Zagadnienia-system-polityczny PDF

Preview

Summary

EGZAMIN – SYSTEM POLITYCZNY RP1. Koncepcje realizowanej polityki:Koncepcja klasyczna - wymyślił to Arystoteles; stwierdził, że polityka jest czymś niezbędnym do rozwiązywania problemów. Koncepcja komercyjna - nacisk na gwarantowanie bezpieczeństwa; służy utrzymaniu ładu demokratycznego. Koncepcja ko...

Description

EGZAMIN – SYSTEM POLITYCZNY RP 1. Koncepcje realizowanej polityki: Koncepcja klasyczna - wymyślił to Arystoteles; stwierdził, że polityka jest czymś niezbędnym do rozwiązywania problemów. Koncepcja komercyjna - nacisk na gwarantowanie bezpieczeństwa; służy utrzymaniu ładu demokratycznego. Koncepcja konsensualna - nawiązuje do koncepcji klasycznej; chcemy się dogadać, bo jak się dogadamy, to będzie super i w ogóle. Wszystko jest oparte na debatach i konsensusie. Koncepcja konfliktowa - wszystko jest konfliktem, wszystko musi być agresywne Polityka bez ideologii - nie mamy jakiejś szczególnej idei, a po prostu chcemy zdobyć władzę, więc tańczymy, jak gra muzyka.

2. Prawa człowieka: A po co? A komu to potrzebne? xd Są to podstawowe, niezbywalne i uniwersalne prawa przysługujące człowieku bez względu na rasę, kolor skóry, płeć, język, religię, poglądy, pochodzenie narodowe lub społeczne, majątek, urodzenie, stan zdrowia, itp. Prawa obywatelskie natomiast to konstytucyjnie zagwarantowane prawa obywatela danego państwa. Pierwsze zapisy dotyczące praw jednostki:  Wielka Karta Wolności (Magna Carta) - 1215 Anglia  Karta Praw (Bill of Rights) - 1789 USA  Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela - 1789 Francja 1948 roku w Paryżu uchwalono Powszechną Deklarację Praw Człowieka. Prawa człowieka są:  powszechne - obowiązują wszędzie i każdego  przyrodzone - przysługują każdemu od chwili urodzenia  niezbywalne - nie da się ich zrzec  nienaruszalne - istnieją niezależnie od władzy i nie mogą być regulowane  naturalne - obowiązują niezależnie od ich potwierdzenia przez władzę  niepodzielne - obowiązują zawsze wszystkie Generacje:  I GENERACJA - tzw. wolności osobiste (prawo do życia, wolność osobista, religia, itp.) i polityczne (wolność sumienia, wyrażanie poglądów, itp.); są to prawa negatywne, a więc dziedziny, gdzie państwo nie może interweniować  II GENERACJA - są to prawa dotyczące zbiorowości (działanie partii politycznych i związków zawodowych na przykład), socjalne (ubezpieczenia społeczne, ochrona zdrowia), ekonomiczne (prawo do pracy, itp.) i kulturowe (prawo do nauki, itp.); są to prawa pozytywne, a więc gdzie państwo musi podjąć określone działania  III GENERACJA - są to prawa kolektywne, czyli odnoszące się do grup i ich jakości życia (prawo do pokoju, do rozwoju, demokracji, zdrowego środowiska naturalnego, itp.)

