op stimuli Asymmetrie Hoofdcontrole  Oprichting  Dissociatie  Sluiten nek Rompstabiliteit (schouder- en bekken)  Oprichting  Kyfose/lordose  Positie OL / steunvlak (kortzit / langzit)  Steunname BL / positie  Gewichtstranfer / rotatie o Reiken  Asymmetrie  Variatie Type zit Duur actieve zit Kwaliteit Evenwichtsreacties in zit  Voor  Zij  Achter Pivoteren en voortbewegen in zit Tussenposities en houdingsveranderingen Komen tot zit  Optrekken  Opduwen

Kruiphouding 9



o



Schouderstabiliteit  Steunname armen  Bekkenstabiliteit  Hp 90°  Kn 90°  Romp actief  Schommelen  Overgang? Houdingsveranderingen  Gewichtstransfer  Dissociatie/ Rotatie  Variatie  Tussenposities  Controle  Planning en organisatie

o

Kruipen  Coördinatie  Tempo  Variatie  ‘Billenschuiver’

o

Beginnend staan  Spontane houding  Oprichting  Kyfose/lordose  Asymmetrie  Alignement  Positie BL en OL  Steunbasis  Evenwicht (-reacties)

o

Beginnend stappen  Oprichting en alignement  Gewichtstranfer  Hielplaatsing  Vrijmaken voet in de zwaaifase  Selectiviteit heup/knie/voet  Evenwicht (-reacties)

Kwantitatief motorisch onderzoek o Test of Infant Motor Performance: T.I.M.P. o Bayley Scales of infant development – III

1.4. Sleutelpunten Sleutelpunten 10

4 Maanden - Symmetrie - Middellijnoriëntatie - Oprichting - Hoofdcontrole - Grijpen 4.5 maand 10 Maanden - Interactie en exploratie - Pelvic tilt: bekkenstabiliteit - Handen- en knieënzit - Dynamische zithouding - Tot zit komen: houdingsveranderingen - Steunname in stand - Pincetgreep - Kiekeboe en vreemdenangst - Harmonische ontwikkeling

Ontwikkeling van staan en stappen - Na 6 maanden leert het kind benen te belasten wanneer het in staande houding wordt gebracht - Maakt trappelende stapbewegingen wanneer hij vertikaal in de lucht wordt gehouden - Leert zich optrekken tot stand - Stappen met hulp  hand of meubel - Staan en stappen zonder hulp  Houdingsreulatiemechanismen: 1. Spierkorset: lichaam stijf en strak 2. Verbrede steunbasis 18 Maanden - Stappen - Dynamisch - Planning en organisatie - Vloeiendheid - Taal koppelen aan motoriek - Coördinatie en evenwicht - Plezier aan bewegen - Variatie



-

Asymmetrie! Hypotonie Hypertonie Weinig spontane motoriek

-

-

Vertraagde motorische ontwikkeling  geen houdingsveranderingen Te symmetrische ontwikkeling  Hypotoon, ‘shufflers’ Te asymmetrische ontwikkeling Te weinig variatie: totaalpatroon, weinig dissociatie, tenenlopers… Varianten Weinig interactie en spel Disharmonische ontwikkeling

-

Astasie ‘Sitting on air’ fenomeen Weinig beweging in OL Geen besef van OL Gespannen OL Geen optrekken tot stand Geen evolutie

-

Niet stappen Weinig bewegingsdrang Dispractisch Houterig Verbale achterstand Zwak evenwicht en coördinatie Paniekerig bij bewegingsspelletjes Te weinig variatie

-

Geen houdingsveranderingen o = Houdingswissels, transfers o Gewichtstranfer o Romprotaties o Dissociatie o Bewegingsdrang 11

o 

Planning en organisatie

Ontwikkeling van staan en stappen o Het kunnen staan en stappen verschaft het kind een nieuwe wereld aan motorische mogelijkheden  Wanneer het kind niet tot staan en stappen komt, zal de ontwikkeling staken

1.5. Disharmonische horizontale ontwikkeling 

Evaluatie van motoriek van een kind o Belangrijk om kind in verschillende uitgangshoudingen te observeren o Belangrijk voor harmonische ontwikkeling dat ontwikkeling in verschillende posities gelijklopend is



Disharmonische horizontale ontwikkeling o Kind kan in de ene houding kwalitatief al meer dan in een andere houding o Kan de verticale ontwikkeling belommeren of kwalitatief beïnvloeden



Voorbeelden o Een kind in rugligging meer mogelijkheden dan in buikligging  vaak gevolg door een beperkte buikervaring  daardoor zal het kind meer flexiemotoriek ontwikkelen  Deze kinderen zullen zonder buikervaring langer in symmetrie blijven  Kunnen dan moeilijkheden ondervinden bij gewichtstranfers en houdingveranderingen  Kunnen vaak vroeg zitten maar kunnen de zithouding niet verlaten  Vaak ‘shufflers’ en late stappers o Kinderen die vaak te vroeg in staande positie worden gebracht: het kind zal zich naar extensie ontwikkeling maar mist belangrijke basiselementen door gebrek aan ervaring in andere houdingen  Bv: loopwagentje  Deze kinderen zullen in lagere houdingen minder oprichting, stabiliteit en functionele mogelijkheden hebben  Hebben moeite met houdingsovergangen en variatie omdat ze in lagere houdingen geen rotatie en dissociatie ervaren hebben, hun enige houvast is extensie  Vaak tenenlopers



