Gezondheidspsychologie Diabetes type 2 PDF

Preview

Summary

Dit was mijn essay over diabetes type 2 voor de midterm...

Description

Ongezond gedrag.

Naam: Edson Isenia Cursusnaam: Gezondheidspsychologie Progressnummer: 1139592 Datum: 31/10/2021

Hoofdstuk 1: Inleiding. Het woord ‘gezondheid’ is een belangrijk term geworden en wordt bijna door iedereen onbewust gebruikt, terwijl dit begrip verschillende betekenissen kan hebben. Maar wat is gezondheid eigenlijk? Nou volgens het Wereldgezondheidsorganisatie (1948) is gezondheid “een toestand van volledig fysiek, geestelijk en sociaal welbevinden en niet van louter het ontbreken van ziekte”. Daarnaast is het betekenis van gezondheid volgens het bio psychosociaal model bijna hetzelfde als die van WHO qua uitleg. Volgens dit model wordt gezondheid, bepaald door een samenwerking van een biologisch-, psychologisch en sociale component. De factoren zijn dus onlosmakelijk met elkaar verbonden (Inleiding in de psychologie,2021). Daarentegen definieert het biomedisch ziektemodel gezondheid als afwezigheid van ziekte. Volgens dit model heeft een ziekte een oorzaak die via medische interventie kan worden genezen (Gezondheidspsychologie,2019). Ten slotte is er bij positieve gezondheid is een bredere kijk op gezondheid. In dit concept wordt gezondheid niet meer gezien als de af- of aanwezigheid van ziekte, maar als het vermogen van mensen om met de fysieke, emotionele en sociale levensuitdagingen om te gaan en zoveel mogelijk eigen regie te voeren. De definitie die mij het meest aanspreek is die van het biomedisch ziektemodel. Reden hiervoor is, omdat aangezien er een directe verband tussen ziekte en symptomen bestaat vind ik dat het weghalen van de oorzaak van een bepaalde ziekte zal leiden tot het verdwijnen van de symptomen en het herstellen van de gezondheid. In mijn essay ga ik een ongezond gedrag van mij bestuderen en het proberen te wijzigen. Ongezond gedrag veroorzaakt welvaartsziektes, dit zijn ziektes die ontstaan door een ongezonde levensstijl, bijvoorbeeld door het overmatig gebruik van suiker. Welvaartsziekten zijn dus niet besmettelijk, en hebben alleen maar te maken met je levensstijl. Bekende ziektes die hieronder vallen zij: diabetes type 2, hart en vaatziektes en verschillende soorten kanker. Het ongezond gedrag die ik gekozen heb is snoepen oftewel het teveel consumeren van vrije suikers. Waarom wil ik dit ongezond gedrag veranderen? Het reden hiervoor is, om tot een gezonder levensstijl te komen en tegelijkertijd de risico op ziektes die te veel snoepen kan veroorzaken te verminderen. Het teveel snoepen brengt gevolgen met zich mee, waaronder: diabetes type 2, overgewicht, hart & vaatziektes en artritis. Al deze ziektes verminderen de levensverwachting van een persoon. Bovendien kost de behandeling van deze ziektes de gezondheidszorg veel geld. Mijn familie heeft geen invloed gehad op mijn ongezond gedrag. In mijn huishouden wordt er niet gesnoept, maar juist gezond gegeten. Tot nu toe weet ik niet van waar ik dit ongezond gedrag heb overgenomen. Ook onze samenleving eet voor het grootste deel heel ongezond en bovendien snoept veel. Ik heb lang gedacht om minder te gaan snoepen en dit opdracht is een ideaal kans voor mij om een correct plan van aanpak op te stellen en uit te oefenen. Mijn doelstelling is dus om minder te snoepen.

