Zonhoven - Hallo PDF

Preview

Summary

Hallo...

Description

Zonhoven Naar navigatie springenNaar zoeken springen

Zonhoven Gemeente in België

(Details)

(Details)

Geografie Gewest

Vlaanderen

Provincie

Limburg

Arrondissement

Hasselt

Oppervlakte – Onbebouwd – Woongebied – Andere

39,67 km² (2019) 65,49% 19,67% 14,84%

Coördinaten

50° 59' NB, 5° 22' OL

Bevolking (bron: AD Statistiek) Inwoners – Mannen – Vrouwen – Bevolkingsdichtheid

21.327 (01/01/2020) 49,31% 50,69% 537,55 inw./km²

Leeftijdsopbouw 0-17 jaar 18-64 jaar 65 jaar en ouder

(01/01/2020)

Buitenlanders

4,14% (01/01/2020)

18,86% 61,11% 20,03%

Politiek en bestuur Burgemeester

Johny De Raeve (Open Vld)

Bestuur

Open Vld

Zetels Open Vld CD&V-Groen N-VA ZONSHOVEN VB

27 14 4 4 3 2 Economie

Gemiddeld inkomen

19.467 euro/inw. (2017)

Werkloosheidsgraad

5,33% (jan. 2019)

Overige informatie Postcode 3520

Deelgemeente Zonhoven

Zonenummer

011 - 089

NIS-code

71066

Politiezone

Limburg Regio Hoofdstad

Hulpverleningszone

Zuid-West Limburg

Website

www.zonhoven.be Detailkaart

Ligging binnen het arrondissement Hasselt in de provincie Limburg

Foto's

Kerk van Zonhoven met links de oude toren

Portaal

België

Zonhoven is een gemeente in het midden van de Belgische provincie Limburg. De gemeente ligt ten noorden van provinciehoofdstad Hasselt en grenst verder aan Houthalen-Helchteren, Genk en Heusden-Zolder. Het is een verstedelijkte woonen werkgemeente in het randgebied van Hasselt. De gemeente behoort tot het kieskanton Hasselt en het gerechtelijk kanton Houthalen-Helchteren. De gemeente telt ruim 21.000 inwoners op een oppervlakte van 39,34 km². Het dorpscentrum in het midden van de gemeente telt zo'n 11.000 inwoners. De overige bevolking woont verspreid over drie andere plaatsen: Halveweg, Terdonk en Termolen. Zonhoven heeft geen deelgemeenten. Archeologische vondsten uit de periode 11.000 v.Chr. tot 5.000 v.Chr., waaronder de enige vaste prehistorische polijststeen van Vlaanderen, geven aan dat het grondgebied al vroeg werd bewoond. Van de middeleeuwen tot de vroegmoderne tijd behoorde Zonhoven samen met zijn buurtdorpen tot het Land van Vogelsanck. Sinds de komst van industrie in de 19e en 20e eeuw kent de gemeente een grote bevolkingstoename: tussen 1930 en 1980 verdrievoudigde de bevolking. Vooral de ijzerertswinning speelde een voorname rol in de Zonhovense economie.

Inhoud  







1Toponymie 2Geschiedenis o 2.1Prehistorie o 2.2Land van Vogelsanck o 2.3Grenstwisten met Hasselt o 2.4Vroegmoderne tijd o 2.5Moderne tijd 3Geografie o 3.1Topografische ligging o 3.2Geologie en landschap o 3.3Natuurgebieden 4Demografie o 4.1Kernen o 4.2Samenstelling o 4.3Demografische ontwikkeling 5Cultuur





  

