Lesnota\'s tandheelkunde PDF

Preview

Summary

Download Lesnota's tandheelkunde PDF

Description

NKO, MKA en tandheelkunde 1: tandheelkunde Wo 20/11

Begrippen Nummering -

-

1e cijfer (rood) = binomiale code, resp rechtsboven, linksboven, linksonder, rechtsonder 2e cijfer = geeft verdere lokalisatie aan Dit is FDI nomenclatuur In USA is nummering anders 32 tanden, 16 op elke tandenboog en op beide tandenbogen o 6 molaren (laatste = verstandskies) o 4 premolaren o 2 hoektanden o 4 snijtanden Melkgebit heeft 20 tanden

Tandenbogen -

Tanden staan ingeplant in alveolair bot Tandenrij wordt soms gealigneerd dmv orthodontie Spontane alignatie = tand neemt evenwichtspositie aan Tanden verschuiven continu! Bij bv facialisparalyse kunnen tanden scheefgroeien

Occlusie -

Tanden in onderkaak zijn ½ breedte van tanden in bovenkaak  bovenkaak neemt meer plaats in beslag Tanden staan niet perfect in hor vlak, convex Verstoorde occlusie: op slide 11 is er extractie gebeurd, kan tanden niet meer op elkaar zetten  hyperactiviteit in kauwspieren, hoofdpijn (vage, moeilijk te beoordelen symptomen)

Trauma -

Trapvorming in onderkaak, ecchymose in tandvlees  breuk in mandibula, occlusie is ook niet normaal

Pathologie -

Veel extracties zonder protheses Moet er iets aan deze tanden gedaan worden? JA  tanden hebben steun aan elkaar in hor en vert vlak, tand zal altijd naar buurtand op zoek gaan o Tanden kantelen naar middellijn toe o Uitgroeien naar caudaal en craniaal o Mogelijke klachten: occipitale pijn, kauwoverbelasting, hoofdpijn

Beethoogte: te laag = tanden staan niet meer op elkaar -

Gebit staat te ver naar ONDER

-

In rust zorgen kauwspieren ervoor dat onderkaak 1 mm vrij zweeft in ruimte Wanneer tandarts deze ruimte niet respecteert, pt gaat niet naar tandarts  faciale verhouding klopt niet meer: mondhoeken hangen af, neus-lippenplooi wordt meer duidelijk

Perleche = in mondhoeken blijft speeksel in stase wat candida-infecties aantrekt -

Zeer moeilijk te behandelen Tgv slijting van tanden

Beethoogte: te hoog -

Gebit staat te ver naar BOVEN Te weinig vrije ruimte van onderkaak Mentale regio is opgespannen  onverklaarbare pijn

Anatomie Tandenbogen zijn verankerd in alveolair bot, steunweefsel van gebitselementen = parodontium -

-

= gingiva, parodentaal lig, cement, alveolair bot Belangrijk voor overleven van tanden op LT Dun glazuur Overgang van kroon op wortel (cirkel)  gevoelige plaats voor tandpijn bij bv koude, warmte als glazuur niet mooi aansluit op cement o Glazuur en cement zijn inert: geen innervatie o Dentine: als hier druk op komt kan pijn ontstaan o Geel: ideale situatie Dentine: hier steunt glazuur op Cement: onderaan aan wortel Pulpa: binnen in tand

Gezond parodontium -

Transparante driehoek bovenaan = glazuur AB = alveolaire bot (1) o Vanuit hier lopen uitlopers (collagene vezels, 2) in cement en gingiva (3) CEJ = glazuur-cementgrens Groene driehoek = vrije gingiva o Gaat apicaal in tand over in alveolaire mucosa Kleine ruimte waar gingiva aangehecht zijn  hoe kleiner hoe gezonder (goede tandhygiëne), bij voedselstase gaat pocket zwellen

Pathologie Pigmenten -

Afrikaanse mensen hebben vaak donkere pigmentatie, dit is normaal pathologie: bij loodvergiftiging worden dergelijke verkleuringen gezien

