06 Tomasz z Akwinu PDF

Preview

Summary

Historia Idei...

Description

Tomasz z Akwinu, Akwinata, Doktor Anielski, święty, ur. 1224 lub 1225, Roccasecca k. Neapolu, zm. 1274, Fossanova, teolog i filozof, dominikanin; Doktor Kościoła, twórca tomizmu; kanonizowany 1323. Urodził się we włoskiej rodzinie hrabiów Aquino; w wieku 5 lat został oddany na nauki do klasztoru benedyktyńskiego na Monte Cassino, którego opatem był brat jego ojca Sinibald; IX 1239 został wysłany na uniwersytet w Neapolu, gdzie podjął studia sztuk wyzwolonych; tam też po raz pierwszy zetknął się z myślą Arystotelesa; IV 1244, wbrew oporom rodziny, wstąpił do zakonu dominikanów i został skierowany przez władze zakonne na dalsze studia — 1245 do Paryża (gdzie m.in. słuchał Alberta Wielkiego ), a 1248 do Kolonii; 1252–67 wykładał kolejno na uniwersytecie w Paryżu, w studium papieskim w Anagni i Orvieto, w Rzymie i Viterbo oraz w Neapolu, a 1269–73 ponownie w Paryżu, gdzie stoczył ostrą walkę z awerroistami (awerroizm łaciński) w sporze o wzajemny stosunek wiary i wiedzy; powołany przez papieża Grzegorza X na sobór w Lyonie, zmarł w drodze, prawdopodobnie w Fossanova. Pojęcia przejęte od Arystotelesa: poznanie – empiryczna teoria poznania dowód – rozgraniczenie wiedzy i wiary przyczynowe powiązanie zdarzeń – stosunek Boga do stworzenia akt (energia) i potencja forma i materia – na nich oparł teorię duszy, ciała, psychologię i filozofię przyrody środek – oparł na nim etykę pojęcia dodane przez Tomasza: istota i istnienie (rozróżnienie Boga i stworzenia) „Adoptowanie” filozofii Arystotelesa Tomasz a Augustyn (odrzucenie psychologii i teorii poznania, zgoda z myślą teologiczną) konstrukcja świata: hierarchiczna drabina bytów Plotyna (+świat jest doskonały) niezgoda dla panteizmu PISMA: Suma filozoficzna, czyli Suma przeciw poganom (summa contra gentiles) Suma teologiczna (największe, niedokończone) Komentarz do Sentencyj Piotra Lombarda Pisma naukowe oraz prace polemiczne (np. przeciw awerroisom) POGLĄDY: wiedza i wiara oddzielenie wiary od wiedzy, rozumu od objawienia (mimo ze są prawdy wspólne), objawienie nie przeczy rozumowi, a uzupełnia go, rozumem można poznawać również Boga i Jego przymioty, dla rozumu niedostępne są m.in. Trójca Święta, grzech pierworodny, Wcielenie, stworzenie świata w czasie (tu działa objawienie), dowód tajemnic wiary przekracza granice rozumu, ale istnienie Boga można rozumowo udowodnić, każda wiedza i wszelka prawda pochodzi od Boga, rozgraniczenie teologii (objawienie) i filozofii (rozum), filozofia najwyżej przygotowuje do wiary nauka o bycie poznajemy bezpośrednio jedynie rzeczy jednostkowe, na ich podstawie dochodzimy do prawd ogólnych, tylko rzeczy jednostkowe są substancjami czyli samoistnymi bytami, uniwersalia istnieją tylko w łączności z jednostkowymi rzeczami. Powszechniki mogą istnieć w rzeczach, mogą być wytworzone w umyśle lub być niezależnie od rzeczy (wzór wg którego Bóg wszystko stworzył).

Transcendentalia (łac. transcendere – „przekraczać”, przekraczające kategorie) to właściwości przysługujące każdemu bytowi (nie są to akcydensy); "coś, co mogę orzec o każdym bycie" 1. Byt wzięty sam w sobie 1. Ens (byt) – wszystko, co jest – istnieje (wywodzi się z aktu istnienia) 2. Res (rzecz) – wszystko jest rzeczą, ponieważ ma jakąś treść 3. Unum (jedność) – byt o tyle jest bytem, o ile jest jednością 2. Byt w relacji do innych 1. Aliquid (odrębność) – byt o tyle jest bytem, o ile jest odrębny (w myśl zasady niesprzeczności ~(p∧ ~p) i prawa wyłączonego środka ~p∨ p; byt jest pierwotny, natomiast zasady są wtórne) 3. Ze względu na odniesienie do władz umysłowych 1. Bonum (dobro) – ze względu na przyporządkowanie bytu do woli, o każdym bycie możemy powiedzieć „dobro”; każdy byt może być dobry, bo jeśli coś istnieje, oznacza to, że Bóg tego chce 2. Verum (prawda) – ze względu na przyporządkowanie bytu do intelektu (adequatio rei et intelectum), każdy byt jest dorzeczny, sensowny – nadaje się do poznania intelektualnego 3. Pulchrum (piękno) – ze względu na przyporządkowanie bytu do duszy w całości, piękne jest to, co ujrzane podoba się (pulchra sunt qua visa placent) Transcendentalia nie każdemu bytowi przysługują w ten sam sposób, ponieważ im bardziej coś istnieje, tym bardziej przysługują mu poszczególne transcendentalia SKŁADNIKI BYTU: istota (essentia) i istnienie (existentia) 1. istotą każdej rzeczy jest to, co wspólne jej gatunkowi i zawarte w definicji, dlatego z istoty Boga wynika Jego istnienie, a z istoty rzeczy nie wynika, że muszą istnieć; istnieją dzięki jakiemuś czynnikowi (różnica między Bogiem a stworzeniem). Bóg jest bytem koniecznym, niezależnym i prostym, a stworzenia są bytami przypadkowymi, zależnymi i złożonymi. 2. Istota substancji cielesnych jest złożona z formy i materii, forma jest źródłem jedności, a materia źródłem mnogości i cielesności (różnica między światem duchowym i cielesnym – duchowy posiada tylko formę) 3.odwołanie do Arystotelesowskiego rozróżnienia potencji i aktu, czyli bytu możliwego i rzeczywistego. Forma jest aktem, a materia potencją. Bóg jest czystym aktem. Istnieje sam przez się NAUKA O BOGU Dowody na istnienie Boga: z ruchu – musi istnieć pierwszy poruszyciel z niesamowitości świata - musi istnieć istota samoistna będąca przyczyną świata z przypadkowości rzeczy – poza nią istnieje istota konieczna z istnienia istot różnej doskonałości – istnieje istota najdoskonalsza, wzór z powszechnej celowości przyrody – istnieje istota rządząca przyrodą, działająca celowo

