Between Habsburgs and Ottomans-Jovan Nenad movement in 1526–1527 PDF

Preview

Summary

УНИВЕРЗИТЕТ „СВ КИРИЛ И МЕТОДИЈ“ ИНСТИТУТ ЗА НАЦИОНАЛНА ИСТОРИЈА – СКОПЈЕ МЕЃУНАРОДНА НАУЧНА КОНФЕРЕНЦИЈА БАЛКАНОТ: ЛУЃЕ, ВОЈНИ И МИР     Редакциски одбор: проф. д-р Драги Ѓоргиев проф. д-р Билјана Ристовска-Јосифовска проф. д-р Ирена Стефоска проф. д-р Вера Гошева проф. д-р Силвана Сидоровска-Чупов...

Description

УНИВЕРЗИТЕТ „СВ КИРИЛ И МЕТОДИЈ“ ИНСТИТУТ ЗА НАЦИОНАЛНА ИСТОРИЈА – СКОПЈЕ

МЕЃУНАРОДНА НАУЧНА КОНФЕРЕНЦИЈА БАЛКАНОТ: ЛУЃЕ, ВОЈНИ И МИР

   

Редакциски одбор: проф. д-р Драги Ѓоргиев проф. д-р Билјана Ристовска-Јосифовска проф. д-р Ирена Стефоска проф. д-р Вера Гошева проф. д-р Силвана Сидоровска-Чуповска доц. д-р Лидија Ѓурковска секретар: доц. д-р Лидија Ѓурковска лектор: Весна Стојчевска

Искрена благодарност до господин д-р Ицо Најдовски, кој финансиски го помогна објавувањето на овој зборник

   

УНИВЕРЗИТЕТ „СВ КИРИЛ И МЕТОДИЈ“ ИНСТИТУТ ЗА НАЦИОНАЛНА ИСТОРИЈА – СКОПЈЕ

МЕЃУНАРОДНА НАУЧНА КОНФЕРЕНЦИЈА

БАЛКАНОТ: ЛУЃЕ, ВОЈНИ И МИР Материјали од меѓународната научна конференција по повод 65 години од основањето на Институтот за национална историја (Скопје, 4–5 ноември 2013)

СКОПЈЕ, 2015    

СОДРЖИНА ПРЕДГОВОР ...........................................................................................

11

Катерина Младеновска-Ристовска Политика на војна и мир: Пердика II и Пелопонеската војна ............

13

Анета Шукарова “Polemos panton men pater esti”: македонско-римските војни ............

25

Драган Зајковски Тесалоникискиот викаријат во 5 век низ „призмата“ на коресподенцијата со римскиот папа .....................................................

37

Драган Ѓалевски Заплашувањето како дипломатско средство во балканската политика на Василиј II ...........................................................................

45

Петар Стевковски Македонија помеѓу Истокот и Западот: Првата крстоносна војна и нејзината рефлексија врз македонските територии .............................

55

Борче Милошевски Позицијата на Јован Оливер во хиерархијата на феудалните владетели во македонската област за време на владеењето на Стефан Душан (1331–1355) ...................................................................

61

Boris Stojkovski Between Habsburgs and Ottomans-Jovan Nenad movement in 1526–1527 ............................................................................................

73

Тодор Чепреганов Македонското прашање од Сан Стефано до Букурешт ......................

83

Demeter, Gábor – Bottlik, Zsolt – Csaplár-Degovics, Krisztián Etnic maps as instruments of nation-building on the Balkans (1900-1914). The Austro-Hungarian experirnce ......................................

89

Kristina Popova Against the enemy or against the war? The Russo-ottoman war of 1877–1878 and the peace movement in the 1870es – 1880es ........................................................................................

109

5  

 

Biljana Ristovska-Josifovska Reflection of Russian-Ottoman War 1877–1878 in the Macedonian Memory .....................................................................................................

119

Mariana Piskova The Image of the Russo-Ottoman War of 1877–1878 in the Weekly Newsreels and TV Broadcasts of the Bulgarian National Television ......

131

Anastasia Pashova, Petar Vodenicharov Focus of the Russian Orthodox Church in the Caucasus during the Russian-Ottoman War 1877–1878 / by “Kavkazki eparhialni vedomosti” ................................................................................................

147

Tamaz Putkaradze, Ketevan Phutkaradze Different Geopolitical Orientation and Perspectives of Regional Cooperation on the Caucasus ....................................................................

165

Зоран Тодоровски Поведението на македонските револуционерни интелектуални сили во Балканските војни .....................................................................

169

Bojan Balkovac Balkan War among the Slovenes ..............................................................