   

o 5.1Bezienswaardigheden o 5.2Evenementen o 5.3Culturele diensten o 5.4Parochies o 5.5Dialect 6Economie o 6.1Bedrijvigheid o 6.2Winkels en markten o 6.3Werk en inkomen 7Verkeer en vervoer o 7.1Wegverkeer o 7.2Openbaar vervoer o 7.3Vliegverkeer o 7.4Fietsen 8Onderwijs 9Sport o 9.1Cyclocross Zonhoven 10Politiek en bestuur o 10.1Structuur o 10.2Gemeentebestuur  10.2.1College van burgemeester en schepenen  10.2.2Gemeenteraad o 10.3Zustergemeente o 10.4Wapen en vlag 11Bekende Zonhovenaren 12Externe links 13Bronnen 14Referenties

Toponymie[bewerken | brontekst bewerken] De plaatsnaam Zonhoven betekent "waterrijk, laaggelegen (moeras)land dicht bij of aan de waterloop de Son".[1] De huidige naam kwam mede tot stand door volksetymologie. Op een bepaald moment in de geschiedenis hadden de taalgebruikers geen weet meer van de oorspronkelijke betekenis van de oude naam Sonuwe. Zij interpreteerden de naam toen vrijelijk naar zijn woordvorm (son- klinkt als zon- en -uwe klinkt enigszins als -hoven) en kwamen zo uit op Zonhoven. Om de plaatsnaam te verklaren moet men luisteren naar de lokale uitspraak /sōnəvə/ en niet naar de schrijftaalvorm Zonhoven kijken.[2][3] Zonhoven wordt voor het eerst vermeld als Sonu(w)e in 1280.[4] In de 14e eeuw komen de namen Sonuwe[5], Sonowe[6], Zonue[7], Zonuwe(n)[8][9] en Zonow[10] voor en in de 15e eeuw de namen Zonouwen en Zo(n)ewe.[11] In 1527 vindt men de eerste vermelding van de naam Zonhoven terug in een verslag van de schepenbank. Later werd ook Sonhoven of Soenhoven als plaatsnaam gebruikt. Het woorddeel zon- duidt op de Son. Dit is een oude benaming voor de Zonderikbeek, een beek die door Zonhoven stroomt en gedeeltelijk het landschap van de gemeente vormt, maar die bij Zonhovenaren eerder als de Roosterbeek bekendstaat. Anders dan de algemene opvatting slaat het eerste gedeelte in de plaatsnaam Zonhoven dus niet op de zon als ster.[12] Als gevolg van dit misverstand hebben verschillende ondernemingen, scholen en sportverenigingen de

voorvoegsels zon- of sun- in hun naam verwerkt, en de zon of een zonnewijzer in hun logo afgebeeld. Voorbeelden zijn basisschool De Zonnewijzer, het bier Zonderik, café 't Zonnehof en honkbalvereniging Sunville Tigers. Ook in het wapen en de vlag van Zonhoven is de zon verwerkt. Het element -hoven gaat terug op -ouwe, dat "alluviaal land" betekent. Het verwijst naar de vallei van de Zonderikbeek. In het verleden vermoedde men dat hoven verwees naar "hof", wat "hofstede" of "boerderij" betekent. Bijgevolg was "de hoeve van de familie Zon" een mogelijke verklaring voor de naam Zonhoven, [12] maar deze verklaring is inmiddels verworpen.

Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken] Prehistorie[bewerken | brontekst bewerken] De vele archeologische vondsten uit de periode 11.000 v.Chr. tot 5.000 v.Chr., zoals polijststenen, stenen gebruiksvoorwerpen en voorhistorische wapens, geven aan dat het grondgebied van de gemeente Zonhoven al vroeg werd bewoond. Deze vondsten zijn uniek in Vlaanderen. In het natuurgebied de Teut vonden meermaals archeologische opgravingen in de buurt van De Holsteen plaats. Dit is de verzamelnaam voor acht grote, prehistorische zandstenen die in 1862 ontdekt werden. In de onmiddellijke omgeving van de stenen vond men heel wat oude voorwerpen, waaronder stekers, schrabbers en pijlpunten.[13] Een van de acht stenen is de enige vaste polijststeen in Vlaanderen. Het levert het bewijs dat de mens de omgeving al heel vroeg bezocht.[14][15]