Anemie -

Gingiva zijn goede indicator van anemie Gingiva zijn perfect gezond: “sinaasappelopp” = collageenvezels o Gingiva zijn hyperkeratiniseerd Tanden zijn niet zo mooi hersteld

Hypertrofie -

Tgv bepaalde medicatie: cytostatica, cyclosporines Moet door parodontoloog behandeld worden, maar zolang GM gebruikt wordt gaat dit niet weg Slide 24 is kind

Gingivitis Bloeden na tandenpoetsen kan indicatie zijn van gingivitis, hier wordt sonde ingebracht en onmiddellijk ontstaat bloeding -

Gingiva zijn ook oedemateus Tumor (zwelling) is enige kenmerk van infectie dat zich hier manifesteert  door voedselstase zwellen gingiva op waardoor probe “dieper” in groef kan Tandvleesbloeding is typisch symptoom van leukemie (heeft niets te maken met gingivitis) In gevorderde gingivitis is er wel rubor maar meest bepalende kenmerk blijft bloeding Goede mondhygiëne kan gingivitis oplossen, sommige pt willen niet poetsen omdat tandvlees makkelijk bloedt maar dit is juist averechts  REVERSIBEL

Parodontitis = wanneer gingivitis zich verderzet -

Door infectie is plaque steeds dieper gekomen, alveolair bot dat oorspronkelijk vanboven zat is volledig verdwenen Rubor, calor, dolor, tumor Met probe kan men soms zelfs tot aan wortel komen Tand is praktisch verloren want tand staat praktisch los, botafbraak vindt plaats  tand verplaatst zich, IRREVERSIBEL Typisch kenmerk: mondgeur (necrotisch), PIJN, bloeding Ook bloeding bij uitlokking door probe, poetsen, eten “uitgroeien” van tanden? NEE, bot breekt af waardoor meer kroon bloot komt te liggen

Botafbraak -

Alveolair bot is volledig opgelost Behandeling: meer kroon en zelfs wortels blootleggen zodat pt hier aan kan poetsen

Stomatitis -

Infectie van mond Pijnlijke, geïnfecteerde tong, lippen en soms ook focal infection (op afstand) bv op hand

Allergie -

Skeletprothese bevat nikkel: kan allergische reactie teweegbrengen Mucosa heeft volledig vorm van prothese aangenomen

Lichen planus -

Thv premolaar en molaar vaak hyperkeratotische randen zichtbaar (normaal) Wanneer deze randen niet kunnen weggeschraapt worden  lichen, is precancereus

Aften – herpes Men weet nog altijd niet goed waar aften vandaan komen Bijtwonde na anesthesie

Kind bijt per ongeluk op eigen lip door anesthesie Iatrogeen (tgv medische behandeling) -

Atone letsels Vragen aan pt: is dit een recente prothese? Bent u recent veel gewicht verloren?  hierdoor kan prothese rond beginnen schuiven en drukletsel geven Spoelen met isobetadine, dit zou in dagen over moeten gaan Bij geen genezing: verdacht letsel

Speeksel Zonder speeksel kan hele mond niet functioneren -

-

Tanden vallen uit want zijn in oplossing met andere elementen, zijn niet inert Tanden de- en remineraliseren zich continu mbv speeksel, kunnen ook pigment opnemen van voedsel Pt: minder speeksel zorgt voor pijn, wrijving  vaak tgv auto-immune aandoeningen, vooral vrouwen getroffen o Klassieke Sjögren kan tot dit leiden Sublinguale en submandibulaire speekselklieren gebruiken zelfde uitgangen Accessorische speekselklieren bevinden zich over hele mondopp  deze worden juist getroffen bij auto-immune aandoeningen Diagnostisch: bloedgroep kan bepaald worden via speeksel

Speeksel: rust = basale flow Vnl submandibulaire klier, dan parotis en dan accessorische en sublinguale Speeksel: actie = bv bij denken aan iets lekkers -

Vnl parotisklier, dan submandibulaire en dan accessorische en sublinguale Accessorische speekselklieren blijven constant (2% van speekselproductie), daarom is dit zo lastig bij minder productie van speeksel door deze klieren bij bv Sjögren

