Kości, Osie, Płaszczyzny PDF

Preview

Summary

Kości osie i płaszczyzny...

Description

Ze względu na sposoby prowadzonych obserwacji można wyróżnić: o anatomię makroskopową ‒ zajmującą się opisywaniem struktur i narządów ciała widocznych gołym okiem, o ‒ zajmującą się mikroskopową budową ciała człowieka, w obrębie której wyróżniamy. Ze względu na formę prezentacji budowy ciała człowieka wyróżnia się: o anatomię opisową (systemową) ‒ przedstawiającą budowę człowieka według poszczególnych układów, o anatomię topograficzną ‒ prezentującą powiązania między narządami w odniesieniu do części i okolic ciała, o ą ‒ przedstawiającą budowę ciała człowieka z funkcjonalnego punktu widzenia. Ponadto anatomię można podzielić na: o anatomię kliniczną (opisującą wzajemne powiązania topograficzne i funkcjonalne narządów, warunkujące występowanie najczęstszych chorób człowieka oraz ich objawów), o (opisującą budowę ciała człowieka z wykorzystaniem technik obrazowych, takich jak tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny czy promieniowania rentgena), o plastyczną (opisującą kształt ciała oraz proporcje pomiędzy poszczególnymi strukturami anatomicznymi), o anatomię prawidłową, opisującą prawidłową budowę człowieka, o a ą, która zajmuje się badaniem budowy narządów zmienionych wskutek choroby lub wykazujących wady rozwojowe.

OSIE CIAŁA Wyróżnia się 3 podstawowe osie ciała, które przecinają się pod kątem prostym: o s) – oś pionowa zwana również długą jest najdłuższą ze wszystkich osi, przebiegająca z góry na dół wyznaczając kierunek górny oraz dolny (directo superior et inferior) w stosunku do tułowia. W stosunku do kończyn określenie kierunek górny odpowiada pojęciu bliższy (proximalis), natomiast dolny określany jest jako dalszy (distalis). o pozioma/poprzeczna (axes transversales) – biegnąca prostopadle do osi pionowej, przebiega z jednej strony ciała na drugą, czyli z prawej na lewą. Wyznacza kierunek przyśrodkowy (directio medialis) oraz kierunek boczny (directio lateralis). o s

s) – przebiegająca prostopadle do osi pionowej i poziomej. Biegnie od przodu do tyłu (od strony brzusznej do grzbietowej). Wyznacza kierunek przedni lub brzuszny i kierunek tylny lub grzbietowy.

PŁASZCZYZNY CIAŁA Przecinają się pod kątem prostym i dzielą ciało człowieka w różnych kierunkach. Wyróżnia się następujące płaszczyzny: o S ) – wyznaczona przez oś strzałkową i pionową. Dzieli ludzkie ciało na 2 połowy: prawą oraz lewą. o Czołowa / płaszczyzna szwu wieńcowego (planum frontale) – wyznaczona przez oś poprzeczną i pionową. Dzielą ludzkie ciało na część przednią i tylną. o ) – określona przez oś poprzeczną i strzałkową. Dzielą ludzkie ciało na część górną i dolną. o – płaszczyzna o przebiegu innym niż wyżej opisane.

Anatomia systematyczna Opisuje narządy i układy narządów, w organizmie człowieka wyróżnia się następujące układy narządów:

1.

) jest zbudowany z kości, stawów i wiązadeł stawowych, które stanowią bierny układ ruchu. Ponad to stanowi osłonę i podporę dla części miękkich ciała.

2. Układ mięśniowy (systema musculorum) – za pośrednictwem mięśni, z których jest zbudowany stanowi czynny aparat ruchu. Mięśnie które kurcząc się powodują ruchy kośćca.

3.

m) jest zbudowany z przewodu pokarmowego (jama ustna, gardło, przełyk żołądek, jelita) i towarzyszących mu gruczołów zewnątrzwydzielniczych (wątroba, trzustka) oraz innych narządów jak zęby czy język. Główną funkcją układu trawiennego jest przerabianie pobranego pożywienia na substancje, które są niezbędne do przemiany materii.

