Forensische Psychiatrie samenvatting boek PDF

Preview

Summary

forensische psychiatrie syllabus samengevat, alle hoofdstukken behalve hoofdstuk 9 agressie...

Description

FORENSISCHE PSYCHIATRIE 1. INLEIDING -

-

-

Forensisch  afkomstig van ‘forum Romanum’ = centrale marktplein bij de romeinen o Soms markt, er werden wetteksten besproken, rechtspraak en werden er mensen die misdrijven gepleegd hadden gevonnist en later eventueel terecht gesteld Wat is eigen aan het forum romanum?  Antwoord is een van de kenmerken van de forensiche psychiatrie: ‘openbaar gebeuren’ o Iedereen kan naar het resultaat van het forensisch psychiatrisch onderzoek komen kijken Rechtbank = voor iedereen toegankelijk – zittingen zijn een openbare aangelegenheid Psychiatrie ≠ openbaar! Daarom voelt het vaak confronterend om als psychiater het verhaal te doen in een rechtbank

1.1

-

-

-

1

FORENSISCHE PSYCHIATRIE: GENEESKUNDE + RECHT

Forensische psychiatrie  tussen 2 totaal verschillende disciplines o Enerzijds: psychiatrie (geneeskunde) o Anderzijds: gerecht waarbinnen forensische psychiaters werken Er bestaat ook een gerechtspsychiater = houdt zich enkel en alleen bezig met strafrecht o Forensische psychiatrie is een domein dat veel ruimer is dan enkel en alleen het strafrecht Een curatief psychiater gaat samen met de cliënt (en eventuele familie) op zoek naar een oplossing voor het probleem (doel om de stoornis te verbeteren/op te lossen) Een forensische psychiater is helemaal anders o Moet zich aanpassen aan de uitgangspunten van het juridisch systeem o Binnen elk juridisch systeem: principe van ‘oppositie’ = Er bestaat altijd een discussie/conflict tussen partij 1 en 2 o Vanuit de rechtbank komt er ook geen hulpvraag, enkel een vraag naar ‘bijkomende informatie’ o Men vraagt geen hulp maar wel de mening van de forensische psychiater – niet zeker dat die gevolgd wordt. (rechtbank beslist)

-

Medisch denken >< juridisch denken  liggen zodanig ver uit elkaar o Hierdoor willen veel artsen en paramedici niet het beroep van forensisch psychiater uitvoeren

1.2 FORENSISCHE GENEESKUNDE: GENEESKUNDE BINNEN HET RECHT -

-

-

-

-

Forensische artsen werken o In opdracht van het recht o En ten behoeve van de juridische vraagstelling  Altijd belangrijk om zich te distantiëren van de eigen mening Patiënten vragen zelf geen onderzoek of behandeling – gebeurt op vraag van het gerechtelijk systeem o Hierdoor werken de patiënten zelf vaak niet mee De persoon die onderzocht moet worden is altijd iemand die iets te winenn of verliezen heeft (de rechtzaak) Hebben vaak een doel voor ogen o Bv. een slachtoffer wil zoveel mogelijk schadevergoeding o Verdachte wil een gevangenisstraf ontlopen Deskundige moet altijd een zo eerlijk/correct mogelijk antwoord bieden (achterdochtig zijn) In psychiatrisch forensische context  vaker psychologische testen + dossiers doorgenomen o Objectiever dan het verhaal dat de persoon meegeeft o Zij willen het verhaal aanpassen naargelang hetgeen ze willen bereiken Bij aangehoudenen  vaak gezien dat de eerste dagen het ‘eerlijke verhaal’ komt en dat na enkele dagen er een opportunistische factor begint mee te spelen In strafrecht en andere rechtstelsels: medische dossiers gebruikt met verslagen in van de periode voor de juridische discussie  veel bruikbaardere informatie

1.3

2

RECHTELIJKE ORGANISATIE

Door alle rechtbanken, behalve:

-

3

o Hof van Cassatie o Raad van state o Grondwettelijk hof Kan de forensische psychiater in alle rechtbanken aangesteld worden Meest klassieke opdrachten voor een forensisch psychiater  meestal in opdracht van correctionele rechtbank (eventueel afh van het misdrijf ook het Hof van Cassatie) o Hoofdvraagstelling: bepalen van de ontoerekeningsvatbaarheid van de betrokkene.

