zobowiązania cz.szczegółowa Radwański PDF

Preview

Summary

Prawo cywilne zobowiązania-część szczególna**Rozdział 1. Wprowadzenie §1 Przedmiot i systematyka części szczegółowej prawa zobowiązań Przedmiot** czółowa obejmuje normy regulujące szczególne rodzaje stosązaniowych, jak sprzedaż, najem, pożyczka itd. Art-921^16 KC W czółowej uregulowane przede wszyst...

Description

Prawo cywilne zobowiązania-część szczególna Rozdział 1. Wprowadzenie §1 Przedmiot i systematyka części szczegółowej prawa zobowiązań 1. Przedmiot • cz.szczegółowa obejmuje normy regulujące szczególne rodzaje stos.zobowiązaniowych, jak sprzedaż, najem, pożyczka itd. • Art.535-921^16 KC • W cz.szczegółowej uregulowane przede wszystkim typy zobowiązań umownych, są też instytucje kreujące zob.z jednostronnych czynności prawnych (np. przyrzeczenie publiczne), a także zachowania niemających char.czyn.prawnych (np. prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia- art. 752 KC) Stosowanie prawa • Reżim szczegółowych instytucji prawa zobowiązań uzupełniają najpierw przepisy cz. Ogólnej (np.dot.umów wzajemnych oraz cz. ogólnej PC. 2.Regulacja umów typowych • Nalezy odróżnić zespół norm (instytucję pr.) regulujący pewien typ umowy zobowiązaniowej od konkretnej umowy zob., do której stosuje się te normy prawne. ! -np. Zespół norm w przep. o sprzedaży, a czynność prawna, gdzie X zobowiązuje przenieść na Y własność danej rzeczy za ustaloną cenę • Instytucja prawna kreująca typ umowy szczegółowej z reguły jest patrzona nazwą (np. sprzedaz, zamiana) 3. Relacje między ustawowymi typami umów • Tradycyjny pogląd rozważa relację między ustawowymi typami umów wyłącznie przez porównanie ich zakresów essentialia negotii. Jest to jednak nieprawidłowo, należy uznac typy umów za odrębne i równorzędne. • Podtypy- oprócz umów równorzędnych, są to umowy podporządkowane ustawowym typom nadrzędnym na zasadzie lex specialis derogat legi generalis. ! -np. Przy ,,sprzedaży na raty”, nadrzędna jest sprzedaż. III. Grupy umów • uznając, że ustawowe yp uow systematyzuje się wg metody typologicznej , zuanje sięże tak amo aeży wyróżniać grupy umów. §2 Systematyzacja szczegółowych umów zobowiązaniowych I Umowy nazwane • Konkretną umowę, która można przyporządkować jakiemuś ustawowemu typowi umowy- ze względu na to, że ma ona cechy charakteryzujące dany typ umowy- określa się mianem umowy nazwanej. W procesie kwalifikacja danej umowy jako um. nazwanej, postulat typologicznej metody jest ograniczony- zaleca, by przyporządkowując dane obiekty wyróżnionym typom całościowo rozpatrywać znamionujące typ cechy; jest przydatna, gdyż w przypadku braku dostatecznej podstawy stosujący prawo ma na względzie całość regulacji prawnej- także naturalia negotii 1