185

Милица Денковска Претставата за Македонија под влијание на бурните промени на Балканот отсликана низ западноевропската призма: Македонија во германскојазичните патописи од 19-ти век до денес ..........................

201

Јасмина Мојсиева-Гушева Апокалиптичните визии за човечките судбини во Првата светска војна во делата на македонските писатели ..........................................

213

Лидија Ѓурковска Економските последици од Балканските и Првата светска војна во индустријата во вардарскиот дел на Македонија ................................

221

Владан Виријевић Српски воени заробеници во Османлискта империја во текот на Првата светска војнa и нивната судбина ..............................................

229

Вера Гошева Денови на насилство: Струмица јуни – август 1913 година ..............

233

6  

 

Мирјана П. Мирчевска Балкански патишта на различноста: инаквоста во јавниот дискурс во Македонија или за другиот преку стереотипи ................................

239

Драгица Поповска Идеологија на едно време преку спомен-обележја од Втората светска војна ............................................................................................

253

Соња Николова Методија Шаторов-Шарло во македонската историографија ............

267

Zlatko Bukač, Goran Đurđević, Discourse Analysis of Croatian History Textbooks: Representation of National Minorities in Croatian Educational System ...............................

275

Anna Alexieva The Heroes of Bulgarian National Movement ino the “Grand Narrative” during the Socalist Epoch .........................................................................

287

Dimitar V. Atanassov History and Ideology: Grand Narative Narration Strategies abоut Bulgarian Medieval History during the Communist Period .....................

303

Milos Damjanović The Jewish Presence in Kosovo and Metohia during the Balkan Wars and WWI ...................................................................................................

323

Марјан Иваноски Македонските емигрантски политички организации во Западна Европа (1956–1990) ................................................................................

341

Зеќир Рамчиловиќ Миграции на Бошњаците во Македонија по Втората светска војна..

351

Катерина Мирчевска Корените и татковината: македонските бегалци од егејскиот дел на Македонија во НР/СР Македонија (1945–1960) ..................................

369

Александар Литовски Македонците од егејскиот дел на Македонија и Грција во 1945 година .......................................................................................................

383

Bozo Repe The impact of Balkan Wars on Yugoslavism in Slovene Lands ..............

395

7  

 

Kerec Darja Balkan Wars and Charitable Activities in Slovene Lands ........................

405

Maja Nikolova Children in War – Serbian Schools in Thessaloniki .................................

413

Страшко Стојановски, Јован Ананиев Балканските војни – сто години потоа: користење на историјата во функција на политичката мобилизација на Балканот .........................

421

Билјана Ванковска Reconciliation with history: The Balkan Dilemmas..................................

433

Сергеј Цветковски, Горан Зенделовски Мисии на воен кризен менаџмент на Европската Унија во Западен Балкан: Гарант за мировни договори и разрешување на конфликти

451

Теон Џинго Македонската католичка лига ...............................................................

463

Влaдимир Јанев Мидраш – креативно толкување на Библијата .................................

475

Јасмина Ристовска-Пиличкова Војните во Македонија во првата половина на 20 век, нивното влијание и промените кои настанале врз македонскиот традиционален костум ............................................................................

481

Cosmin Ionită Imperial Russia and the Balkans at the edge of the Great War. The Eastern Gambit ..................................................................................

489

Билјана Попоска, Иванка Додовска The Diplomacy of the Balkan States toward the Ottoman Empire in the Beginning of the Balkan Wars ..................................................................

505

Силвана Сидоровска-Чуповска Европа и Македонија (1913–1919) .......................................................

515

Bíró, László Yugoslav Integration and Macedonia (1918–1939) .................................

523

Jędrzej Paszkiewicz, The Pan-Balkan Cooperation Concept within the Greek Security Policy during the Period 1930–1934 ...................................................................

539

8  

 

Sali Kadria Conference of Ambassadors of Great Powers in London 1912–1913, a Story of Hope or a Disappointment for Albanians ...................................

551

Albina Drangoli Albanian Question in the Secret Treaty of London ..................................

559

Исамедин Азизи Српско-италијанскиот интерес за Албанија ........................................

597

Marko Fuček Youth and Violence in Postwar Yugoslavia: Case Study of Delnice Boarding School in 1948 ..........................................................................

579

Дејан Донев Современата етика и прашањето на мирот ..........................................

591

Мишо Нетковски Новинарите и нивното влијание во креирањето на колективната меморија преку електронските медиуми ..............................................

601

Александар Симоновски Народноослободителното наспроти Равногорското движење во однос на македонскиот народ ................................................................

611

Александар Манојловски Прашањето за македонските бегалци од егејскиот дел на Македонија во Бугарија и нивното прифаќање во НР Македонија 1944–1952 година ....................................................................................

