09 Reptielen & Amfibieën PDF

Preview

Summary

Download 09 Reptielen & Amfibieën PDF

Description

Paard Merrie Oestrische cyclus Algemene gegevens  poly-oestrisch - meerdere cycli per j  seizoensgebonden voortplanting mnden % ovulatoire cycli december – januari 10 februari – maart 20/30 april 50 mei 70 juni – juli 80/90 augustus 70 september 60  op gang komen ovariële activiteit - via hypothalamus-hypofysaire systeem; externe factoren   daglichtlengte   omgevingstemperatuur  goede voeding  voldoende beweging  goede conditie  aanwezigheid andere paarden  oestrische cyclus; 21 d - oestrus; 5 d (2-12)  sterke variatie; begin & einde seizoen - dioestrus; 16 d  bepaalt dr fysiologische levensduur vh CL  luteale fase; 12-14 d - anoestrus  niet hengstig  ovulatie; 24 u vóór einde oestrus - typische bouw ovarium paard  ovariumweefsel enkel aan de oppervlakte ter hoogte vd ovulatiegroeve  ovulatie rijpe follikels

Endocrinologie   daglichtlengte  epifyse -  melatonine  hypothalamus -  GnRH  hypofyse -  gronatrope hormonen; FSH & LH  groei follikels  oestrus  ovulatie  CL - progesteron  na ± 14 d; endometrium - prostaglandines  regressie CL   progesteron  follikels groeien   oestradiol  oestrus  hypofyse - LH  ovulatie   oestradiol; collaps follikel -  progesteron; CL

Oestrussymptomen  zoekt gezelschap v andere paarden  zijdelingse druk tegen achterhand/lies; leunen  schouwen met hengst - sta-reflex - troebele urine; kleine hoeveelheden - blitzen; clitoris tonen dr vulva intermitterend te openen - staart opzij - door achterbenen zakken

Natuurlijke dekking  geslachtsrijp; 1,5 j  1e dekking; 3 j

Dracht Bevruchting & ontwikkeling  ovulatie; eicel komt vrij uit follikel - eicel opgevangen dr eileider - hengst; uterusbezaaier - zaadcellen; migratie nr eileider  eigen beweging  contractie vrouwelijk VPS - bevruchting in ampulla  bevruchting mogelijk - eicel; 6(-12) u na ovulatie - spermacel; 2 d na copulatie  transport bevruchte eicel v eileider (morula) - baarmoeder; 4-6 d (blastocyste)  enkel bevruchte eicel - onbevruchte eicellen; gevangen in eileider  pre-implantatieperiode; embryo relatief lang los in baarmoeder - vorming extra-embryonale membranen  dooierzak  chorion  amnion  allantoïs - intra-uteriene migratie - voeding embryo  reserves dooierzak  uteriene melk - dag 16; fixatie vruchtblaasje in baarmoeder

 implantatie - embryo (trofoblast); nauwer contact endometrium - dag 38; foetale cellen (uit chorion) migreren nr endometrium  endometriale cups - ≥ dag 40; eCG (PMSG)  secundaire ovulaties  secundaire CL  productie progesteron - dag 45; implantatie  aanhechting allantochorion – endometrium  choriale zak v drachtige hoorn; nr corpus & niet-drachtige hoorn - dag 120; verdwijnen endometriale cups  immunologische reactie; component vader - dag 130; geen eCG meer in bloed









- dag 160-180; regressie primaire + secundaire CL  placenta produceert progesteron - ovariëctomie na deze periode; geen abortus placenta - epitheliochoriaal  contact choriaal epitheel; uterien epitheel - placenta diffusa functie placenta - voeding foetus - afvoer metabole producten - productie hormonen - bufferzone; Ag foetus niet in contact met circulatie moeder  placenta epitheliochorialis; As moeder niet dr placentabarrière  belang colostrum ontwikkeling vruchtvliezen - amnion/pootjesblaas - allantoïs/waterblaas - vruchtwater; schokbreker  beschermt foetus tegen trauma dag 42; ontwikkeling ledematen - embryo – foetus

Drachtduur  335-342 d  variatie (323-360) - seizoen - ras - geslacht foetus - leeftijd merrie - voedingstoestand merrie - omgevingsfactoren - ..

