Georges Pachymeres - Bizanslı Gözüyle Türkler PDF

Preview

Summary

BİZANSLI GÖZÜYLE TÜRKLER İlgi kültür sanat GEORGES PACHYMÉRÈS'İN **RELATIONS HISTORIQUES' ADLI ESERİNDE YER ALAN TÜRKLER İLE İLGİLİ KAYITLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ Yayın No: 46 Tarih: 15 BizanslI Gözüyle Türkler / G e o rge Pachym eres B İZ A N S L I G Ö Z Ü Y L E Genel Yayın Yönetm eni / A h ...

Description

Bİ ZAN SLI G Ö ZÜ YLE

T Ü R K LER

İlgi kültür sanat

GEORGES PACHYMÉRÈS' İN **RELATIONS HISTORIQUES' ADLI ESERİNDE YER ALAN TÜRKLER İLE İLGİLİ KAYITLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ Yayın N o : 4 6 T a r ih : 1 5 Bi z a n sl I G ö z ü y l e T ü r k le r / G e o r g e P a c h y m e r e s

B İ Z A N SL I G Ö Z Ü Y L E G e n e l Y a y ı n Y ö n e t m e n i / A h m e t İz ci Ed it ö r /

Gaye Yavuz can

Ç e v i r e n / l l c a n Bi h t e r Ba r l a s

T Ü R K LER

İç T a sa r ı m / A d e m Şe n e l K a p a k / Y u n u s K a r a a sl a n

GEO RGES PACH Y M ÉRÈS

B a sk ı - C i l t / E g e B a sı m

D a vu t p a ja Ca d . G ü ven San . Sit N o . 127/ 128 Ze yt in b u r n u -lst a n b u l (0 2 1 2 ) 54 4 75 72

Çev iren İLC A N B İH T E R B A R LA S 1. Ba sı m , E y l ü l 2 0 0 9

İ st a n b u l , E y l ü l 2 0 0 9 I SB N : 9 7 8 - 9 9 4 4 - 9 7 8 - 5 5 - 2

T . C . K ü l t ü r B a k a n l ı ğ ı Se r t i f i k a N o : 1 4 1 11

© i l gi K ü l t ü r S a n a t Y a y ı n c ı l ı k 2 0 0 9

İlgi K ü lt ü r Sa n a t Y a y ın c ılık Ç a t a l ç e şm e So k a k . N o : 2 7 / 1 0 C a ğ a l o ğ l u / İ ST A N B U L T e l:

0 2 1 2 5 2 6 3 9 75

Be l ge ge ç e r : 0 2 1 2 5 2 6 3 9 7 6 w w w . ilgi y a y i n e v i . c o m b ilgiip ilgiy a y in e v i. c o m

Ufİletil r t ır t in a t

İÇİN D E KİLE R

Ç e v ir m e n : İ L C A N B İ H T E R B A R L A S işi n e d e n iy le

Ö Z E T ................................................................................................7

1 9 8 5 s e n e s i n d e İ z m i r ’e t a ş ı n d ı k . İ l k o k u l u İ z m i r H a k i m i y e t i

Ö N SÖ Z............................................................................................. 9

M illiy e

KI SALTM ALAR ............................................................................. 12

19 E k im

T e v fık Ege 2006

1 9 8 3 ’t e A n k a r a ’d a d o ğ d u m . B a b a m ı n

ilk o k u lu n d a F ik r e t

L ise sin d e

Ü n iv e r sit e si, y ılın d a

ortaok u l

n e sin d e h o c a m

okudum .

