Mischel PDF

Preview

Summary

Download Mischel PDF

Description

Teoria społeczno-poznawczego uczenia się Mischela Teoria Mischela opiera się ona na trzech filarach:

- Po pierwsze podkreśla się wagę specyficzności układu bodźców sytuacyjnych. Zachowanie człowieka jest zmienne i zależy od sytuacji.

- Po drugie ludzie mają zdolność różnicowania, potrafią rozróżniać nagrody oraz wymagania związane z każdą sytuacją i odpowiednio do tego zmieniać swoje zachowanie. Umiejętność różnicowania sytuacji sprawia, że zachowanie ludzkie jest zależne od okoliczności. Pomijanie tych umiejętności było wadą teorii cech.

- Po trzecie człowiek ma zdolności adaptacyjne, samoregulacyjne. Mischela interesuje, jak ludzie potrafią dostosowywać swoje zachowanie do wymogów konkretnej sytuacji. Interesuje go także ludzka umiejętność odsuwania w czasie momentu gratyfikacji i wytrwałej realizacji celów. Podstawowe elementy poznawczo-społeczne w teorii Mischela Ludzie tworzą konstrukty osobiste i strategie kodowania informacji. Mischel zastanawia się więc, w jaki sposób ludzie konstruują i przetwarzają ważne informacje o sobie, innych ludziach i świecie zewnętrznym. Kategoria konstruktów osobistych wyraźnie nawiązuje do teorii Kelly'ego, natomiast strategie kodowania informacji oraz modele ich przetwarzania powstały pod wpływem osiągnięć rewolucji poznawczej. Ludzie posiadają wartości subiektywne, preferencje i cele, które stanowią o indywidualnych różnicach w wartościach przypisywanych skutkom naszych działań. Ludzie potrafią wyobrażać sobie cele swoich działań i zmierzać do ich realizacji. Jak ludzie wybierają swoje zadania życiowe i jak je realizują. Zadanie życiowe to poznawczo-motywacyjna kategoria, która może sprawi ć, że dana jednostka skoncentruje się na elementach osobowości skierowanych ku przyszłości. Na przykład dla studentów zadaniem życiowym będzie zdobycie niezależności, choć poszczególne jednostki mogą przykładać do niego różną wagę. Inne zadania mogą obejmować uzyskiwanie dobrych ocen albo zawieranie licznych znajomości. W odróżnieniu od teorii cech koncepcja celu zwraca uwagę na to, do czego ludzie dążą, a nie na to, co już mają. Ludzie mają oczekiwania dotyczące prawdopodobnych konsekwencji swoich działań. Podobnie jak Rotter, Mischel twierdził, że dany człowiek będzie się zupełnie inaczej zachowywał w każdej z dwóch sytuacji, jeżeli różnić się będą związane z nimi oczekiwania. „Jeżeli posłuszeństwo dziecka będzie regularnie nagradzane przez nauczyciela, ale nie przez rówieśników, to trudno byłoby stwierdzić wysoką korelację «posłuszeństwa» w dwóch różnych sytuacjach”. Ludzi cechuje różny poziom kompetencji behawioralnych i poznawczych. Różnią się zasobem posiadanych informacji i użytkiem, jaki potrafią z nich robić, a także repertuarem zachowań. Zdaniem Mischela kompetencje poznawcze i behawioralne

określają raczej możliwości niż rzeczywiste osiągnięcia, które zależą od różnych czynników. Chodzi więc o to, czego dana osoba może dokonać, a nie o to, czego rzeczywiście dokonuje. Choć kompetencje poznawcze utrzymują się na tym samym poziomie w długich przedziałach czasowych i w różnych sytuacjach, to nie należy ich traktować jako sztywnych jednostek, podobnych cechom osobowości.