Speeksel: gebitsbescherming -

Buffer: neutraliseert pH-veranderingen bij voedsel o Cola = door suiker gebufferd fosforzuur dus zeer slecht voor tanden Reiniging: bepaalde vlakken worden beschermd tegen cariës Slijtage: mbv dun eiwitlaagje, mbt bruxisme De- en remineralisatie: Ca en P-zouten beschermen tegen glazuurontkalking

Speeksel: medicatie -

Antidepressiva: droge mond Bij zeer droge mond worden weke delen pijnlijk, klachten over metaalsmaak

Pathologie = tgv radiotherapie, maar deze tanden kunnen niet getrokken worden want tanden worden gecompromitteerd (radiotherapienecrose) Buffer

-

Bij een pH > 7 zal er tandsteenvorming plaatsvinden Bij pt met nierinsufficiëntie Enorme tandsteenvorming, met evt drukletsel en fibromen

Erosie -

Citrusvruchten, cola Chemisch geïnduceerd NIET tanden poetsen meteen na dit Andere vorm (slide 52): denken aan anorexia, boulimia  zure pH van maagzuur dat opgebraakt wordt tast tanden aan

ATM = articulatio temporomandibularis -

TMJ = temporo-mandibular joint Meatus acousticus ext, fossa mandibularis, tuberculum mandibulare, processus condylarys, discus articularis, m pterygoideus lat In microscopisch beeld zijn geen enkele zwarte puntjes te zien (RBC)  ATM is avasculair, bij schade is er GEEN genezing

Evolutie -

Enige aangeboren beweging is zuigbeweging (= voor-achterwaarts) , kauwbeweging NIET! Moet aangeleerd worden Wanneer melkgebit is doorgegroeid komt ATM meer tot uiting Bij oudere pt wordt kaakhoek groter

Pathologie -

Bv condylus wordt geraakt  groeicentrum wordt geraakt Alleen in jonge leeftijd kan orthodontie snel uitgevoerd worden, wanneer er groei is in processus condylaris (vert dimensie van groei) Foto: volledige faciale asymmetrie tgv trauma aan condylus Slide 56: pt met trauma, hemifaciale asymmetrie

TMJ – CMD = temporomandibulaire gewrichtsdysfunctie, verzamelnaam voor aandoeningen die verschillende componenten van kaakgewricht (musculair, anatomisch, traumatogeen…) betreft KO -

-

Dit is niet psychosomatisch, er zijn veel uitlokkende factoren!  pt ernstig nemen Orthodontie is functioneel, maar er is evolutie naar esthetisch aspect  als functioneel aspect niet voldoende in acht wordt genomen dan kunnen er later klachten ontstaan na behandeling bij orthodont Crepitaties bij gebruiken van gewricht is niet per se pathologisch, wel als dit optreedt bv na ingreep Dysfuncties = nagelbijten, bijten op lip  onevenwichtige belasting van gewricht ZB nieuw inzicht: wat doet discus articularis bij pt met dysfunctie MRI is zeer nuttig voor bekijken van discus, wel niet in 1e lijn  uitsluitingsdiagnose

Functionele stoornissen -

Pijn-dysfunctie syndroom = syndroom van Costen

-

Minstens 3 symptomen (triade): geluid, pijn, bewegingsbeperking en evt oorpijn, oorsuizen, subluxatie (mond niet meer openkrijgen)

Bewegingen -

M pterygoideus lat: trekt onderkaak naar voor = protrusie o Convexe gedeelte beweegt over convexe gedeelte van bovenste gewrichtsruimte o Discus articularis (blauw lijntje) helpt bij protrusie, deze schuift mee voor processus condylaris om stabiliteit te geven aan 2 convexe opp

Pathogenese -

Korte droge knik = discus wordt naar dorsaal geduwd bij openen van mond Verdere protrusie  caput over achterrand van discus  discus schiet naar dorsaal  click Sluiten van mond: condylus springt over achterrand  reciprocal click  disus terug naar ant subluxatie en condylus terug in fossa Bij sluiten van mond naar ventraal is er ook klik (= reciprocal click) Bij ernstige klachten is er geen klik meer maar bewegingsbeperking Timing van click: meer subluxatie  later bij openen en vroeger bij sluiten Complex van condylus, discus, bilaminaire zone is verstoord = internal derangement