1.1 Advies van Wereldgezondheidsorganisatie voor suiker gebruik. Het advies voor dagelijks vrije suikerinname ia afkomstig van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Met vrije suikers bedoelt WHO alle suikers die door de fabrikant zijn toegevoegd en alle suikers uit honing, siropen, vruchtensappen en vruchtenconcentraat. Over het algemeen geldt dat 1 suikerklontje is gelijk aan 4 grammen suiker. Een volwassen vrouw mag volgens het WHO-advies per dag 12,5 suikerklontjes oftewel 50 gram aan vrije suikers consumeren. Een man mag iets meer, namelijk 15 suikerklontjes oftewel 60 gram. Dit omdat mannen een grotere energiebehoefte hebben (WHO,1948). 1.2 Verschil tussen vrije suikers en van nature aanwezige suikers Het WHO-advies heeft dus alleen betrekking op de vrije suikers. Dit zijn niet de suikers die in groente, fruit en zuivelproducten als melk en yoghurt zitten. Dit zijn van nature aanwezige suikers. Omdat groente, fruit en zuivel passen binnen de Schijf van Vijf, wordt er geen richtlijn gegeven voor de suikers die in deze producten aanwezig zijn. Er bestaat dus een advies voor vrije suikers, maar niet voor je totale dagelijkse suikerinname. Het Voedingscentrum heeft het over een dagelijkse referentie-inname van 90 gram suiker. Dit zijn dus de vrije suikers en de van nature aanwezige suikers (WHO).

Hoofstuk 2: Contextualiseren. De ziektes op Curaçao die gerelateerd zijn aan mijn ongezond gedrag zijn onder andere diabetes type 2, hart- en vaatziektes, Artritis en overgewicht. Dit zijn de ziektes die ik vervolgens in ga verdiepen. 2.1 Diabetes 2.1.1 Wat is diabetes? Diabetes mellitus oftewel suikerziekte genoemd is een stofwisselingsziekte waarbij het lichaam de bloedsuiker niet meer in evenwicht kan houden. Het hormoon insuline speelt een sleutelrol bij het reguleren van de bloedsuikerspiegel en dus bij diabetes. De meest voorkomende soort diabetes is type 2: 8 van de 10 mensen met diabetes hebben diabetes type 2. Zij hebben weinig insuline in het lichaam, omdat het suikergehalte hoog is in hun bloed. Veel snoepen kan hiervoor een reden zijn, dus het is beter om niet veel te snoepen. In 2017 waren er naar schatting 10.126 volwassenen met diabetes mellitus in Curaçao: 4.290 mannen en 5.926 vrouwen. Dit is in totaal 8% van de volwassen bevolking. Het aantal mensen met diabetes neemt toe met de leeftijd. In 2013 rapporteerde 9% van de Curaçaoënaars diabetes mellitus in de 12 maanden voor aan het interview (VIC,2017).

Figuur 1: percentage volwassenen met diabetes mellitus naar geslacht en leeftijd (VIC,2017)

In 2017 rapporteerde 8% van de volwassen Curaçaoënaars diabetes te hebben. Diabetes komt het vaakst voor onder laagopgeleiden en onder Curaçaoënaars die grote moeite hebben om rond te komen van hun huishoudinkomen (VIC,2017).

Figuur 2: percentage volwassenen met diabetes naar opleidingsniveau en mate van rondkomen (VIC,2017)

Jaarlijks streven er gemiddeld 28 mensen aan diabetes. Tussen 2005 en 2007 overleden 85 personen aan diabetes, dus gemiddeld 82 gevallen per jaar. Dit komt overeen met 20,7 per 100.000 personen. Het betrof 36 mannen (19,1 per 100.000 mannen) en 49 vrouwen (22,2 per 100.000 vrouwen). De sterfte aan diabetes neemt toe met de leeftijd (VIC,2017).