E d e b iy a t

m ezu n

ve

lise y i 2002

F a k ü lt e si,

o ld u m . L is a n s

ise

T a r ih

ilg ili k a y ıt la r ı iç e r e n

G İ R İ Ş .............................................................................................. 13

B ö lü m ü n d e n

BİZANS KAYN AKLAR I H AKKI N D A.......................................... 13

ö ğ r e n im im in

t e ğ i s a y e s i n d e F u l c h e r i u s C a r n o t e n s i s ’i n

Ö zel

g ir d iğ im

y ılın d a

P r o f . D r . M e h m e t E r s a n ’ı n

lherusalem PeregrinantiurrT

İ z m ir

so n

se ­

GEORGES PACH YMERES’İN H AYATI VE ESERLERİ................ 23

te şv ik i v e d e s­

“Gesta Fran corum

a d lı e se r in d e y e r a la n T ü r k le r le

b ir te z h a z ır la d ım . M e z u n

o ld u ğ u m

BİRİN Cİ BÖLÜM I.-VI. Kİ T AP LAR .......................................................................... 27 KİTAP 1 .............................................................................................29

2 0 0 6 y ılın d a E g e Ü n iv e r sit e si, S o s y a l B i l i m l e r E n s t it ü s ü n ü n

1/6

Tü rkler in Doğu Sın ırın daki Dağlan Zabtı................................ 2 9

O r t a ç a ğ Y ü k se k

1/9

Kotis’in Tavsiyesi Üzerin e Mikh ail Palaiologos’un

L isa n s P r o g r a m ın a

b a şla d ım .

E g e Ü n iv e r sit e si, S o sy a l B ilim le r E n s t i t ü s ü A n a b ilir n d a lı D o k t o r a P r o g r a m ın a d e v a m

Şu an d a

da

O r t a ç a ğ T a r ih i e t m e k t e y im .

Tü rkler in Ülkesin e Ka çışı............................................................... 31 1/10

Palaiologos’un Tür kler in Ülkesin den Dön üşü ve Stratigos

[General] Olar ak Batı Bölgesine Gön derilm esi [Makedonya Seferi].......................................................................... 3 2 Kit a p I I ........................................................................................... 3 4 11/24

Tatarlar Tarafın dan An adolu ’nun İstilası ve

H alifen in Başına Gelen ler ............................................................... 3 4 11/25

Ön ceki İm paratorların Tatarlara Karşı Ta vr ı......................... 3 7

Kit a p III.......................................................................................... 3 9 III / 3 VIII. M ikh a il’in Tatarlara ve Mem lûklara Gön d er diği Elçiler............................................................................ 3 9 III / 5 Mem lû klar ın Suriye’yi Alm ası ve Nogay O la yı....................... 41 11 1 /2 5

Sultan İzzeddin ve Tatar lar ...................................................

111/28

İzn ik’in Tatarlar Tarafın dan İstila Ed ilm esin e

43

Da ir Yan lış Bilgilen d ir m e................................................................ 5 0 Kİt a p V ............................................................................................ 55 V/ 4 Nogay ve Tatarların Geçm işleri, İlk H ükü m d ar ve Yasa Koyu cu la r ı............................................................................... 5 5

Ki t a p VI........................................................................................... 59 VI / 2 1 Tralles’in Tür kler Tarafın dan Tekrar Alın ışı........................ 5 9 VI / 3 5 VIII. M ik h a il’in Sebastokrator Jean’ı (Teselyalı İoannes Du kas’ı) Yen m ek İçin Tatarları Ça ğır m a sı........................ 6 0

I k I n c I ıt O ı O m VII. MM. K İTA İM, AK...................................................................

K i t a p VI I ........................................................................................ 6s Vll/ I İmparator Aıu lıon ikos'ıın Tul.ir Son u n u m Çn / ın csi..........

