Notatki z ćwiczeń z histologii PDF

Preview

Summary

Notatki z ćwiczeń z histologii...

Description

TKANKA NABŁONKOWA (textus epithelialis) a) budowa nabłonka (epithelium)  komórki ściśle do siebie przylegają, tworząc jedno lub wielowarstwowy układ, o posiadają część apikalną (szczytową) i dystalną (dolną), zwróconą ku błonie podstawnej; o ich powierzchnia pokryta jest glikokaliksem - warstwą ochronną, zapewniającą komunikację międzykomórkową, rozpoznawanie się komórek  leżą na błonie podstawnej (membrana basalis): o bezkomórkowa warstwa z kolagenu, proteoglikanów i glikoprotein o jest granicą między nabłonkiem a tkanką łączną właściwą, miejscem transportu substancji odżywczych o składa się z blaszki jasnej (lamina lucida), blaszki gęstej (lamina densa) oraz blaszki siateczkowej (lamina reticularia) b) pochodzenie nabłonka:  z wszystkich trzech listków zarodkowych:  z ektodermy – naskórek, nabłonek jamy ustnej, odbytu, ependyma (układ nerwowy)  z mezodermy – nabłonek naczyń krwionośnych, limfatycznych, jamy ciała, układu moczowo-płciowego  z endodermy – nabłonek światła układu oddechowego i przewodu pokarmowego c) funkcje nabłonka:  ochronna - ochrona mechaniczna tkanek, przed działaniem enzymów, przed wysychaniem, przed wnikaniem drobnoustrojów  izolacja środowisk  odżywcza - wchłanianie substancji odżywczych, wymiana gazowa  wydzielnicza - wydzielanie substancji chemicznych, produkowanie białek, hormonów  wydalnicza - produkowanie łoju, potu  zmysłowa - odbieranie bodźców ze środowiska zewnętrznego (węch, smak) i wewnętrznego d) struktury powierzchniowe komórek nabłonkowych:  mikrokosmki (microvilli) – nieruchome, palczaste wypustki błony komórkowej, rdzeniem jest cytoplazma podstawowa i pęczki filamentów aktynowych komórki nabłonkowej, zwiększają powierzchnię absorpcyjną komórki; głównie na powierzchni nabłonka jelita, kanalików nerkowych, żołądku; liczne i gęste tworzą tzw. rąbek szczoteczkowy  stereocillia – szersze i dłuższe od mikrokosmków; głównie w nabłonku najądrza i w uchu wewnętrznym  rzęski (cilia) – ruchome, długie wypustki błony komórkowej, rdzeniem jest cytoplazma podstawowa i aksonema umożliwiająca ruch; głównie w nabłonku oskrzeli i jajowodów  wici (flagella) – zmodyfikowane rzęski, dłuższe; rdzeniem jest kinetosom umożliwiający ruch obrotowy; występują na powierzchni komórek pojedynczo, u człowieka jedynie w plemniku e) połączenia międzykomórkowe dzięki którym połączenie komórek nabłonka jest ścisłe:  izolacja środowisk  zwiększenie wytrzymałości i szczelności tkanki nabłonkowej  zapewnienie komunikacji między komórkami nabłonka ˃ zamykające (zonula occludens) – połączenie nieprzepuszczalne dla jonów i cząsteczek, szczelnie zamykające przestrzeń międzykomórkową; głównie w nabłonkach wchłaniających np. jelita ˃ zwierające (zonula adherens) – łączą związki aktyny jednej komórki z podobnymi sąsiednich, odporne na rozrywanie, utrzymują kształt komórek; głównie w nabłonkach poddawanych siłom mechanicznym np. naskórek: o desmosomy – mocno spajają komórki, desmogleiny przenikają przez błony komórkowe obu komórek i przechodzą do przestrzeni międzykomórkowej, działają na zasadzie zatrzasku o hemidesmosomy – połączenie komórek nabłonkowych z błoną podstawną

komunikacyjne (jonowo-metaboliczne) – najczęstsze, przepuszczalne dla jonów nieorganicznych i związków drobnocząsteczkowych rozpuszczalnych w wodzie: neksus – połączenie szczelinowe, łączy błony komórek nabłonka przechodząc przez przestrzeń międzykomórkową; głównie w nabłonkach wymieniających substancje, a także w mięśniach, uczestnicząc w rozprzestrzenianiu się pobudzenia rodzaje nabłonków:  zmysłowy – występuje w obrębie narządów zmysłu w postaci skupień, grupowo lub pojedynczo, funkcją jest odbieranie bodźców ze środowiska zewnętrznego; kontaktuje się z włóknami nerwowymi; m.in. nabłonek węchowy ˃