-

Politierechtbank: vaak schadebepalingen, schade berokken bij mensen ingevolge een verkeersongeval.  Politierechtbank bepaalt hoe groot de schade is en wie moet betalen o Psychiatrische schade  psychiatrisch deskundige aangesteld o Ook hier kan men als gerechtspsychiater aangesteld worden o ! Meestal gaat her hierbij over iemand die wel/niet een psychiatrische aandoening heeft en of die het gebruik van een voertuig toelaat  Bv. een man gebruikt de auto van zijn vader zonder toestemming, maar de man heeft last van achtervolgingswanen. Wanneer hij rijdt ziet hij dat er een politiewagen achter hem rijdt met zwaailichten en een sirene (de politiewagen was niet op zoek naar hem), de betrokkene die zonder toestemming van zijn vader rondreed en achtervolgingswanen had reed tegen meer dan 100 km/u op de vlucht met zijn wagen door d bebouwde kom. Tijdens deze vlucht raakte hij een vrouw met de fiets  Vraagstelling: “is de betrokkene naar de toekomst nog in staat zijn rijbewijs te behouden?”  Deskundige: onderzoeken of er een stoornis aanwezig is  zo ja, ernst onderzoeken  behandelmogelijkheden  risico’s naar de toekomst toe  Obv dit: advies gegeven aan de politierechtbank (die bepaalt) o Ander vb: personen die meerdere keren bij de politierechtbank komen door dronken te rijden  Vraagstelling: “is de problematiek nog geneesbaar?”

-

Jeugdrechtbank: gaat sowieso over minderjarigen o Strafrechtelijke luik: MOF’s  als Misdrijf Omschreven Feiten  Vragen naar opvoedingsmodelijkheden, of 16-18-jarigen niet als volwassenen behandelt moeten worden (uithandgeving)  Bij uithandgeving  jongere wordt door verwezen naar volwassenrechtbank  Gerechtspsychiater  psychiatrische toestand + persoonlijkheidsontwikkeling bekijken (kijken of opvoedkundige interventies nog zin zouden hebben)  als de jongere zijn volledige ontwikkeling al doorlopen heeft is hij hier dus niet meet vatbaar voor en wordt hij doorgestuurd naar de correctionele rechtbank/ hof van Assisen (misdaden)  Wordt dan berecht en bestraft als een volwassene

Jonge delinquenten: doen hun best om niet uit handen gegeven te worden  anders zullen ze op hun 18e een strafblad krijgen en bij de jeugdrechtbank niet o Burgerlijk luik: POS-situaties (Problematische Opvoedingssituaties)  Bekeken of een bepaalde situatie schadelijk is voor een kind  Ook problemen rond hoede- en bezoekrecht van echtgescheiden ouders  in eerste instantie worden dan de ouders onderzocht  Vervolgens: primair in het belang van het kind advies verleent naar de toekomst  Één of beide ouders een psychiatrische stoornis?  mss beter om het kind niet meer alleen te laten gaan/onder toezicht/ in neutrale ruimtes/…  Psychiater kan in beide luiken als deskundige optreden 

4

-

Vredegerecht: beslissen over gedwongen opnames o Vaak worden forensische psychiaters in dit verband niet aangesteld maar eerder de klassieke psychiaters  attesten opstellen in geval van gedwongen opnames o Zij zullen attest moeten opstellen in geval van gedwongen opnames o Forensische psychiaters  vraag of iemand bv nog in staat is om zijn goederen te beheren  Bv. een 98-jarige man die wou trouwen met zijn verpleegster van 40 jaar die bij hem thuis inwoont  zijn kinderen zijn hier niet mee akkoord en zeggen dat de verpleegster hem rond haar vinger gedraaid heeft en dat ze er enkel op uit is om zijn vermogen te hebben. De vrederechter wordt ingeschakeld om te kijken of hij nog volledig bij zijn verstand is om deze keuze te maken. Na onderzoek bleek dat de man nog zeer helder van geest was. In het huwelijkscontract had hij een overeenkomst dat al het vermogen naar de kinderen ging, enkel de villa had hij overgelaten aan de verpleegster die voor hem zorgde tot zijn overlijden – dit had hij niet aan zijn kinderen verteld omdat hij vond dat ze teveel uit waren op geld  Een ander voorbeeld: 70-jarige vrouw die gehuwd was met een 30jarige man. De overleden echtgenoot van de vrouw was zeer rijk doordat hij de eigenaar was van verschillende benzinestations ind e benelux  de nieuwe echtgenoot was bezig met het versluiven van dit geld naar rekeningen waar de kinderen van de vrouw geen zicht meer op hadden  de kinderen stapte naar de vrederechter en na onderzoek bleek dat de vrouw zelf niet meer instaat was om beslissingen te maken (ze begreep het inhoudelijk niet meer)  Bewindvoerder aangesteld die zijn goedkeurig moet geven voor financiële transacties

