Volledige samenvatting boek intellectuele rechten PDF

Preview

Summary

Samenvatting intellectuelerechtenHoofdstuk 1: Inleiding§1 Wat zijn intellectuele rechten?o = subjectieve rechten o Onderscheid: / persoonlijkheidsrechten (extra-patrimoniale rechten)  niet verhandelbaar \ vermogensrechten (patrimoniale rechten)  wel verhandelbaar Vermogensrechten ook opgedeeld: - ...

Description

Samenvatting intellectuele rechten Hoofdstuk 1: Inleiding §1 Wat zijn intellectuele rechten? o o

= subjectieve rechten Onderscheid: / persoonlijkheidsrechten (extra-patrimoniale rechten)  niet verhandelbaar \ vermogensrechten (patrimoniale rechten)  wel verhandelbaar Vermogensrechten ook opgedeeld: - Vorderingsrechten - Zakelijke rechten - Intellectuele rechten  slaan op immaterieel goed (! ook absolute rechten) ! sommige intellectuele rechten sluiten ook persoonlijkheidsrechten in Bv: auteursrecht

o

Term ‘eigendomsrecht’ niet door iedereen goedgekeurd Risico op verwarring met eigendomsbegrip in BW Eigendomsrechten  geen stoffelijk, materieel voorwerp, maar slaan op intellectuele en immateriële prestatie

§2 De intellectuele rechten als uitzondering op de vrijheid van mededinging en kopie a. Het principe van de vrijheid van ondernemen o Vrijheid van handel en nijverheid  erkenning = revolutionair Neerslag in Franse decreet D’Allarde (1791) Essentiële pijler van de economie o Vrijheid van ondernemen  herbevestigd in bijzondere wet van 1980 Gewesten regelen bevoegdheden met inachtneming van het beginsel van de vrijheid van handel en nijverheid b. Het principe van de vrije mededinging mits inachtneming van de eerlijke gebruiken o Afkondiging vrijheid van ondernemen => vrijheid van mededingen  Continue balans tussen vraag en aanbod o Vrije mededinging  ook principieel recht om voorbeelden van anderen na te volgen Vrijheid van kopie (met inbegrip vd vrijheid van nabootsen) = één van de grondbeginselen van het algemeen mededingingsrecht o ! grenzen

Stelsel van mededingingsrecht als beperking nodig  Correctiemechanisme: regelgeving over oneerlijke marktpraktijken in boek VI van WER Rekening houden met begeleidende omstandigheden  evenwichtsoefening c. De intellectuele rechten als uitzondering op de vrijheid van mededinging en kopie o Intellectuele rechten ≠ correctiemechanisme Moeten gezien worden als uitzonderingen op de regel vd vrijheid van mededinging Aanvaard op weloverwogen gronden o Intellectuele rechten = exclusieve rechten Exclusief = anderen kunnen geen gebruik maken van de creatie zonder de toestemming van de houder van het recht = verbodsrecht  gezien als meest karakteristieke kenmerk van een intellectueel recht ! niet bedoeld als obstakel o Onderworpen aan algemeen beginsel van het verbod op rechtsmisbruik

§3 De sector van de intellectuele rechten a. Overzicht o 2 grote subcategorieën:

! synthetische benadering (‘combinatorial approach’) Veel mogelijkheden om één of meerdere rechten te cumuleren  Sterkere positie b. Gelijkenissen o Eigendomsrecht => beschermd als grondrecht Moet worden afgewogen tegen de bescherming van andere grondrechten o Immaterieel voorwerp o Vereisten van nieuwigheid/originaliteit o Verbodsrechten o Tegenwerpelijk erga omnes o Tijdsgebonden Uitzondering: merkenrecht o Vertegenwoordigen een economische waarde Vatbaar voor overdracht/kunnen in licentie worden gegeven o Niet respecteren exclusiviteit  inbreuk (of namaak) Mogelijkheid beschrijvend beslag (beslag inzake namaak) o Territorialiteitsbeginsel o

o

Wereldorganisatie voor de Intellectuele Eigendom (WIPO)

c. Verschilpunten o 1ste verschil: finaliteit van beide beschermingssystemen / auteursrecht  culturele finaliteit \ industriële rechten  economische finaliteit Onderbrengen creaties met veeleer industriële aard als computerprogramma’s en databanken binnen beschermingssysteem van het auteursrecht => onderscheid vervaagt o 2de verschil: wijze waarop het recht ontstaat / auteursrecht  rechtsfeit \ industriële rechten  rechtshandeling o 3de verschil: bijzondere persoonsgebonden rechten die in het auteursrecht vervat zijn = morele rechten Niet, of slechts in veel beperktere omvang (enkel vaderschapsrecht bij uitvindingen), bij industriële rechten d. Economisch belang o In grote mate geregeld door Europese wetgeving In sommige domeinen volledige eenmaking = gevolg van streven naar een eengemaakte Europese markt en het vrijwaren van de fundamentele waarden van vrij verkeer van goederen en diensten Onderliggend ook economische drijfveren o Regelmatig studies over belang intellectuele rechten voor de groei en innovatie vd Europese markt