Land van Vogelsanck[bewerken | brontekst bewerken] Zie Land van Vogelsanck voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Zonhoven behoorde vanaf de 11e eeuw tot het graafschap Loon. De toenmalige graaf Gerard van Loon stichtte een nieuwe heerlijkheid, het Land van Vogelsanck, waartoe aanvankelijk slechts de dorpen Zolder, Bolderberg, Stokrooie en Viversel behoorden. Het jachtgoed werd nadien uitgebreid met Zonhoven, Houthalen en het gebied Houweiken. De heerlijkheid stond onder het rechtstreekse gezag van de graven van Loon. Het Land van Vogelsanck heeft in zijn geschiedenis veel heren gekend die het gebied verkregen door schenking of als bruidsschat. Hendrik van Bastenaken was de eerste heer die grote interesse toonde in het gebied. Hij installeerde schepenbanken onder leiding van een schout en vaardigde de eerste privileges en schepenbankreglementen uit. Hij liet ook het kasteel Vogelsanck uitbouwen, dat niet ver van het Zonhovense gehucht Halveweg ligt. De dorpen werden alle onderworpen aan het Oppergerecht te Vliermaal. Zonhoven vormde een eenheid met de andere dorpen die deel uitmaakten van het Land van Vogelsanck, maar behield in grote mate zijn zelfstandigheid. De heerlijkheid werd een vrije baronie omstreeks 1600 waarvan Zonhoven tot aan het Franse bewind deel zou blijven uitmaken. Vanaf dan werden op de munten niet langer de namen van de dorpen geschreven, maar voortaan stond er de naam Vogelsanck.[10][16][17] Op 3 apri 1490 vond de slag van Zonhoven plaats tussen Johan van Horne, de prinsbisschop van Luik, en Everhard van der Marck op de heide ten oosten van Zonhoven.[10][18]

Het dorp Zonhoven telde van eind 15e eeuw tot eind 18e eeuw tien gehuchten: Berkenen, Dorp, Engstegen, Heuven, Kolveren, Oppelsen, Teneikenen, Terdonk, Termolen en Waard. Dit zijn de tien oudste nederzettingen binnen de huidige gemeente. De tien gehuchten vormden vijf heerwagens: Oppelsen-Termolen, Heuven-Terdonk, Dorp-Engstegen, KolverenTeneikenen en Berkenen-Waard.[19] Binnen elke heerwagen vertegenwoordigden twee tienmannen de twee gehuchten waaruit de heerwagens bestonden. De tienmannen werden afwisselend jaarlijks verkozen voor een periode van twee jaar. [3] [10]

In 1795, bij de oprichting van de gemeenten door het Directoire, ontstonden uit het Land van Vogelsanck de gemeenten Zolder, Zonhoven en Houthalen. Houweiken werd samengevoegd met het noordelijke deel van Heusden onder die laatste naam. Waterschei ging deel uitmaken van de gemeente Genk en Nieuwdorp werd een onderdeel van de gemeente Peer. De familie de Villenfagne behield het kasteel en ruim 1.000 hectare van het domein, waaronder een Zonhovens deel. [17]

Grenstwisten met Hasselt[bewerken | brontekst bewerken]

Grenspaal geplaatst in 1666 met de tekst "Zonhovenaren niet verder onder lijfstraf"