o

f)

 okrywający – izoluje wnętrze organizmu od świata zewnętrznego, jak i wnętrze jamy ciała od płynów tkankowych:  jednowarstwowy: składa się z pojedynczej warstwy komórek na błonie podstawnej  jednowarstwowy płaski – komórki cienkie z centralnie położonym jądrem; umożliwiają dyfuzję; występuje w: pęcherzykach płucnych, naczyniach krwionośnych, limfatycznych, osierdziu, otrzewnej  jednowarstwowy sześcienny – komórki o kształcie sześcianów; występuje w: jajnikach, kanalikach nerkowych, pęcherzykach tarczycy, oskrzelikach oddechowych  jednowarstwowy walcowaty – komórki wysokie, prostokątne, jądra leżą w części dystalnej, często posiada struktury powierzchniowe; funkcja wydzielnicza, absorpcyjna lub ochronna; występuje w: dużych przewodach wyprowadzających niektórych gruczołów, jajowodach, żołądku  jednowarstwowy wielorzędowy – komórki o różnej wysokości, jądra w różnych częściach; często z rzęskami; występuje w: drogach oddechowych, przewodzie najądrza  wielowarstwowy: składa się z wielu warstw komórek, z których tylko warstwa najgłębsza kontaktuje się z błoną podstawną:  wielowarstwowy płaski rogowaciejący (naskórek)– najgłębszą warstwę stanowią komórki sześcienne lub walcowate zdolne do podziałów, a między nimi znajdują się komórki macierzyste będące źródłem dla nowych komórek, a szczytową warstwą jest warstwa rogowa, stale się złuszczająca  wielowarstwowy płaski nierogowaciejący – budowa podobna do pierwszego, ale brak jest warstwy rogowej; występuje w: jamie ustnej, gardle, przełyku, pochwie, odbycie  wielowarstwowy sześcienny – dwie lub trzy warstwy komórek sześciennych, występuje w: dużych przewodach wyprowadzających gruczołów potowych  wielowarstwowy walcowaty – dwie lub trzy warstwy komórek, warstwa powierzchniowa z komórek walcowatych; występuje w: męskiej cewce moczowej, przewodach wyprowadzających trzustki, ślinianek  gruczołowy – składa się z gruczołów utworzonych przez wyspecjalizowane komórki występujące pojedynczo (gruczoły jednokomórkowe) lub w grupach (gruczoły wielokomórkowe), wytwarzają i uwalniają one różnego rodzaju wydzieliny:  gruczoły egzokrynowe – zewnątrzwydzielnicze, mają łączność z powierzchnią nabłonka, składają się z odcinków wydzielniczych, dróg wyprowadzających i tkanki łącznej odżywiającej: układ przewodów wyprowadzających:

 proste – bez przewodu (np. jelitowe) lub z jednym przewodem (np. potowe); cewkowe oraz rozgałęzione cewkowe  złożone – z przewodami rozgałęzionymi (np. trzustki) kształt odcinków wydzielniczych:

 cewkowe  kłębkowe

 pęcherzykowe  cewkowo-pęcherzykowe rodzaj wydzieliny:

 surowicza  śluzowa  mieszana mechanizm wydzielania: o

o

o

merokrynowe – wydzielina wydostaje się bez ubytku w komórce (np. potowy, trzustki, wątroby) apokrynowe – wydzielina uwalniana jest wraz ze szczytową częścią komórki (np. mlekowy) holokrynowe – wydzielanie polega na usunięciu całej komórki wraz z zawartą w niej wydzieliną (np. łojowy)

 gruczoły endokrynowe – wewnątrzwydzielnicze, nie posiadają przewodów wydzielniczych, utraciły łączność z powierzchnią nabłonka, ich wydzieliną są hormony, które dostają się bezpośrednio do krwioobiegu

TKANKA ŁĄCZNA (textus connectivus)