• Kwalifikacja prawna umów o świadczenie uslug nasuwa trudności, gdyż brak jest 1 cechy charakterystycznej. SN; konieczne jest wzięcie pod uwage całego zespołu cech char. odróżniających um. O prace od innych umów o św. Usług, i rozważenie które są przeważające”. • Jako umowy nazwane należy tez zakwalifikować takie czynności prawne, w których pojawiają sie elementy nieswoiste dla danego typu umowy (obce), ale funkcjonalnie podporządkowane głownemu zobowiązaniu (zobowiązaniom) odpowiadającemu cechom ustalonym w typie ustawowym. • Rezim prawny um. nazwanej wytyczają głównie normy o danym typie umowy+ możłiwe jest analigiczne stosowanie norm 1 typu umowy do podporządkowanego, jeśli wskazuje na podobieństwo obu stosunków II. Umowy nienazwane • Zgodnie z zasadą swobody umów, strony mog zawierać umowy, których nie da się podporządkować jakiemukolwiek typowi ustawowemu- um. nienazwane. • Do umów tych stosuje się bezpośrednio normy o umowach w ogólności ,i ewentualnie analogią szczegółowe normy zobowiązaniowe • Można wśród tych umów wyróżnić typy empiryczne (kształtowane w następstwie ich masowego zawierania), np. Know-how III. Umowy mieszane • Umowy char. się elementami typów nazwanych+ nienazwanych. To wyróżnienie jest jednak krytykowane. IV. Związki umów • O związku umów mówi się wyłącznie w odniesieniu do dwóch lub więcej umów odrębnych; za umowę odrębną można znać tylko taki zestaw postanowień (OW), który zdoly jest wyznaczyć konieczne dla istnienia umowy elementy. Chodzi tu o relacje między umowami, niekoniecznie zawartymi między tymi samymi osobami. Dotyczy umów sprężonych więzami prawnymi, nie tylko gospodarczymi. Związek występuje w razie uzależnienia skuteczności jednej umowy od drugiej Łańcuchy i zespoły umów • W nauce francuskiej wyróżnia się 2 podstawowe typ wspomnianych związków: łancuch umów i zespoły (kompleksy) umów. • Łańcuch umów- związki sukcesywnie następujące-jako ,,przedłużenie” umowy pierwotnej; np. Umowa o dzieło, a następnie o podwykonawstwo; najem i podnajem • W prawie PL jest to obszernie uregulowane w prawie: pochodne nabycie pra, podnajem, substytucja, umowa przedwstępna itd. • Kompleksy umów to umowy odrębne, które łączy wspólny cel. Musi być wyrażony w umowach tworzących zespół umów, albo rekonstruowany na podstawie reguł interpretacyjnych dot CP (art. 65). Związki moga być relacją równorzędną- nieskuteczność jakiejkolwiek umowy= nieskuteczność pozostałych, i nierównorzędnych- tylko nieskuteczność umowy głownej= nieskuteczność podrzędnej, nie odwrotnie. • np. Równorzędne wspólnie podjęte przez różnych wykonawców przedsięwzięcie inwestycyjne, nierów: poręczenie wobec pożyczki, umowa o usługi serwisowe wobec um. o sprzedaży itd. Rozdział II. Umowy regulujące przeniesienie praw 2