Drachtdiagnose  rectaal OZ - dag 18-20;  tonus baarmoederwand - dag 25; fluctuerende uitpuiling bevruchte hoorn - dag 60-65; normale tonus  uitpuiling; grootte meloen - 6 mnd; vruchtdelen palperen  echografisch OZ - dag 9-10; vruchtblaasje  meest accuraat vanaf dag 15 - dag 20; embryo in blaasje - dag 25; hartslag - dag 60-70; geslachtsbepaling - dag 70; beweging vrucht - OZ op dag 14; herhaling rond dag 25-30  embryonale sterfte - tweeling  unilateraal gefixeerd met vruchtblaascontact  aantonen eCG in bloed - dag 40-120 (piek rond dag 60); embryonale sterfte  valse positief  aantonen oestrogenen in bloed & urine - vanaf dag 60-100

Partus Voorbereiding merrie  optimale conditie  4-6 w ervoor; veulenbox/weide - opbouw immuniteit  vulva & uier schoonmaken  hechtingen in vulva verwijderen  hoefijzers af  dikke laag stro  staart bandageren

Voorspellen  indicaties - relaxatie BBB - zwelling & verstrijken vulva - oedeem - uierzwelling  1 mnd ervoor - kegelen; wasachtige druppels uiersecreet aan de tepels  enkele d ervoor - gedragsveranderingen  onrustig  kolieksymptomen  zweten   eetlust  .. - veranderingen samenstelling uiersecreet   Na   K, Ca & Mg  tijdstip partus - meestal ’s nachts - meeste geboortes; 22-02 u - 86% vd merries; 18-06 u  voorspelling - Predict a foal testkit - Readiness for birth & tijdstip partus; ionenscore  geboortemelders - waarschuwingssignaal wnr merrie op haar zij ligt  geboortechip; in vulva - waterblaas; alarm

Verloop  voorbereidingsfase - verweking geboortekanaal - hormonale invloed  weefsels elastischer  lymfe-infiltratie  oedeem - gedragsverandering  ontsluitingsfase - weeën/baarmoedercontracties - ontsluiting cervix - allantochorion scheurt; allantoïsvocht vloeit af - vruchtblazen schuiven op nr vulva - 1-2 u  uitdrijvingsfase - 20-30 minuten - vrucht schuift op; drukreceptoren in cervix & vagina geprikkeld  oxytocine; baarmoedercontracties  buikpers  persen meest efficiënt; merrie ligt - indien hulp nodig; trekken  samen met buikpers  hoofd op pootjes  1 pootje vr ander  nageboortefase - controleren of nageboorte volledig is - 30 minuten – 3 u - > 6 u; retentio secundinarum  het niet tijdig afkomen vd nageboorte - > 3 u; DA verwittigen  red bag delivery - allantochorion scheurt niet thv cervix  zichtbaar in vulva als rode ballon - te vroege splitsing v placenta  allantochorion los v endometrium - geen zuurstof meer nr veulen - meteen kapot scheuren!