◊

◊

a) budowa tkanki łącznej:  komórki nie przylegające ściśle do siebie: - fibroblasty – wrzecionowate z kilkoma wypustkami, ruchliwe, produkują składowe substancji międzykomórkowej; mają dobrze rozwinięte RER, aparat Golgiego, zawierają liczne mitochondria i wakuole wydzielnicze; aktywnie syntetyzują białka (zasadochłonne, barwią się na fioletowo) - fibrocyty – kwasochłonna, spoczynkowa forma fibroblastów, mogące ponownie przekształcać się w fibroblasty - histiocyty – makrofagi, powstają w szpiku kostnym, zajmują się fagocytozą bakterii, drożdży, pyłu, zużytych lub uszkodzonych komórek; wytwarzają cytokiny i interleukiny biorące udział w reakcjach immunologicznych; zawierają liczne lizosomy (w tkance kostnej – osteoklasty; w tkance chrzęstnej – chondroklasty) - mastocyty – osiadłe komórki tuczne, mają ziarnistości zasadochłonnymi z ukrwiającą histaminą, przeciwkrzepliwą heparyną i innymi czynnikami; biorą udział w obronie przed obcymi antygenami; występują licznie przy naczyniach krwionośnych, błonie śluzowej nosa, przewodu pokarmowego, układu oddechowego, błonach surowiczych, skórze  obfita substancja międzykomórkowa (ECM) (substantia intercellularis) składająca się z: istoty podstawowej (substancji) – bezpostaciowy hydrożel podtrzymujący komórki i włókna, skład: ˃ glikozaminoglikany (GAG) – długie, nierozgałęzione łańcuchy z disacharydów: - kwas hialuronowy - 4 i 6-siarczan chondroityny - siarczan dermatanu - siarczan keratanu ˃ proteoglikany – rozgałęzione łańcuchy z polisacharydów ˃ glikoproteiny – kompleksy niedużych cząsteczek oligosacharydów i dużych cząsteczek białek: - fibronektyna – interakcje międzykomórkowe - laminina – w błonie podstawnej - osteopontyna – rozwój kości włókien: ˃ kolagenowych – klejodajne, z kolagenu, zbudowane z różnej ilości włókienek, odpowiadają za wytrzymałość tkanek na rozciąganie, składają się z podjednostek tropokolagenu, czyli trzech łańcuchów alfa splecionych w potrójną helisę; typy kolagenu: I. najczęstszy typ, skóra, ścięgna, kości, tkanka podskórna, blizny II. chrząstki stawowe III. naczynia krwionośne IV. błony podstawne V. uzupełnienie kolagenu typu I, łożysko, mięśnie VI. uzupełnienie kolagenu typu I VII. nabłonek, skóra, powierzchnia tętnic VIII. śródbłonek, błony śluzowe, wnętrze żył i tętnic ˃ siateczkowych – zbudowane z kolagenu typu III, stanowią rusztowanie dla komórek, wchodzą w skład błon podstawnych ˃ sprężystych – składają się z elastyny i włókienek fibryliny, występują pojedynczo, mogą się rozgałęziać, są elastyczne, występują w dużych naczyniach krwionośnych, skórze, chrząstce spręzystej b) pochodzenie tkanki łącznej:  z mezenchymy wywodzącej się z mezodermy – zarodkowej i płodowej postaci tkanki łącznej c)   

funkcje tkanki łącznej: podporowa - stanowi zrąb i ochronę mechaniczną dla innych tkanek i narządów odżywcza – transportuje substancje odżywcze i metabolity dzięki obecnemu w niej płynie tkankowym ochronna – broni organizm przed ciałami obcymi

d) rodzaje tkanki łącznej:  właściwa: - luźna (wiotka) – zawiera pęczki włókien kolagenowych, sieć włókien sprężystych, pojedyncze włókna siateczkowe; wypełnia przestrzenie między tkankami i narządami – w tkance podskórnej, przy naczyniach krwionośnych, limfatycznych, nerwów - zbita (zwarta) – nad istotą podstawową dominują włókna kolagenowe, wytrzymała na rozciąganie; o utkaniu regularnym w ścięgnach, więzadłach; o utkaniu nieregularnym w skórze właściwej, twardówce  embrionalna – występuje tylko w życiu płodowym, z komórek gwiaździstych tworzących luźną sieć: - śluzowata (dojrzała) – w sznurze pępowinowym, u dorosłych w miazdze zęba - mezenchymalna (niedojrzała) – tylko w życiu płodowym  wyspecjalizowana:  tłuszczowa  kostna  chrzęstna  krew