• Kryterium wyróżnienia jest przeniesienie praw podmiotowych. W PL na ogół zobowiązanie do rozporządzenia wywołuje ex lege na ogół też skutek rozporządzający (tzw. Podwójny skutek). WG SN: strona może odstąpić ud umowy zob-rozp., na podstawie której przeniesiono nieruchomość, jednak jej rozwiązanie nie powoduje ex lege skutku rzeczowego, ale obligacyjny, i wymagane jest przeniesienie własności nier .z powrotem na zbywcę. Zaś w wypadku ruchomości SN uznaje, że występuje skutek obligacyjny oraz rzeczowy. §4 Sprzedaż • Typ umowy sprzedaży ukształtował się w prawie rzymskim jako kupno- sprzedaż (emptio venditio). W 2014r dokonano ustawa o prawach konsumenta uporządkowania unormowań dot.odpowiedzialności za jakość rzeczy sprzedanej przez integrację z dyrektywą; zmieniono przepis o pojęciu konsumenta (art.22^1) • Ważną rolę ma też Konwencja NZ o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów, z Wiednia 1980r, Polska ratyfikowała w 1995r. Znajduje ona zastosowanie do umów sprzedaży towarów zawartych przez strony, które mają siedziby handlowe w różnych państwach, będących ucz.Konwencji, gdy normy miedzyn. prawa prywatnego wskazują ją jako prawo właściwe. np. Konwencja może być stosowana między polskimi kontrahentami, gdy 1 z nich ma siedzibę za granice; wyłączenie konwencji, np.przez poddanie umowy polskiemu KC. ! W konwencji sprzedać jest umową, w której sprzedawca zobowiązuje się do dostarczenia towarów i przeniesienia ich własności na kupującego, a kupujący do zapłaty ceny i odebrania towarów. Dotyczy sprzedaży w profesjonalnym obrocie gosp, nie towarów dla użytku osobistego, rodzinnego itd. Wyłączono transakcje sprzedaży udziałów, akcji, pieniędzy, statków pow, energii elektrycznej. Za towary uznaje się, że są to przedmioty ruchome materialne.! -forma umowy w konwencji jest swobodna, nie wymaga formy pisemnej.termin przedawnienia wynosi 4 lata a w razie przerwani biegu nie pózniej niz 10 lat, od rop.biegu przedawnienia. II. Pojęcie • W myśl art. 535 i 555 K Treść umowy sprzedaży znamionują następujące elementy przedmiotowo istotne (essentalia negotii). a) zobowiązanie jednej strony, sprzedawcy, do przeniesienia na drugą stronę (kupującego) własności rzeczy oraz wydania rzeczy (535). Art. 535. Przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę. Art. 555. Przepisy o sprzedaży rzeczy stosuje się odpowiednio do sprzedaży energii, praw oraz wody.! -przepis ten każe uznawać za sprzedaż umowy majace na względzie przeniesienie innych niż własność, zbywalnych praw podmiotowych (np. Ograniczonych praw rzeczowych, praw na dobrach mat., wierzytelności, prawa do spadku). Przedmiotem sprzedaży może być też zespół składników materialnych i niematerialnych tworzących przedsiębiorstwo (art. 55^1, 75^1 KC). b) zobowiązanie kupującego do zapłaty ceny, tj. Oznaczonej sumy pieniężnej. Art, 535 stanowi też o obowiązku odebrania rzeczy od sprzedawcy. Jest to przyporządkowany funkcjonalnie świadczeniu sprzedawcy obowiązek zachowania się kupującego. Uchybienie temu ob.nalezy uznać za zwłokę wierzyciela (art. 486§2), a nie dłużnika. c) istnienie między obowiązkami stron takiej zależności, która przesądza o zakwalifikowaniu umowy sprzedaży do klasy umów wzajemnych. Strony sprzedaży zobowiązują się bowiem w taki sposób, że świadczenie jednej z nich ma być odpowiednikiem świadczenia drugiej(art 487§2 KC).