Mischel szczególnie interesował się strategiami, za pomocą których małe dzieci odraczają moment gratyfikacji. Co na przykład ma zrobić dziecko zmuszone wybierać między zabawką, którą może dostać natychmiast, a lepszą zabawką, na którą trzeba jednak trochę poczekać? Z sytuacją taką spotykają się często nie tylko dzieci, ale również dorośli: „Wiem, że opłaca się zaczekać, ale jak mam to zrobić?". Mischel stwierdził, że dzieciom łatwiej jest czekać na przedmiot bar- dziej upragniony, jeżeli odwrócą uwagę od przedmiotu znajdującego się w zasięgu ręki, ale mniej upragnionego. Jak chyba wszyscy wiemy, pokusę łatwiej przezwyciężyć, gdy nie mamy jej przez cały czas przed oczyma. Na podstawowe elementy osobowości według Mischela składają się: konstrukty i strategie kodowania, cele, oczekiwania, kompetencje oraz systemy samoregulacji. Choć niektóre z nich, jak cele, zawierają elementy motywacyjne, we wszystkich główny nacisk został położony na poznanie. Szczególnie ważne w poznawczo-społecznej koncepcji osobowości są dwa - często lekceważone - punkty. Przede wszystkim nie pomija ona milczeniem kwestii różnic indywidualnych. Ponieważ Mischel krytycznie odnosi się do teorii cech, uważano niekiedy, że niechętnym okiem patrzy na kategorię różnic indywidualnych. Tak jednak nie jest. Mischel wierzy w istnienie różnic indywidualnych, a nawet cech (Mischel, 1990). Sprzeciwia się natomiast widzeniu cech w oderwaniu od funkcjonowania poznawczego oraz specyfiki sytuacji. Jego zdaniem dopiero pod wpływem silnego lęku albo poważnego ograniczenia możliwości ludzie zachowują się zgodnie z przewidywaniami teoretyków cech osobowości. Mischel nie uważa wpływu czynników sytuacyjnych za ważniejsze od osobowości człowieka. Z powodu jego ataku na teorię cech oraz podkreślania sytuacyjnego uwarunkowania każdego zachowania uważa się go często za przeciwnika psychologii osobowości. Tymczasem badacz ten przywi ą zuje du żą wag ę do zmiennych osobowościowych, do ludzkiej umiejętności wyboru sytuacji, a także zdolności przeformułowywania tych sytuacji, których nie można zmienić ani uniknąć. Mischel nie jest więc przeciwnikiem psychologii osobowości, lecz zwolennikiem określonej jej postaci, a mianowicie postaci poznawczo- społecznej. Każdy z nas ma swój styl postępowania w sytuacjach jednego typu, a całkiem odmienny w sytuacjach innego typu. Rzadko który cz ł owiek jest ekstrawertykiem lub introwertykiem we wszystkich sytuacjach społecznych. Większość ludzi w sytuacjach pewnego typu jest w charakterystyczny dla siebie sposób towarzyska, a w innych -

nieśmiała. Dwie osoby mogą być równie towarzyskie, ale każda z nich może być towarzyska lub nieśmiała w sytuacjach innego typu. Właśnie ten wzór stabilności i zmienności określa - zdaniem Mischela - osobowość każdego człowieka. Według niego ludzie mają stabilne osobowości, ale za pomocą kompetencji poznawczych starają się dostosować do spostrzeganych przez siebie wymogów określonych sytuacji lub ich rodzajów. Ostatecznie więc to właśnie kompetencje decydują o niepowtarzalności każdego człowieka.

WAŻNE Sceptyczny wobec użyteczności ogólnych charakterystyk osobowości (cech). Kładł nacisk na zmieniająca się osobowość człowieka w zależności od kontekstusprzeciw wobec teorii cech. Kładł nacisk na znaczenie samokontroli i odraczania gratyfikacji. WALTER MISCHEL - krytyka teorii osobowości Zachowania ludzi różnią się tak bardzo z sytuacji na sytuację, że nie ma sensu myśleć w kategoriach szerokich cech osobowości Brak korelacji pomiędzy cechami osobowości a zachowaniem: sytuacja jest ważniejsza *Odraczanie gratyfikacji...