Figuur 3: Sterfte diabetes per 100.000 personen, 2005-2007 (VIC,2017)

2.2 Hart- en vaatziektes 2.2.1 zij hart- en vaatziektes? Volgens ‘Volksgezondheidenzorg’ (2021) is ‘hart- en vaatziekten’ een verzamelnaam voor een groot aantal aandoeningen van het hart en de bloedvaten. De aandoeningen zijn als volgt in te delen: coronaire hartziekten, waaronder angina pectoris, acuut myocardinfarct (hartinfarct) en andere/chronische ischemische hartziekte n. Het nuttigen van te veel suiker kan leiden tot hartklachten deze is in samenhang met overgewicht. De calorieën die je lichaam niet kan verbranden worden omgezet in vet. Naast het vet wat bijvoorbeeld bij de buik en benen wordt opgeslagen, kan dit ook bij de hartspier. Tevens kan suiker voor een verhoogd risico op een hartaanval zorgen. Voor hartklachten hoef je niet per definitie overgewicht te hebben. Alleen de suiker is al slecht genoeg voor je hart. Wanneer er vet rondom het hart is opgeslagen kan dit de bloedtoevoer onderbreken. Het vet rond het hart wordt ook wel cholesterol worden genoemd. Wanneer er kleine scheurtjes of wondjes in de wanden van de bloedvaten zitten gaat de cholesterol hier zitten.

In 2017 waren er naar schatting 4.486 volwassenen met hart- en vaatziekten: 1.934 mannen en 2.552 vrouwen. Deze schatting is gebaseerd op de nationale gezondheidsenquête. Mensen die in een verpleeginstelling verbleven zijn niet in deze schatting meegenomen. Het percentage volwassenen dat een hart- en vaatziekte rapporteerde is gelijk voor vrouwen (3,7%) en mannen (3,7%), en neemt toe met de leeftijd. Dit percentage is het hoogst onder 65-plussers (9%). Onder hart- en vaatziekten worden de volgende ziekten verstaan: coronaire hartaandoening, beroerte en hartaanval. Coronaire hartziekten komen het vaakst voor (VIC,2017).

Figuur 4: percentage volwassenen met hart- en vaatziekten naar geslacht en leeftijd (VIC,2017)

Hart- en vaatziekten worden het vaakst gerapporteerd onder laagopgeleiden en onder Curaçaoënaars die grote moeite hebben om rond te komen van hun huishoudinkomen (VIC,2017).

Figuur 5: percentage volwassenen met hart- en vaatziekten naar opleidingsniveau en mate van rond kunnen komen (VIC,2017)

Tussen 2005 en 2007 was hart- en vaatziekten de belangrijkste doodsoorzaak in Curaçao (39% van alle doodsoorzaken). In deze periode zijn er in totaal 1.228 personen overleden aan hart- en vaatzieken; dus gemiddeld 409 gevallen per jaar. Dit komt overeen met 206,0 per 100.000 personen. De sterfte aan hart- en vaatziekten per 100.000 personen neemt sterk toe met de leeftijd. Voor de leeftijd van 75 komt sterfte aan hart- en vaatziekten in iedere leeftijdsklasse vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. Vanaf de leeftijd van 75 jaar komt sterfte aan hart- en vaatziekten per 100.000 personen vaker voor onder vrouwen dan mannen (VIC,2017). Figuur 6: sterfte hart- en vaatziekten per 100.000 personen, 2005 – 2007 (VIC,2017)

