Kandyd Woltera PDF

Preview

Summary

Notatki na temat powiastki filozoficznej Woltera pt. "Kandyd"....

Description

Kandyd Woltera - notatka 1. Powiastka filozoficzna. Powiastka filozoficzna – narracyjny utwór prozatorski, ilustrujący i propagujący wybraną ideę światopoglądową lub moralną. Powstała w okresie oświecenia, np. Kandyd Woltera, Kubuś Fatalista i jego pan Diderota. Geneza powiastki wiąże się z panującym wówczas absolutyzmem, który uniemożliwiał otwartą krytykę i rzetelną dyskusję. Sensacyjna fabuła i baśniowe wątki umożliwiały pośrednią krytykę, a co za tym idzie chroniły autorów przed konsekwencjami głoszonych poglądów. Ostrze krytyki w powiastkach zwrócone było przeciw przesądom i zabobonom religijnym, instytucji Kościoła, monarchii absolutnej oraz zastanej filozofii. Pełne były refleksji nad naturą człowieka i mechanizmami stosunków społecznych. Problemy te Wolter poruszał nie tylko w powiastkach, ale w całej swej twórczości, ich całokształt określa się mianem „wolterianizmu”. Zgodnie z założeniami tego nowo powstałego gatunku „Kandyd” popularyzuje filozofię oświeceniową. Fabuła stanowi jedynie pretekst do przekazania istotnych treści filozoficznych. Z tego też powodu fabuła jest niezwykle prosta. Główny bohater – Kandyd to reprezentant myśli oświeceniowej, który co chwila popada w konflikt z rzeczywistością, w której żyje. Romans z córką barona - Kunegundą staje się przyczyną jego wygnania. Rozpoczyna się wówczas okres podróży, który obfituje w obserwacje, refleksje oraz dyskusje natury filozoficznej. Ostatecznie Kandyd powrócił do swej ukochanej, stworzył własny świat i ograniczył się do „uprawy własnego ogródka”. Główny bohater dojrzewa wraz ze zdobywanymi doświadczeniami, a te są antytezą, a nawet kompromitacją optymistycznej filozofii Leibniza. Reprezentantem jej jest Pangloss. 2. Streszczenie Tytułowy bohater, Kandyd, który na początku powiastki żyje w cieplarnianych warunkach („raju ziemskim”) na zamku w Westfalii i jest karmiony przez swojego preceptora Panglossa leibnizowską filozofią optymizmu, na skutek nieszczęśliwego zbiegu okoliczności zostaje wygnany z tego raju i, tułając się po różnych krajach i kontynentach, przeżywa nieprawdopodobne przygody, które nieustannie wystawiają na szwank jego wiarę w dobroć świata. Na końcu powiastki Voltaire odrzuca twierdzenie Leibniza, jakoby ludzie żyli na „najlepszym z możliwych światów” i ustami Kandyda stawia tezę, że „trzeba uprawiać nasz ogródek”. Kandyd jest napisany stylem ironicznym i sarkastycznym, cechuje się szybką narracją, pełną fantastycznych wydarzeń i nagłych zwrotów akcji. W warstwie treściowej Kandyd wykazuje cechy tak zwanej „powieści rozwojowej” (Bildungsroman) i powieści łotrzykowskiej, będąc jednocześnie parodią powieści przygodowych i romansów swojej epoki. Akcja Kandyda jest częściowo oparta na faktach historycznych, nawiązując np. do wydarzeń wojny siedmioletniej i trzęsienia ziemi w Lizbonie w 1755 r. W Kandydzie znajduje swoje odzwierciedlenie wiele problemów filozoficznych, na które zarówno w XVIII wieku jak i obecnie próbują znaleźć odpowiedź filozofowie – przede wszystkim problem zła. Przybierając postać alegorii, Kandyd jest satyrą na sposób rozpatrywania tych kwestii filozoficznych przez filozofów jak i samych filozofów (przede wszystkim koncentrując się tu na filozofii leibnizowskiej), ale też inne podmioty społeczeństwa oświeceniowego – kler, teologów, rządy i armie. 3. Filozofia Leibniza Dla tego myśliciela istniała nieskończona ilość substancji, które zwal „monadami”, czyli zamkniętymi kosmosami „bez okien”. Każda monada – zdaniem Leibniza – myślała, nawet kamień, ale to myślenie było tak małe, że nie było go widać. Substancje działają celowo, tylko zjawiska (przejawy monad) podlegają prawom mechanicznym. Monady są zharmonizowane, a harmonia jest „wprzód ustanowiona” i dlatego świat podlega raz na zawsze ustalonemu porządkowi. Zgodnie z powiedzeniem Leibniza, monady są jakby zegarami, które na początku ustawił Wielki Zegarmistrz (Bóg), są możliwe jeszcze inne światy, ale nie były by one już tak doskonałe i harmonijne. Bóg jest jedyną ich przyczyną, stworzył je jako „zwierciadło samego siebie”, dlatego są najdoskonalsze z możliwych. Obraz świata będący harmonijnym królestwem bożym, nie neguje istnienia zła, te podobnie jak wszelki występek podlega karze, zresztą zawsze bilans ostatecznych rachunków dobra i zła wypada na korzyść dobra.