In 1330 schonk Lodewijk IV van Loon de heidegronden tussen Zonhoven en Hasselt aan de stad Hasselt met de bepaling dat de grens ging tot "waar men gewoon was te weiden met de beesten". Zonhoven was van oordeel dat de heidegronden, die een grote economische waarde hadden, nooit aan de graaf hadden toebehoord en dat hij ze dus niet kon schenken. Dit leidde tot felle grenstwisten tussen de Goede Stad Hasselt en Zonhoven die honderden jaren zouden aanslepen. Het conflict leidde tot zware vernielingen, aanvallen, arrestaties, een dode en langdurige processen voor het Loonse hooggerechtshof en de Luikse schepenbank. Zowel Hasselt als Zonhoven werden veroordeeld tot boetes en teruggaven van land.[20] Ondanks de vele vonnissen liepen de gemoederen hoog op en werden in de 16e eeuw tientallen conflicten en processen gevoerd. [21][22] Na nieuwe schermutselingen[23] beval de toenmalige prins-bisschop van Luik, Maximiliaan Hendrik van Beieren, op 23 juli 1666 de oprichting van 21 arduinen grenspalen om de grens definitief af te bakenen. Tot op heden zijn drie van deze paalstenen overgebleven en staat een van deze stenen, de Paalsteen, op zijn

oorspronkelijke plaats, niet ver van Kuringen. De twee andere overgebleven exemplaren staan achter de Sint-Quintinuskerk en het oud-gemeentehuis in het dorpscentrum van Zonhoven en in het Openluchtmuseum Bokrijk in Genk. De grenspalen bleken echter niet te helpen, want inwoners rukten de palen uit. [24] Een jaar later werden nieuwe paalstenen geplaatst. Opnieuw werden langdurige processen gevoerd en de prins-bisschop zag zich zelfs verplicht om een militair detachement te zenden om de gemoederen te bedaren. In 1761 bracht een groep van ongeveer 600 Zonhovenaren opnieuw zware vernielingen aan omdat Hasselt stukken grond had verkocht uit het betwiste gebied.[20][25] In 1811 kwam het tot een minnelijke schikking: de betwiste gronden bleven administratief bij Hasselt, maar de gemeente Zonhoven werd eigenaar. [26][27] In 1822 kavelden de gemeenten nog een aantal gebieden en, om de bereikbaarheid van de Zonhovense eigendommen op Hasselts grondgebied te garanderen, verbond Hasselt er zich toe om een weg aan te leggen langs de oostgrens ervan (de huidige Zavelvennestraat).[20][28] Deze toestand bestaat anno 2018 nog steeds: zo zijn de gronden van het Vliegveld Kiewit en omgeving, die administratief tot Hasselt behoren, nog steeds eigendom van de gemeente Zonhoven.[29]

Vroegmoderne tijd[bewerken | brontekst bewerken]

Oud classicistisch gemeentehuis van Zonhoven

In de 16e en 17e eeuw trokken meermaals legertroepen door Zonhoven. De gemeente werd geteisterd door onder meer de Tachtigjarige Oorlog, de Hollandse Oorlog en de Spaanse Successieoorlog. Legeraanvoerders zoals Willem III van Oranje en Louis-François de Boufflers passeerden Zonhoven of namen er intrek. De inwoners richtten ter bescherming diverse schansen op die over de volledige gemeente verspreid lagen.[25] Elk van de vijf heerwagens van Zonhoven beschikte over een grote schans. Deze waren de Brelaarschans, Engstegenschans, Kolverenschans, Molenschans en Vrankenschans. De schansen deden ook dienst tijdens de Franse Revolutie en de Tiendaagse Veldtocht.[30][31] In de 18e eeuw ontwikkelde de weefindustrie en bloeide de landbouw vooral in het oosten van de gemeente. In Zonhoven werden boekweit, gerst, haver, hennep, koolzaad, rogge en vlas geteeld.[28] De geplande aanleg van de weg Hasselt-Eindhoven, die oorspronkelijk door de hennepvelden zou lopen, stootte op hevige weerstand bij de bevolking van Zonhoven. Op 15 december 1764 kwam Zonhoven met het prinsbisdom Luik overeen dat de weg de Zonhovense dorpskom zou kruisen en dat Zonhoven alle kosten op zich zou nemen.