Puerperium  kraambed - periode lichamelijk herstel vd voorbije partus  afvloeien lochia - tot dag 14 vocht in baarmoeder; echo  endometriumepitheel hersteld na 14 d  baarmoederhoornen na 32 d terug normale grootte

Veulenhengstigheid  9 d post partum - bijna altijd ovulatoire cyclus -  kans embryonale sterfte; onvoldoende herstel endometrium  CL persisteert vaak; lactatie-anoestrus  beter niet laten dekken in veulenoestrus - overslaan - dag 20-21 post partum; PG - dag 24; hengstig  enkele d later dekken

Zorg pasgeboren veulen wnr veulen niet goed ademt; droogwrijven met handdoek navel ontsmetten antitetanusserum controle of het goed drinkt - helpen!  vóór en tijdens geboorte - bij geboorte; immuno-incompetent  vrucht in baarmoeder; geen contact met vreemde Ag - geen significante aanmaak As  placenta merrie; epitheliochoriale type  geen As v maternale nr foetale circulatie  veulen bij geboorte; weinig Ig G  na de geboorte - contact vreemde Ag - reactie veulen; aanmaak Ig - na 2 mnd significant niveau bereikt - 1e 2 mnd overbruggen immunodeficiëntie dr opname As uit colostrum

   

 colostrum - opname 1e 12 u na geboorte  passage Ig dr darmwand mogelijk  1e 4-8 u meeste opname As - 3 u na partus nog geen biest; merrie melken & toedienen met papfles  onvoldoende slikreflex veulen; neussonde  te weinig Ig in bloed; toediening plasma - onvoldoende antistoffen  veulen te zwak  merrie laat het niet toe - onvoldoene As in biest - onvoldoende melkproductie - colostrumverlies vr partus - onvoldoende absorptie Ig in dunne darm - ..  12 u na geboorte; bloed trekken - screening Ig G  FPT/failure of passive transfer  Ig G < 4g/l; septicaemie  PFPT/partial failure of passive transfer  Ig G; 4-8 g/l  ideaal Ig G; 8 g/l  1 l plasma toedienen;  As met 2 g/l

Pathologie Anoestrus Beïnvloedende factoren; ovariële activiteit  seizoen - vroege voorjaar  onvoldoende folliculaire activiteit; fysiologisch - mei-augustus; pathologisch - vervroeging dekseizoen - inductie ovulatoire cyclus vroege voorjaar   daglichtlengte  altrenogest (Regumate®)  ras - arabieren > trekpaarden & pony’s

 leeftijd - 3 jaar; actieve ovaria  te jong/oud  inactieve ovaria  voeding - goede kwaliteit - weidegang!   ovariële activiteit  ovulatie eerder in seizoen  conditie - slechte conditie  te vet  arbeid - zware training  lang hengstig; depot-progesteronpreparaten - anabolica

Oorzaken Inactieve ovaria  zeer kleine harde ovaria  winter; anoestrusseizoen  erg jong/oud Behandeling  oude merries; geen  jonge merries - weidegang - warm weer - conditieverbetering  verzorging winterperiode optimaal Weinig actieve ovaria  winter + vroege voorjaar; fysiologisch - tussenstadium; inactief nr actief  mei-juni; pathologisch  erg jong/oud  intensieve training  chronische endometritis

Behandeling  afwachten - april vastgesteld; afwachten - mei-juni; spontaan hengstig  hormonaal - progestagenen (altrenogest) - progesteron + GnRH Polyfolliculaire ovaria  tussenstadium; weinig actieve ovaria - normale cyclus  mei-juni; pathologisch Behandeling  optimale verzorging - warm voorjaarsweer - goede weidegang - vroeg in het seizoen (februari-maart) - kunstlicht; 18u/d (6w) - 1e ovulatoire cyclus 1-2 mnd eerder (maart-april)  begin februari; progestativa - altrenogest (Regumate®) - 10-14 d  later in het seizoen (mei-augustus)  progestativa - altrenogest (Regumate®) - 12/8 d  als follikel 3-3,5 cm; HCG - 36 u; ovulatie Suboestrus (actieve ovaria)  oestrus niet gezien  onvoldoende vaak schouwen  weinig hengstigheidsverschijnselen - niet goed/lang genoeg geschouwd - lastig; vervelend karakter - veulenmerrie Behandeling  vaker & zorgvuldiger schouwen - om de dag 10 min; vakman  PG; regressie CL - na 2-3 d hengstig

