Sztuka-chińska - Lecture notes 1-8 PDF

Preview

Summary

Sztuka Chińska Informacje organizacyjne: 30 godzin Wykład Historia sztuki chińskiej Kilka tekstów z malarstwa do przeczytania w domu – później dyskusja Patricia Buckley Ebrey – Visual Sourcebook Chinese civilization Egzamin pisemny, pytania otwarte, zdjęcia przedmiotów i obrazów (innych niż na zajęc...

Description

Sztuka Chińska Informacje organizacyjne: 30 godzin Wykład Historia sztuki chińskiej Kilka tekstów z malarstwa do przeczytania w domu – później dyskusja Patricia Buckley Ebrey – Visual Sourcebook Chinese civilization Egzamin pisemny, pytania otwarte, zdjęcia przedmiotów i obrazów (innych niż na zajęciach) i argumentacja. Na podstawie sceny z chińskiego ogrodu – wymienić cechy. Teksty z teorii sztuki – z jakiego dzieła? Jakie poglądy na sztukę można zobaczyć w tekście? Odtwarzanie treści wykładów. Cele kursu: Rozpoznawanie nurtów na podstawie dzieł Umieszczanie sztuki w kontekście społecznym Różnice między malarstwem chińskim a zachodnim Dyskusja Dostosowanie wiedzy z wykładów do rozwiązania pytań (testowych), w nowych sytuacjach Zakres materiału Sztuka z czasów cesarstwa, nie współczesna. Brązy, ceramika, kamionka (twardy materiał ceramiczny), porcelany, figurki grobowe. Rzeźba. Buddyjska sztuka, malarstwo figuratywne, pejzaże, kaligrafia, ogrody… Sztuka współczesna – kultura dobrowróżbna – sztuka związana ze szczęściem, komiczna. Istotne wątki – mówi się dużo na ich temat, łatwo dostępne. Sztuki szlachetne – wątek uczonych. Krótki zarys chronologiczny.

Brązy Najwcześniejsze i najistotniejsze rozważania na temat sztuki Brąz – pretekst do wprowadzenia założeń konfucjańskich Trójnogie kotły – muzeum w Szanghaju i Xianie

Dynastia shang : brązy (Pismo chińskie (8000 – 4500 lat temu) użytkowa  zastosowanie w życiu codziennym, do przechowywania, w obrzędach - misternie zrobiona - łączenie motywów geometrycznych i zwierzęcych, mitycznych - symetria - doczepiane elementy - płaskorzeźba - inskrypcje - różnorodne kształty

Rys historyczny : trójnogi Legenda o Wielkim Yu 大禹治水 – trójnogi z brązu dla każdego z dziewięciu regionów. Wielki Yu rozwiązał problem powodzi tworząc kanały irygacyjne rzeźbiąc koryta rzek (na zlecenie Shuna). Przez Shuna został mianowany na zastępcę tronu – początek półlegendarnej dynastii Xia. Yu podzielił terytorium Chin na 9 regionów i kazał odlać trójnogi z brązu które miały

być zrobione z rud metalu z każdego regionu. Każdy przedmiot miał symbolizować każdy region. • • • • •

•

na trójnogach miały być obrazy specyficzne dla każdego regionu trójnogi potrafiły wypędzić złe wpływy, można było gotować potrawy bez ognia. dynastie: Xia, Shang, Zhou. trójnogi były przekazywane dalej, ale na końcu dynastii Zhou zaginęły. Dalsi władcy próbowali je odszukać, żeby legitymizować władzę. Postąpili tak np. władcy z dynastii Qin, która zjednoczyła Chiny. Pierwszy cesarz: Qin Shihuangdi Podobnie cesarze z dynastii Han – ale bez powodzenia. Dynastia Tang: Wu Zetian – jedyna kobieta-cesarz. Kolejna próba znalezienia trójnogich kotłów. kształty zapożyczone z ceramiki neolitycznej.

Obróbka metali w północnych Chinach – przed 2000 w. p.n.e.: Początek epoki brązu – ok. 1700 p.n.e. Ok. 1500 p.n.e. – kultura epoki brązu rozpowszechniona w Chinach północnych, centralnych i wschodnich.