2.3 Overgewicht 2.3.1 wat is overgewicht? Bij overgewicht en ernstige overgewicht (obesitas) is er abnormale of overmatige vetweefsel accumulatie in het lichaam. Body Mass Index (BMI) geeft de proportie aan tussen iemands lengte en gewicht. BMI geeft dus aan als iemand overgewicht is of niet. Een BMI van 25 kg/m2 of meer geeft overgewicht aan, en een BMI van 30 kg/m2 of meer geeft obesitas aan (WIC,2017). Uit studies is gebleken dat een persoon met een BMI van 25 kg/m2 of meer een verhoogde kans heeft op ziekten of dood. Het niet bewegen en slechten voeding leidt dus tot overgewicht en obesitas (de Nederlandse hartstichting,1964). Geraffineerde suiker is erg hoog in calorieën. Als je niet genoeg beweging krijgt dan zal je deze calorieën niet allemaal kunnen verbranden. Alle calorieën die je niet verbrand worden in je lichaam opgeslagen als lichaamsvet, wat resulteert in het aankomen in lichaamsgewicht. Geraffineerde suikers zitten in veel producten zoals snoep, cake en frisdrank. In 2017 had tweederde (65%) van de Curaçaoënaars van 18 jaar en ouder overgewicht. De minderheid van de bevolking heeft dus een normaal gewicht (een BMI tussen de 18.5 en 25 kg/m2). Overgewicht komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Ook hebben meer vrouwen dan mannen obesitas (de ernstige vorm van overgewicht). In totaal heeft 29% van de Curaçaoënaars van 18 jaar en ouder obesitas. Overgewicht en obesitas komt het vaakst voor onder 25- tot 65-jarigen. Deze cijfers zijn gebaseerd op zelfrapportage van lengte en gewicht (VIC,2017).

Figuur 7: percentage volwassenen met overgewicht en obesitas naar geslacht en leeftijd (VIC,2017)

Overgewicht komt het vaakst voor onder de hoogstopgeleiden en het minst onder de laagstopgeleiden. Het verschil tussen deze twee groepen is 6 procentpunt, bij hoogopgeleiden 68%, bij laagopgeleiden 62%. Obesitas komt het vaakst voor onder mensen met een MAVO/LBO-opleidingsniveau en onder mensen die enige moeite hebben om rond te komen. Bij deze resultaten is geen rekening gehouden met verschillen in leeftijd en geslacht tussen de opleidingsgroepen (VIC,2017).

Figuur 8: percentage volwassenen met overgewicht of obesitas naar opleidingsniveau en mate van rondkomen (VIC,2017)

2.3 Artritis 2.3.1 Artritis? Door het overmatig nuttigen van suiker kunnen er ontstekingen in je lichaam ontstaan die bijvoorbeeld artritis of eczeem veroorzaken. Artritis is een gewrichtsontsteking. Bij artritis doen de aangedane gewrichten pijn en wordt de huid op die plek rood. Er ontstaat ontstekingsvocht waardoor de smering van het gewricht verstoord raakt. Ook andersom kam het stoppen van het eten van geraffineerde suiker goed helpen voor mensen met gewrichtsklachten.

In 2017 waren er naar schatting 5.901 volwassenen met artrose: 2.033 mannen en 3.868 vrouwen. Dit is in totaal 5% van de volwassen bevolking. Artrose komt vaker voor onder vrouwen (6%) dan onder mannen (4%). Het percentage mensen met artrose neemt sterk toe met de leeftijd en is het hoogst onder 65-plussers (VIC,2017).

Figuur 9: Percentage volwassenen met artrose naar geslacht en leeftijd (VIC,2017)

In 2017 rapporteerde 5% van de volwassen Curaçaoënaars artrose te hebben. Artrose komt het vaakst voor onder de laagstopgeleiden en onder Curaçaoënaars die grote moeite hebben om rond te komen van hun huishoudinkomen (VIC,2017).

Figuur 10: Percentage volwassenen met artrose naar opleidingsniveau en mate van rondkomen (VIC,2017).

Hoofdstuk 3: Resultaten van observatie van het ongezond gedrag voor interventie. Ik had 13 dagen lang geturfd (maandag 20 sep t/m zondag 3 okt), reden hiervoor was om accurate resultaten te krijgen. In een soort van dagboek noteerde ik alles wat ik had gegeten of gedronken had gedurende die dag. Natuurlijk met als doel kijken hoeveel grammen vrije suiker ik per dag binnenkreeg te meten. Om dit doel te bereiken keek ik op het etiket van het desbetreffende product naar de hoeveelheid suiker, een weegschaal gebruiken om de hoeveelheid suiker te meten en soms ook google waar het meten moeilijk of onmogelijk was. Uit de tabellen 1 en 2 en ook de grafiek kunnen wij zien dat ik hanteerde mezelf niet aan het advies van de WHO. Terwijl de WHO adviseert om maximaal 60 gram aan vrije suikers per dag te consumeren, waren er dagen die ik het hoeveelheid had verdubbeld en een dag zelf bijna 3 keer meer. Dit kon dus ook tot een suikeroverdosis leiden. Consumptie Aantal gram vrije Dag suiker 1 1 scoop pralines ‘n cream 26 ijse 84.9 3 cups 24oz. ice tea 5.04 1 snoep 2 3 chocolate chips cookie 33 3 cups 24oz. ice tea 56.6 3