3

-wg KC sprzedaż jest umową zobowiązującą, nie oznacza to że do przejścia własności (innego pr. podmiotowego) zawsze konieczne jest dokonanie ponadto czynn. rozporządzającej, przenoszącej dane prawo na kupującego. Jeśli spełnione sa przesłanki (art.155,510, 1052 KC)), sprzedaż może wywołać zarazem bezpośrednio skutek rozporządzający. III. Zawarcie umowy 1. Konsensualność • Umowa sprzedaży ma charakter konsensualnej czynności prawnej; wydanie rzeczy nie jest konieczną przesłanką jej zawarcia, lecz elementem wykonania zawartej umowy. Także gdy wydanie następuje równocześnie z zawarciem umowy (tzw. Sprzedaż odręczna), traktuje się je jako wykonani zaciągniętego zobowiązania. 2. Forma • Kodeksowe przepisy o umowie nie zastrzegają dla niej żadnej formy szczególnej. natomiast wymagana jest forma aktu notarialnego dla sprzedaży nieruchomości (art. 158 KC), użytkowania wieczystego(237) i spadu (1052). Zbycie p-stwa powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym, z zachowaniem aktu not., gdy w skład p-stwa wchodzi nieruchomość. • Przy sprzedaży rzeczy ruchomych forma umowy jest w zasadzie dowolna. Gdy przedmiotem sprzedaży jest wierzytelność, dla jej przeniesienia na osobę trzecią przepisy o przelewie zastrzegają formę pisemną (ad probatioenm), gdy wierzytelność była stwierdzona pismem (art 511 kC). Skutek rozporządzający sprzedaży W związanej z dokumentem na okaziciela zalezy od przeniesienia własności dokumentu, do czego potrzebne jest jego wydanie (art. 517§2KC). Zachowania danej formy wymagają często prz. pozakodeksowe. 3. Tryb • Najczęściej zawiera się umowę sprzedaży w sposób określony ogólnymi przepisami PC- przez przyjęcie oferty, w drodze negocjacji, aukcji lub przetargu (art. 66 i n.). • Szczególne znacznie w bocie ma przepis art. 543 ! Art. 543. Wystawienie rzeczy w miejscu sprzedaży na widok publiczny z oznaczeniem ceny uważa się za ofertę sprzedaży. ! -istnieje obowiązek uwidocznienia w miejscu sprzedaży detalicznej ceny towaru oraz jego ceny jednostkowej, w sposób jenoznaczny, niebudzący watpliwości oraz umożliwiając porównanie cen.w tej sytuacji OW kupującego o przyjęciu oferty złożone w dowolnej postaci, decyduje już o zawarciu umowy. • Przyjęcie oferty nie zawsze polega na pozytywnych czynnościach oblata, np. art. 68^2 KC, dot. sytuacji gdy pca otrzymuje ofertę zawarcia umowy w ramach swej działalności os osoby,z która pozostaje w stałych stos.gosp. brak niezwłocznej odpowiedzi adresata uważa się za przyjęcie oferty. ! - w odróżnieniu od Art. 68. Przyjęcie oferty dokonane z zastrzeżeniem zmiany lub uzupełnienia jej treści poczytuje się za nową ofertę, art.68^1 wskazuje ,że w stosunkach między przedsiębiorcami odpowiedź na ofertę z zastrzeżeniem zmian lub uzupełnień niezmieniających istotnie treści oferty poczytuje się za jej przyjęcie. W takim wypadku strony wiąże umowa o treści określonej w ofercie, z uwzględnieniem zastrzeżeń zawartych w odpowiedzi na nią. Zastrzeżenie to może być wyłączone przez odpowiednie ośw. przez każdą ze stron (§2). 4.Minimalny (konieczny) zakres konsensu 4