Stanowiska archeologiczne (kultury epoki brązu): Erlitou (ok. 1900 – 1600 p.n.e.) – najwcześniejsze znane przedmioty z brązu: 1700 – 1600 p.n.e. Erligang (ok. 1500 – 1300 p.n.e.) Anyang – odkryto pozostałości ostatniej stolicy dynastii Shang (1320-1045 p.n.e.) – rozwinięta i dojrzała kultura brązu. Wiele przedmiotów z brązu odkryto w grobowcach – ważnych zmarłych chowano z cennymi przedmiotami – tymi które posiadali za życia albo tymi jakie uznano, że mogliby chcieć mieć ze sobą po śmierci. Grobowiec Fu Hao (XIII w. p.n.e.), Grobowiec markiza Yi (V w. p.n.e.): Grobowiec Fu Hao – ok. 460 przedmiotów z brązu: broń, lustra, dzwonki, naczynia rytualne. Markiz Yi – dzwony z brązu W dużych grobowcach – ofiary ludzkie, zwierzęce.

Brązy z Shang i Zhou: Shang: ok. XVI w. – 1066 p.n.e. Zhou: Zachodnia Zhou ok. 1066 – 771 p.n.e. Wschodnia Zhou: 770 – 256 p.n.e. Wiosny i jesienie: 770 – 476 p.n.e. Walczące królestwa: 475 – 221 p.n.e. Brązy funkcjonowały w kulcie przodków. W grobowcach: także nefryt, drewno, kamień, kość słoniowa…

Metody wytwarzania Składane formy odlewnicze – wczesne brązy. Części zewnętrzne – kilka – składają się wraz z częścią środkową. Wlewa się metal, a potem wyjmuje części. Metoda wosku traconego – od VI w. p.n.e. – być może do małych przedmiotów? Robiono zewnętrzną część formy. Przy wlewaniu metalu wosk wylewał się przez otwory na dole. Naczynia „rokokowe” – wiele zdobień i malutkich elementów.

Niektóre elementy zespawane – korpus naczyń i zdobienia – odlewane. Małe elementy typu nogi, uchwyty – zespawane.

Rodzaje naczyń (kształt, przeznaczenie) Od kilkunastu centymetrowych do ponad metra wysokości. Ciężkie. Największy trójnóg – 800 kg! – Houmuwuding – ku czci matki. Naczynie z kategorii ting, czyli na nogach. Mu – matka – ku czci matki króla. Kotły – wyglądają jak garnki, albo karafki. Do gotowania potraw, do układania. Były też naczynia na płyny, np. wino. Wszystko w kontekście rytualnym, nie do użytku codziennego. • do libacji, np. wylewania przed ołtarze. • do grzania wina, mieszania. • naczynia stosowano do ablucji – mycia ciała przed ceremonią/w trakcie • naczynia do przyrządzania potraw: li, ding.Chińczycy lubią kategorie: jedne kotły mają pełne nogi, inne puste. • naczynia na ofiary gotowe: gui • naczynia na wino: hu (otwarte), zun (z pokrywą). • naczynia do grzania i nalewania wina: jia, guang. Kategorie pojawiły się dużo później – w okresie dynastii Song – po Tang. Kolekcjonowano naczynia – potrzeba sklasyfikowania. Song – cesarze – mecenasowie sztuki – kolekcjonowali przedmioty z brązu. Ewolucja kształtów i zdobnictwa

Okres sprzed Anyang: cienkie naczynia (nawet 1 mm), niezgrabny kształt, zdobienia wypukłe na pasach wokół naczynia, np.: Jue (XVIII – XVI w. p.n.e.). Jue, Erligang (naczynia z okresu środkowego).