Kİt a p IX........... .. .... .......................................................................08 1 X/ II

Alekslos I Hantluopcııos ve Tü r kle r ..................................... 68

I X/ .’o kıı/ eydekl 'I atarlar ve Svetosla v............................................ 68 IX/ 2 7 Tokta’ıun İmparatorla Yaptığı Kvlilik An tlaşm ası................. 71

ö z ır r

KİTAP X ........................................................................................... 72 X/ 2 S Moır/ alon’ıın l'/ ınit lUv/ gnmı................................................... 7 2 X/ . ' 0 latar Koııt'/ impaxis D ia yı....................................................... 7 6

V. yü zyılın ikin ci ya n s ın d a b a şla ya n ve XV. yü zyılın ik in ­

Ki t a p \ l ........................................................................................... 78

I

Xl/ *i l.îenel Yıkım ve Toplu Gö ç....................................................... 7 8

Tü r k le r a r a sın d a k i ilişkiler , Tü r k ta r ih i için çok ön em li b ir d ö ­

XI. -M An adolu'da Tü r kler ın İlerleyişi ve I lalkm M u tsu zlu ğu ..... 8 0

ci ya n s ın a ka d a r d eva m ed en Biza n s İm p a r a tor lu ğu vc

n em i ka p sa m a kt a d ır . P a clıym er es’in 1255-130 8 yılla r ı a r a sın d a An a d olu 'd a cer eya n ed en ola yla r ı a n la t a n vc bu d ön em i d e içi­

X1/ J 5 Menderes Derebol'd a Meydan a Gelen O la yla r ..................... 88

n e a la n ‘‘Rela tion s H ist or iq u es" a d lı e ser in d e Tü r kler le ilgili b ir ­

NI/ 2 7 Mitt/ oıık.ılos Diğer Adıyla lenıı ('h oim h osko.s..................... 9 0

ço k b ilgi b u lu n m a k t a d ır , l’a clıym cr es 2 7 Tem m u z 130 2’d e ger ­

Ki t a p XII......................................................................................... 03

çe k le ş en Ba feu s Sa va şın d a O sm a n lı Devlet in i 11 ku r u cu su ola n

XII,M Do£ u Tatar lar ın ın I lan ı Ga za n .............................................. 9 3

O sm a n Beycleıı b a h sed en İlk t a r ih çid ir . E ser d e Kıp ça k h a n la r ı

Ki t a p XIII..................................................................................... ...90

Batu» H erke ve To k t a y la kom u t a n NogayVlan : Selçu klu Su lt a n la r ı Gıya s ed d in Keyh iisr ev, İ zze t t in

Kovka vu s, o ğu lla r ı M a n su r

XIII/ .' Tür kler in Dokuya Geçişlerin in lin gellen n ıesi..................... %

vc M esu t, k a r d eşi R ü kn ed d in Kılıça r sla n 'd a n ; Dob r ııca 'd a ki

MUM Alan lar ın ve Tü r kop oller in Ayr ılışı

Sa r ı S a lt u k a ; İ llıa ıılı h a n la r ı Ab a k a . Ar gu n , Geyh a t u , G a za n

97

XlU / 9 Kouboukleia'nın l'ür kler Taralın dan Alın m a s ı................ M U / L' Th vraia ve Kph esen in Alın m ası_ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ MH>

vc O le a yt u ya a yr ıca Ka n is i. Ge r n ıiya n , M en t eşe, O s m a n lı Beylik le r in e k a d a r t a r ih im iz için b ir ço k d eğer li b ilgid en d e b a h ­ sed ilm e kt ed ir . Bu b ilgiler in ya n ı s ır a eser d e b a şk a k a yn a k la r ­

M ll/ I S Melik Isak..................................................... ..................... 1 0 2

d a b u lu n m a ya n veya d iğe r k a yn a k la r d a k i b ilgiler i t a m a m la ya n

XIU / 2 2 Yeni Bir Melik Isak O la yı.................................................. »0-1

ön em li k a yıt la r b u lu n m a k t a d ır .