Behandeling -

-

Pt hebben hypertrofische kauwspieren: musculaire relaxatie en reëducatie is ZB Stabilisatie-opbeetplaat: van toepassing als pt occlusie (beet) kwijt is o Bruxisme wordt tegengewerkt o Ontlasting van TMJ  ruimte voor discus om meer dorsaal te gaan zitten Repositie-opbeetplaat: pt bepaalde tijd in geforceerde positie van caput/discus brengen o Tijdelijke en korte behandeling o Click wordt tegengewerkt

Subluxatie en luxatie = mond niet meer kunnen sluiten -

Subluxatie? Wel of niet geluxeerd dus wat wil dit eigenlijk zeggen Subluxatie kan eigenlijk “hypermobiliteit” genoemd worden Subluxatie = pt krijgt mond niet meer toe Repositionering bij luxatie: molaren naar caudaal duwen, opgepast want pt zal op handen bijten

Bruxisme = hard bijten op eigen gebitselementen Cariës (1) = tandverval?, is een infectieus proces, onderstaande zaken zijn nodig (triade) -

-

Tanden Voeding: suikerrijk Micro-organismen: S mutans, Lactobacillus  produceren melkzuur o Koloniseren tandopp o Leven van suikerrijke voeding Is vooral een probleem geworden toen men in jaren ’40-’50 naar geraffineerde suikers is overgestapt Slide 79: beginnende cariës

-

Slide 80: wegboren van tandsteen, glazuur ziet er niet meer zelfde uit  irreversibel o Cavitaties zijn ook al zichtbaar, onderliggende dentine wordt zichtbaar Ca-hydroxi-apatietkristallen lossen op (demineralisatie) Cyclus: pH zakt onder waarde bij innemen van suikerrijke voeding (demineralisatie)  speeksel buffert reactie (remineralisatie)

Cariës: AB -

Zorgen AB voor cariës? Nee, dan zou deze al prenataal geslikt moeten worden Sommige pt hebben wel zwakke tanden of agressief speekselmileu maar nog altijd niet tgv AB Enige manier waarop men cariës tgv AB zou kunnen krijgen is door toegevoegde suiker in siroop

Cariës -

Micro-organismen migreren door pulpa naar midden Glazuur wordt doorbroken, dentine is aangetast en verkleurd, duidelijke cavitatie (gaatje) Voorkeursplaats: waar tanden tegen elkaar aan staan Slide 87: verregaand, ook zelf-reinigende opp worden aangetast (bv bij pt die zichzelf verwaarlozen)

Symptomen -

Glazuur is volledig mineraal (inert), dus geen innervatie of doorbloeding  geen symptomen, geen pijn Dentine kan aangetast worden door micro-organismen (onrechtstreeks, melkzuur)  pijnreactie bij koude, warmte, zuur/zoet en kan zeer goed gelokaliseerd worden

Pulpitis (2) = infectie van pulpa wanneer cariës zich verder ontwikkelt, voorbij glazuur en dentine -

-

Spontane pijn, uitgelokt door posturale effecten o Bij liggen stijgt BD licht  druk op zenuwvezels Straalt uit (moeilijk te lokaliseren): CN V bezenuwt alle tanden via n mandibularis en n maxillaris o Gerefereerde pijn in hoofd-halsgebied Pulpa zwelt: druk op zenuwvezels

Pulpanecrose (3) = afsterven van pulpa -

Pijn gaat weg MAAR is infectie is niet voorbij!!! Tand is nog wel druk en klopgevoelig en iets verhoogd Pt is vals opgelucht! Zwelling met doorbraak in periost is mogelijk

Abcedatie (4) -

Trauma

Lichaam probeert necrose aan te kaarten door peri-apicaal abces  tand wordt omhoog gedrukt en dit doet zeer veel pijn Abces breekt door in weke delen  volledige infectie, oedeem, pijn, perforatie van periost… koorts mogelijk o Bv bij bovenhoektand is oog dicht