-

Rechtbank van koophandel: zelden een forensisch psychiater aangesteld: o Voorbeeld van wanneer wel: o Een zakeman die manisch psychotisch is (zeer hoog zelfbeeld en contact met de realiteit kwijt) besluit om alle oliekachels en houtvoorraden in België op te

kopen om ze dan met veel winst te kunnen verkopen, de echtgenote en de kinderen stapten naar de rechtbank van koophandel omdat ze dit financieel gezien niet aankonden. o Zolang iemand juridisch gezien niet onbekwaam verklaard werd is hij/zij per definitie handelsbekwaam o De rechtbank richt zich dan tot een forensisch psychiater  nagegaan of een leek kan opmerken dat de man geestesgestoord was op moment van de aankopen  Als verkoper mag men niets verkopen aan iemand die duidelijk geestesgestoord is op het ogenblik van de aankoop o Met terugwerkende kracht nagaan of de verkopers hadden kunnen zien of de man gestoord was – dingen die hij op de rekening schreef + camera beelden toonden aan van wel  Contracten werden nietig verklaard o Indien men de ziekte van de man niet letterlijk kon waarnemen had de familie alles moeten betalen Arbeidsrechtbank en arbeidshof: alles met arbeidsovereenkomsten – dus ook arbeidsongevallen o Arbeidsongevallen in verkeer?  Zowel arbeidsrechtbank als politierechtbank o Door elk van beide kan dan een deskundige worden aangesteld die exact dezelfde vraagstelling krijgt  elke rechtbank hanteert ‘eigen spel regels’ o Bv. een pianist is aan het oefenen op het podium wanneer ze het decor opzetten, een werkman botst tegen de piano en de vleugel klapt dicht op de pink van de pianist  hierdoor moet de pink geamputeerd worden o Juridisch gezien: meerdere mogelijkheden  De pianist is in dienst van het conservatorium waardoor de zaak zal worden behandeld door de arbeidsrechtbank  Volgens arbeidswetgeving: iemand moet beoordeeld worden naar gelang het specifieke beroep dat de betrokkene uitvoert en voor hoelang de arbeidsongeschiktheid duurt – in geval van de pianist met geamputeerde vinger: 100% arbeidsongeschiktheid  ganse loon moet door de arbeidsongevallenverzekering betaald worden  Maar een pianist met een geamputeerde vinger kan bv wel nog les gaan geven in de muziekschool  dan is de blijvende arbeidsongeschiktheid binnen het arbeidsrechtelijk stelsel = 0%  de pianist is nog in staat om met het werken loon te verdienen, zij het in een andere functie  Indien er hierover discussie zou ontstaan: zaak behartigd door de burgerlijke rechtbank  Indien de man achteraf dan een PV zou laten opstellen voor slagen en verondingen bij de politie zal de zaak worden behartigd door de correctionele rechtbank  opnieuw gekeken wat de kansen van de pianist op de arbeidsmarkt zijn  Dus afhankelijk van het systeem waar de pianist toe behoort, kan het percentage arbeidsongeschiktheid variëren tussen de 0% en 100% -

5

-

Gerechtsarts: moet op de hoogte zijn van alle juridische stelsels Binnen de opleiding psychiatrie: zeer beperkte aandacht besteed aan het juridisch systeem dus: o Na 3 jaar bachelor, 4 jaar master geneeskunde, 5 jaar psychiatrie moet men zelf nog bijscholen op vlak van gerechtsleer (postgraduaat forensische psychiatrie en psychologie: 2 jaar)