§4 Bevoegdheid inzake intellectuele rechten in België a. Wetgevende bevoegdheid o Industriële en intellectuele eigendom  federale overheid Intellectuele rechten  minister van economische zaken o Meer en meer onttrokken aan Belgische overheid Internationale verdragen en richtlijnen of verordeningen van de EU b. Intellectuele rechten als onderdeel van het WER o Alle bestaande regels van substantieel recht  boek IX (basiswetboek) Ook relevante regels van IE in boek I, XV en XVII c. De Dienst voor de Intellectuele Eigendom (DIE) o Belast met het afleveren en beheren van Belgische titels van intellectuele eigendom Informatieopdracht voor de gebruikers Voorbereiding van wetgevende teksten Bevoegde overheden adviseren Internationale vertegenwoordiging van België Technische informatie inzake octrooien en octrooidocumentatie

Hoofdstuk 2: Auteursrecht en naburige rechten Afdeling 1: Wetgevend kader §1 Nationale wetgeving: boek XI WER §2 Europese regelgeving o

o

o o

Laatste decennia grote activiteit van Europese Commissie Auteursrecht verankerd in nationale tradities Twee verschillende auteursrechtstelsels binnen de EU: / het continentale droit-d’auteur-systeem \ het ‘copyright’-systeem van de UK en Ierland Sinds 1991 verschillende richtlijnen om deelaspecten vh auteursrecht meer éénvormig te maken Belangrijkste: Richtlijn Informatiemaatschappij & Richtlijn Digitale Markt Nog geen eengemaakte markt in deze sector Gevolg van territoriale begrenzing vh nationale auteursrecht Al veel arresten van Hof van Justitie

§3 Internationale bescherming a. De Conventie van Bern voor de bescherming van letterkundige en kunstwerken van 1886 o Van bijzonder belang voor België door artikel XI.290: laat Belgen toe om zich rechtstreeks op de bepalingen van het Verdrag van Bern te beroepen b. De Conventie van Rome ter bescherming van de uitvoerende kunstenaars, de producenten van fonogrammen en de omroeporganisaties van 1961 o Ter bescherming van de naburige rechten o Artikel XI.290: idem bij Conventie van Bern c. TRIPs-overeenkomst van 15 april 1994 o ‘Agreement on Trade-related aspects of Intellectual Property rights, including trade in counterfeit goods’ ! behandelt alle domeinen vd intellectuele rechten, niet alleen het auteursrecht Soms gezien als voortzetting vd Berner Conventie (Bern+) d. WIPO-verdragen van 20 december 1996: het WCT en het WPPT o Afgesloten met oog op modernisering en betere bescherming op internationaal niveau van auteursrecht (WCT) en de naburige rechten (WPPT) o Artikel XI.290 idem bij Conventie van Bern o Auteursrecht  verdragen = vervolg op Conventie van Bern (! geen nieuwe versie) e. Andere verdragen / Verdrag van Beijing ter bescherming van audiovisuele uitvoeringen (2012) \ Verdrag van Marrakesh (2013)

Afdeling 2: Auteursrecht (sensu stricto) §1 Toepassingsdomein o

o

o

‘een werk van letterkunde en kunst’ Ook in artikel XI.165 WER Zeer ruim toepassingsgebied: ‘alle voortbrengselen op het gebied van letterkunde, wetenschap en kunst, welke ook de wijze of de vorm van uitdrukking zij’ Berner Conventie: boeken, brochures en andere geschriften; voordrachten, toespraken, preken en andere werken van dien aard; toneelweren of dramatisch-muzikale werken; choreografische werken en pantomimes; muzikale composities met of zonder woorden; cinematografische werken, waarmee volgens een soortgelijke werkwijze uitgedrukte werken worden gelijkgesteld; werken van teken-, schilder-, bouw-, beeldhouw-, graveer- en lithografeerkunst; fotografische werken, waarmee volgens een soortgelijke werkwijze uitgedrukte werken worden gelijkgesteld; werken van toegepaste kunst; illustraties en aardrijkskundige kaarten; tekeningen, schetsen en plastische werken, betrekking hebbende op de aardrijkskunde, de topografie, de bouwkunde of de wetenschappen Belgische wetgeving  aantal categorieën: - Werken van letterkunde - Werken van beeldende kunst - Geluidswerken - Audiovisuele werken - Databanken - Computerprogramma’s (in afzonderlijke titel VI, art. XI.294 e.v. WER) Uitdrukkelijke uitzondering voor officiële akten van de overheid Geen auteursrecht (art. XI.172 WER) Idem voor redevoeringen