3. Reżimy polityczne: Rodzaje ustrojów według Arystotelesa W interesie powszechnym

W interesie władzy

Rządzi jednostka

Monarchia

Tyrania

Rządzi grupa

Arystokracja

Oligarchia

Rządzi ogół

Demokracja

Politea

Cechy reżimu parlamentarnego: (POLSKA)  kolegialny charakter egzekutywy - wykonawstwo jest oparte na współpracy (np. w Szwajcarii to są trzy organy, które współpracują)  powoływanie i funkcjonowanie rządu jest uzależnione od woli parlamentu, przed którym ponosi odpowiedzialność polityczną - parlament nie chce rządu, to go odwołuje i robi nowy  ograniczone kompetencje głowy państwa Cechy reżimu prezydenckiego:  monizm egzekutywy - jest jedna władza wykonawcza i z nikim się niczym nie dzieli  podwójna demokratyczna legitymizacja  konstytucyjnie (sztywno) określony czas udzielonych egzekutywie pełnomocnictw Cechy reżimów semiprezydenckich:  powszechna elekcja prezydenta  dualistyczna egzekutywa - rząd i prezydent  ministrowie ponoszą odpowiedzialność nie tylko przed parlamentem, ale i prezydentem  prezydent posiada samodzielne uprawnienia z zakresu władzy wykonawczej i/lub arbitrażu politycznego, umożliwiające mu kreowanie lub współkreowanie polityki państwa

4. Hierarchia aktów prawnych w Polsce Ratyfikowane umowy międzynarodowe Najważniejszy instrument regulujący stosunki międzynarodowe  źródło prawa międzynarodowego i musi być zgodna z Konstytucją RP, jeśli nie jest, to się jej po prostu nie podpisuje  umowa taka musi być ratyfikowana przez prezydenta, czasem uprzednio przez Sejm Rozporządzenia, dyrektywy i decyzje Unii Europejskiej - Sprawdzane przez TK (albo Trybunał Julii Przyłębskiej), czy jest zgodne z Konstytucją Mają pierwszeństwo przed krajowymi ustawami Ustawy - akt prawny o charakterze powszechnie obowiązującym, monopol na ich wydawanie ma parlament Uchwały - Wyraz woli jakiegoś organu kolegialnego (państwowy, samorządowy, organizacji, itp.) Treścią uchwały może być stanowisko w określonej sprawie (że nam się coś podoba, albo nie podoba). Zarządzenia - Wydawane są przez organ jednoosobowy (np. wojewodę, prezydenta) Ma charakter wewnętrzny i obowiązuje jednostki podległe organowi wydającemu zarządzenie Rozporządzenia - akt wykonawczy do ustawy. Rozporządzenia mogą wydawać WYŁĄCZNIE prezydent, Rada Ministrów, premier, ministrowie kierujący działem administracji rządowej, przewodniczący określonych w ustawie komitetów Rady Ministrów, KRRiT. Uchwały, zarządzenia i rozporządzenia są aktami wewnętrznie wiążącymi Akty prawa miejscowego - Są źródłem prawa powszechnie obowiązującego, ale mają ograniczony zasięg terytorialny. Obowiązują wyłącznie na obszarze działania organów je wydających. Wydawane są w formie uchwał przez organy uchwałodawcze samorządu terytorialnego: radę gminy, radę powiatu, sejmik województwa. Z kolei akty wykonawcze prawa miejscowego wydawane w formie zarządzeń są przez organy wykonawcze odpowiednich szczebli (burmistrz, wojewoda, itp.) Rozporządzenia z mocą ustawy - Jeśli coś takiego wychodzi, to jest przesrane. Może je wydawać prezydent na wniosek rady ministrów TYLKO w czasie trwania stanu wojennego, kiedy Sejm nie może zebrać się na posiedzenie. Ma moc ustawy i obowiązuje do czasu najbliższego zebrania Sejmu, gdzie podlegają one zatwierdzeniu przez niego.