4. Układ oddechowy (systema respiratorium) – zbudowany jest z dróg oddechowych (jama ustna, gardło, krtań, tchawica, oskrzela) oraz z

właściwego narządu oddechowego, którym są płuca. Jego funkcja polega na doprowadzaniu tlenu do krwi i usuwaniu dwutlenku węgla, który stanowi zbędny produkt przemiany materii w organizmie.

5.

– jest to układ składający się zarówno z narządów moczowych jak i płciowych. Wynika to z faktu wspólnego pochodzenia oraz wspólnych części. Pomimo różnorodności czynnościowej układ ten traktowany jest jako jeden. Funkcją narządu moczowego (nerki, drogi moczowe) jest utrzymywanie płynów ustrojowych w stałym składzie, czego fizjologicznym aspektem jest usuwanie z ustroju produktów przemiany materii. Narządy płciowe (gruczoły płciowe i ich drogi odprowadzające) wytwarzając komórki płciowe żeńskie (jaja) i męskie (plemniki) służą do zachowania gatunku. Narządy płciowe są jedynym układem, który służy temu celowi, wszystkie inne narządy organizmu człowieka maja zadanie zachowania życia osobniczego.

6. U

m) – w skłąd tegu układu wchodzą gruczoły wydzielania wewnętrznego (szyszynka, przysadka mózgowa, tarczyca, przytarczyce, nadnercza, jajniki, jądra, wyspy Langerhansa trzustki oraz nerki, przewód pokarmowy), które hormony oddają bezpośrednio do krwi i chłonki. Z tego też powodu gruczoły te łączymy w jeden układ, choć różnią się między sobą budową i czynnością. Obok układu nerwowego jest jednym z układów sterujących organizmem. Poprzez wydzielanie hormonów wywierają głęboki wpływ na funkcjonowanie ustroju, które jest ściśle skoordynowana, integrując czynność różnych narządów i tkanek.

7. U

) – w skład tego układu wchodzi układ krwionośny (serce i naczynia krwionośne : tętnice, żyły, naczynia włosowate) i układ chłonny (śledziona i naczynia chłonne). Zadaniem układu krwionośnego jest rozprowadzanie krwi zawierającej składniki odżywcze i tlen po całym ustroju. Krew odprowadza również z tych narządów produkty przemiany materii. Układ chłonny drenuje soki międzytkankowe i odprowadza niektóre składniki odżywce z układu pokarmowego do krwi, ma także znaczenie w mechanizmach odporności organizmu.

.

– zbudowany z układu nerwowego ośrodkowego (systema nervosum centrale), w którym można wyróżnić mózgowie i rdzeń kręgowy oraz układu nerwowego obwodowego (systema nervosum periphericum), do którego zalicza się nerwy czaszkowe, nerwy rdzeniowe i ich zwoje. Układ nerwowy dzieli się na układ somatyczny, który odbiera bodźce ze świata zewnętrznego i reguluje stosunek ustroju do otoczenia zewnętrznego oraz na układ autonomiczny (wegetatywny), który reguluje głównie czynność narządów wewnętrznych. W skład układu autonomicznego (systema nervosum autonomicum) wchodzi pień współczulny (truncus sympathicus) oraz nerwy obwodowe i ich zwoje, a poza tym komórki i włókna wegetatywne. Układ autonomiczny dzielimy na część współczulną (pars sympathica) i część przywspółczulną (pars parasympathica), które zwykle maja przeciwstawne działanie.

9. N

) i powłoka wspólna (integumentum communae). Funkcją narządów zmysłu jest odbieranie wrażeń i bodźców ze świata zewnętrznego, które drogą nerwów dochodzą do mózgu i zostają w nim uświadomione. Z obrazów tych wytwarza się nasz świat pojęciowy. Do narządów zmysłów zalicza się: narząd wzroku (oko), narząd przedsionkowo-ślimakowy – słuchu i równowagi (ucho), narząd powonienia (nos), narząd smaku (język) oraz narządy czucia dotyku rozmieszczone w skórze (eksteroreceptory), a także proprioreceptory rozmieszczone w mięśniach i stawach, narządach wewnętrznych – przekazujące bodźce dotyczące stanu i położenia narządów wewnętrznych.