• Do zawarcia umowy S niezbędne jest porozumienie stron w zakresie elementów konstytuujących jej treść,, do których należą: okreslenie przedmiotu sprzedaży oraz ceny. Elementy te muszą byc wyznaczone przez same strony; sąd niema kompetencji do ich ustalania’ ( w określonych sytuacjach po zawarciu umowy moze dojść do sądowej modyfikacji określonych umową świadczeń np. Art 357^1, 358^1) • Nie jest nieodzowne aby już przy zawarciu umowy te elementy zostały dokładnie sprecyzowane • Przedmiot św. sprzedawcy musi być ustalony w takim zakresie, w jakim jest to potrzebne do jego indywidualizacji i to dopiero w chwili wykonania umowy. Sprzedawane rzeczy moga być oznaczone co do tożsamości albo tylko gatunkowo sprzedaż może dotyczyć rzeczy lub praw przyszłych • Określenie ceny nie oznacza konieczności wskazania w umowie liczbowej kwoty pien. Wystarczy wskazanie podstaw do ustalenia ceny (art, 536§1)- zbieżność intencji stron co do płatności, uzgodnienie danych pozwalających na ustalenie wysokości, sposób jej obliczenia itd. Także odwołanie do ceny płaconej przez daną instytucję, opinia biegłego itp. Moga być te kwestie nawet w umowie pominięte, wystarczy że strony miały na względzie cene przyjętą w stosunkach danego rodzaju. ! Art. 536§1 Cenę można określić przez wskazanie podstaw do jej ustalenia.! § 2. Jeżeli z okoliczności wynika, że strony miały na względzie cenę przyjętą w stosunkach danego rodzaju, poczytuje się w razie wątpliwości, że chodziło o cenę w miejscu i czasie, w którym rzecz ma być kupującemu wydana. 5. Ograniczenia • Ograniczenie zawierania umów może tez wynikać z zastrzeżonej umownie a rzecz kupującego wyłączności nabywania albo od sprzedaży rzeczy określonego rodzaju (art. 550)! Art. 550. Jeżeli w umowie sprzedaży zastrzeżona została na rzecz kupującego! wyłączność bądź w ten sposób, że sprzedawca nie będzie dostarczał rzeczy określonego rodzaju innym osobom, bądź też w ten sposób, że kupujący będzie jedynym odprzedawcą zakupionych rzeczy na oznaczonym obszarze, sprzedawca nie może w zakresie, w którym wyłączność została zastrzeżona, ani bezpośrednio, ani pośrednio zawierać umów sprzedaży, które mogłyby naruszyć wyłączność przysługującą kupującemu. • Sprzedaż nieruchomosci należących do SP lub JST może nastąpić przy zachowaniu szczególnych wymagań, jak: obowiązkowy przetarg, pierwszeństwo wskazanych w ustawie nabywców, odp.kalkulacja ceny. Przy sprzedaży nier. Rolnych z ZASOBU WŁAŚNOŚCI ROLNEJ SP przez KOWR wymaga się, by łączna pow. użytków rolnych będących własnością nabywcy nie przekroczyła 300 ha. • Ograniczenia związane z nabyciem nier.w PL przez cudzoziemców: reguluje to ustawa z 1920r o nabywaniu nier.przez cudzoziemców, przewiduje uprzednie zezwolenie ministra właściwego ds. wewnętrznych, pod rygorem nieważności nabycia nieruchomości. Zezwolenie jest wydawane w drodze decyzji administracyjnej, na wniosek cudzoziemca, jeśli w określonym ustawą terminie nie wniesie sprzeciwu MON< a w przypadku nier.rolnej również minister właściwy ds.rozwoju wsi. ! Przesłanki udzielenia zezwoleń: ustalenie, czy nabycie nier.nie powoduje zagrożenia obronności, bezp. państwa, porz. publicznego, czy nie sprzeciwiają się temu względy polityki społecznej i zdrowia społ. Od cudzoziemca wymaga się także wykazania jego więzi z RP, np: polskie pochodzenie, związek małżeński z obywatelem P, zezwolenie na pobyt, wykonywanie w RP dział.gosp. w zezwoleniu miga być tez wskazane specjalne warunki. ! -nabyciem nieruchomości jest w sutawie: nabycie prawa własności lub prawa UW. Przepisów nie stosuje siię do przekształcenia spółki handlowej, nabycia nier.w drodze dziedziczenia, zapisu 5

windykacyjnego przez osoby upr.do dziedziczenia ustawowego. W związku z przystąpieniem Polski do UE wyłączono potrzebne uzyskania zezwolenia na nabycie nieruchomości przez cudzoziemców będących obywatelami lub p-cami państw-stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, a także Konfederacji Szwajcarskiej, z zastrzeżeniem tzw. Okresów przejśiowtcg dot.nier.rolnych i leśnych oraz drugiego domu. • Ochrona majatku p-stw państwowych: przepisy o sprzedaży przez te p-stwa składników rzeczowego majątku trwałego. Ograniczenia polegają na obowiązku przeprowadzenia publicznego przetargu wg określonych zasad, w tym dot.ceny. • Szczególne rozwiązania reglamentujące sprzedaż stosuje się w warunkach nierównoważonego rynku (przewaga popytu nad podażą). • Stosowne ramy konkurencji zakreśla ZNKU- zapobiegająca nieuczciwej konkurencji (np. Utrudnianie innym p-com dostępu do rynku, przez p.sprzed aż towarów poniżej kosztów ich wytworzenia/zakupu). Jest zakaz przyznawania przy sprzedaży towarów nieodpłatnej premii w postaci towarów odmiennych niż przedmiot sprzedaży (wyj: próbki, niewielka wartość). Nieuczciwa jest też sprzedaz lawinowa- obiecane korzyści mat.za nakłonienie innych osób do nabycia towarów. Zabrania się nieuczciwej reklamy (wprow. w bład, odwołującej się do lęku it.) ! -ustawa o Przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (dot.praktyk w relacjach przedsiębiorców z konsumentami).