5. Zgromadzenia i zrzeszenia Ustawa opisuje:  zgromadzenia - zebranie na otwartej przestrzeni grupy osób nieokreślonych imiennie w wyznaczonym czasie w celu odbycia wspólnych obrad lub wyrażenia wspólnego stanowiska  zgromadzenia cykliczne - to zgromadzenie, które ma miejsce z wydarzeniem nagłym w sferze publicznej, którego odbycie się w innym terminie byłoby bezcelowo z punktu widzenia debaty publicznej (jak coś się nagle stało, to robimy to teraz, a nie za tydzień)  zgromadzenia spontaniczne- organizowane przez tego samego organizatora w tym samym miejscu albo co najmniej 4 razy do roku, albo co najmniej raz w roku w dniu świąt państwowych przez 3 lata z rzędu. Można wtedy pójść do wojewody i podnieść to wydarzenie to wydarzenie do statusu cyklicznego; ma ono pierwszeństwo nad innymi zgromadzeniami Jak się rejestruje zgromadzenie: powiadamia się organ gminy w jakikolwiek sposób. Nie wcześniej niż 30 dni przed i nie później niż 6 dni przed dniem wydarzenia. Gmina następnie publikuje to w Biuletynie Informacji Publicznej. Jeśli są planowane dwa wydarzenia w tym samym miejscu i czasie i nie da się ich pogodzić ze sobą, to organizowany był ten, który został złożony wcześniej. Ustawa opisuje:  stowarzyszenie - dobrowolne, samorządne i trwałe zrzeszenie o celach niezarobkowych, minimum 7 osób  stowarzyszenia zwykłe - takie stowarzyszenie w wersji beta, minimum 3 osoby Stowarzyszenie MUSI być wpisane do Krajowego Rejestru Sądowego. Zwykłe stowarzyszenie nie musi tego robić, ale z tego powodu nie ma osobowości prawnej, więc nie mogą prowadzić działalności, powoływać terenowych jednostek, prowadzić odpłatnej działalności pożytku publicznego, itp. Partie polityczne - zgłaszamy do ewidencji partii politycznych wraz ze statutem i podpisem co najmniej 1000 obywateli Związek zawodowy - dobrowolna i samorządna organizacja ludzi pracy powołana, aby chroniła ich praw i warunków pracy. Musi być w nim minimum 10 osób Są też organizacje pracodawców, którzy są w sumie związkami zawodowymi w drugą stronę, czyli jak utrzymać jak najwięcej pracowników z jak najniższą stawką. Też 10 pracodawców. Związek wyznaniowy - rejestruje je minister właściwy do spraw administracji, potrzeba wniosku 100 osób najpierw.

6. Referendum Referendum - jest to bezpośredni akt władzy ludu, ponieważ to oni decydują, co się stanie poprzez głosowanie. Referendum musi zostać wyznaczone na dzień wolny od pracy, a jeśli ma trwać ono 2 dni, to drugi dzień ma być wolnym. Inicjatywa:    

Sejm z własnej inicjatywy Senat Rada Ministrów 500000 obywateli

Wniosek skierowany do Sejmu jest BEZWZGLĘDNIE wiążący, czyli to referendum musi zostać przeprowadzone, ale nie ma określonego terminu, kiedy. Nie może dotyczyć obronności, podatków i amnestii Prezydent, jeśli sam zgłosi projekt referendum, to składa go Senatowi i ma on wtedy na podjęcie decyzji 14 dni. Jeśli w referendum ogólnokrajowym wzięło udział minimum 50%, to referendum jest wiążące i jego wynik musi zostać wprowadzony. Jeśli są jakieś turbo ważne umowy międzynarodowe, to Sejm bezwzględną większością głosów może ogłosić referendum w tej sprawie (było tak o wstąpieniu do UE). Pytania w referendum powinny być jak najbardziej zrozumiałe, celowe i prosto zbudowane. Referenda lokalne dzielimy na w sprawie:   

samoopodatkowania (30% wymagane frekwencji ale musi być minimum 2/3 “za”) odwołania jednostek samorządowych (3/5 z poprzedniej frekwencji) w każdej innej sprawie (30% wymagana frekwencji)

Nie można odwołać prezydenta/burmistrza 10 miesięcy przed zakończeniem kadencji. obligatoryj ne muszą się odbyć

wiążące była odpowiedni a frekwencja

ważne zostały przeprowadzo ne zgodnie z przepisami

ogólnokrajo we się odbyły w całym kraju

prohegemonicz ne wynik jest po myśli władzy

kontrolowane inicjatorem była władza

fakultatyw ne mogą się odbyć

opiniotwórc ze nie było odpowiedni ej frekwencji

nieważne nie zostały tak przeprowadzo ne - muszą się odbyć ponownie

lokalne się odbyły w części kraju

antyhegemonic zne wynik nie jest po myśli władzy

niekontrolowa ne inicjatorem był lud lub opozycja

Jeżeli referendum było ważne i wiążące, to jest wtedy rozstrzygające.

