Matakuliah UMUM (MKU) Bahasa Indonesia PDF

Preview

Summary

Matakuliah UMUM (MKU) Bahasa Indonesia KATA PENGANTAR Penyusun mengucapkan puji dan syukur ke hadirat Allah Swt. karena berkat hidayah- Nya jua buku ini berhasil disusun sebagaimana yang diharapkan. Sebagaimana yang telah direncanakan sebelumnya. Latar belakang penyusunan buku ini adalah belum lahi...

Description

Matakuliah UMUM (MKU) Bahasa Indonesia

KATA PENGANTAR

Penyusun mengucapkan puji dan syukur ke hadirat Allah Swt. karena berkat hidayahNya jua buku ini berhasil disusun sebagaimana yang diharapkan. Sebagaimana yang telah direncanakan sebelumnya. Latar belakang penyusunan buku ini adalah belum lahirnya buku Matakuliah Umum Bahasa Indonesia yang dapat dijadikan pegangan para dosen dalam mengampu matakuliah ini. Sulitnya para mahasiswa dalam memperoleh sumber-sumber materi belajar yang diminta oleh dosennya. Baik dalam hal melengkapi pemahaman mereka terhadap teori yang telah diberikan maupun panduan mereka dalam mengerjalan tugas/latihan yang diberikan. Melalui kesempatan ini juga penyusun mengucapkan terima kasih kepada berbagai pihak yang telah ikut mendukung terbitnya buku ini, yaitu: (1) Rektor Universitas Maritim Raja Ali Haji, Prof. Dr. Agung Dhamar Syakti, S.Pi., DEA., yang selalu memberikan motivasi kepada dosen-dosen untuk selalu menulis; (2) Ketua LP3M Universitas Maritim Raja Ali Haji, Asist. Prof. Sri Wuwanti, S.E., M.Sc. Yang telah mengalokasian dana penerbitan buku ini; (3) Ketua UMRAH Press, Bony Irawan, S.Pd., M.Pd. yang telah berusaha membantu pengurusan ISBN Buku ini; (4) Seluruh dosen dan staf PBSI FKIP UMRAH yang telah ikut membantu lahirnya buku ini.

Buku ini tentunya masih terdapat kekurangan di luar kemampuan penyusun. Oleh sebab itu kritik dan saran positif sangat diharapkan untuk kesempurnaan buku ini di masa datang. Semoga buku ini dapat memberikan manfaat kepada Bapak dan Ibu dosen pengampu Matakuliah Umum Bahasa Indonesia dalam menjalankan tugasnya, aamiin!

Tanjungpinang, 16 Oktober 2020

Penyusun

TIM MKU Bahasa Indonesia PBSI FKIP UMRAH: Suhardi, Isnaini Leo Shanty, Ahada Wahyu Sari, Legi Elfira, Asri Lolita, Indah Puji Astuti i

Matakuliah UMUM (MKU) Bahasa Indonesia

DAFTAR ISI KATA PENGANTAR ............................................................................................................... i DAFTAR ISI............................................................................................................................. ii Rencana Program Pembelajaran Matakuliah Umum Bahasa Indonesia .................................... v Bab 1 Pendahuluan .................................................................................................................. 1 1.1 Latar Belakang Penyusunan Buku ....................................................................................... 1 1.2 Tujuan Penyusunan Buku .................................................................................................... 3 1.3 Manfaat Buku....................................................................................................................... 3 1.4 Kerangka Buku .................................................................................................................... 3 Bab 2 Mengenal Dan Memahami EYD.................................................................................. 5 2.1 Penulisan Huruf Miring ................................................................................................................ 5 2.2 Penulisan Huruf Kapital ................................................................................................................ 6 2.3 Singkatan dan Akronim .............................................................................................................. 12 2.4 Penggunaan Tanda Baca Titik (.) .............................................................................................. 15 2.5 Penggunaan Tanda Baca Koma (,) ............................................................................................ 18 2.6 Penggunaan Tanda Baca Titik Koma (;)................................................................................... 22 2.7 Penggunaan Tanda Baca Titik Dua (:) ...................................................................................... 23 2.8 Penggunaan Tanda Petik Tunggal („….‟) dan Petik Ganda (“…”) ....................................... 24 2.4 Kuis ................................................................................................................................................ 26 2.5 Latihan/Tugas ............................................................................................................................... 26 2.6 Daftar Bacaan ............................................................................................................................... 26 Bab 3 Sejarah Bahasa Indonesia .......................................................................................... 27 2.1 Pendahuluan ....................................................................................................................... 27 2.2 Bahasa Melayu Sebagai Cikal Bakal Bahasa Indonesia .................................................... 28 2.3 Bahasa Indonesia Masa Penjajahan Jepang ....................................................................... 29 2.4 Kuis .................................................................................................................................... 29 2.5 Latihan/Tugas .................................................................................................................... 30 2.6 Daftar Bacaan..................................................................................................................... 30 Bab 4 Ragam, hakikat, dan Kedudukan Bahasa Indonesia .............................................. 31 3.1 Definisi Ragam Bahasa Indonesia ..................................................................................... 31 3.2 Hakikat Bahasa .................................................................................................................. 33 3.3 Kedudukan Bahasa Indonesia ............................................................................................ 33 3.4 Kuis .................................................................................................................................... 34 3.5 Latihan/Tugas .................................................................................................................... 34 3.6 Daftar Bacaan..................................................................................................................... 34