Ernstige chronische endometritis & pyometra  zelden nog hengstig Corpus luteum persistens (CLP)  na embryonale sterfte - nog eCG in bloed  veulenmerries - veulenoestrus overgeslagen - lactatie-anoestrus  intensieve training Behandeling  PG; 3 d oestrus  controle endometritis Granulosaceltumor  tumor ovarium  seksueel gedrag - niet hengstig - voortdurend hengstig - hengstengedrag  tumor produceert - progesteron - oestrogenen - androgenen  rectaal OZ - ovarium  glad  rond  vergroot; 10-40 cm   gewicht - tumor; cysten - andere ovarium; inactief  tractie aan mesovarium; koliek  verbloeding merrie; tumor buikholte Behandeling  éénzijdige ovariëctomie; laparatomie  herstel normale cyclus

A- & hypoplasie vd ovaria chromosoomafwijkingen zeer kleine ovaria; kleine slappe uterus niet hengstig jonge merries DD - laatrijpe merrie - zware training  geen behandeling     

Ovariëctomie  beiderzijdse ovariëctomie  standmerrie

Onregelmatig en/of te lang hengstig Oorzaken  weinig actieve ovaria - wel folliculaire activiteit - geen ovulatie - oestrussymtomen  hevig  onregelmatig  polyfolliculaire ovaria - oestrus  zeer lang  hevig - dioestrus  kort  onregelmatig - voor-/najaar; overgang zomer-winterseizoen  granulosaceltumor  endometritis - onregelmatig + langdurig hengstig

Gedragsstoornissen  nymfomanie - voortdurend hengstigheidssymptomen - pismerrie  zeer lastig karakter  gevaarlijk - niet hengstig! - laat zich niet dekken  ovaria meestal normaal - behandeling  ovariëctomie  Regumate®; 14 d  relatie eigenaar-paard  pneumovagina - constante irritatie vagina - gedrag pismerrie - behandeling  vulva-opening verkleinen  Caslick-/Benesch-operatie

Niet drachtig worden Extragenitale factoren  niet samenvallen fysiologische & werkelijke dekseizoen - veel stamboeken  dekseizoen; februari-juni - dekken merries met nog onvoldoende ovariële activiteit  predispositie vr endometritis  oestrusdetectie & tijdstip dekking - 10 min om de dag  met hengst  voeding, conditie & huisvesting

Genitale factoren Endometritis  80% niet drachtig worden Etiologie  normale uterus; steriel  endometritis; kiemen v buitenaf in uterus via cervix - partus/puerperium - dekking/KI - anatomische defecten  pneumovagina  cervixtrauma - instrumenten  hygiëne!  al/niet aanslaan infectie; afhankelijk v afweer uterus & infectiedruk - afweer  leeftijd merrie  pariteit  anatomische defecten  cyclusstadium + lengte oestrus - infectiedruk  aantal kiemen  virulentie  coïtus - elke dekking/inseminatie; uterus geïnfecteerd - infectie slaat aan   kiemen   virulentie  afweer gestoord - oudere merries; baarmoeder trekt minder goed samen  schoont minder goed op - te lang na inseminatie ng vloeistof in uterus  partus - elke partus; kiemen in uterus - als niet te veel kiemen + afweer normaal; eleminatie binnen enkele dagen  baarmoeder schoont zich op - abnormale partus/nageboorte niet tijdig afkomen; endometritis  anatomische defecten - slecht sluitende vagina - pneumovagina - beschadigde cervix - ..