7. System wyborczy: System wyborczy  ogół norm i zasad określających tryb przygotowania i przeprowadzenia wyborów.  system wyborczy jest pojęciem węższym niż prawo wyborcze, odnosi się bowiem tylko do wzorców zachowań, według których wyborcy wyrażają w głosowaniu swoje preferencje co do partii i/albo co do kandydata, oraz metody przeliczania wyników wyborczych w wyniki mandatowe.  W skład systemu wyborczego wchodzą zatem tylko regulacje dotyczące podziału na okręgi wyborcze, sposoby głosowania i metody podziału mandatów Alternacja władzy - wymiana rządzących, zmiana władzy Cechy wyborów w Polsce do Sejmu:  bezpośrednie - każdy obywatel osobiście głosuje bez żadnych pośredników  powszechne - chodzi o to, żeby jak najwięcej osób mogło głosować, nie wyklucza to jednak tzw. wyłączeń naturalnych (ktoś jest za młody, albo chory umysłowo)  równe - każdy towarzysz… znaczy obywatel powinien mieć równe szanse oddania głosu w taki sam sposób jak każdy inny i każdy głos jest wart tyle samo  głosowanie tajne - takie zorganizowanie głosowania przez właściwe organy wyborcze, by zabezpieczyć wyborcę przed powzięciem przez kogokolwiek informacji, w jaki sposób (na kogo) głosował  proporcjonalne - każda partia otrzymuje ilość mandatów proporcjonalną do ilości głosów na nich oddaną Czynne prawo wyborcze - możesz głosować Bierne prawo wyborcze - można cię wybrać Gerrymandering - forma manipulacji okręgami wyborczymi, aby zostały tak wyznaczone, że dane stronnictwo polityczne osiągnie największe korzyści (np. danie do okręgu wyborczego z dużym miastem dużej ilości wsi, aby jak najmniej reprezentantów miast się dostało) Rodzaje list wyborczych: Wolne - Pozostawiająca wyborcy pełne i nieskrępowanie możliwości decydowania, którzy z popieranych przez niego kandydatów mają otrzymać mandat, przy czym może on dowolnie zestawiać kandydatów z różnych list, budując w ten sposób własne listy. Otwarte a) pozostawiająca wyborcy możliwość zadecydowania, kto z popieranej przez niego partii politycznej powinien uzyskać mandat. b) wyborca głosuje na indywidualnego kandydata, a jego głos zliczany jest również dla całej listy, do której dany kandydat przynależy. c) Kandydaci na liście umieszczeni są bez wskazywania ich "ważności" (najczęściej w porządku alfabetycznym), a dopiero wyborca decyduje o ich kolejności. d) W ten sposób głosuje nie tylko na partię, ale wybiera równie personalnie osobę, która jego zdaniem powinna uzyskać mandat.