UKŁAD SZKIELETOWY-KOŚCI KOŚĆ Jest podstawowym elementem budowy układu szkieletowego. Kość jest rodzajem tkanki łącznej i stanowi tkankę podporową, w składzie której wyróżnia się część organiczną (m.in. włókien kolagenu, komórek) ą (związków wapnia, magnezu i fosforu).

d

ę, ia

a. Tkankę kostną cechuje wysoki stopień twardości, ponieważ zawiera ona 60-70% składników mineralnych. Kości pokryte są okostną, natomiast powierzchnie kości, które przylegają do siebie w okolicy stawu pokryte są chrząstka stawową. C i . Tkanka kostna zbita od gąbczastej różni się zwartym układem swoich blaszek kostnych. Miejsce nieregularnych jam szpikowych zajmują liczne kanały, którymi biegną naczynia krwionośne kości. Następnie naczynia te wchodzą do kości z unaczynionej błony okostnej poprzecznymi kanałami wnikającymi. Dalej, rozgałęziając się, wchodzą do podłużnych kanałów osteonu. Blaszki kostne istoty gąbczastej, łącząc się ściśle ze sobą, tworzą grube beleczki, płytki i różnokształtne bryły. Te z kolei wiążą się w sieci o strukturze uwarunkowanej działaniem sił mechanicznych, którym w ustroju podlega kość. Trzy elementy kości W skład każdej kości wchodzą trzy elementy: o okostna – to tkanka łączna włóknista zbita, która pokrywa całą kość z wyjątkiem powierzchni stawowych. Ma ona za zadanie ochraniać kość z zewnątrz, regenerować ją po złamaniach i odżywiać, dzięki silnemu unaczynieniu. Podczas okresu wzrastania, a także po złamaniach, komórki kościotwórcze, które znajdują się w okostnej wytwarzają tkankę kostną. Okostna . o – stanowi a. W zarodku pojawia się pod koniec drugiego miesiąca życia płodowego. Elementem strukturalnym tej tkanki jest blaszka kostna zbudowana z istoty międzykomórkowej, w skład której wchodzą cienkie pęczki włókien klejodajnych spojonych istotą podstawową. W istocie międzykomórkowej rozmieszczone są owalne, spłaszczone komórki kostne – osteocyty. Mieszczą się one w jamkach kostnych. o y – to miękka, bardzo dobrze ukrwiona tkanka o gąbczastej budowie. Znajduje się we wnętrzu jam szpikowych kości długich, małych jamkach w okolicy istoty gąbczastej kości. W : – z e i czerwony – jest to miejsce powstawania erytrocytów, trombocytów i leukocytów. W w kościach czaszki, kręgach, żebrach, mostku, łopatkach, kościach miednicy, a także w nasadach kości długich. Kość dzieli się na: o k - charakteryzuje się zbitą budową i tworzy zewnętrzną warstwę kości o kość gąbczastą – charakteryzuje się belkowatą budową i jest zbudowana z cienkich beleczek lub igiełek kostnych, zlokalizowana jest w nasadzie kości długich Elementy strukturalne kości Typowa kość długa składa się z następujących elementów strukturalnych: o o – dwa powiększone końce kości pokryte chrząstką stawową o p – element kości leżący między nasadą kości a trzonem, stożkowaty obszar kości, w którym zachodzi aktywny

wzrost kości o

– zlokalizowana centralnie w trzonie kości wielu kości długich, zawiera komórki pnia, które odpowiedzialne są za wytwarzanie krwinek

o o

o o o o o o o

Układ szkielektowy Szkielet człowieka dzieli się na dwie opisowe części: szkielet osiowy (obejmuje 80 kości) i (kosteczki słuchowe i kość gnykowa) – 29 kości k – 25 kości – 26 kości n (obejmuje 134 kości) o (obojczyk i łopatka) – 4 kości k – 64 kości e (kości miedniczne) – 2 kości – 64 kości Chociaż uważa się że szkielet człowieka składa się ze 214 kości a.