TIM MKU Bahasa Indonesia PBSI FKIP UMRAH: Suhardi, Isnaini Leo Shanty, Ahada Wahyu Sari, Legi Elfira, Asri Lolita, Indah Puji Astuti ii

Matakuliah UMUM (MKU) Bahasa Indonesia

Bab 5 Diksi/Pilihan Kata ....................................................................................................... 33 5.1 Definisi Diksi .................................................................................................................... 33 5.2 Fungsi Diksi ....................................................................................................................... 36 5.3 Pemakaian Diksi ................................................................................................................ 37 5.4 Kuis .................................................................................................................................... 46 5.5 Latihan/Tugas .................................................................................................................... 49 5.6 Daftar Bacaan..................................................................................................................... 49 Bab 6 Menata Kalimat........................................................................................................... 51 6.1 Definisi Menata Kalimat .................................................................................................... 51 6.2 Seni Memilih dan Menggunakan Kata .............................................................................. 52 6.3 Seni Memilih dan Menggunakan EYD .............................................................................. 54 6.4 Seni Menempatkan Kata dalam Kalimat ........................................................................... 59 6.3 Kuis .................................................................................................................................... 60 6.4 Latihan/Tugas .................................................................................................................... 60 6.5 Daftar Bacaan..................................................................................................................... 61 Bab 7 Menyusun Kalimat Efektif ......................................................................................... 62 7.1 Definisi Kalimat Efektif ..................................................................................................... 62 7.2 Ciri-Ciri kalimat Efektif ..................................................................................................... 62 7.3 Faktor Penyebab Ketidakefektifan ..................................................................................... 67 7.4 Kuis .................................................................................................................................... 70 7.5 Latihan/Tugas .................................................................................................................... 71 7.6 Daftar Bacaan..................................................................................................................... 72 Bab 8 Menata Paragraf ......................................................................................................... 73 8.1 Definisi Paragraf ................................................................................................................ 73 8.2 Kalimat Topik dan Kalimat Penjelas ................................................................................. 73 8.3 Kohesi dan Koherensi ........................................................................................................ 74 8.4 Kuis .................................................................................................................................... 76 8.5 Latihan/Tugas .................................................................................................................... 77 8.6 Daftar Bacaan..................................................................................................................... 78 Bab 9 Menyusun Kutipan ..................................................................................................... 79 9.1 Definisi Kutipan ................................................................................................................. 79 9.2 Jenis Kutipan...................................................................................................................... 79 9.3 Kuis .................................................................................................................................... 81 9.4 Latihan/Tugas .................................................................................................................... 81 9.5 Daftar Bacaan..................................................................................................................... 82

TIM MKU Bahasa Indonesia PBSI FKIP UMRAH: Suhardi, Isnaini Leo Shanty, Ahada Wahyu Sari, Legi Elfira, Asri Lolita, Indah Puji Astuti iii

Matakuliah UMUM (MKU) Bahasa Indonesia

Bab 10 Menulis Daftar Pustaka ............................................................................................ 83 10.1 Definisi Daftar Pustaka .................................................................................................... 83 10.2 Teknik Menyusun Daftar Pustaka .................................................................................... 83 10.3 Kuis .................................................................................................................................. 86 10.4 Latihan/Tugas .................................................................................................................. 86 10.5 Daftar Bacaan................................................................................................................... 86 Bab 11 Menyusun Surat Dinas ............................................................................................. 87 11.1 Definisi Surat Dinas ......................................................................................................... 87 11.2 Jenis Surat Dinas .............................................................................................................. 87 11.3 Fungsi Surat Dinas ........................................................................................................... 89 11.4 Bagian-Bagian Surat Dinas ............................................................................................. 90 11.5 Penggunaan Bahasa Indonesia dalam Surat Dinas ......................................................... 92 11.4 Kuis .................................................................................................................................. 98 11.5 Latihan/Tugas .................................................................................................................. 99 11.6 Daftar Bacaan................................................................................................................... 99 Bab 12 Menyusun Resensi ................................................................................................... 100 12.1 Definisi Resensi ............................................................................................................. 100 12.2 Objek Resensi ................................................................................................................ 101 12.3 Kerangka Resensi........................................................................................................... 101 12.4 Model-Model Resensi ................................................................................................... 103 A. Resensi Buku Fiksi ........................................................................................................... 103 B. Resensi Buku Non Fiksi ................................................................................................... 105 C. Resensi Films ................................................................................................................... 107 12.4 Kuis ................................................................................................................................ 108 12.5 Latihan/Tugas ................................................................................................................ 108 12.6 Daftar Bacaan................................................................................................................. 108 Bab 13 Menulis Opini dan Artikel ..................................................................................... 110 13.1 Definisi Opini dan Artikel ............................................................................................. 110 13.2 Jenis Artikel ................................................................................................................... 110 13.3 Contoh Opini.................................................................................................................. 110 13.4 Contoh Artikel Ilmiah Populer ...................................................................................... 114 13.5 Contoh Artikel Ilmiah Jurnal ........................................................................................ 117 10.3 Kuis ................................................................................................................................ 127 10.4 Latihan/Tugas ................................................................................................................ 127 10.5 Daftar Bacaan................................................................................................................. 127