MI 1/ 2 »» Yin e Melik Isak ve Tü r klerle İlgili Bir O la y..................... 1 0 7

E s e n le t a r ih im izle ilgili b u k a d a r ö n em li b ilgile r in ye r

X 1 1 1 / 3 5 Tr ıkokkia ’mn Tü r kler Ta r a lın d an Alın m a sı.................... 1 0 9

a lın a s ı b izi bu kon u d a ça lış m a ya itm işt ir . Bizd e “Ge o r ges l’a ch viiiêr es'in R ela tion s H ist or iq u es Ad lı E s er in d e ye r a la n T ü r k le r ile İ lgili Ka yıt la r ın D eğer len d ir ilm esi" a d lı ça lış m a m ız­

SO N U Ç..........................................................................................

d a ye r a la n l'ü r k le r ile ilgili k a yıt la n t esp it e d ip , b u k a yıt la r ı d i­

BİBLİYOCİRAI-'YA........................................................................ ttT

ğer k a yn a k la r ve a r a ş t ır m a e se r ler in ışığın d a d eğer len d ir d ik.

7

Ö N SÖ Z

R

oma İm paratorluğu, Kavim ler Göçü yle başlayan kar ışık­ lıklard an son ra M.S. 395 tarihin de doğu ve batı olm ak

iizere ikiye ayr ılm ıştır. Batı kısm ı 476'da yıkılm ış, doğu kısm ı da var lığın ı 1453'de Osm aıılı Padişahı Fatih Sultan Mehm et'in İstan bul'u feth etm esin e kad ar sürdürm üştür. Doğu Roma İm paratorluğunun ken disin e Basileio tön

Rom ania (Rom a İm paratorluğu) ya da sadece Rom ania d em esi­ ne rağm en , Alm an tarihçi Hieronym us W o lf un 1557’d e Corpus H istoriae Ryzantim v adlı eserin i yayım lan m asın ın ardın dan , Batı Avr u pa’da İm paratorluktan “Bizan s’' olarak bah sedilm eye başlan m ıştır. Tü r k kavim ler i ile Bizans İm paratorluğu arasın daki ilk ya ­ kın ilişkiler Avrupa H unları dönem inde başlam ış ve yıkılışın a kad ar çeşitli Tü r k topluluklarıyla devam etm iştir. Tü m bu m üca­ deleler sür esin ce Bizans İm paratorluğu bir şekilde topr aklar ım koru m ayı başarm ış, an cak XI. Yü zyıld an itibaren bu durum d e­ ğişm iştir. Bizan s'ın hâkim iyeti altın da olan An adolu, ayn ı yü z­ yıld a Tü r kler in elin e geçm eye başlam ıştır. Selçuklu Devletin in ku r ulm asın d an önce An adolu'ya d ü ­ zen len m eye kışla n a n Türkm en akııılar ı, devletin ku r u lm asıy­ la dah a da h ızlan m ış; 1071 Malazgirt zaferin den son ra durum Tü r kler in An adolu’da bağım sız bir devlet ku r m alar ın a kad ar ulaşm ıştır. Kutalm ışoğlu Siileym an şah tar afın d an ku r u lan bu devlet, başta İzn ik olm ak üzere Batı An adolu'daki bir çok Bizan s şeh r in i h âkim iyeti altın a alm ıştır.

9

B i z a n sl I G ö z ü y l e T ü r k l e r

Ge or ge s Pachymérès

T ü r k le r in

bu

ile r le yiş in in

cid d i

b o yu t la r a

u la ş m a ­

sı ve Se lçu k lu T ü r k le r in in M a r m a r a s a h ille r in e k a d a r d a ya ­

d a ve r d iği b ilgiler a çısın d a n ço k ön em lid ir . O sm a n lı Dcvleti’n in k u r u lu ş u için e s e r a yr ı b ir ön em ta şım a kt a d ır . Eser d e, 130 0 yıl­

n ıp İ s t a n b u l’u b ile t e h d it e d e ce k gü cü e ld e e t m e le r i, Biza n s

la r ın d a Ba tı An a d olu ’d a gelişen T ü r k h â k im iyet i, b eylik ler in ku ­

İ m p a r a t o r lu ğu n u n P a p a lık t a n ya r d ım is t e m e s in e yo l a çm ışt ır .

r u ld u ğu bölgeler , Biza n s’ın Tü r k le r ’e k a r ş ı m ü ca d elesi h a kkın d a