 besmet intrumentarium/besmette handen - gesteriliseerd materiaal - asaptisch werken  superinfectie - intra-uterien AB  normale flora onderdrukt - gisten/schimmels - besmette spuit, pipet, speculum, glijmiddel..  bacteriën - normale flora - dekinfecties Symptomen  niet ziek  cyclus & oestrus verkort/verlengd  uitvloeiing Diagnose  OZ hengstige merrie - anamnese - uitwendige inspectie  uitvloeiing  stand + sluiting vulva  rectaal OZ - grootte - wanddikte - tonus - inhoud - vergroeiingen  vaginoscopisch OZ  slijmmonster uterus - cytologisch OZ - bacteriologisch OZ  echografie - vloeistof uterus  uterusbiopsie - zeer chronisch

Prognose    

acuut/chronisch jong/oud ernst ontsteking; biopsie prognose tov herstel endometritis - prognose tov terug drachtig worden Behandeling

 tijdens oestrus - hoger oestrogeengehalte; hogere afweer uterus - cervix meer doorgankelijk  anatomische afwijking herstellen  spoelen - fysiologische zoutoplossing/ringer lactaat  1-2 l  AB - intra-uterien; parentaal - antibiogram  breedspectrum - oplosmiddel; 100-200 ml fysiologische zoutoplossing - 3-5 d (1x/d)  oxytocine - 3-5 d - 4x/d; 3-5 ml  chronische infectie - irriterende middelen; chronisch – acuut  jodiumbevattende stoffen  lugol-oplossing  povidone-jodium  chloorhexidine - curretage endometrium  dekrust; 6-9 w  goede voeding & weidegang  na behandeling - volgende hengstigheid; OZ  slijmmonster uterus

Contagieuze equine metritis (CEM)  besmettelijke baarmoederontsteking  SOA  aangifteplichtig Etiologie  Taylorella equigenitalis - G-bacterie - micro-aerofiel  overdracht - natuurlijke dekking - KI; sperma/besmet materiaal - moeder-veulen  geboorte Pathogenese  hengst - besmet dr dekken merrie - bacterie  distale urethra  fossa glandis  sinus urethralis  glans penis - oppervlakkige infectie; subklinisch - symptoomloze drager  merrie - besmet via hengst - Xxx in baarmoeder  endometritis  cervicitis & vaginitis; ovaria & oviducten - bacterie geëlimineerd uit baarmoeder - 5% drager thv fossa clitoridis & clitoridale sinussen Symptomen  merrie - endometritis  subklinisch  1-2 d na dekking; grauwe mucopurulente uitvloeiing  verkorte cyclus  voorbijgaand - evt abortus  hengst - symptoomloze drager

Diagnose  swabs; bacteriologisch OZ - merrie  fossa clitoridis  clitoridale sinussen  uterus - hengst  preputium  urethra  sinus urethralis  fossa glandis

Behandeling  hengst - penis & preputium wassen; water & zeep - chloorhexidine - AB-zalf  merrie - AB - fossa clitoridis & clitoridale sinussen wassen; chloorhexidine-oplossing  3-5 d - chirurgisch verwijderen clitoris + clitoridale sinussen Preventie     

KI; hygiëne! controle dekhengsten verdachte merries; geen natuurlijke dekking meldingsplicht CEM-test verplicht; import bepaalde landen

Cysten uteruswand  ophoping secreet in klierbuizen - endometrium - diameter; enkele mm  ophoping lymfevocht - endometrium & myometrium - diameter; enkele cm - oudere merries - verminderde fertiliteit Diagnose  rectaal OZ - grotere cysten voelbaar - veel cysten; uteruswand deegachtig  echografie Salpinxafwijkingen Salpingitis    

ontsteking eileider; 40% oudere merries evt + vergroeiing unilateraal eileider afgesloten;  vruchtbaarheid bilaterale afsluiting; steriel

Cysten eileider  embryonale oorsprong  grootte; enkele mm – 5 cm  weinig invloed op vruchtbaarheid Hydrosalpinx  eileider gevuld met vocht  zelden  bilateraal; steriel Vergroeiingen cervix uteri  na zware partus/dekverwonding  littekenweefsel; vergroeiingen - afsluiten cervix; ophoping secreet in uterus  koliek