Półotwarte a) Bardzo podobna do listy otwartej, z tym że kolejność na liście ustala partia polityczna b) Wyborca głosuje na indywidualnego kandydata, a jego głos zliczany jest również dla całej listy, do której dany kandydat przynależy. c) Wyborca, oddając głos na kandydata, którego indywidualnie preferuje, może dokonywać zmian w tej hierarchii, co powoduje, że struktura listy zaproponowana przez partię ma jedynie wstępny i niewiążący dla wyborcy charakter. W praktyce jednak przez wskazywanie kolejności na liście partie polityczne buduje pewien kontekst poznawczy bazujący na efekcie porządku kandydatur. W rezultacie staje się ukrytą sugestią, kogo wyborca powinien poprzeć. Zamknięte a) lista uporządkowana bez możliwości wyboru a) daje wyborcy jedynie możliwość oddania głosu en bloc na partię polityczną, którą popiera, bez opcji decydowania o tym, który z jej kandydatów otrzyma mandat. b) Partie polityczne określają pierwszeństwo swoich kandydatów do uzyskania mandatu. Głosujący może wybierać tylko pomiędzy partiami i nie ma uprawnienia do dokonywania zmian kolejności na popieranej przez siebie liście W Polsce mamy listy półotwarte. Sposoby liczenia głosów Reguła D’Hondta - w celu dokonania transformacji głosów na mandaty liczbę ważnie oddanych głosów na każdą listę partyjną w danym okręgu wyborczym dzieli się przez kolejne liczby całkowite (1, 2, 3, 4 itd.) tak długo, aż uda się w ten sposób uszeregować tyle następujących po sobie ilorazów, ile jest mandatów do obsadzenia w danym okręgu. Każda lista otrzymuje tyle mandatów, ile w wyniku tej operacji przypadło jej ilorazów. w okręgu 10mandatowym startuje 6 ugrupowań politycznych, które zgłosiły listy swoich kandydatów. W głosowaniu partia A uzyskała 40 000 ważnie oddanych głosów, partia B - 22 000, C - 17 500, D - 11 500, E - 6000, F - 2500.

Metoda faworyzuje większe partie, ale prowadzi do mniejszej fragmentacji. Najczęściej używana w Polsce

Metoda Sainte-Laguë - to samo co wyżej, ale dzielimy nie przez liczby całkowite, a nieparzyste.

Lepiej odzwierciedla poglądy ludu. Użyto jej w Polsce raz w wyborach do Sejmu (1991) i dwa razy w wyborach do rad gmin (1990 i 1994) Metoda Hare’a-Niemeyera - i tu mamy wzór. Załóżmy, że wyniki są takie same, czyli  A=40 000  B=22 000  C=17 500  D=11 500  E=6 000  F=2 500 To bierzemy sobie wtedy taki wzór Q=V1SVt=x gdzie Q - liczba uzyskanych przez daną liczbę mandatów V1– liczba ważnie oddanych głosów na daną listę w okręgu wyborczym, S– liczba mandatów do obsadzenia w danym okręgu wyborczym, Vt – łączna liczba głosów oddanych w danym okręgu wyborczym, x – wynik dzielenia, np. 1,38. Liczba przed przecinkiem to po prostu liczba mandatów, które dana lista dostanie. Jeśli wszystkie mandaty nie zostały rozdane, to pozostałe rozdaje się kolejno tym partiom, które mają największe liczby po przecinku, tak zwaną “resztę”. Czyli przy naszych wynikach wygląda to tak: Klauzula zaporowa (progi wyborcze):  stosowany w wyborach o formule proporcjonalnej mechanizm uzależniający uczestnictwo komitetów wyborczych biorących udział w wyborach w podziale mandatów od uzyskania wyznaczonej prawem liczby głosów w skali okręgu wyborczego/państwa  uzasadnione jest dążeniem do uniknięcia nadmiernego rozczłonkowania wybieranego organu i zapewnienia możliwości powstania w nim stabilnej większości  Polskie prawo wyborcze przewiduje klauzule zaporowe w wyborach do Sejmu RP,  Listy komitetów wyborczych = 5% ważnie oddanych głosów  Listy koalicyjnych komitetów wyborczych = 8% ważnie oddanych głosów  Zwolnienie z tego warunku mogą uzyskać jedynie komitety wyborcze mniejszości narodowych

8. Proces legislacyjny: Inicjatywę ustawodawczą mają:  Senat  15 posłów  Prezydent  Rada Ministrów  co najmniej 100000 obywateli Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach: 1. zwykle w komisji sejmowej, a w wyjątkowych sprawach na forum Sejmu 2. przedstawienie sprawozdania komisji z prac nad ustawą + debata + zgłaszanie poprawek (ponowne skierowanie do komisji) 3. (przedstawienie drugiego sprawozdania komisji) + głosowanie nad poprawkami + głosowanie nad całością projektu (zwykła większość w obecności conajmniej połowy ustawowej liczby posłów) Senat następnie ma 30 dni na jedną z trzech opcji:   

przyjęcie projektu wprowadzenie poprawek i przekazanie znowu do Sejmu (może to odrzucić bezwględną większością) odrzucenie projektu