Mogelijke oorzaken o Ouders  Weinig variatie in positionering  Bv: het kind wordt enkel in rugligging gelegd (preventie wiegendood) of veel op de buik (verteringsproblemen)  Focussen op bereiken van een mijlpaal voor de basiselementen in lagere houdingen verworven zijn  Bv: kind voortdurend helpen en stimuleren tot stappen terwijl het er zelf nog niet klaar voor is

12

o

Kind  



Het kind weigert buikligging  Bv: hypotone kinderen Totaalpatroon moeilijk te doorbreken  Bv: kinderen met een hersenletsel

Mogelijke gevolgen o Mijlpalen worden vaak bereikt met beperkte kwaliteit van houding en bewegingen o Minder variatie in motorisch handelen o Vaak signaal voor psychomotorische problematiek

2. Klinische onderzoek 2.1. Gezonde zuigeling 

Oprichting in buiklig - Doel: beter observeren van omgeving - Pg 80



Zuigeling 9 maand - Pincetgreep - Vreemden van niet-vreemden herkennen - Kiekeboe - Zitten



Trekken-tot-zit - 0 – 6 weken  Het hoofd is loshangend, de benen gaan passief in flexie en abductie - 7w–3m  Het hoofd is even in flexie en valt daarna terug. Als antwoord gaan de OL een flexie vertonen - 4m–6m  Na kort interval komt hoofd mee in verlengde vd romp. Antwoord vd benen is een flexie - 7m–8à9m  Hoofd en romp komen ‘en bloc’ mee bij trekken. Kind trekt zelf actief mee. Benen gaan lichte flexie vertonen - 10 m  Hoofd blijft in verlengde van de romp. Kind neemt spontane zithouding aan na trekken tot zit



Axillaire hang - 0–3m  Lichte flexie van heupen en knieën - 4–7m  Duidelijke flexie van heupen en knieën - 7m+

13

 

Het kind zal de benen strekken

Landau - 0–6w  Het hoofd mag lager zijn dan de romp. De OL worden in lichte flexie gehouden - 7 w – 4 maand  Hoofd komt in verlengde van de romp te liggen - 6 maand  Romp wordt actief gestrekt

-

Abnormaal  Bij opwekken van symmetrisch tonisch nekreflex (hoofd in flexie forceren) abnormaal strekken van OL  ‘Retractie’ van de schoudergordel: wijst op overdreven spierspanning in de schoudergordel



Vojta kipreactie - 0 – 10 w  Bovenliggende arm vertoont Morobeweging. Bovenliggend been lichte heupflexie en meer dan 90° knieflexie - 11 w – 5 m  Morobeweging niet meer volledig. Alleen nog spreiden van de Morobeweging en niet meer in flexie. Bovenliggende been vertoont flexie - 6m – 7 m  Moro-achtige beweging volledig verdwenen. Geen extensiefase meer. Wel adductie van de bovenarm en flexie van de elleboog van bovenliggende arm. Flexie van bovenliggend been - 7m–8m  Minder flexie van BL doch lichte abductie van de bovenste arm. Lichte extensie van bovenste been

 

Collis horizontalis Pfeiffer – Isbert

3. Varianten 3.1. Asymmetrie 

Voorkeurshouding 14

       

Hypotonie Visus Antalgische houding agv reflux Torticollis Aanhouden van ATNR Hemiparese Erbse parese o Aandoeningen van zenuwvlechtwerk in hals en oksel van pasgeborene door bevalling KISS o Kopfgelenk Induzierte Symmetrie Srörungen : kopgewrichten invloed bij stoornissen in symmetrie o Storing van de eerste nekwervels



Voorkeurshouding variant? o Geen (vermoeden van) onderliggende pathologie o Niet permanent o Afhankelijk van lichtinval, draaghouding, voedingssituatie, handling o Snelle verandering door handlingtips



Mogelijke gevolgen van voorkeurshouding o Gebrek aan stabiliteit: symmetrie o Geen middellijnoriëntatie: Lichaamsschema, oog-handcoördinatie, bimanuele activiteiten o Belemmert verdere ontwikkeling: variatie! o Secundair (structurele) verkortingen: Musculair, Scoliose.. o Plagiocephalie



Ontstaan van een positionele plagiocephalie o Inwerking vd zwaartekracht en persisterende druk  De structuur van de schedelbeenderen is op jonge leertijd nog zeer zacht waardoor de vorm van de schedel kan beïnvloed worden o Ontstaan  In utero  Tijdens de geboorte  Postnataal o Prenataal  Stuitligging: 85%  Ligging van het hoofd in het bekken van de moeder of bij meerlingenzwangerschap tegen de beenderige delen van de sibling kunnen deformatie van de schedel veroorzaken  Grotere hoofdomtrek  Bij jongens eerder dan bij meisjes  3:2  Het minder beweeglijk zijn van mannelijke foeten kunnen het vaker voorkomen van plagiocephalie bij jongens verklaren o Postnataal

15

 

o

o

o



Geïsoleerd of gecombineerd met torticollis, wervelafwijkingen of neurologisch...