IV. Obowiązki sprzedawcy • W razie sprzedaży rzeczy- wydanie jej kupującemu ; przepisy dot .wydania rzeczy stosuję się też do innych dóbr, a także do udostępnienia korzystania z objętych przez nie praw (art.555). ! -rzecz musi być oznaczona w umowie sprzedaży, a sprzedawca- wydac rzecz zgodnie z treścią umowy ! -kupujący może zastrzec, że dopiero po zawarciu umowy określi bliżej cechy rezczy kupionej (np.kształt, kolor, inne). Konsekwencje zwłoki kupującego w dokonaniu specyfikacji określa art. 549 KC.! Art. 549. Jeżeli kupujący zastrzegł sobie oznaczenie kształtu, wymiaru lub innych właściwości rzeczy albo terminu i miejsca wydania, a dopuszcza się zwłoki! z dokonaniem oznaczenia, sprzedawca może! 1) wykonać uprawnienia, które przysługują wierzycielowi w razie zwłoki dłużnika! ze spełnieniem świadczenia wzajemnego, albo! 2) dokonać sam oznaczenia i podać je do wiadomości kupującego wyznaczając mu! odpowiedni termin do odmiennego oznaczenia; po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu oznaczenie dokonane przez sprzedawcę staje się dla kupującego wiążące. • Termin i miejsce wydania rzeczy z reguły określa sama umowa stron. Dopuszczalne jest zastrzeżenie kupującego, że te elementy wskaże po zawarciu umowy. Wiążą się z tym te same skutki jak z nieoznaczeniem cech rzeczy. Jeśli terminy nie oznaczono: • Art. 5431. § 1. Jeżeli kupującym jest konsument, sprzedawca obowiązany jest niezwłocznie wydać rzecz kupującemu, nie później niż 30 dni od dnia zawarcia umowy, chyba że umowa stanowi inaczej.! § 2. W razie opóźnienia sprzedawcy kupujący może wyznaczyć dodatkowy termin do wydania rzeczy, a po jego bezskutecznym upływie może od umowy odstąpić. Przepisy art. 492, art. 4921 i art. 494 stosuje się. • W innych przypadkach stosuje się ogólne przepisy o wykonaniu zob.do terminu wydania (art. 455)! Art. 455. Jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości 6

zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania.! Stosuje się także, gdy strony nie określą miejsca wydania rzeczy: ! Art. 454. § 1. Jeżeli miejsce spełnienia świadczenia nie jest oznaczone ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione w miejscu, gdzie w chwili powstania zobowiązania dłużnik miał zamieszkanie lub siedzibę. Jednakże świadczenie pieniężne powinno być spełnione w miejscu zamieszkania lub w siedzibie wierzyciela w chwili spełnienia świadczenia; jeżeli wierzyciel zmienił miejsce zamieszkania lub siedzibę po powstaniu zobowiązania, ponosi spowodowaną przez tę zmianę nadwyżkę kosztów przesłania.! § 2. Jeżeli zobowiązanie ma związek z przedsiębiorstwem dłużnika lub wierzyciela, o miejscu spełnienia świadczenia rozstrzyga siedziba przedsiębiorstwa. • przep. szczególne dotyczące wydanie rzeczy przesyłanej za pośrednictwem przewoźnika. Poczytuje się w razie wątpliwości, że wydanie nastąpiło z chwilą powierzenia rzeczy sprzedanej przewoźnikowi trudniącemu się przewozem rzeczy danego rodz. Art. 544. § 1. Jeżeli rzecz sprzedana ma być przesłana przez sprzedawcę do miejsca, które nie jest miejscem spełnienia świadczenia, poczytuje się w razie wątpliwości, że wydanie zostało dokonane z chwilą, gdy w celu dostarczenia rzeczy na miejsce przeznaczenia sprzedawca powierzył ją przewoźnikowi trudniącemu się przewozem rzeczy tego rodzaju. § 2. Jednakże kupujący obowiązany jest zapłacić cenę dopiero po nadejściu rzeczy na miejsce przeznaczenia i po umożliwieniu mu zbadania rzeczy. ! Art. 545. § 1. Sposób wydania i odebrania rzeczy sprzedanej powinien zapewnić jej całość i nienaruszalność; w szczególności sposób opakowania i przewozu powinien odpowiadać właściwościom rzeczy. —> z wydaniem rzeczy wią...