Bu t a le p ü ze r in e ya k la ş ık ik i yü z yıl s ü r e n ve O r t a ça ğ ı ka r a k-

d a ze n gin b ilgiler b u lu n m a kt a d ır .

t e r ize ed en en ö n em li o la yla r d a n b ir i o la n H a çlı Se fe r le r i b a ş la ­ m ışt ır . T ü r k le r ve H a çlıla r a r a s ın d a b ir ço k k a n lı m ü ca d e le ye n e ­ d en ola n bu sefer , so n u n d a Biza n s ’ın d a za r a r ın a b ir h a l a lm ışt ır .

P a ch ym er es, 27 Tem m u z 130 2’d e ger çekleşen Ba feu s Sava şı d o la yısıyla O sm a n lı Devletin in ku r u cu su ola n Osm a n Bey’den b a h se d e n ilk ta r ih çid ir . E ser d e Kıp ça k h a n la r ı Batu , Ber ke ve

IV. H a çlı sefer i s o n u cu n d a H a çlıla r , B iza n s ’ın b a ş k e n t i ola n

To k t a ile kom u t a n N oga y’d a n ; Selçu klu Su lt a n la r ı Gıya sed d in

İ s t a n b u l’u ele ge çir e r e k 12 0 4 ’t e b ir La t in İ m p a r a t o r lu ğu k u r ­

Keyh ü sr ev, İ zze t t in Keyka vu s, o ğu lla r ı M a n su r ve Mesu t, k a r ­

m u şla r d ır . H a çlıla r ın el k o ym a d ığı Biza n s t o p r a k la r ın d a ise b a ­

d eşi R ü kn ed d in Kılıça r sla n ’d a n ; Dob r u ca ’d a k i Sa r ı Sa lt u k’a;

ğım s ız k ü çü k Biza n s d e vle t le r i k u r u lm u ş t u r . Bu d e vle t le r in en

İ lh a n lı h a n la r ı Ab a k a , Ar gu n , Geyh a t u , Ga za n ve O lca yt u ’ya; ay­

gü çlü sü İ zn ik ’te o r t a ya çık m ış , 12 6 1 s e n e s in e g e lin d iğin d e ise

r ıca Ka r a si, Ger m iya n , M en teşe, O sm a n lı Beylikle r in e k a d a r t a ­

İ zn ik gen er a lle r in d en M ik h a il P a la io lo go s , İ s t a n b u l’a gir e r e k

r ih im iz için b ir ço k d eğer li b ilgid en d e b a h sed ilm ekt ed ir .

La tin e gem en liğin e son ve r m iş ve İ zn ik im p a r a t o r la r ın d a n IV.

Bu eser in Tü r k t a r ih i a çısın d a n b u ka d a r ön em li b ilgiler

I oa n n es’i t a h t t a n in d ir e r e k VI I I . M ik h a il a d ıyla t a ç giym iş t ir .

içer m e si b izi, Batı d iller in e çe vr ilm iş ola n ka yn a ğı d ilim ize çe vi­

Biza n s’ın yen id en d o ğd u ğu b u d ö n em d en y ık ılış ın a k a d a r geçen

r e r ek Tü r kler le ilgili ka yıt la r ı bu lu p , b u ka yıt la r ı d iğer ka yn a k­

sü r e, Tü r k le r ve Biza n s İ m p a r a t o r lu ğu a r a s ın d a k i b e lk i d e en yo ­

la r ve a r a şt ır m a eser ler ışığın d a d eğer len d ir m eye sevk etm işt ir .

ğu n iliş k iler in ya ş a n d ığı d ön em d ir .