§2 Beschermingsvereisten a. Een concrete uitdrukkingsvorm o Auteursrecht beschermt geen ideeën!!! Idem voor denkbeelden, procedures, werkwijzen of mathematische concepten (art. 9 TRIPs)  Het is toegelaten om iemands idee over te nemen of als inspiratie te gebruiken op voorwaarde dat daaraan een andere uitwerking wordt gegeven o Ook geen bescherming voor een genre, mode of stijl of een techniek o Hof van Justitie: vereist dat het gaat om een uitdrukkingsvorm van het voorwerp vd auteursrechtelijke bescherming ‘waardoor dit voorwerp voldoende nauwkeurig en objectief kan worden geïdentificeerd, ook al hoeft deze uitdrukkingsvorm niet per se permanent te zijn’ o Soms moeilijk om lijn te trekken tussen idee (niet-beschermbaar) en vorm (wel beschermbaar) b. Het originaliteitsvereiste (oorspronkelijkheidsvereiste) o Creatie uitgedrukt in originele vorm => automatisch beschermd 2 componenten: / objectieve component: aanwezigheid van zekere vorm van intellectuele arbeid zonder dat er sprake moet zijn van een aanzienlijke hoeveelheid \ subjectieve component: onderzoeken of men de hand vd auteur kan herkennen in het werk en er dus een band bestaat tussen auteur en werk o Geen verschil tussen sterke en zwakke werken

Vanaf drempel van oorspronkelijkheid bereikt => beschermingsomvang gelijk voor alle soorten van werken o

o o

o

Artistieke waarde, kunstzinnig karakter, goede of slechte smaak en kwalitatieve eigenschappen zijn irrelevant  Zelfs utilitaire voorwerpen zoals huishoudtoestellen kunnen aan deze voorwaarde voldoen Creaties die louter bepaald worden door modetendensen, technische of functionele vereisten of door reglementaire of ergonomische regels vallen uit de boot Originaliteit ≠ nieuwheid Verschillende werken kunnen eenzelfde idee tot uitdrukking brengen en zelfs grote gelijkenissen vertonen Zolang elk werk een persoonlijke stempel draagt, wordt elk werk beschermd = figuur van de onafhankelijke creatie (vaak als verweer in inbreukprocedure) Gebruik van bestaand werk bij creatie van nieuw werk = adaptatie of bewerking Eigen auteursrecht op voorwaarde dat de her- of bewerking van originaliteit getuigt ! toestemming oorspronkelijke auteur vereist

§3 Verkrijging van het recht a. Geen registratieverplichting o Geen enkele formaliteit nodig Conventie van Bern verbiedt dat lidstaten formaliteiten opleggen Auteursrecht ontstaat door rechtsfeit  Bewijs kan geleverd worden door alle middelen b. Wat is dan de waarde van de ‘copyright notice’? o Vermelding is geen vereiste o Kan wel nuttig zijn in aantal opzichten: - Creëert wettelijk vermoeden dat degene die wordt vermeld de auteur is - Betere bescherming in de VS + in landen die formaliteit wel voorschrijven - Waarschuwing voor personen die auteursrecht zouden schenden o Correcte vermelding: Bv: ‘© Jef Janssens 2020’

§4 Titularis van het recht a. De maker van het werk (art. XI.170 WER) o Basisregel: het auteursrecht komt toe aan de persoon die een auteurswerk tot stand brengt ! enkel door fysiek persoon, geen rechtspersoon Rechtspersoon kan wel bepaalde attributen verkrijgen (overdracht of wettelijk) o Overlijden => gaat naar aangewezene of erfgenamen o Art. XI.170 WER: vermoeden dat degene wiens naam of letterwoord op het werk wordt vermeld als de auteur zal worden aangezien ! niet enkel ten gunste van auteur als fysiek persoon maar van een ieder, kan dus eventueel van bedrijf zijn b. Postume werken o = werken die niet openbaar worden gemaakt tijdens het leven van de auteur  Wordt uitgeoefend door rechtsopvolgers Gewone regels blijven van toepassing c. Samenwerking tussen verschillende auteurs (art. XI.168 & XI.169 WER) o Meerdere auteurs => medeauteurs oefenen auteursrecht gezamenlijk uit ! toestemming nodig => van alle medeauteurs