617

Тркалезна маса: „Македонија низ историските пресвртници (1878-1913-2001)“ ........

635

9  

 

ПРЕДГОВОР Во 2013 година Институтот за национална историја прослави 65 години од своето постоење. Во рамките на одбележувањето на таа годишнина во почетокот на ноември 2013 г. се одржа меѓународна научна конференција под наслов „Балканот: луѓе, војни и мир“, а темата на конференцијата беше посветена на 100 годишнината од Балканските војни. Конференцијата се одржа во Ректоратот на Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ и на неа учествуваа 105 професори и истражувачи од: Македонија, Албанија, Бугарија, Босна и Херцеговина, Грузија, Косово, Полска, Романија, Русија, Словенија, Србија, Унгарија, Украина, Франција, Хрватска и Швајцарија. Во овој зборник се објавувуваат најголем дел од рефератите кои беа презентирани на конференцијата. Тие се однесуваат на широк спектар проблеми поврзани со војните на Балканскиот Полуостров, започнувајќи од антиката па сè до денес. Во нив се третираат глобални проблеми и прашања поврзани со резултатите од многубројните воени судири на Балканот, како што се етничките промени, миграциите, нерешените државно-политички и национални прашања, чии последици се чувствуваат и денес. Еден дел од рефератите се однесуваат и на насилството врз цивилното население кое како феномен е присутно во сите воени судири и кое и денес е едно од најактуелните прашања во меѓународните политички односи. Покрај овие глобални теми, во рефератите се опфатени и некои воено-историски специфичности присутни на потесни географски простори, но со важно влијание врз одредени историски процеси. Во рамките на Меѓународната научна конференција, на 5 ноември во Ректоратот на Универзитет „Св. Кирил и Методиј“, беше одржана и Тркалезна маса на тема „Македонија низ историските пресвртници (1878-1913-2001)“ во организација на Балканолошкото одделение при Институтот за национална историја. Cо неа претседаваа проф. д-р Билјана Ристовска-Јосифовска, проф. д-р Драги Ѓоргиев и проф. д-р Силвана Сидоровска-Чуповска. Со објавувањето на овој зборник Институтот за национална историја на домашната и на меѓународната научна јавност нуди една публикација во која се вклучени гледиштата и ставовите на една релевантна и извонредно бројна академска и универзитетска средина од голем број земји. Поради тоа сметаме дека овој зборник со својот квалитет ќе го најде своето место во историографската литература и ќе значи посебен придонес во областа на воената историја на Балканскиот Полуостров. Редакцијата 11  

 

Катерина Младеновска-Ристовска ПОЛИТИКА НА ВОЈНА И МИР: ПЕРДИКА II И ПЕЛОПОНЕСКАТА ВОЈНА Abstract The Macedonian King Perdiccas II (454-413 BC) led highly skilled and variable policy in the times of strong hostility between Athens and Sparta. During the Peloponnesian War (431-404 BC), depending on the instant circumstances, he maintained friendly relations, entering and breaking political alliances constantly changing the side, in order to get as much as possible benefit for his country. He repulsed the attack of the Athens ally, the Odrysian King Sitalces (429 BC), whose army ravaged the Macedonian territories for thirty days. In 424 BC he came together with the Spartan leader Brasidas against Athens and the Lyncestian king Arrhabaeus, but after the unsuccessful attack on Lynkestis, he entered again into an alliance with Athens (423 BC). In 418 BC he accepted the allies with Sparta and Argos, and in 414 BC he accepted again the alliance with Athens, and once again he confirmed his decades old rule of changing parties for the interest of the survival and the defense of the state. Keywords: Macedonian Kingdom, Perdiccas II, Peloponnesian War, Athens, Sparta, Odrysian Kingdom Војната и мирот биле постојана преокупација на балканскиот живот во антиката. Не случајно Овидиј ќе напише: „Дури и кога царува мирот, луѓето треперат од страв пред војната“. Неизвесни биле воените патишта и мегдани по кои тргнувале воините, со надеж дека светлината ќе ја победи темнината, а мирот – војната. Војната ги десеткувала мажите, жените ги облевала со солзи, многумина од нив залудно гинеле, а по секоја војна следувале гладни месеци или дури и години. Понекогаш, пак, мирот бил само тајминг за продолжување на војувањето, а досегашното минато најдобро нѐ учи дека ние сме далеку, многу далеку од времето кога нема да има војни. Македонското Кралство имало изградена државничка и дипломатска традиција во напорите за зачувување на мирот, но и перманентна подготовка за одбрана во случај на оружени напади и војувања. Искуството ги збогатило македонските кралеви, тие како да ја присобрале сета народна мудрост за добродетелствата од мирот и за опасностите од војната, а меѓу нив посебно се издвојува државничката мудрост на македонскиот крал Пердика II (454–413 год. пр. н.е.). Осознавајќи ги цивилизациските 13  