Późniejszy okres Shang: Większe i cięższe naczynia Bardziej złożone zdobienia pokrywające większą część lub całość naczyniaPłaskie reliefy na tle mniejszych wolut Elementy wypukłe Motywy zwierzęce • •

Jia (XV-XIII w.) – elementy wypukłe na tle płaskich reliefów. Zun (XVI – XIII w.) – elementy zwierzęce (krowie głowy) na tle płaskich reliefów Zun (XIII w.) – fantastyczne kreatury Zwierzęta: tygrysy, słonie, bawoły, cykady, smoki…

Dalsza ewolucja naczyń : wczesna epoka Zhou: Niektóre kształty z Shang znikają, inne stały się bardziej powszechne, inne ulegają zmianie. Niższy poziom staranności dzieła. Naczynia przysadziste, cięższe. Zdobnictwo: grube kolce, żebra. Motywy dekoracyjne: bardziej stylizowane, geometryczne. Obce zapożyczenia. Zamiast realistycznych zwierząt – stylizacje: wijące się linie, łuski.

Zachodnia Zhou: Skrzydełka podkreślające kontur naczynia.

Wykład 2 •

wielkość środków przeznaczonych na cele rytualne

Wykład 3 W muzyce nie ma miejsca za bardzo na względy estetyczne. Dużo mówi się natomiast o tym jak muzyka funkcjonuje w kontekście politycznym (doskonalenie ludzi i rządów). Uczucia wyrażane są spontaniczne w formie dźwięków lecz nie powinny być układane jakkolwiek bo ważne są właściwe formy ustalane przez dawnych władców i sankcjonowane przez tradycję. Odzwierciedla ład i harmonię wszechświata i jest narzędziem utrzymującym harmonię w społeczeństwie. Ksiega XunZi . Jeżeli chodzi o formy sztuki szlachetnej : kaligrafia, malarstwo, to można w ich przypadku mówić o wpływach innych szkół filozoficznych, taoizmu, buddyzmu. Natomiast pewne idee z założeń konfucjańskich bo pojawiają się w późniejszych teoriach artystycznych. Podstawowe założenia w rozważaniach o muzyce ważne także dla innych form sztuki

Funkcje sztuki • • • • • • • • •

sztuka bezpośrednią spontaniczną szczerą ekspresją przeżyć które (powstają w wyniku kontaktu umysłu ze światem) wyraża uczucia które są bardziej intensywne niż te które można ująć w zwykłych wypowiedziach moralna dojrzałość twórcy jest ważniejsza od geniuszu artystycznego sztuka pełni rolę społeczną, służy doskonaleniu osoby, rozwijaniu potencjału jednostki służy utrzymywaniu ładu moralnego, politycznego, społecznego sztuka odzwierciedla wzorce wszechświata, pozwala zrozumieć zasady funkcjonowania społeczeństwa ale też i całej przyrody

zdjęcie : garnuszek na trzech nóżkach (lol) Brąz pochodzący ze starszego okresu ponieważ posiada kształty geometryczne, maska taotie, elementy zwierzęce, funkcjonowały w kontekście rytualnym, ceremonialnym ( w okresie Song wypłynęły w kontekście kolekcjonerskim, skategoryzowano formę, kształty, w Okresie Song pojawiły się różne kategorie naczyń na podstawie kształtu.)

Ceramika i porcelana :

I. Neolit : Ceramika neolityczna, figurki grobowe (mingqi) fukcjonowały od epoki Han do epoki Ming. Spośród różnych kultur neolitycznych najważniejsze są dwie kultury : yangshao i longshang (w zależności od nazw stanowisk gdzie prowadzono badania archeologiczne). Longshang ( północno-wschodnie wybrzeże) Yangshao (północ, w centrum).

Yangshao 5000-3000 p.n.e (północ) • • • • • • • •

słynna z ceramiki miejscowość Banpo niedaleko dzisiejszego Xian, odkryto kilka osad neolitycznych i cmentarz. w kolorze szarym albo czerwonym, naczynia były polerowane i malowane na czarno motywami geometrycznymi. wizerunki zwierząt, twarzy ludzkich, wizerunki ryb pojawiają się czasem ale rzadko. Są to raczej motywy czysto geometryczne. nie wiadomo jakie jest ich znaczenie. ceramika Yangshao jest bardzo rozpoznawalna dzięki tym czarnym wzorom geometycznym i czerwonym kolorze naczyń. Kształty : urny pogrzebowe, misy, wysokie flakony.