In de 19e eeuw ging de weefindustrie sterk achteruit, en ook de landbouw kwam niet van de grond. Het inwoneraantal stagneerde lange tijd. Tijdens de Franse Revolutie overspoelden soldaten van de Nationale Garde Zonhoven. De priester Pieter Daniëls bood verzet tegen de Fransen, maar zij namen hem gevangen in het huis De Franse Kroon, waar hij tijdens een ontsnappingspoging gedood werd. De huidige gemeente Zonhoven ontstond in 1795, maar betaalde immense belastingen aan de Franse bezetter. Het was ook tijdens deze periode dat de registers van de burgerlijke stand beginnen en de huizen van Zonhoven een huisnummer toegewezen kregen.[25] Op 18 november 1833 sloten Nederland en België het Verdrag van Zonhoven in De Franse Kroon. Het verdrag is historisch omdat het tot stand kwam nog vóór koning Willem I van Nederland het Koninkrijk België erkend had. Het Verdrag van Zonhoven regelde de communicatie met Maastricht.[32]

Moderne tijd[bewerken | brontekst bewerken] Zonhoven begon eind 19e eeuw en begin 20e eeuw sterk te groeien. Er ontstond plaatselijke nijverheid, met name een ijzermijn, enkele sigarenfabrieken met elk meer dan honderd werknemers en fabrieken in de metaalnijverhied en voedingsindustrie. Het inwoneraantal begon stilaan te groeien. De grote ommekeer kwam er met start van de steenkoolmijnen in de Zonhovense buurtgemeenten. Vele inwoners vonden werk in de mijnen van Houthalen, Zolder en Winterslag.[28] Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Zonhoven bezet door Duitse troepen die te paard binnenreden. De gemeente werd op 9 september 1944 bevrijd. Na deze bevrijding vestigde Bernard Montgomery, opperbevelhebber van het Britse leger, gedurende drie maanden zijn hoofdkwartier in Zonhoven. Hij ontving er onder meer Dwight D. Eisenhower.[33] Na de oorlog vestigden zich veel kleine industriële bedrijven in Zonhoven, waarvan er vele een plaats vonden op bedrijventerrein De Waerde in de buurtschap Waard. De bevolking groeide snel. Tussen 1930 en 1980 verdrievoudigde de bevolking. Ter gelegenheid van de gemeentelijke herverdeling in 1977 werden er enkele grenswijzigingen uitgevoerd met de buurgemeenten Zolder en Houthalen. Deze hielden verband met de eerdere aanleg van de autosnelweg E314, waardoor er gebieden afgesneden werden. Zonhoven verkreeg de gronden ten zuiden van de weg en stond de gebieden ten noorden ervan af. In totaal verkreeg Zonhoven 8,35 km² met 520 inwoners van deze buurgemeenten.

Geografie[bewerken | brontekst bewerken] Topografische ligging[bewerken | brontekst bewerken] Aangrenzende gemeenten Heusden-Zolder

Heusden-Zolder Hasselt

Houthalen-Helchteren

Houthalen-Helchteren Genk

Genk

Hasselt

Hasselt

Genk

Zonhoven ligt in het midden van Limburg. Het is een verstedelijkte randgemeente van de bipool Hasselt-Genk, beide Euregiosteden. De gemeente Zonhoven heeft een oppervlakte van 39,34 km².[34] De gemeente heeft vier buurgemeenten. In het noorden vormt de A2-E314 de scheidingslijn met Houthalen-Helchteren. In het oosten loopt de grens met Genk achter het natuurgebied de Teut en in het zuidoosten ligt het Provinciaal Domein Bokrijk, dat op het grondgebied van Genk ligt. In het zuiden vormt de Slangbeek gedeeltelijk de grens met Hasselt. Ten slotte grenst Zonhoven in het westen en noordwesten aan de gemeente Heusden-Zolder. Hier loopt de grens dwars door het Vijvergebied Midden-Limburg richting het Kasteel Vogelsanck, dat in Heusden-Zolder ligt. De dichtstbij gelegen kernen zijn Houthalen en Meulenberg in het noorden, Winterslag in het oosten, Kiewit in het zuiden, Bolderberg in het westen en Zolder in het noordwesten. Het geografisch middelpunt van de provincie Limburg ligt ten oosten van het Zonhovense woongebied. Dit punt bevindt zich op het heidegebied Molenheide, een voormalig militair domein, niet ver van het gehucht Termolen en nabij de grens met Genk. Op het punt (50° 59' 5" NB 5° 26' O.L.) bouwde de gemeente een wachttoren. [35]