TKANKA ŁĄCZNA TŁUSZCZOWA (textus adiposus) a) budowa tkanki tłuszczowej:  komórki występują w dużych zgrupowaniach, są aktywne metabolicznie, podlegają regulacji nerwowej i hormonalnej  adipocyty powstające z lipoblastów, otoczone tkanką łączną z naczyniami krwionośnymi; ich tłuszczem są trójglicerydy  skąpa substancja międzykomórkowa b) funkcje tkanki tłuszczowej:  estetyka - zaokrągla powierzchnię ciała poprzez wypełnienie przestrzeni między tkankami i narządami  rezerwuar energetyczny w postaci tłuszczu  izolacja termiczna zapobiegająca ucieczce ciepła c) rodzaje tkanki tłuszczowej:  żółta – jej komórki zawierają jedną, dużą kroplę tłuszczu, jądro i cytoplazma zepchnięta jest na obwód komórki; skąpa substancja międzykomórkowa, adipocyty ściśle upakowane, ma kolor żółty dzięki lipochromom, barwnikom z grupy karotenoidów  brunatna – jej komórki zawierają liczne kropelki tłuszczu oraz wiele mitochondriów, powstają z mioblastów; jej funkcją jest produkcja ciepła w procesie termogenezy; jest obficie unaczyniona występuje między łopatkami, na szyi, nerkach

TKANKA ŁĄCZNA CHRZĘSTNA (textus cartilagineus) a) budowa chrząstki (cartilago)  komórki: jedno lub dwujądrowe chondrocyty leżące w jamkach substancji międzykomórkowej pojedynczo lub po kilka tworząc grupy izogeniczne; mają dobrze rozwiniętą RER, aparat Golgiego i liczne mitochondria  substancja międzykomórkowa: - włókna kolagenowe i sprężyste - istota podstawowa z glikozaminoglikanów i proteoglikanów - głównie agrekanu, składającego się z siarczanu chondroityny i siarczanu keratanu b) cechy chrząstki: - elastyczna, wytrzymała, sprężysta - nieunaczyniona - trudna do regeneracji - odżywia ją dobrze unaczyniona ochrzęstna – tkanka łączna właściwa, o warstwie komórkowej (z komórkami macierzystymi) i włóknistej (włókna kolagenowe) - między ochrzęstną a substancją międzykomórkową chrząstki występują chondroblasty, pochodzące od komórek progenitorowych mezenchymy, produkujących kolagen typu II i inne składniki c) różnicowanie się i dojrzewanie chondrocytów: komórki progenitorowe  niedojrzały chondroblast  hipertroficzny lub spoczynkowy chondrocyt komórki progenitorowe  chondroblasty  chondrocyty  hipertrofia  apoptoza d) rodzaje tkanki chrzęstnej:  szklista – kolagen typu II, chondrocyty często w grupach izogenicznych, występuje ochrzęstna (za wyjątkiem powierzchni stawowych i nasad kości); występuje w zakończeniach stawowych kości długich, nosie, krtani, tchawicy, oskrzelach, chrzęstnych części żeber  sprężysta – kolagen typu II, włókna sprężyste, obecność ochrzęstnej, jest giętka, sprężysta; występuje w małżowinie usznej, przewodzie słuchowym zewnętrznym, trąbce słuchowej, małych oskrzelach  włóknista – kolagen typu I, brak ochrzęstnej, zawsze związana z tkanką łączną zbitą lub chrząstką szklistą; występuje w miejscach połączenia ścięgien, więzadeł do kości, w krążkach międzykręgowych, stawowych żuchwy i obojczyka, w spojeniu łonowym e) regeneracja chrząstki:  odkładanie chrząstki (chondrogenesis per appositionem) od zewnątrz  wzrost śródchrzęstnej (chondrogenesis interstitialis) od wewnątrz