Układ szkieletowy i kości pełnią kilka funkcji w organizmie: podpora ciała o ochrona tkanek i narządów u o magazynowanie wapnia

Rodzaje połączeń kości Połączenia kości – u człowieka można wyróżnić trzy rodzaje połączeń kości: o – połączenie kości za pomocą tkanki łącznej włóknistej, przykładem takiego połączenia mogą być szwy między niektórymi kośćmi czaszki lub włókniste połączenia między niektórymi kośćmi długimi o c – połączenie kości za pomocą chrząstki lub chrząstki i tkanki włóknistej. W przypadku tych połączeń wyróżnić można połączenia pierwotne – w nasadzie kości rosnącej i wtórne – krążki międzykręgowe między sąsiednimi kręgami kręgosłupa o y) – połączenie za pomocą jamy stawowej, która wypełniona jest płynem maziowym i otoczona torebka oraz chrząstkami stawowymi pokrywającymi przeciwstawne powierzchnie kości tworzących staw.

Stawy Stawy charakteryzują się możliwością wykonywania znaczących ruchów i można je podzielić ze względu na kształt i rodzaj ruchów (jednoosiowe, dwuosiowe, wieloosiowe). Istnieje 6 rodzajów stawów: o zawiasowy – jest to staw jednoosiowy, w którym zachodzi ruch zginania i prostowania, przykładem może być y o obrotowy – jest to staw jednoosiowy, w którym zachodzi ruch obracania, przykładem może być połączenie miedzy kręgiem s o siodełkowy – staw dwuosiowy, w którym zachodzi ruch zginania i prostowania, odwodzenia, przywodzenia oraz obwodzenia, przykładem może być a, który znajduje się u podstawy kciuka o elipsoidalny / kłykciowy – jest to staw dwuosiowy w którym zachodzi ruch zginania i prostowania, odwodzenia, przywodzenia oraz obwodzenia, przykładem jest staw promieniowo – nadgarstkowy – staw umożliwiający tylko prosty ruch ślizgowy, przykładem takiego połączenia jest s między obojczykiem a łopatką – jest to staw wieloosiowy, w którym zachodzą ruchy zginania, prostowania, odwodzenia, przywodzenia, obrotu do wewnątrz, obrotu do zewnątrz, przykładem takiego połączenia jest Wewnątrz jamy stawowej znajduje się mała ilość mazi stawowej, która zwilża staw. Między stawem a ścięgnami znajdują się włókniste woreczki, wysłane błoną maziową i zawierającą niewielką ilość mazi stawowej, które nazywane są kaletkami. Pełnia funkcje amortyzująca ścięgna, które ślizgają się po powierzchni kości i odgrywają rolę łożyska kulowego zmniejszającego tarcie. W organizmie człowieka można zlokalizować ponad 150 kaletek.

CZASZKA Dzieli się na mózgoczaszkę pokrytą sklepieniem, które buduje 8 kości oraz twarzoczaszkę, która buduje 14 kości. Łącznie 22 kości bez kosteczek ucha środkowego. Oczodoły, które leżą między sklepieniem a twarzoczaszka są zbudowane z 7 różnych kości. Kości mózgoczaszki połączone są nieruchomym rodzajem połączeń włóknistych, tak zwanymi szwami: łuskowy o wieńcowy klinowo – ciemieniowy o węgłowy klinowo – łuskowy o strzałkowy ciemieniowo – łuskowy potyliczno – sutkowy