Geologie en landschap[bewerken | brontekst bewerken]

De Platwijers vanaf de uitkijktoren

De Laambeek in het noorden van Zonhoven

Zonhoven ligt in het Kempens steenkoolbekken. In Zonhoven was geen mijnzetel, maar de steenkool uit het Westfaliaan onder de gemeente werd vanuit de naburige steenkoolmijnen van Houthalen en Zolder ontgonnen. Op de steenkoollagen ligt het Krijt met daarboven het Tertiair. Twee geologische formaties van miocene ouderdom zijn van belang in Zonhoven. De Formatie van Bolderberg (Burdigaliaan, 16-20 miljoen jaar oud) wordt in Zonhoven aangetroffen als verkitte witte zandsteen bij De Holsteen.[28] De zanden van de Formatie van Diest (Messiniaan 5,3-7,3 miljoen jaar oud) zijn in de Kempen geconsolideerd tot ijzerzandsteen, dat in Zonhoven secundair verweerde tot ijzeroer wat als ijzererts werd gewonnen. Hierdoor zijn er grote vijvers in de gemeente ontstaan.[36] Zonhoven behoort tot de Kempen. Het natuurgebied de Teut in het noordoostelijke deel van de gemeente behoort tot het Limburgs Hoogplateau.[37] Op de Teut liggen enkele kleine en middelgrote vijvers. Het zuidelijk deel van de Teut wordt Molenheide genoemd. De Teut wordt getypeerd door heidelandschappen en kunstmatige bebossing. De ondergrond bestaat uit zand en er zijn niveauverschillen van tientallen meters. Het hoogste punt van Zonhoven, op de Molenheide, bevindt zich 78 meter boven zeeniveau.[28][38] Het niveau daalt tot 30-35 meter in zuidwestelijke richting tot in het Vijvergebied Midden-Limburg, dat tot de Demervallei behoort.[28] Dit gebied is zeer bosrijk en vormt het grootste aaneengesloten vijvergebied van België. De vijvers worden gebruikt voor commerciële visteelt.[39] De Platwijers is een natuurreservaat in dit gebied en tevens de benaming voor het Zonhovense gedeelte ervan. Dit westelijke gedeelte van Zonhoven heeft een zandleemachtige ondergrond. Drie valleien doorsnijden de hellende zandbodem van Zonhoven: de vallei van de Laambeek in het noorden, die van de Zonderikbeek in het midden en die van de Slangbeek in het zuiden. De Laambeek en Slangbeek vormen voor enkele kilometers de grens van Zonhoven met respectievelijk Houthalen-Helchteren en

Hasselt. De Zonderikbeek staat bij Zonhovenaren bekend als de Roosterbeek. Deze beek ontspringt tussen Houthalen-Oost en Zwartberg en stroomt door de Teut. In het centrum van Zonhoven is ze overwelfd. Ze vormt ook deels de grens tussen de gehuchten Halveweg en Terdonk. De drie waterlopen monden alle in de Demer uit en maken deel uit van het stroomgebied van de Schelde.[28]

Natuurgebieden[bewerken | brontekst bewerken]

Het natuurreservaat Teut

De weidelandschappen van het Welleke in Zonhoven

De dorpskern van Zonhoven is grotendeels omgeven door natuur, voornamelijk in de vorm van vijver- en hei...