Prezydent następnie ma 21 dni na jedną z trzech opcji:   

podpisanie zawetować - może zostać odrzucone przez 2/3 głosów Sejmu przekierowanie do TK (jeśli TK uzna, że będzie zgodny, to musi podpisać

TK może uznać, że ustawa jest częściowo zgodna z Konstytucją (np. 9 na 10 artykułów jest zgodnych z Konstytucją), a te niekonstytucyjne nie są jakoś turbo ważne, to prezydent może dokonać selektywnego podpisu, a ten niezgodny artykuł wraca do Sejmu. Mamy coś takiego jak ustawa w trybie pilnym na wniosek Rady Ministrów i wtedy te widełki dni są skracane (Senat rozpatruje wtedy 14 dni, a prezydent ma 7 dni).

9. Władza wykonawcza: Zadania Prezydenta: a) stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa, nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium (współpraca z parlamentem, funkcja prezydenta ma charakter symboliczny, ma stać ponad podziałami partyjnymi heh, jest zwierzchnikiem Sił Zbrojnych) b) czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji c) to najwyższy przedstawiciel RP i jest gwarantem ciągłości państwowej Sposób wyboru: d) Wybory powszechne, bezpośrednie, równe, w głosowaniu tajnym e) Zarządza je Marszałek Sejmu między 7 a 6 miesiącem przed upływem kadencji urzędującego prezydenta f) Ich datę zarządza na 100-75 dni przed upływem kadencji obecnego g) Kandydata może zgłosić min. 100 000 obywateli h) Kandydat: musi posiadać obywatelstwo polskie, 35 lat, prawa kandydowania pozbawieni są: osoby pozbawione praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu, Trybunału Stanu lub ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądu; i) Wybory oparte na większości bezwzględnej (powyżej 50% - wygrywa, nie – druga tura); j) Wybierany na 5 lat (max. 2 kadencje); Relacje trzech władz: wzajemne hamowanie i równowaga: a) Organ władzy wykonawczej „władzę wykonawczą sprawuje prezydent i RM” b) Głowa państwa - czyli dokonywanie aktów „uobecniających pastwo” c) Rola arbitrażu politycznego incompatibilitas - przepis o zakazie łączenia urzędów, stanowisk i funkcji publicznych. apolityczność prezydenta - konstytucja na ten temat nie wypowiada się jednoznacznie. Trudno o apolityczność prezydenta, w końcu pochodzi z jakiejś partii i trudno mu tak nagle odrzucić wcześniejszy dogmatyzm, przekonania. Dlatego prezydent powinien dążyć do apolityczności (np. oddać legitymację partyjną) Zasady i tryb odpowiedzialności:  Zasada odpowiedzialności konstytucyjnej prezydenta - za naruszenie konstytucji, ustaw (tzw. delikt konstytucyjny) za popełnione przestępstwo może być pociągnięty tylko przed Trybunał Stanu; delikt konstytucyjny obejmuje działanie niezgodne z ustawą lub zaniechanie działania nakazanego przez prawo, w stan oskarżenia prezydenta może postawić: Zgromadzenie Narodowe większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia (560), na wniosek co najmniej 140 jego członków; 

Zasada odpowiedzialności politycznej prezydenta – prezydent nie jest odpowiedzialny politycznie, akty urzędowe prezydenta wymagają dla swej ważności kontrasygnaty Premiera, a ten przez podpis ponosi odpowiedzialność przed sejmem; prezydent posiada 30 prerogatyw, które nie wymagają kontrasygnaty.

10. Akty urzędowe prezydenta:

Wymagające kontrasygnaty premiera

Prerogatywy

Kontrasygnata - współpodpis złożony przez premiera lub ministra na akcie urzędowym głowy państwa...