Mózgoczaszka Składa się z następujących kości: o kość czołowa (Frontal bone)– jest nieparzystą kością, która tworzy przednią część sklepienia czaszki, które składa się z 4

o o

o

o

o

części: łuski czołowej – odpowiada części czołowej, we wnętrzu łuski znajdują się upowietrznione zatoki czołowe, dwóch symetrycznych części oczodołowych – tworzą sklepienie oczodołów, parzystej części nosowej – leży między częścią oczodołową a jamą nosa. kość ciemieniowa (Parietal bone)– są to parzyste kości, która lecząc się ze sobą tworzą sklepienie i ściany boczne czaszki. Są kośćmi płaskimi wysklepionymi na zewnątrz guzem ciemieniowym. kość klinowa (Sphenoidal bone)– jest nieparzystą kością, która leży pośrodku podstawy czaszki. Zbudowana z nieparzystego trzonu i sześciu wyrostków: dwóch skrzydeł większych, dwóch skrzydeł mniejszych i dwóch wyrostków skrzydlatych. Wewnątrz trzonu kości klinowej znajdują się zatoki klinowe, nasada skrzydła mniejszego jest przebita kanałem wzrokowym, a pomiędzy skrzydłami większymi a mniejszymi znajduje się szczelina oczodołowa górna. Skrzydło większe jest przebite trzema otworami: okrągłym, owalnym i kolcowym. Kość klinowa razem z kością potyliczną poprzez połączenie chrząstkozrostem klinowo – potylicznym tworzą kość podstawną. kość skroniowa (Temporal bone)– są to parzyste kości, położone między kością potyliczną a kością klinową. Pełni istotna rolę, gdyż zawiera narządy zmysłu – błędnik z jego nabłonkami zmysłowymi odbierającymi bodźce dźwiękowe oraz bodźce dotyczące równowagi ciała. Wyróżnia się trzy części kości skroniowej: łuskową tworzącą ścianę boczną czaszki, bębenkową tworzącą większą część przewodu słuchowego, skalistą posiadającą kształt trójściennego ostrosłupa – piramidy wchodzącej w skład podstawy czaszki. Wewnątrz piramidy znajduje się jama bębenkowa zawierająca kosteczki słuchowe. Jest przebita wieloma kanałami dla naczyń i nerwów i charakteryzuje się daleko posuniętą pneumatyzacją. Przez piramidę przebiega kanał tętnicy szyjnej i kanał nerwu twarzowego. Kość skroniowa dźwiga panewkę stawu skroniowo – żuchwowego, a łuk jarzmowy łączy ją z częścią twarzową czaszki. Dzięki swym wyrostkom rylcowatym dźwiga trzewa szyi. kość potyliczna (Occipital bone)– jest nieparzystą kością, która ogranicza czaszkę od strony tylno – dolnej. Na jej powierzchni wyróżnia się 4 części: nieparzystą część podstawną i łuskę potyliczną oraz parzyste części boczne. U noworodków części te są oddzielone. Części kości potylicznej grupują się dokoła otworu wielkiego, który łączy jamę czaski z kanałem kręgowym, w taki sposób, że część podstawna położona jest do przodu, łuska ku tyłowi i górze, a część boczna położona jest bocznie do niego. Cześć boczna dodatkowo ku dołowi tworzy uwypuklenia, tak zwany kłykieć potyliczny, który współtworzy staw szczytowo – potyliczny. Kłykieć potyliczny jest przebity kanałem nerwu podjęzykowego. kość sitowa (Ethmoidal bone)– jest nieparzystą kością, składająca się z blaszki sitowej tworzącej odcinek podstawy czaszki , blaszki pionowej tworzącej część przegrody nosa, oraz dwóch części bocznych – błędników wypełnionych komórkami powietrznymi.