Best overeenkomst opstellen ! enkel wie een creatieve inbreng die voldoet aan de originaliteitsvereiste heeft gedaan, is medeauteur o Deelbaar werk ook mogelijk = medeauteur exploiteert individuele bijdrage afzonderlijk Bv: balletscène tijdens opera ! op voorwaarde dat geen nadeel wordt berokkend aan de exploitatie van het gezamenlijke werk d. Bijzondere regeling mbt audiovisuele werken (art. XI.179 & XI.182 WER) o Heel veel personen creatief betrokken  Moeilijk om toestemming te vragen aan allemaal o Art. XI.179 WER: co-auteurschap Hoofdregisseur steeds als auteur beschouwd + weerlegbaar vermoeden voor vijf coauteurs: - Scenarioschrijver - Bewerker - Tekstschrijver - Grafisch ontwerper van belangrijke animatiewerken - Auteur vd muziek ! ook andere mensen kunnen als coauteur worden erkend o Art. XI.182 WER: weerlegbaar vermoeden van overdracht door alle auteurs van het exclusieve exploitatierecht met betrekking tot de audiovisuele exploitatie ten gunste van de producent ! vermoeden geldt niet voor de auteurs van muziek die in het audiovisuele werk wordt gebruikt + geen afbreuk aan auteursrecht op een vooraf bestaand werk waarop het audiovisuele werk zou zijn gebaseerd (zoals verfilming van een boek)

§5 Beschermingsomvang a. Twee soorten rechten / vermogensrechten \ morele rechten  onvervreemdbaar b. De morele rechten (persoonlijkheidsrechten) o = rechten die zo nauw aansluiten bij de persoon vd auteur dat ze enkel door hem kunnen worden uitgeoefend => onvervreemdbaar o Onvervreemdbare karakter is niet absoluut ! Auteur kan verzaken aan de concrete uitoefening van een bepaald moreel recht mbt een bepaald werk ! akkoord tot verzaking moet onbetwistbaar en best schriftelijk worden vastgelegd o Dood auteur => rechten gaan over op erfgenamen of aangewezen persoon/personen o 3 soorten: - Divulgatierecht (openbaarmakingsrecht)  Art. XI.165 §2, lid 3 WER = recht om te beslissen wanneer het werk klaar is om bekend gemaakt te worden Kan maar 1 keer worden uitgeoefend - Vaderschapsrecht (paterniteitsrecht)  Art. XI.165 §2, vijfde lid WER = recht om het vaderschap van het werk op te eisen of te weigeren Auteur kan ook opteren voor een bekendmaking onder een schuilnaam of zonder naam

-

Recht op eerbied (integriteitsrecht) Twee luiken: / recht om zich te verzetten tegen elke wijziging van het werk zonder dat enige belangenschade moet worden aangetoond ! zowel materieel als niet-materieel \ absoluut recht om zich tegen iedere vervorming, verminking of aantasting van het werk te verzetten ! kan nooit afstand van worden gedaan Traditioneel: discretionair recht maar nu ook correctiemechanismes zoals rechtsmisbruik c. De vermogensrechten 1. Algemeen o = het uitsluitende recht om de reproductie van hun werken of de mededeling daarvan aan het publiek toe te staan (positieve component) of te verbieden (negatieve component) o Onderverdeling in 2 groepen: / reproductierecht = alle exploitatievormen die verband houden met het materieel verveelvoudigen van een auteurswerk \ recht tot mededeling aan het publiek = alle handelingen waarbij een werk ineen niet-tastbare vorm voor het publiek waarneembaar wordt gemaakt o Hof van Justitie: exclusieve eigendomsrechten zijn niet absoluut  proportionaliteit met andere grondrechten 2. Het reproductierecht i. Het reproductierecht in enge zin o Art. XI.165 §1 lid 1: het exclusief recht om het werk op welke wijze of in welke vorm ook, direct of indirect, tijdelijk of duurzaam, volledig of gedeeltelijk te reproduceren of te laten reproduceren = het maken van verveelvoudigingen ongeacht de wijze of de vorm o Enerzijds gevallen van overname waarbij het werk op identieke wijze wordt herbruikt o Anderzijds ook bij veranderingen van het corpus of de drager o Irrelevant of het slaat op het hele werk of slechts een deel ervan Idem bij tijdelijk of definitief karakter ii. Het reproductierecht in ruime betekenis o Art. XI.165 WER: aantal vd deelrechten:  Het recht om toestemming te geven het werk te bewerken of te vertalen Bv: ondertitels toevoegen aan film ! oorspronkelijke werk moet herkenbaar blijven  Het recht om toestemming te geven tot verhuren (met commercieel oogmerk) of uitlenen (zonder commercieel oogmerk en door erkende instellingen ! uitzondering: leenrecht (cf infra)  Distributierecht = het exclusieve recht om exemplaren van het werk in het verkeer te brengen ! onderworpen aan inhoudelijke beperking: Europese uitputting = na een eerste rechtmatige verkoop (met toestemming auteur) van een exemplaar vh werk in de EU of EER verliest de auteur de verdere controle over de volgende stadia van het handelsverkeer voor dat concrete product