4 5

6

7

8

2 cups 24oz. ice tea 1 scoop pralines ‘n cream ijse 1 beker yoghurt 2 cups 24oz. ice tea 2 snoep 1 KLM brownie 1 fles busta banana 20oz. 3 snoep 2 cups 24oz. 3 cups 24oz. ice tea 1 fles busta kola champagne 1 scoop pralines ‘n cream ijsje 1 DD crème doughnut 1 DD jelly doughnut 1 cup 24oz. ice tea 1 scoop “mango tango” ijsje 1 raffaelo chocolate 1 DD glazed doughnut 1 DD jelly doughnut 1 medium cup Wendy’s pink lemonade. 1 cup 24oz. ice tea 28.3

56.6 26 25 56.6 10.08 23 25 15.2 56.6 84.9 24 26 12 18 28.3 23 10 15 18 92 28.3

9

1 DD jelly doughnut 1 blik cola 12oz. 1 cup 24oz. tropical sun quick 10 1 beker yoghurt 2 DD jelly doughnut 3 cups 24oz. ice tea 11 1 snoep 2 cups 24oz ice tea 12 1 snoep 2 cups 24oz sun quick 13 8-gram frosted flakes 2 cups 24oz. ice tea Tabel 1: Turven van ongezonde gedrag gedurende 13 dagen.

18 33 25 25 36 84.9 5.04 56.6 6 50 14 56

Dag Aantal vrije suiker in grammen 1 115.94 2 89.6 3 107.6 4 65.68 5 128.72 6 134.72 7 81.3 8 163.3 9 76 10 145.9 11 61.64 12 56 13 70 Tabel 2: Dagelijks suiker inname in grammen gedurende 13 dagen. 163.3

145 Suikerinname gedurende 13 dagen. 134.9

Antal grammen suiker

160 140

128.72

115.94

107.6

120 89.6

100 80

81.3

60

60

65.68 60 60 60

1

2

3

60

60

60

76 60

60

6

7

8

9

10

61.64 60 60 56

70 60

60 40 20 0 4

5

11

12

Aantal dagen

Grafiek 1: Resultaten van 13 dagen weergegeven in grafiek.

13

Hoofdstuk 4: Reflectie op het ongezond gedrag

4.1 Invloed van omgevingsfactoren op het ongezond gedrag. Een omgevingsfactor dat bij mij een rol speelt is dat

4.2 Invloed van persoonlijkheidsfactoren op het ongezond gedrag. 4.3 Reflectie op Invloed van omgevingsfactor en persoonlijkheidsfactoren op het ongezond gedrag.

Hoofdstuk 5: Interventie. 5.1 Gekozen theorie of model Wat is het Health Belief Model (HBM)? Het ‘Health Belief Model’ (HBM) is een sociaalpsychologisch gedragsveranderingsmodel dat is ontwikkeld om gezondheid gerelateerd gedrag te verklaren en te voorspellen, met name met betrekking tot het gebruik van gezondheidsdiensten. Het HMB werd in het begin van de jaren vijftig ontwikkeld door sociale wetenschappers van de U.S. Public Health Service om inzicht te krijgen in het falen van mensen om strategieën voor ziektepreventie of screeningtests voor de vroege detectie van ziekten te gebruiken. De HBM suggereert dat de overtuigingen van mensen over gezondheidsproblemen, waargenomen voordelen van actie en belemmeringen voor actie, en ‘self-efficacy’ de betrokkenheid (of gebrek aan betrokkenheid) bij gezondheid bevorderend gedrag verklaren. Er moet ook een stimulus of cue to action aanwezig zijn om het gezondheid bevorderende gedrag op gang te brengen, deze kunnen extern of intern zijn (Wikipedia,2021).

