Kuntsgeschiedenis de lijst kwartiel 2 PDF

Preview

Summary

samenvatting van de leerstof en lezing van de leerstof...

Description

Kuntsgeschiedenis de lijst: kwartiel 2 Week 11: Romaanse architectuur Kunstwerken: • Beeldje van Karel de Grote te paard, 9de eeuw: Ze dachten dat het beeld Constantijn was, maar het was Karel de Grote. Het beeld is terug gevonden in de Middeleeuwen. Karel spiegelde zich met Constantijn. Ze wouden allebei het Christendom verspreiden. Het was een stijf/houterig figuur en Marcus is heel dynamisch. Net zoals het paard. Beetje wind in de manen voor de rest is het nog steeds houterig in het eerste beeld. Er is heel veel verloren gegaan bij de val van het Romeinse rijk. Marcus was een leider van het romainse rijk en was een filosoof. Gebouwen: • Torhalle (poorthuis), Lorsch, vroege 9 e eeuw: Een triomphboog is geplaats om een overwinning te laten zien. Een poorthuis is de entre naar een stad. Dit is geen echte romeinse triomphboog. Het is een lokale architectuur, er is een relatie tussen de twee.

•

Paleizencomplex van Karel de Grote, Aachen. Naar een ontwerp van Odo van Metz, ca. 790 X: Er is hier niet veel van overgebleven. Dit lijkt op de Villa van Hadrianus. Een sterke invloed van het Romeinse rijk.

•

Paltskapel, Aken, ca. 790-800: Centraal opgevatte slotkapel Naar het model van de Byzantijnse koepelkerk van San Vitale in Ravenna (Italië). Plan bestaat uit centrale achthoek omgeven door zestienhoek Overgang tussen zestienhoek en achthoek gevormd door driehoekige gewelven

Marmeren zuilen en stenen uit Italië overgebracht (afkomstig van oude Romeinse ruïnes) Sterke Romeinse invloed. We zien heel duidelijk de constructie van het gebouw, tweekleurige voussoires, de mozaieken zijn te vinden in de koepel om te verwijzen naar het goddelijke.

•

San Vitale, 547, Ravenna X: De centraalbouw bestaat uit een achthoek (octogoon) met een omloop over twee verdiepingen In het westen is het voorportaal; in het oosten het presbyterium (koor) en de apsis. De koepel rust op de rondbogen die op acht ranke pilaren steunen. Tussen de pilaren zijn er zeven doorgangen met zuilenbogen naar de omloop. Christelijke kerk in Ravenna. Dit gebouw leunt aan bij de Haga Sofia. Het hele interieur is versiers met mozaieken. Hier wordt keizer Justinianus afgebeeld. Karel de Grote laat zich inspireren in wat hij in Ravenna heeft gezien.

•

Heilige Katharinaklooster, Sinaai Woestijn, Egypte, 5 e eeuw: De kerk is het grootste machtsblok tijdens de Karolingische periode Twee kloosterordes: Benidictijnen en Cisterciënzers Kloosterordes oefenen enorme invloed uit op religieuze, architecturale en artistieke ontwikkelingen Kloosterordes waren drijvende kracht achter de verspreiding van de Romaanse stijl Hier gaat het over kloosterordes over een groep van religieuze mensen die zich terug trekken uit het normale leven. Het geloof is erg belangrijk in deze maatschappij, de kerk heeft heel veel macht in deze periode. Ze hebben bijna even veel te zeggen als de koning.

Hun enigste doel is om in de hemel te graken. Er is heel veel kennis over de wereld verloren gegaan in de Middeleeuwen. De gewone mens weet heel weinig over de wereld, ze weten alleen dingen die de kerk hun verteld. Ze zeggen dat je heel je leven alles moet goed doen om misschien in de hemel te graken. Ze willen zeker niet in de hel te rechtkomen. Daardoor zijn er groepen mensen die hun hele leven hun “fouten” willen goedmaken om in de hemel te komen. Dit is de Monastieke cultuur. Deze cultuur is heel machtig, zij hebben veel land. Dit is klooster is volledig afgelegen. Dit komt ook voor in andere culturen natuurlijk. Het klooster ziet eruit als een fort. Deze mensen trekken zich terug van de wereld. Het was een losse gemeenschap. •

Kloosterplan van Sankt Gallen. Reichenau, vroeg 9e eeuw: Heel de dag is ingedeeld in verschillende gebedstijden. Door te bidden en te werken kan je ook een beetje andere hun zonden op jou nemen om hen te helpen. Je moet alleen maar kunnen bidden en werken. Dit is het plan van Sankt Gallen. Het is gebasseerd om de Romeinse architectuur. Het plan is heel duidelijk een centrale punt te zien. Gebouwen met buitenruimtes. De kerk ligt centraal. Het klooster is de plek voor bezinning voor de kerk. Rechts gebouw met binnenruimte. Zelfvoorzienendplan met hun eigen boerderij. Toegangspunt is erg bewaakt als er is iets geleverd wordt of als er bezoekers komen.