Kultura Dawenkou (2500p.n.e) i Longshang (3000-2000 p.n.e) • • • •

ceramika w kolorze czarnym, również polerowana naczynia często miały cienkie ścianki kształty często eleganckie, tradycja tego rodzaju naczyń zaginęła w późniejszych okresach. starannie wykonana elegancka czarna ceramika

Nie jest to jedyny rodzaj ceramiki bo była też w obrębie tej kultury ceramika zwykła, biała

Metoda dekorowania naczyń : metodą odciskania. Grobowiec Pani Hao (1250 p.n.e) i markiza Yi (430 p.n.e. dzwony, późniejszy grobowiec)

Ofiary ludzkie - Shang Charakterystyczne dla okresu Shang jest obecność w grobowcach oprócz wielkiej ilości przedmiotów z brązu wiele ofiar ludzkich i zwierzęcych. Nie ma jednak znaków przemocy, być może byli to krewni lub służący który odbierali sobie życie dobrowolnie. Ale znaleziono też osobną komorę z ponad 20 czaszkami – fakt że ścinano głowy oznaczał że mogli to być jeńcy lub przestępcy . Również pochowane wozy z końmi. W okresie Shang był też władca którego pochowano z ulubionymi zwierzętami (był tam nawet słoń).

Zhou : zaniknięcie ofiar ludzkich w grobach W okresie Zhou nie ma już masowego chowania ofiar ludzkich, czasami jest to zjawisko ale na dużo mniejszą skalę. W grobie hrabii Yu jest ofiara ludzka jedna przy wejściu do grobu i 6 innych dookoła ale nie ma już 50 (tak jak w jednym z grobowców w okresie Shang). Praktyki chowania

do grobu ofiar ludzkich i zwierzęcych zanikają. Ale wciąż występuje konieczność zaopatrzenia zmarłych w ubrania codziennego użytku, biżuterię, ubrania. Pojawiają się figurki z malowanego drewna a potem z ceramiki. Pierwsze figurki służące jako towarzysze zmarłemu odkryto na terenie państwa Chu z późnego okresu Zhou, uważane było za pół barbarzyńskie. Na tym terenie odkryto pierwsze figurki grobowe z drewna malowanego (dzisiejsze prowincje Henan Hunan) (grób z V-IV w p.n.e.).

Han : figurki drewniane Od epoki Han zamiast drewna pojawiają się przedmioty gliniane (glina trwalszym materiałem) Do wyrobu tych figurek stosowano formę a prekurosem jest armia terakotowa w grobowcu cesarza. Największa komora zawiera ok 6000 postaci ludzkich, zwierząt, naturalnej wielkości z wozami bojowymi. Każda figurka jest inna, pierwotnie były pomalowane. Nie dość że są naturalnej wielkości i są tam wozy to były wyposażone w prawdziwą broń z brązu (większość jednak skradziono lub uległa naturalnemu zniszczeniu).

Figurki gliniane – technika, zastosowanie Techniki pracy z ceramiką i modelowanie jej i wykonywanie form do odlewu były już dobrze opanowane przy okazji wykorzystywania przedmiotów z brązu. Fakt że były odlewane z form – mamy do czynienia z masową produkcją. Figurki mają niesamowicie żywy wygląd, są bardzo realistyczne. Mierzą od 30—50 cm do metra wysokości. Pojawiają się od Han do Ming bo potem nastąpiła zmiana. Figurki te zastępowały ofiary ludzkie zwierzęta i wozy. A później zastąpiono je wycinankami z papieru które zresztą stosuje się do dzisiaj. Ta zmiana na przedmioty z papieru nastąpiła pod wpływem buddyzmu (od czasów Ming) Figurka : służąca, zachodnia Han, Shaanxi