TIM MKU Bahasa Indonesia PBSI FKIP UMRAH: Suhardi, Isnaini Leo Shanty, Ahada Wahyu Sari, Legi Elfira, Asri Lolita, Indah Puji Astuti iv

Matakuliah UMUM (MKU) Bahasa Indonesia

Bab 14 BI dalam Karya Ilmiah........................................................................................... 128 14.1 Definisi Karya Ilmiah .................................................................................................... 128 14.2 Penggunaan Kalimat Efektif .......................................................................................... 129 10.3 Kuis ................................................................................................................................ 130 10.4 Latihan/Tugas ................................................................................................................ 130 10.5 Daftar Bacaan................................................................................................................. 131 DAFTAR PUSTAKA ........................................................................................................... 132 Indek Subjek .......................................................................................................................... 134 Indeks Pengarang ................................................................................................................... 136

TIM MKU Bahasa Indonesia PBSI FKIP UMRAH: Suhardi, Isnaini Leo Shanty, Ahada Wahyu Sari, Legi Elfira, Asri Lolita, Indah Puji Astuti v

UNIVERSITAS MARITIM RAJA ALI HAJI

FAKULTAS KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN Jurusan

: …………………………

Program Studi

:……………………….

RENCANA KEGIATAN PROGRAM PEMBELAJARAN (RKPP) Mata Kuliah Bahasa Indonesia Deskripsi Mata Kuliah

Standar Kompetensi

Minggu Ke

Kompetensi Dasar

1

Memahami Kontrak Kuliah dan Pendahuluan

Kode UNV12004

SKS 3

Semester Ganjil

Nama Dosen Drs. Suhardi, M.Pd.

Matakuliah Bahasa Indonesia ini merupakan matakuliah kemampuan umum yang bertujuan memberikan bekal kepada mahasiswa dalam menggunakan Bahasa Indonesia yang baik dan benar, khususnya dalam penyusunan atau penulisan tugas akhir nanti. Semua materi yang sudah disusun lebih difokuskan pada peningkatan kemahiran mahasiswa dalam menulis. 1. Memahami tentang Latar Belakang 2. Mehamami tentang Sejarah Bahasa Indonesia 3. Memahami EYD 4. Memahami Ragam, Hakikat, dan Kedudukan Bahasa Indonesia 5. Memahami diksi 6. Memahami kalimat efektif 7. Menata kalimat Bahasa Indonesia yang benar 8. Menata Paragraf 9. Memahami teknik mengutip yang benar 10. Memahami teknik menulis daftar pustaka yang benar 11. Memahami teknis menulis surat dinas 12. Memahami Teknik Menyusun Resensi 13. Memahami Teknik Menyusun Opini dan Artikel 14. Memahami Teknik Menggunanakan Bahasa Indonesia dalam Karya Ilmiah (Laporan Penelitian)

Materi Pokok/ Sub Materi Pokok 1. Kontrak Perkuliahan 2. Pendahuluan

Karakter

Indikator

Rasa ingin tahu, Memahami kontrak toleransi, kuliah dan latar menghargai,manbelakang

TIM MKU BAHASA INDONESIA PBSI FKIP UMRAH 2020

Pengalaman Belajar

Media

Memahami kontrak kuliah Pawer dan latar belakang belajar Point BI di perguruan tinggi dan

Evaluasi Tes Lisan

Sumber Buku Ajar

UNIVERSITAS MARITIM RAJA ALI HAJI

FAKULTAS KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN

Minggu Ke

Kompetensi Dasar

Jurusan

: …………………………

Program Studi

:……………………….

Materi Pokok/ Sub Materi Pokok

Karakter

Indikator

diri,disiplin

2

Memahami Sejarah Bahasa Indonesia

Pengalaman Belajar

pembelajaran BI di PT 1. Bahasa Rasa ingin tahu, - Memahami Sejarah -Memahami sejarah Melayu toleransi, Bahasa Indonesia Bahasa Indonesia sebagai menghargai,man Lingua Franca diri,disiplin 2. Bahasa Melayu ci...