1

Kandyd Woltera - notatka

Takie naiwne, zdaniem Woltera, widzenie świata zasługiwało na krytykę, gdyż świat najdoskonalszy z możliwych nie mógł być pełen zdarzeń tak dramatycznych jak trzęsienie ziemi w Lizbonie w 1755 roku. Postać Panglossa nie pozostawia wątpliwości co do intencji pisarza. Przedstawia on człowieka, który ciągle podlega straszliwym zrządzeniom losu (Panglossa wieszano, chłostano, zmuszano do pracy na galerach), a mimo to nigdy nie traci dobrego humoru, a nawet więcej – głosi konsekwentnie, że wszystko jest najlepsze. Dla Woltera to mit, który trzeba obalić. Wolter definitywnie odrzuca naiwny obraz rzeczywistości, odrzuca teodyceę i wiarę w rozumność przyrody. Postępowanie zgodnie z nią miało zapewnić szczęście. Świat nie tylko nie jest najlepszy, ale wręcz jest najgorszy. Szczęście, do którego dąży się przez całe życie, jest jedynie fikcją. 4. Podsumowanie 

Kandyd należy do szeregu bohaterów dojrzewających, poszukujących życiowych prawd.



Kandyd jest polemiką Woltera ze współczesnymi filozofami i ich teoriami: z optymizmem Leibniza i z poglądami Jeana Jacques’a Rousseau. Wolter wyśmiewał bowiem głoszoną przez Rousseau prostotę stanu naturalnego. Utwór nie podobał się wielu myślicielom i dostojnikom kościelnym – w roku wydania został spalony przez genewskiego kata.

5. Najważniejsze elementy filozofii Woltera (wolterianizmu):  krytycyzm – odrzucenie wszelkich autorytetów, występowanie przeciw Kościołowi, despotyzmowi, krytyka arystokracji,  tolerancja– każdy ma prawo do swoich wyznań i poglądów,  równość – wszyscy ludzie są równi wobec prawa,  deizm– Bóg istnieje, jest podstawą praw moralnych, ale nie wtrąca się w sprawy świata,  monarchia oświecona – jako najlepszy ustrój,  antyklerykalizm – Kościół uważa za zbędną instytucję,  sapere aude! – odważ się posługiwać rozumem (hasło Horacego okrzyknięte przez Kanta hasłem epoki). 6. Wolter Syn paryskiego urzędnika naprawdę nazywał się François Marie Arouet. Przybrał pseudonim Wolter, zresztą utrzymywał, iż jest nieprawym synem pewnego księdza – czy to dla uatrakcyjnienia swej biografii, czy też dla wyjaśnienia patronatu, który nad edukacją młodzieńca sprawował ów duchowny. Wolter był człowiekiem błyskotliwym i inteligentnym, o niezależnych poglądach, których zażarcie bronił. Najprawdopodobniej nie był lubiany – skoro potrafił docinać, a nawet ostro krytykować dokonania swoich kolegów. Sam miał podobno powiedzieć, że twórca, z którym on – Wolter – się nie spierał, nie stworzył zapewne nic godnego uwagi. Wolter był więźniem Bastylii (za przekonania), był też faworytem monarchów: przyjacielem pruskiego Fryderyka Wielkiego czy Ludwika XV. Był autorytetem doby oświecenia, ważną postacią, od jego nazwiska wywiedziono nawet termin wolterianizm. Zmarł w roku 1778, w tym samym, co Rousseau, z którym podobno się nie lubili.

2...