Behandeling  vergroeiingen losmaken met vingers - abnormale inhoud kan afvloeien  AB-zalf  behandeling endometritis Prognose  ongunstig  cervix afgesloten; veranderde ligging  cervix sluit niet goed meer - dioestrus - dracht Ovariumaandoeningen  vergroeiingen  tumoren; granulosaceltumor  teratoma Diagnose  echografie Behandeling  wegname ovarium

Vulva-, vagina- & cervixaandoeningen  kunnen oorzaak zijn v endometritis

Pneumo- & urovagina  onvoldoende sluiting vulva - volbloeden - oudere merries  slechte voedingstoestand  stand vulva horizontaal - zware partus  inscheuring/overrekking  lucht in vagina; pneumovagina  lucht in uterus; pneumometra  volgende dekking/inseminatie - opletten dat hechtingen niet uitscheuren  bij partus; dorsale commissuur inknippen - erna terug hechten

Diagnose  anamnese; lucht ontsnapt/aangezogen bij geforceerde beweging - urineren - mesten  openspreiden vulva; lucht aangezogen  diafragma pelvis; open  vaginoscopisch OZ; schuimig secreet in vagina  drachtige merrie; uitvloeiing - vaginitis; abortus Behandeling  1e endometritis  sluiten vulva - methode volgens Caslick; vulva - methode volgens Benesch; vulva + vestibulum

Cloaca & rectovaginaalfistel  partus - perforatie dorsale vaginawand & rectum; voorbeentjes/hoofd veulen  recto-vaginaalfistel - wnr blijven persen; weefsel caudaal v fistel scheurt ook  cloaca Behandeling  niet meteen hechten - chirurgische correctie na spenen/wnr epitheel op wondvlakken

Tumoren Hoornparelceltumor  clitoris; infiltratieve groei richting vagina & uier - meer bij koudbloedrassen - verdikking/ruw aspect - jeuk; schuren Diagnose  aangevreten slijmvlies bij openspreiden vulva - biopsie; histopathologisch OZ Prognose  wnr klein & volledig verwijderbaar; gunstig  vaak inoperabel; ongunstig

Andere  zelden - fibroom - sarcoom - leiomyoom

Exanthema coïtale  EHV-3; equine herpesvirus - overdracht bij dekking - incubatietijd; 6 d Symptomen  vulva - blaasjes; helder vocht - gezwollen - pijnlijk - jeuk - ulcera  frequent urineren Behandeling AB-zalf na genezing; witte vlekjes 2-3 w wachten met dekken eigenaar hengst waarschuwen - fimosis  geen besmetting andere merries    

Vaginitis Samen met endometritis  meestal + endometritis, pneumo-/urovagina Symptomen  vaginale mucosa; rood - muceuze – mucopurulente uitvloeiing Na dekking  trauma; irritatie & beschadiging vaginale mucosa  muceuze – mucopurulente uitvloeiing; dagenlang na dekking

Na partus  Shetlanders  na zware/langdurige partus Symptomen  zwelling + roodheid mucosa  necrose  secreet vagina - dun - bruinrood - stinkend  perivaginale weefsel; infectie - kneuzingen - hematomen  algemeen ziek; koorts  verklevingen & vergroeiingen - vernauwde afsluiting vagina/cervix  problemen; urineren & defaeceren  peritonitis Behandeling      

parentaal AB + cortico’s lokaal AB + cortico-zalf vergroeiingen met de hand losmaken/buisspeculum inbrengen vaginasecreet afhevelen + vaginaholte spoelen urinatieproblemen; blaas catheteriseren defaecatieproblemen; harde mest met de hand verwijderen - paraffine-olie; neussonde - laxerend voer - beweging Tijdens de dracht

 gele/grijze slijmerige uitvloei  slecht sluitende vulva - vaginitis - cervicitis - lokale pl...