Ça lış m a m ız sır a sın d a an a ka yn a k ola r a k Pa ch m er es’in g e ç ir ­

e s e r in in 19 8 4 -19 9 9 yılla r ı a r a sın d a Vit a lie n La u r en t ve Alb er t

b ir i d e G e o r g e s

F a ille r t a r a fın d a n P a r is’t e ya yım la n a n n eşr in i ku lla n d ık . Eser in

P a c h y m e r e s ’d ir . Z a m a n l a İ m p a r a t o r l u k i ç i n d e ö n e m ­

m et n i bu b a sk ıd a d ör t cilt h a lin d e ya yım la n m ışt ır . Beşin ci ciltt e

li m e v k i l e r e g e l e n v e P a t r i k l i k m a h k e m e s i n d e b i l e g ö ­

ise m et n in in d eksi b u lu n m a kta d ır . Bu m etin eser in b ilim sel ge­

r e v y a p m ı ş o la n P a c h y m e r e s , İ m p a r a t o r l u k a i l e s i n e v e

r e k lilik le r e ceva p ver en en iyi ya yım ıd ır .

I 2 6 i ’d e

B i z a n s ’ı n

b a ş k e n t in i

y e n id e n

d iğ i d ö n e m d e o r a y a t a ş ı n a n l a r d a n

e le

d e v le t i ş l e r i n e y a k ı n o lm a f ı r s a t ı b u l m u ş t u r .

Ö n celikle b en i b u kon u d a ça lışm a ya t e ş vik ed en ve ça ­

Ya zd ığı e ser iyle XI I I . yü zyılın en ö n e m li ya za r la r ı a r a s ın ­

lış m a la r ım ın h er a şa m a sın d a ya r d ım la r ın ı ve d esteğin i esir ge­

d a ye r in i a la n P a ch ym er e s’in “R ela tion s H isto r iq u es” a d lı e s e ­

m eyen d eğer li h oca m Pr of. Dr. M eh m et Er sa n ’a ş ü kr a n la r ım ı su ­

r i, 12 55-130 8 yılla r ı a r a sın ı d a ko n u a ld ığı için , a s lın d a G e o r gio s

n a r ım . Ayr ıca h er t ü r lü sor u n u m d a va k it a yır ıp ya r d ım cı olan

Ak r o p o lit e s ’in e se r in in b ir d e va m ı n it e liğin d e d ir . Ya za r a n la t t ığı d ön em i b izza t ya ş a m ış ve ya ş a d ığı o la yla r ı ö ze n le k a le m e a lm ış ­ tır . Za m a n ın en b ü yü k siya si t a r ih çis i o la r a k s a ğ la m ve k la s ik

Dr. Yu s u f Ayön ü ’ye göst er m iş old u ğu ilgid en d ola yı, eşim Öm er Ba r la s’a ve a ilem e ise b a n a h er za m a n d est ek old u kla r ı için te­ ş e k k ü r ed er im .

b ir b ilgi d o n a n ım ın a sa h ip old u ğu e s e r in d e gö r ü lm e k t e d ir . E s e r VI I I. M ik h a il’in d evr i için d e o ld u ğu k a d a r II. An d r o n ik o s ’u n

İlca n Bihter Barlas

h ü k ü m d a r lığın ın ilk d evr e si için d e o ld u k ça ö n e m t a ş ım a k t a d ır .

İzm ir 20 0 8

E ser d e An a d o lu ’n u n T ü r k le r t a r a fın d a n fe t h i, Ka t a la n b ir liğin in s a va ş sefer ler i, Sır p , Bu lga r ve M em lû k , h a t t a M o ğo lla r h a k k ın ­ 11

KIN A C İ M Af . A K

U.K.*'.

ad ı g r ç m < w r

a .g.ın .

açlı ge çr n m a k a le

çev.

gev Iıvıı

I Kıllİ T

D o ğ u ş t a n ( ’. ¡ i m i m ü z c l l i i y ü k İ s l â m T a r i h i

(Ipıı.

d ip ııol

110 Kİ'*!>

GİR İŞ

I İncel tep e Ü n ive r s it e si lid e b iya t İMlkİİlICSİ D er gisi

İA

İslılın An s ik lo p e d is i

B İ ZAN S K A YN A K L A R I H A K K IN D A

İÜKKY

İslim...