 

благодети на мирот, тој бил во непрекинато барање на мирни средства за разрешување на конфликтите. Знаел дека мирот гради, а војната руши и убива. Небаре од неговото искуство произлегле античките мудрости за утопискиот стремеж кон мирот. Не дека немал проблеми во надворешната политика како доволни поводи за војна, но бил свесен дека нема лош мир, како што нема ниту добра војна. Во времето кога владеел Пердика II, Македонското Кралство било соочено со забрзано и незадржливо заострување на односите со големите балкански сили во регионот, во прв ред со империјалната политика на моќната Атина на северното егејско крајбрежје. Македонско-атинските односи биле постојано напнати помеѓу желбите и можностите и на едните и на другите. Напнатоста повремено стивнувала, но двете страни ги задржувале своите територијални аспирации спрема северното егејско крајбрежје и посебно спрема Халкидик. Атина политички вешто го избегнувала отворениот меѓусебен воен судир бидејќи имала преголема потреба да ги задржи мирот и своето влијание во Македонското Кралство, со цел да наметне што поповолна економска соработка за задоволување на своите потреби од дрво и смола за бродоградба, што Македонското Кралство ги имало во изобилство. Oд друга страна, оваа економска соработка му била неопходна и на македонскиот крал, кој исто така добро знаел дека ќе има само штета од избрзан воен одговор на атинскиот притисок. Кратко речено, како судбински да биле упатени на политички проблематично, но традиционално меѓусебно зависно сојузништво. Во меѓувреме дошло и до издигнувањето на Одриското Кралство, кое се придодало како нова северна закана кон североисточните македонски гранични подрачја, па во констелацијата на настаните што веќе се навестувале, на регионот и на пошироката околина им се заканувале коренити промени во политичките и економските односи. Со основањето на стратегиската атинска колонија Амфипол (436 год. пр. н.е.), македонско-атинските односи премолчено се влошиле.1 Пердика II бил попречен да презема освојувачки акции за проширување на својата држава од другата страна на реката Стримон, а бил лишен и од пристапот до тамошните рудници и ресурси на градежно дрво. Амфипол станал атински природен алтернативен депозитен центар и пазар за                                                              Амфипол бил основан покрај преминот Девет Патишта (Ennea Hodoi), кој бил една од најзначајните стратегиски позиции во долината на реката Стримон. Се наоѓал во нејзиното устие и бил света крстопатна месност на Едоните уште во првата половина на првото илјадалетие пр. н.е. Тој бил една од главните, влезни, копнени порти кон југозапад – Халкидик, Македонското Кралство, Тесалија, Епир и Хелада, на север кон пајонските области и внатрешноста на Тракија, но и на главниот патен правец кон Хелеспонт. Кратко речено, имал постојано стратегиско значење во антиката. Со неговото основање далекосежно бил утврден атинскиот политички престиж по долниот тек на реката Стримон. (I. Papastavrou, Amphipolis: Geschichte und Prosopographie, Leipzig, 1936; W. K. Pritchett, „Amphipolis Restudied“, Studies in Ancient Greek Topography, vol. 3, University of California Publications in Classical Studies 22, 1980). 1

14  

 

корисни суровини од околината и внатрешноста на Тракија, но и за обезбедување евтини робови. Со тоа, Атина веќе не била така економски зависна од Македонското Кралство, па продолжила да го поттикнува наследничкиот раздор околу македонскиот престол, со поддршката на принцот Филип.2 Натамошната експанзионистичка политика на Атина водела кон неминовни воени судири од пошироки размери. Есента 433 год. пр. н.е., Атина поставила ултимативни барања до Потидаја, која била во специфична правно-политичка положба. Имено, иако била коринтска колонија, таа била принудена да стапи во Атинскиот поморски сојуз. Барањата биле крајно неприфатливи и понижувачки. Освен зголемувањето на редовниот годишен данок, од Потидаја било побарано: да ги урне крепосните бедеми кон Палена, без кои, всушност, би станала отворен град без безбедна заштита од таа страна, со цел aтињаните да имаат оттаму слободен морски пристап; да даде заложници; како и засекогаш да се ослободи од епидемиурзите,3 што секоја година им ги праќала нивната метропола Коринт.4 Северните бедеми требало да останат за одбрана од евентуалните напади на македонскиот крал Пердика II. Зем...