świat pozaziemski Umieszczanie przedmiotów w grobach wychodzi z przekonania że świat pozaziemski odwzorowuje rzeczywistość ziemską i w tym świecie panuje podobna biurokracja do biurokracji cesarskiej : są tam różne urzędy, pałace. W wierzeniach ludów synkretycznych na czele panteonu jest niebiański cesarz który miał mianować i odwoływać niebiańskich urzędników. Różne wyobrażenia były tego świata pozaziemskiego, od starożytności, nie wyobrażano sobie piekła jako takiego ale żółte źródła gdzie przebywają dusze zmarłych. Nie mamy jednak zapisów więc nie wiadomo jak dokładnie miał wyglądać ten świat. W okresie Han wierzono że o losie po śmierci ludzi decydowana pod górą Taishan. Połączenie świata żywych ze światem zmarłych było niedaleko świątyni Fengdu (Syczuan) – w tym miejscu było połączenie świata żywych ze światem zmarłych. Pod wpływem buddyzmu wyłoniło się złożone wyobrażenie piekła w wierzeniach ludowych. początkiem wędrówki przez 10 … piekła. Najwyższy sędzia świata zmarłych : Yangluowang. W świecie zmarłych wciąż jednak panowała taka sama biurokracja jak w świecie żywych. Zmarli używali tych samych przedmiotów co za życia na tamtym świecie. Te figurki miały więc zapewnić im życie po śmieci, pobyt w dobrobycie na tamtym świecie. To były więc przedmioty specjalne wykonane do pochówku, wyobrażenia osób, domy, służba, zwierzęta, osoby przedmioty zapewniające rozrywkę w życiu codziennym. Bardzo dużo można uzyskać na temat życia, gospodarki, wierzeń w epoce Han i w następnym epokach. Bardzo wiele na temat

architektury z epoki Han i innych też można się z tych figurek dowiedzieć. Również o możliwości dostępnych rozrywek. We wczesnym okresie epoki Han (Zachodnia Han ( Wschodnia Han była późniejsza) ). W Zachodniej Han odkryto figurki żołnierzy, ale potem pojawia się większe zróżnicowanie i pojawiają się figurki innych osób które wiążą się z życiem codziennym w wyższych sferach. Od Wschodniej Han także w grobach zwykłych ludzi pojawiają się modele ludzi których można było spotkać w życiu codziennym (tancerze, służba (często jako para, kobieta i mężczyzna) ). Figurki osób robiących pranie. • • • • • • • • • • • • • • • • • •

•

• •

figurka kuchni i pieca (epoka Han) – ważny dla Chińczyków był element wyżywienia. Można było zobaczyć jakich naczyń używano i jakie kształty miały kuchnie wóz z końmi (Epoka Sui (581-618) ) studnia (Wschodnia Han) młyny (Zachodnia Han) pole ryyużowe (Wschodnia Han) zwierzęta związane z gospodarstwem domowym, z pracą na roli, psy owce i krowy (Zachodnia Han : 206p.n.e – 9 p.n.e.) chlew i toaleta – połączenie miejsca gdzie hodowano świnie i toalety (Henan, Zachodnia Han) zestaw figurek związanych z życiem codziennym i możliwościami rozrywki (kucharz, wykonawcy muzyki, śpiewak, są tam instrumenty np. cytra) (Wschodnia Han (25-220) ) tancerka (Zachodnia Han) : długie rękawy, wiszące koniec epoki zachodniej Han (I p.n.e. - I n.e) : figurka osoby w czapce grającej na cytrze, czerwona szata, czerwona czapka kobiety wykonujące muzykę na koniach (Epoka Tang pocz. VIIIw) : kobiety z wyższych sfer jeździły konno i grały w polo, trzymają różne instrumenty architektura : modele kilku kondygnacyjnych wież, domów (wieża z epoki Han) wieża obserwacyjna (Wschodnia Han) : takie wieże były często przy rezydencjach ludzi bardzo bogatych, często również przy jeziorach. Kompleks mieszkalny ( Zachodnia Han); widać dziedziniec wewnętrzny model domu (Epoka Tang) figurki łączące ciało ludzkie z głową zwierzęcia ( obrazy zwierząt zodiakalnych, bardzo częste za Sui i Tang); przedstawienie wierzeń religijnych egzorcysta jako strażnik grobu (Wschodnia Han); z okazji pogrzebu urządzano ceremonie egzorcyzmu (dusza po i dusza hun ? ); strażnicy grobu nie tylko w postaci ludzkiej ale również fantastycznych zwierząt (strażnik grobu, Północna Dynastia Wei ; strażnicy ze sfery wojskowej i cywilnej (strażnicy grobu : epoka Sui 581-618, sfera cywilna – najważniejsza zawsze była sfera cywilna jednak sfera wojskowa wu również była ważna) od czasów dynastii BeiQi (6w), północne Chin, do Sui i Tang mamy zestawienie strażników grobowych, dwóch strażników cywilnych, dwóch wojskowych i dwóch zwierzęcych od okresu Han w figurkach grobowych pojawiają się konie pierwotnie jako symbol klas wyższych arystokracji od IV w do IX w(okres Tang to okres intensywnej wymiany handlowej i kulturalnej z zagranicą, pojawiają się figurki osób z z zagranicy - północna dynastia Wei jakiś ziomeczek na wielbłądzie, niechiński ubiór, broda)