Figuur 11: HMB (Wikipedia,2021)

5.2 Plan van aanpak Om mijn ongezond gedrag te veranderen ga ik het HBM toepassen, met als doel het advies van de WHO te volgen. Dus maximaal 60 gram vrije suiker per dag consumeren. Dit doel wil ik gaan bereiken doormiddel van de volgende methodes toe te passen: Suikervervangers oftewel kustmatige suikers die gemaakt worden met natuurlijke zoetstoffen gebruiken, zoette vruchten eten om de behoefte aan suiker te bevredigen, fruit extracten gebruiken, zo min mogelijk de keuken in en ook mijn ouders vragen on geen snacks te kopen. Daarnaast zijn mijn ouders bereidt mij 5 guldens geven als beloning voor elke dag die ik mezelf aan de regel houd.

Hoofdstuk 6: Conclusie. Ik had weer 13 dagen lang geturfd (maandag 20 okt t/m zondag 16 okt), reden hiervoor was omdat ik voor de interventie ook 13 dagen heb geturfd. Ik had weer van dezelfde methode gebruikt om de hoeveelheid vrije suiker te meten gedurende de 13 dagen. Uit de tabellen 3 en 4 en ook grafiek 2 kunnen wij zien dat ik hanteerde mezelf over het algemeen aan het advies van de WHO. De eerste dag was natuurlijk hard, maar de dagen daarna deed ik echt mijn best. Dit is ook in de tabellen en grafiek te zien. Er was wel een dag die ik mezelf aan het advies niet hiel, reden hiervoor was omdat het mijn verjaardag was. Terwijl de WHO adviseert om maximaal 60 gram aan vrije suikers per dag te consumeren, had ik meer dan drie keer zoveel. De kunstmatige suiker die ik gebruik had was splenda, dit was echter een slecht keuze ,want ik hield niet van de smaak. Als een ander alternatief had ik dan stivia gebruikt, deze was ook niet zo lekker ,maar wel beter dan de splenda.

Dag Aantal grammen vrije suikers 1 81.3 2 28.3 3 56.6 4 85 5 28.3 6 44.3 7 28.3 8 28.3 9 64.3 10 81 11 53.3 12 25 13 193 Tabel 3: Dagelijks suiker inname in grammen gedurende 13 dagen na interventie.

Dag

Consumptie

1

1 cup 24oz. ice tea 1 cup mcd karamel sundae 1 pak mcd sweet and sour saus 1 cup 24oz. ice tea 2 cups 24oz. ice tea 1 blik cola 6 stuks cinnamon sticks 1 pak icing 1 cup 24oz. ice tea 1 cup 24oz. ice tea

2 3 4

5 6

Aantal gram vrijesuiker in grammen 28.3 43 10 28.3 56.6 39 8 38 28.3 28.3

1 slice coconut cake 16 1 cup 24oz. ice tea 28.3 1 cup 24oz. ice tea 28.3 1 cup 24oz. ice tea 28.3 1 kauwgom 2 1 snoep 7 10 1 cup ice tea 14 1 fles cola 60 1 snoep 7 11 1 cup 24oz. ice tea 28.3 1 cup yoghurt 25 12 1 cup 24oz. sun quick 25 13 1 cup yoghurt 25 1 fles cola 60 1 slice taart 16 1 snoep 7 1 brouwnie 32 1 scoop vanille-ijs 14 Tabel 4: Turven van ongezonde gedrag gedurende 13 dagen na interventie. 7 8 9

Suikerinname gedurende 13 dagen na interventie Aantal grammen suiker

250 193 200 150 100

81.3 60

50

60