1.4 -

-

-

-

-

6

MEDISCH >< JURIDISCH

Verschillende ethische uitgangspunten: o Medisch: individuen moeten ten alle prijze geholpen worden  Iemand met een verslaving zal een psychiater dan ook (ook tegen de wil van de persoon) willen behandelen (gedwongen opname) o Juridisch: wetteksten kloppen en of dit nu in het voor- of nadeel van iemand is, is ondergeschikt  zelfbeschikkingsrecht is ook zeer hoog aangeschreven  zal bij een verslaafde aangeven dat het zijn/haar recht is om zich dood te drinken – gaat geen gewongen opname toestaan a priori houdingen (verschillende culturen) o advocaten (juridisch): kunnen elkaar in de rechtzaak de grond in boren en buiten de rechtzaal is dit volledig vergeven en vergeten o geneesheren (medisch): worden opgeleid om samen te werken  een conflict = contraproductief en een ernstig probleem  dient zo snel mogelijk opgelost te worden  Wanneer artsen dan binnen het juridisch kamer komen wil het niet zeggen dat ze het juridisch denken moet overnemen  belangrijk om als arts medisch te blijven en de medische kennis op een correcte manier aan te bieden aan het juridisch systeem o Valkuil waar gerechtsartsen vaak intrappen: neiging om in de plaats van advocaat of rechter juridische teksten te gaan interpreteren  hierdoor worden de adviezen in het medisch verslag beïnvloed of afgestemd op die eigen interpretatie – niet de taak van een gerechtsarts Asymmetrie van de relatie ‘medisch-juridisch’ o Rechter bepaalt wat de opdracht van de deskundige wordt >< in de medische wereld bepaald de arts volledig zelf over zijn handelen (in voordeel van de patiënt) Tegensprekelijk debat o Tegensprekelijkheid in juridisch denken is cruciaal o Wanneer de regels van tegensprekelijkheid ergens geschonden worden  gehele procedure kan nietig verklaard worden o Bv. Wanneer gerechtsarts een partij vergeet op de hoogte te stellen van een onderzoek – partij heeft zijn rechten niet kunnen verdedigen Beroepsgeheim o Heilig huisje van juristen = tegensprekelijkheid o Bij artsen = beroepsgeheim  steevast verdedigd door orde van geneesheren (persoonijke inf) o Wanneer iemand zijn rechten wil bekomen en hierdoor het medisch beroepsgeheim van iemand geschonden moet worden, zal een jurist het

-

-

-

beroepsgeheim wel schenden  rechten van de betreffende partij wegen op tegen de geheimhouding van het beroepsgeheim o Stel bv dat tijdens een operatie het verkeerde lichaamsdeel geamputeerd wordt  medisch dossier wordt ter beschikking gesteld zodat de patiënt zijn zaak verdedigd kan worden o Maar stel dat iemand zelfmoord pleegt en de familie wil iets weten over zijn medische geschiedenis zullen ze dit nooit teweten komen – handelaar is gebonden aan beroepsgeheim en dit beroepsgeheim is strafrechtelijk geregeld Normaliteit vs stoornis o Vanaf welke ernst kan men zeggen of iemand ‘gestoord’ is, hoe ver moet men afwijken van de norm o In een behandelcontext kan hierover gediscuteerd worden – bij een zaak voor justitie is dit anders  er moet beslist worden of iemand geïnterneerd moet worden of iemand een schadevergoeding krijgt o Binnen het juridisch systeem wordt heel zwart-wit gedacht, hij is ofwel 100% gestoord ofwel 0% o Terwijl in de psychiatrie ligt het vaak hiertussen in – wordt met glijdende schalen gewerkt  zeer moeilijk om een zwart-wit antw te geven Causaliteit o Medisch gezien maakt het niet uit hoe de stoornis tot stand gekomen is, wel dat ze behandelt wordt o Juridisch gezien is de causaliteit veel belangrijker dan de handeling op zich, is er een vooraf bestaande toestand, … Behandelen o In de medische wereld: behandelen is het hoofddoel o Binnen justitie: behandelen is een vorm van controle  Mensen die een misdrijf gepleegd hebben dat niet erg genoeg is voor de gevangenis worden bv doorverwezen naar de psychiatrie  voor de rechter is het niet de bedoeling dat de betrokkene behandeld wordt of geneest maar eerder dat hij van straat is – gevaar voor de maatschappij wordt ingeperkt  Kan perfect zijn dat die persoon psychiatrisch gezien niet in aanmerking komt om te behandelen o ! Grote discussie tussen juristen en psychiaters o Bv. een man die beschuldigd wordt van partnergeweld  persoon zal de feiten ontkennen, beweren dat hij niet zot is en niet willen meewerken aan de behandeling  naar huis gestuurd (sterk tegen de doelstellingen van justitie)  Medisch behandelen ≠ door justitie behandelen