TKANKA KOSTNA (textus osseus) a) budowa tkanki kostnej:  część komórkowa: o osteocyty – płaskie, dojrzałe komórki kostne, powstają z osteoblastów poprzez częściowe otoczenie ich zmineralizowaną substancją międzykomórkową; leżą w jamkach kostnych, ich wypustki cytoplazmatyczne znajdują się w kanalikach kostnych o osteoblasty – komórki kościotwórcze, produkują składowe substancji międzykomórkowej, powstają z komórek macierzystych progenitorowych znajdujących się w okostnej i śródkostnej; mają liczne wypustki cytoplazmatyczne; tworzą kolagen typu I, proteoglikany, osteokalcynę, osteonektynę, hydrolazy, glikoproteinę RANKL, osteoprotegerynę; ich czynność pobudzana jest przez parathormon i witaminę D 3 o osteoklasty – bardzo duże, kwasochłonne komórki kościogubne, bogate w mitochondria, rozwiniętą RER; modelują i przebudowują tkankę kostną; zajmują się lizą osteocytów  substancja międzykomórkowa: ˃ część organiczna – osteoid: - włókna kolagenowe z typu I - substancja bezpostaciowa z białek regulujących mineralizację kości: osteonektyny, osteokalcyny i peptydów; oraz z proteoglikanów: dekoryny i biglikanu ˃ część nieorganiczna – minerał kości: - hydroksyapatyt, czyli minerał krystaliczny będący magazynem wapnia i fosforu oraz bruszyt (w kościach płodowych) b) funkcje tkanki kostnej:  rezerwuar wapnia i fosforu  funkcja krwiotwórcza  miejsce przyczepu mięśni  aparat ruchu, podpora ciała  ochrona narządów wewnętrznych c) rodzaje tkanki kostnej:  grubowłóknista (splotowata) – pojawia się w życiu płodowym i w pierwszym okresie życia pozapłodowego; zawiera więcej osteocytów i osteoidu niż minerału kości, włókna kolagenowe w grubych pęczkach; występuje w miejscach przyczepu ścięgien do kości, wyrostkach zębodołowych, błędniku, szwach czaszki  drobnowłóknista (blaszkowata) – dojrzała forma tkanki kostnej; występuje w kościach długich i płaskich; zawiera pojedyncze włókna kolagenowe z typu I, osteoid i minerał kości: - gąbczasta – z blaszek kostnych tworzących beleczki, między nimi znajdują się naczynia krwionośne i szpik kostny; występuje w nasadach i przynasadach kości długich, wnętrzu kości płaskich - zbita – z blaszek kostnych wypełniających objętość tkanki, zapewniając wytrzymałość na działanie sił mechanicznych; występuje w trzonach kości długich, powierzchni zewnętrznej kości płaskich

◊ ◊

d) budowa kości: okostna (periosteum) to zewnętrzna powierzchnia kości, która jest unaczyniona i unerwiona śródkostna (endosteum) to wewnętrzna powierzchnia kości od strony jamy szpikowej

TKANKA MIĘŚNIOWA (textus muscularis) a) budowa tkanki mięśniowej:  miocyty – komórki mięśniowe zdolne do skurczu i rozkurczu, otoczone blaszką podstawną, która wraz z tkanką łączną właściwą luźną tworzy zrąb mięśnia; pochodzą z mezodermy, powstają z jednojądrzastych mioblastów, które wydłużając się tworzą miotubę, miotuby łączą się i powstaje wielojądrowe włókno, które zbierając się w pęczki tworzą miofibryle  organella miocytów: - sarkoplazma = cytoplazma - sarkolema = błona komórkowa - sarkosomy = mitochondria - siateczka sarkoplazmatyczna = siateczka śródplazmatyczna - sarkomery – fragmenty miofibryli b) białka miofibryli biorące udział w skurczu:  aktyna – tworzy miofilamenty aktynowe (cienkie)  miozyna – tworzy miofilamenty miozynowe (grube), tworzą ją dwa łańcuchy ciężkie, które skręcają się w ogonki zakończone dwoma główkami  troponina i tropomiozyna – białka regulatorowe c) rodzaje tkanki mięśniowej:  poprzecznie prążkowana szkieletowa – długie, cylindryczne komórki nazywane włóknami ułożone równolegle względem siebie, zawierają wiele jąder ułożonych obwodowo; skurcz jest szybki i silny, zależny od woli; występuje poprzeczne prążkowanie, składające się z: - sarkomerów – odcinków miofibryli między dwiema liniami Z; Z + ½ I +A+ ½ I + Z linia Z – miejsce zakotwiczenia ogonków filamentów cienkich, dzięki obecności  aktyniny; prążek I – filamenty aktynowe (cienkie) prążek A – filamenty miozynowe i aktynowe prążek H – filamenty miozynowe (grube) połączone z linią Z dzięki delikatnym włókienkom z titiny

 komórki satelitarne – komórki macierzyste mięśni szkieletowych, znajdują się między błoną komórkową włókien mięśniowych a błoną podstawną; są źródłem mioblastów, zdolne do samoodnowy i regeneracji; dzięki podziale asymetrycznemu powstają komórki satelitarne i mioblasty, a dzięki symetrycznemu same satelitarne lub same mioblasty 



poprzecznie prążkowana serca – jej komórki (kardiomiocyty) posiadają jedno lub dwa jądra, położone centralnie; są poprzecznie prążkowane, włókna są rozgałęzione i przedzielone wstawkami, skurcz jest rytmiczny i niezależny od woli gładka – wrzecionowate komórki, brak poprzecznego prążkowania, otoczone są błoną podstawną; skurcz jest powolny i długotrwały, niezależny od woli...