•

Benedictijnenklooster van Cluny II, 955-981: Orde van Cluny verspreidt zich tussen 900 en 1200 over West-Europa Gesticht door Willem van Aquitanie in 909 of 910 Immuniteit of zelfbestuur van kloosters Invloed van abdij groeit door abt Odo Van Cluny (netwerk aan kloosters) Strikte naleving regel van Benedictus. Ora et labora, liefdadigheid en dodencultus Drie fases: Cluny I: 927 Cluny II: 955-981 toevoeging tongewelf: 1010 Cluny III: 1088-1130 Kloosters verwoest in 1810 Is een invloedrijk instituut. Cluny zit onder Bendictus.

Elk klooster zorgt voor zijn eigen beslissingen, elke abdij is zijn eigen bestuur.

Cluny I O.l.v. Heilige Berno van Cluny Niet bewaard Naar het model van het St. Gallen kloosterplan

Cluny II O.l.v. Heilige Odo van Cluny Uitbreiding van het klooster Toevoeging: twee torens in het Westen Getrapt koor met kapellen Toren in het Oosten Tongewelf (toevoeging in 1010) narthex of voorportaal

Cluny III Opvolging abten, oa. Hugo van Semur Afgewerkt in 1130 Ontworpen door Gunzo op basis van wiskundige formules (cf. Plato en Augustinus, zie herhalingslides 30-32) Toevoeging tongewelf in 1010. 33 meter hoog, nooit eerder een tongewelf op die hoogte Tongewelf als uitstekende klankkast voor gezangen en Latijnse riten Vandaag enkel 1 arm van transept bewaard Gunzo was een pater, hij probeerde de wereld te begrijpen. Het was de hoogste tongewelf op dat moment. Alle kennis van de Romeinen zijn verloren gegaan dus dit gaan ze opnieuw probeeren op 33m hoogte. •

Benedictijnenklooster van Cluny III, 1088-1130. X: Nieuw gebouw heeft: twee transepten

een ambulatorium (= omgang) straalkapellen in het oosten. Achthoekige torens boven transept vijf beuken

•

Abdij van Fontenay, Frankrijk, 1118 Soberheid Geen ornament Hier komt de romaanse bouwstijl (soberheid) erg goed naar voor. Het aftakken van een rivier/beek is hier erg aanwezig in deze ordes. Deze ordes gaan terug naar de essentie. Het proberen te begrijpen van wiskunde, … hier was in het bidden en werken model plaats voor. Het kan niet alleen fysiek werk maar ook denkwerk. Klokken voor de tijd (om te bidden). Watermoles voor energie (om graan te maken). Geneeskunde (kruiden).

•

Moisej Ginzboerg en Ignaty Milinis, Narkomfin-gebouw in Moskou, 1928: Utopisch project in de geest van het communisme in Rusland Gebouw biedt onderdak aan 54 huishoudens, een restaurant, een kinderopvang en een wasserette. Woningen voor de werknemers van het Narodnyo Kommissariat Finansov (Commissariaat van Financiën), afgekort tot Narkomfin Gebouw als ‘social condensor’: collectief leven na de revolutie. Gedeelde voorzieningen

•

Le Corbusier, La Tourette, Evreux Frankrijk, 1956:

•

Dom Hans Van der Laan, Benedictijnenabdij van Vaals, 1986:

•

Sainte Foy, Conques, 11 de -12 de eeuw X

Terminologie: • Karel de Grote (747-814 n.Chr.): Kleinzoon van Karel Martel, afkomstig uit het geslacht der Karolingen 769: koning der Franken 800: kroont zichzelf tot keizer van het Roomse Rijk (provocatie jegens Byzantijnse keizers) Verenigt Europa, proces van Christianisering Culturele opleving onder heerschappij Karel de Grote Zoon van Pepijn, kleinzoon Karel Martel. Relatief onrustige periode, niet veel gebeurt in die periode behalve in rijk van Karel de Grote, in deze periode werd het terug rustiger. •

Romaanse architectuur: Romaans = op Romeinse wijze Term voor het eerst gebruikt in de 19e eeuw om kunst en architectuur te beschrijven uit de periode van ca. 1000 tot 1200 in West-Europa Geen homogene bouwstijl. Ontstond uit de technieken van Karolingische architecten die zich lieten inspireren door Romeinse en Byzantijnse voorbeelden Stijl verspreidde zich over heel Europa en werd aangepast naar eigen tradities, inzichten en behoeften

Kenmerk: gebruik van rondbogen Romaans = op romeinse wijze -> een manier om deze periode terug te halen. Geen regels voor romaanse architectuur, een imitatie van de romeinse kunts en architectuur. •