! geldt enkel voor tastbare exemplaren Enkel bij daadwerkelijke eigendomsoverdracht 3. Het recht tot mededeling aan het publiek o Art. XI.165 §1 lid 4 WER: het recht om zijn werk aan het publiek mede te delen volgens ongeacht welk procedé In een niet-tastbare vorm (bv luistern naar muziek via radio of tv) Verduidelijking: de beschikbaarstelling voor het publiek op zodanige wijze dat deze voor leden van het publiek op een door hen individueel gekozen plaats en tijd toegankelijk zijn valt binnen toepassingsgebied o HvJ: begrippen ‘mededeling’ en ‘aan een publiek’ moeten autonoom en eenvormig worden uitgelegd =>lidstaten mogen het begrip niet anders interpreteren, laat staan verruimen o Nuancering  live-uitvoeringen of mededelingen waarbij een publiek fysiek aanwezig is vallen niet onder geharmoniseerd Europees recht Publiekmededelingsrecht wel van toepassing (opgelegd door bepalingen van Berner Conventie) o Beoordeling  2 essentiële criteria (1) Een ‘mededeling’ = een autonome interventie door een gebruiker van een beschermd werk die met volledige kennis vd gevolgen van zijn gedrag aan een publiek toegang verschaft tot beschermde werken (HvJ) 2 elementen vereist:  Een opzettelijke en doelbewuste interventie door een gebruiker die noodzakelijk of essentieel is voor de mededeling ! noodzakelijkheidsvereiste afgezwakt door HvJ: interventie die belangrijk is in de zin dat het voor klanten moeilijk zou zijn om content op een andere wijze te vinden  De mededelingshandeling moet van die aard zijn dat ze het beschermd materiaal doorgeeft of wederdoorgeeft of – in een online omgeving – gewoon beschikbaar stelt voor een publiek Irrelevant of publiek zich daadwerkelijk toegang tot het werk verschaft Enkel de loutere terbeschikkingstelling van fysieke faciliteiten die de mededelingen mogelijk maken vallen buiten het toepassingsgebied Zelfs een hyperlink naar een beschermd werk vormt een mededeling Bijzondere vorm: doorgifte van televisie- en radioprogramma’s = de gelijktijdige, ongewijzigde en integrale retransmissie, bedoeld voor ontvangst door het publiek van een eerste uitzending van televisie- of radioprogramma’s (2) Aan een ‘publiek’ = een onbepaald aantal potentiële personen waarvan de omvang vrij groot is Onbepaaldheid: werk waarneembaar voor een algemeenheid van personen die niet beperkt is tot specifieke individuen die tot een bepaalde private groep behoren Vrij groot aantal personen: zekere de-minimisdrempel waardoor een te klein of zelfs onbeduidend aantal personen niet onder dit begrip valt  rekening houden met cumulatieve gevolgen vd beschikbaarstelling aan de potentiële luisteraars of kijkers o 2 bijkomende alternatieve subcriteria (HvJ):

i.

De mededeling gebeurt via een afzonderlijke of verschillende technische werkwijze in vergelijking tot degene waarmee de originele mededeling gebeurde ii. Gebruikte technische werkwijze dezelfde => alleen nieuwe toestemming als het publiek nieuw is (zeer relevant in onlineomgeving door linking) (3) Bijkomende criteria Winstoogmerk is geen noodzakelijke voorwaarde maar wel belangrijk element (4) Belgische bijzonderheid Art. XI.190 3°: geen toestemming vereist voor de kosteloze privé-uitvoering in familiekring ! strenge beoordeling door Hof van Cassatie d. De uitzonderingen 1. Algemene toepassingsvoorwaarden ...