Twarzoczaszka składa się z następujących kości: o Szczękę (Maxilla) – jest to parzysta kość, która bierze udział w ograniczeniu jamy ustnej, jamy nosowej oraz oczodołu. Składa się z trzonu i 4 wyrostków: jarzmowego, czołowego, zębodołowego i podniebiennego. Wewnątrz trzonu znajdują się zatoki szczękowe. o Kość podniebienna (Palatine bone) – jest to parzysta kość, która bierze udział w tworzeniu jamy nosowej, jamy ustnej, oczodołu oraz dołu skrzydłowo – podniebiennego o podskroniowego. Składa się z dwóch blaszek: poziomej i pionowej oraz trzech wyrostków: piramidowego, oczodołowego i klinowego przedzielonych wcięciem klinowo – podniebiennym. o Kość jarzmowa (Zygomatic bone) – jest parzystą kością, która ogranicza oczodół, dół skroniowy, dół podskroniowy i wyniosłość policzkowa. Składa się z trzonu i dwóch wyrostków: skroniowego i czołowego. o Kość gnykowa (Hyoid bone) – jest kością nieparzystą, podkowiasto zagięta, która nie posiada połączenia z innymi kośćmi. Składa się z trzonu i parzystych rogów większych i rogów mniejszych. Jest miejscem przyczepu mięśni nadgnykowych, podgnykowych oraz mięśni języka. Dźwiga krtań. o Żuchwa (Mandible) – jest kością nieparzystą, największą i najsilniejszą kością twarzy i jedyną kością ruchomą. Składa się z podkowiasto wygiętego trzonu i dwóch symetrycznych gałęzi, które łączą się z trzonem w obrębie kątów żuchwy. Na szczycie gałęzi znajdują si e dwa wyrostki: kłykciowy zakończony głową żuchwy i dziobiasty, do którego przyczepia się mięsień skroniowy. Z trzonu ku gurze wyrasta łuk zębodołowy, w którego zębodołach osadzone są zęby. Kanał żuchwy rozpoczyna się otworem żuchwy zlokalizowanym na przyśrodkowej powierzchni gałęzi żuchwy i kończy otworem bródkowym. Żuchwa ku przodowi skierowana jest guzowatością bródkową. o Małżowina nosowa dolna (Inferior nasal concha) – jest parzystą kością, która w odróżnieniu do małżowiny nosowej środkowej i górnej (stanowią część kości sitowej) stanowi samodzielną kość. Zlokalizowana jest na ścianie bocznej jamy nosowej, poniżej znajduje się przewód nosowy. o Lemiesz (Vomer) – jest kością nieparzystą, współtworząca tylną część przegrody nosa. o Kość łzowa (Lacrimal bone) – jest parzystą cienką kością, leży na przyśrodkowej stronie oczodołu za wyrostkiem czołowym szczęki.

o o o o o

Stanowi oś ludzkiego ciała 5 odcinków: Odcinek szyjny (Cervical) – składa się z 7 kręgów, gdzie pierwsze dwa to kręgi szczytowy (C1) i obrotowy (C2) Odcinek piersiowy (Thoracic) – składa się z 12 kręgów, które łączą się stawowo z żebrami Odcinek lędźwiowy (Lumbar) – składa się z 5 kręgów, ogromnych, utrzymujących ciężar ciała Odcinek krzyżowy (Sacral) – składa się z 5 zrośniętych kręgów (kość krzyżowa) Odcinek guziczny (Coccyx) – składa się z 4-5 szczątkowych kręgów (kość guziczna)

o o o o

Krzywizny kręgosłupa Patrząc na kręgosłup od strony bocznej, można zauważyć kilka krzywizn: Krzywizna szyjna (Cervical lordosis) – lordoza szyjna, nabyta wtórnie, gdy dziecko zaczyna utrzymywać ciężar ciała Krzywizna piersiowa (Thoracic kyphosis) – kifoza piersiowa, pierwotna krzywizna występująca u płodu Krzywizna lędźwiowa (Lumbar lordosis) – lordoza lędźwiowa, nabyta wtórnie, gdy dziecko nabiera postawy wyprostowanej Krzywizna krzyżowa (Sacral hyphosis) – pierwotna krzywizna występująca u płodu

Kręg - cechy Typowy kręg ma kilka stałych cech: o Trzon kręgu (Vertebral body) – część dźwigająca ciężar, zwiększa swój rozmiar w miarę schodzenia w dół kręgosłupa o Łuk kręgu (Vertebral arch) – struktura utworzona przez podwójne nasady i płytki...