Po okresie Han : Okres 6 Dynastii •

w tym okresie (przed Sui i Tang) okres ogólnego fermentu intelektualnego,

•

pojawiła się nowa moda w podejsćiu do sztuki, była moda na wartości estetyczne, na piękno – zaczęło się więc kolekcjonowanie sztuki, powstały pierwsze kolekcje prywatne sztuki, przedmioty tych kolekcji były właśnie cenione za piękno

Ceramika trójkolorowa (san cai); Wiele z tych przedmiotów trójkolorowych to figurki grobowe ( wielbłąd – kontakty z Azją centralną); wazony, dzbanki, poduszki z ceramiki ) (figurka : trzech kupców z terenów na zachód od Chin na wielbłądzie) • szczególnie ważna w okresie Tang • szczególnie w północnych Chinach • szkliwo w trzech kolorach tworzy rozlane plamy, w późniejszym okresie są to konkretne zdobienia

Ceramika typu Yue IIIw p.n.e. - XI w • • • •

prekursor z Seladonu ( ze względu na kolor) z okresu Song pojawiła się w okresie Qing i Han, ale bardzo powszechny rodzaj ceramiki także w okresie Tang jest twarda, pokryta cienką warstwą szkliwa szarego, koloru oliwkowego lub brązowego (oliwkowy charakterystyczny dla późniejszego seladonu) najpierw pod względem kształtu przypominały brązy, potem kształty typowe dla

ceramiki

Biała porcelana Xing (Hebei) – wytwarzano w Xingzhou • • •

w epoce Sui udoskonalono technikę wypalania porcelany (miała delikatne ścianki) nazwy tej ceramiki pochodzą od nazw miejsc gdzie je wytwarzano Lu Yu autor księgi herbaty chajing zaleca pić herbatę w naczyniach Yue lub w naczyniach z białej porcelany

Porcelana celadonowa (XIIIw ? ) • • •

pojawiła się i była bardzo popularna w epoce Song wytwarzana w różnych miejscach, najpopularniejsze Longquan w Jiangsu (ceramika san cai w północnych Chinach, wiele innych rodzajów ceramiki na południu na wybrzeżu) czasami jest to gładka ceramika bez zdobień, czasami są to zdobienia ale pod szkliwem

• • • •

często pęknięcia na szkliwie – pomimo iż technicznie jest to wada to kolekcjonerzy cenili takie naczynia pokryte pęknięciami sam termin jest pochodzenia europejskiego : naczynia te trafiły bowiem również do Europy, pochodzi więc od pewnej postaci z XVII w szkliwo mocno oliwkowe, w okresie Ming mocno zielone od Południowej dyn Song naczynia te zajmowały dużą część towarów eksportowych (m.in. Korea, Japonia, Filipiny, Europa)

Kolejne rodzaje ceramiki które pojawiły się w Chinach w związku ze sztuką picia herbaty ale które stały się znane w Japonii :

Temmoku Song i Qing • • • •

picie herbaty rozpowszechniono na południu Chin w okresie dyn Tang kolor : czarny naczynia tego rodzaju eksportowane do Japonii z Hangzhou (prow Zhejiang) pokryta błyszczącym czarnym szkliwem, brązowe plamy które są podobne do zajęczej sierści (stąd taka nazwa tego rodzaju naczyń)

Wyroby kamionkowe Jun (Północna Song – Jin/Yuan) • • •

północne cechują się kolorem jasnoturkusowym i plamami w kolor...