przymioty Boga: były podyktowane powagą Pisma świętego i Ojców Kościoła, były bezsporne. Sporne było to, czy można je pojąć rozumem; Tomasz: własności Boga można pojąć rozumem, ale nie można ich pojąć wprost, lecz pośrednio, drogą negacji (przez zaprzeczenie – nie ma składników, nie może być definiowany) lub eminencji (przez nieskończone wzmożenie własności istot skończonych) NAUKA O ŚWIECIE: stworzenie: 1 świat został stworzony z niczego, 2 stworzenie dokonało się wprost przez Boga, 3 stworzenie jest aktem woli a nie konieczności, 4 odbyło się według idei Bożych, 5 stworzenie nastąpiło w czasie, Bóg stworzył świat i kieruje nim, jest immanentny światu, stanowisko pośrednie pomiędzy deizmem a okazjonalizmem, eliminującym działanie samych stworzeń.

Hierarchiczna budowa świata: istnieją stworzenia o różnym stopniu doskonałości, między nimi a Bogiem są czyste inteligencje, czyli anioły. Bóg jest poza wszelką hierarchią, jest podstawą wszystkiego NAUKA O DUSZY wbrew poglądom Platona, Augustyna, franciszkanów i mistyków, Tomasz twierdził, że ciało obok duszy również należy do natury człowieka, nie jest tylko jego narzędziem. Ciało i dusza są złączone jak forma z materią (hilemorfizm). Dusza ludzka ma cechy duszy rozumnej (czysto ludzkiej), zmysłowej (zwierzęcej) i wegetatywnej (roślinnej). Jako forma wysoka zawiera w sobie formy niższe, przez co łączy np. potrzeby duchowe i fizjologiczne. NAUKA O POZNANIU poznanie ludzkie jest receptywne (podlega wpływom zewnętrznym), łączy poznanie wyższe (umysłowe) z niższym (zmysłowym), poznanie niższe jest pierwsze, a wyższe się nim posługuje, poznanie dzięki rozumowi postępuje naprzód dzięki abstrakcji, poznajemy przez rozum i objawienie. Rozum jest władzą duszy. Rozumowo poznajemy tylko gatunki (prawdy ogólne), nie zaś szczegółowe jednostki materialne. Własną duszę poznajemy tylko pośrednio, wiedza o niej nie jest nam dana znikąd. FILOZOFIA MORALNA: oparta na nauce Arystotelesa, każdemu dobru należy się jego miejsce, ostatecznym celem życia jest szczęście (eudajmonizm), wyrażone w poznaniu Boga, poznanie jest najwyższą funkcją człowieka, a Bóg najdoskonalszym przedmiotem poznania. Bóg jest ostatecznym celem i miarą czynów ludzkich. Ogólne właściwości tomizmu: oparcie filozofii chrześcijańskiej na doświadczeniu, uznanie za niepotrzebne iluminizmu, nadprzyrodzonego oświecenia umysłu, wiedzy apriorycznej, wrodzonej i intuicyjnej, do której odwoływała się wcześniejsza scholastyka. Dualizm między bytem absolutnym a względnym, między Bogiem a stworzeniem. Hilemorfizm broniący jedności ludzkiej natury, przeciwstawiał się rozrywaniu duszy i ciała, dualistycznej naturze człowieka obiektywizm jako postawa umysłu zwrócona ku światu zewnętrznemu i przekonaniu, że rzeczy zewnętrzne są nam dane bardziej bezpośrednio niż wewnętrzne, przeciwstawienie się subiektywnej postawie mistyków i augustynistów empiryzm jako przekonanie, że wszelka wiedza pochodzi z doświadczenia, przeciwstawienie się augustyńskiemu aprioryzmowi uniwersalizm, jako przekonanie o wyższości ogółu nad jednostką, przeciwstawienie się indywidualizmowi umiarkowany realizm, przeciwstawiający się zarówno skrajnemu realizmowi platończyków, jak i nominalizmowi (poglądowi odmawiającemu realnego istnienia poglądom ogólnym) intelektualizm jako nauka o pierwszeństwie intelektu w poznaniu i działaniu, przeciwstawiał się woluntaryzmowi Augustyna oraz emocjonalnej postawie mistyków nauka Tomasza jest uznawana za powszechną naukę kościoła od 1879 r. (encyklika Aeterni patris papieża Leona XIII)...