-

Faciaal trauma bloedt zeer hard Bij faciaal trauma is er altijd meer mis dan men ziet Bij polytrauma is er vrijwel altijd tandtrauma aanwezig, vaak verborgen! o Bv tand in 2 gebroken

Beleid -

-

Wanneer? Tijd die verloopt tussen ongeval en behandeling kan bepalen wat er zal worden ingezet Waar? Contaminatie, tetanus etc Hoe? Mogelijke letselgebieden o Soms maken pt gebruik van trauma om vroegere letsels vergoed te krijgen, let op consistentie! Slide 97: ramus ascendens van mandibula is volledig geplitst

Beleid: KO -

-

-

Soms kunnen tandfragmenten in tandvlees dringen  altijd tanden tellen! Percussie o Dof  thv parodontaal lig o Helder  thv alveolair bot Slide 101: bloedrandje aan tand 11  zeer subtiel teken dat tand geluxeerd werd Rx is klassiek bij traumata! o OPG = orthopantomogram, alle tanden op een rijtje o Intrabuccale Rx harde en weke delen Slide 106: wortel is overlangs gespleten, dit is op zich niet zichtbaar

Decontaminatie -

Fysiologisch water Chloorhexidine

Varia -

Pijn: pijnstillers, AB bij implantaten of bloederige traumata! Maak verwijzing voor opvolging! Tandschade kan zich tot 3 jaar na trauma manifesteren

Etiologie -

Peuters en kleuters: bij letsel die inconsistent met uitleg zijn altijd denken aan kindermisbruik Ook bij ouderen letten op mishandeling Specifieke categorieën: tandbeschadiging bij vallende epileptici Worden vooral bij jongens gezien Vnl rond 8 jaar oud bij jongeren

Classificatie -

-

Harde tandweefsels en pulpa: rood puntje zichtbaar = pulpa Parodontaal lig: vreemde rode plek, dof geluid bij percussie  luxatie (slide 116) Alveolair bot o Avulsie (tand eruit): bij “vliesjes” op tand deze er NOOIT afhalen! Dit zijn resten van lig o Intrusie (tand erin): tegengestelde Gingiva en mucosa (zachte delen)

Avulsie -

Hoe is toestand van tand Is dit een melktand of definitief? Bij melk niet terug implanteren meestal TIJD BUITEN ALVEOLAIR BOT: MAX 1 UUR, reïmplantatie moet op plaats van ongeval gebeuren, anders is er ankylose o In mond bewaren o LIG ALTIJD BEWAREN

Intrusie -

Spoelen Is er wel zeker intrusie of misschien avulsie?

Besluiten -

Registratie Onmiddelijke actie Follow up is ZB!

Preventie -

-

Zuurpieken minimaliseren: beter 1 glas rond maaltijd te drinken dan meerdere slokken over hele dag Beste preventie: mechanisch verwijderen van tandplak Alle kauwvlakken poetsen Is elektrische tandenborstel beter? JA ALS men al goed poetst met mechanische tandenborstel 80% van tandpasta is ok, claims maken beloftes waar o Opgepast voor producten met ernstige abrasieve stoffen Diepe groeven zijn onbereikbaar: behandeling bestaat uit abraseren van tanden met fosforzuur (demineralisatie) plus verzegelen met cement  meest effectieve maatregel tegen cariës Mbv fluor kan glazuur geremineraliseerd worden, maar deze pillen worden niet meer gegeven o Product is lastig te concentreren o Fluor bouwt in glazuur ipv Ca  fluor-hydroxy-apatietkristallen o Nefrotoxisch

Kinderen -

1e melktand tot 2 jaar: kindertandpasta gebruiken zodat inslikken niet gevaarlijk is Vanaf 6 jaar: ideaal 3 momenten per dag 20-23 jaar: vanaf deze leeftijd wordt men gevoelig voor parodontopathieën

Poetsen -

Voor eten: bacteriën weg (triade) dus geen cariës Na eten: remineralisatie met fluor maar als men te snel poetst wordt Ca-fosfaatbuffer weggepoetst  even wachten...