1.5 -

7

ETHISCH UITGANGSPUNT

Respect voor personen o Medisch: respect voor de gezondheid  Zorgen voor patiënten en behandelingsideologie o Juridisch: respecteren van de rechten van de personen/beschermen van vrijheid  Autonomie, zelfbeschikkingsrecht, individu en maatschappij

1.6

Bij de rechten bestaan steeds meerdere partijen o Conflictmodel o Tegensprekelijk debat

-

Bij artsen en geneesheren: o Artsen en patiënten werken samen om de ziekte of stoornis te behandelen o = alliantie o Samenwerkingsmodel o “working partnership”

1.7 -

-

FORENSISCHE PSYCHIATRIE:

Situeert zich in de overlapping van de medische en juridische wereld Maar ook de wereld van de persoon achter de deskundige (als mens) speelt een rol Bv. bij een arts die een gebroken been moet onderzoeken – eigen leefwereld en denkwijze spelen weinig rol hierbij MAAR: soms moet de psychiater een moordenaar beoordelen – mag hierbij de eigen visie niet laten meespelen  moet zo neutraal en objectief mogelijk oordeel over de betrokkene geven – niet altijd gemakkelijk o Soms met feiten gecontroleerd die de morele waarden van de mens raken

1.8

8

BASISPARADIGMA

-

OVERTREDEN VAN DE MAATSCHAPPELIJKE REGELS

Onderscheid tussen: o Morele overtredingen = Alle overtredingen waarbij er instinctief, automatisch wordt aangevoeld, ook zonder dat hierbij aan de geschreven regels wordt gedacht – meestal ontoelaatbare feiten naar andere mensen (die slachtoffers maken)  Voor alle culturen hetzelfde (vanaf 4 jaar kan een kind onderscheid maken)  Ook mensen met zware ASS zien deze regels in

Wanneer je mensen zonder specifieke regels op een eiland zet zullen deze regels gevolgd worden  Deze zijn eigen aan het mens zijn o Conventionele overtredingen = Overtredingen van door mensen gemaakte regels, regels die nodig zijn omdat de maatschappij nu eenmaal ingewikkeld in elkaar zit  Hiervan worden in de praktijk wel eens overtredingen gemaakt, behalve wanneer een autoritair persoon het ziet  Deze kunnen wel verschillen tussen culturen  Maken geen slachtoffers  Bv. het is verboden om door het rood licht te rijden, in de VS ma men als het rood is wel afslaan naar rechts, als men voorrang verleend aan de chauffeurs die van links komen  Gecreëerd, situatie gebonden om te maatschappij goed te laten verlopen 

1.9 -

-

WAT IS FORENSISCHE PSYCHIATRIE?

In enge zin: o Psychiatrisch deskundigenonderzoek o Strafrecht  Tak van de psychiatrie die zich bezighoudt met de mentaal gestoorde delinquenten o Mentale stoornissen o Zwakzinnigheid o Ernstige persoonlijkheidsstoornissen In ruimere zin o Psychiatrisch deskundigenonderzoek + behandeling, revalidatie, wetgeving, preventie o Strafrecht + andere domeinen van recht  Tak van de psychiatrie die zich bezighoudt met al de gerechtelijke aspecten van de psychiatrie o Evaluatie van toerekeningsvatbaarheid o Onvrijwillige opname o Onvrijwillige behandeling o Vermogen tot goederenbeheer o Schadebepaling op psychiatrisch vlak o …

 Forensische psychiatrie is meer dan gerechtspsychiater in strafrecht

9

2. BEHANDELING IN DE FORENSISCHE PSYCHIATRIE 2.1 -

FORENSISCHE PSYCHIATRIE

Binnen de forensische psychiatrie: 2 grote blokken:

1. Behandelingssector - In Nederland zijn de forensische behandelingsunits veel beter uitgebreid dan in België - In België is de behandeling van seksueel delinquenten de enige vorm van forensische behandeling die zeer goed uitgebouwd is o Daders  kunnen terecht vanuit de gevangenis in psychatrische ziekenhuizen o Sinds 1993 werken de verschillende behandelcentra volgens eenzelfde behandelplan  bestaat uit meerdere modules die elkaar opvolgen - Rond de begeleiding van seksuele delinquenten: afspraken gemaakt tussen ministerie van volksgezondheid en justitie o Bv; vastgelegd welke elementen van de behandeling er in het kader van beroepsgeheim al dan niet mogen vrijgegeven worden door de behandelaar aan Just...