Benidictijnen en Cisterciënzers: De benedictijnen en benedictinessen zijn leden van een kloosterorde die de regel van Sint-Benedictus (480-547) volgt (de Orde der Benedictijnen, Latijn Ordo Sancti Benedicti, afgekort OSB). De orde rekent zich, in tegenstelling tot de latere bedelorden, tot de "stabilitas loci" (plaatsgebondenheid). Wereldwijd zijn er meer dan 8.000 benedictijnen en 17.000 benedictinessen. De dagindeling van de benedictijnen bestaat uit contemplatie en arbeid (ora et labora) en draait rond het gemeenschappelijk gevierde en op te dragen Misoffer en het officie: de lauden, primen, terts, sext, none, vespers en completen. Gewoonlijk wordt ook de vigilie of nachtwake tot het officie gerekend. Cistercienzers: Reageren tegen overdadige versieringen van de kloosters van Cluny 1098: stichting van Citeaux door Robert van Molesme Terug naar regel van Heilige Benedictus. Armoede, gehoorzaamheid en nederigheid. Arbeid belangrijk component Fontenay gebouwd door Bernardus van Clairvaux Zelfvoorzienend Het is een kloosterregels die reageert op de Benedictus regel. Alleen bidden en werken en niet stoefen met de decoratieve rijkdom.

•

De kloosterregel van de heilige Benedictus: 6e eeuw n.Chr. Leefregel voor monniken 73 hoofdstukken Thema’s: gehoorzaamheid, armoede en nederigheid Ora et labora De heilige benedictus: Deze man heeft een kloosterboek gemaakt met verschillende regels. Alle fijne dingen in het leven is een zonde. Ora et Labora: bid en werken -> is alles waar je leven uit moet bestaan.

•

Plato: Een veranderende visie op kunst Van abstractie naar zintuigelijke ervaring Idee dat kunst de natuur kopieert Het rationele denken en individu staan centraal Zoektocht naar de ‘ideale’ vorm (cf. Plato, volgende slide) Geometrie, proportie en symmetrie ฀ Esthetische principes hebben een weerslag op de architectuur

•

St. Augustinus: Goddelijke zelf kan niet worden afgebeeld (want niet waarneembaar). Waarop moeten afbeeldingen dan wel gebaseerd zijn? St. Augustinus (354-430 n.Chr.) o Mathematische orde = schoonheid o Rationele schoonheid als weg naar God en religieuze wijsheid o Mathematische orde, harmonie en proportie

•

Zijbeuk, middenschip, viering/kruising, transept, koor, kooromgang, straalkapellen, westgevel (met portaal), westtorens → dit moet je ook kunnen aanduiden op een gegeven plan - Tongewelf - Squinch / tromp Pelgrimsroute Reliek Timpaan

• • •

Week 13: vroege en hoge gotiek in frankrijk Kunstwerken: • Notre-Dame, timpaan, Laatste Ordeel, detail (12de – 14de eeuw, begonnen in 1163): “De drie portalen - van links naar rechts: het Mariaportaal, het Portaal van het Laatste Oordeel en het Anneportaal worden omzoomd door beelden van Bijbelse figuren en bisschoppen. Boven de portalen bevindt zich de zogeheten koningsgalerie met beelden van de koningen van Juda als verbintenis tussen de Franse monarchie en de Kerk. Een dergelijke decoratie was nog niet eerder aangebracht op een kathedraal.” Gebouwen: • St. Denis, 12de eeuw, Frankrijk X: Sint Denis was oorspronkelijk een Romaanse kerk Begraafplaats voor de Capetingische koningen (“Capetingisch” = het koningshuis 10-14e eeuw) Plaats waar relieken van St. Denis, de patroonheilige van Frankrijk worden bewaard. opdrachtgever: abt Suger, eerste minister onder Lodewijk VI & VII, architect en historicus. Abt Suger (1080-1151) en de ontwikkeling van de kathedraal Start bouwprogramma Saint-Denis in 1122 met de reparatie van het schip. Pas in 1137 plannen om het westwerk en de kooromgang te vergroten Pelgrims moeten grootsheid van het geloof ervaren. Soberheid niet meer aan de orde Weg van ideaal van armoede (cf. Benedictus) Hoe kan God zichtbaar worden in de architecturale vorm? Van een donkere romaanse kerk naar een visueel lichtere architectuur Verticaliteit en dematerialisering Glasramen i.p.v. muurschilderingen Kunst en architectuur als spirituele hulp om het goddelijke te bereiken. Overstijgen van materie Schoonheid als weg naar God

Mysticisme van het licht. Licht als deel van het goddelijke (mysticisme = zoektocht naar kennis die voor rede ontoegankelijk is) God ervaren door middel van architectuur en objecten → Aniconisme Geen filosofie van armoede, (zoals kloosterregel van Benedictus) maar van rijkdom

• • • • •

Verschillende bouwfasen van de kerk. De vroegste bouwfase is in het zwart gedrukt. Hoe lichter het getekend is hoe recenter het toegevoegd is. De straatkappelen zijn geen individuele kappelen meer. Een hele grote openheid en lichtheid. Een voorportaal is een heel volume dat is toegevoegd. De kerk is niet af, normaal gezien werd de piek hoger en het linksegebouw ook hoger. Rechts zie je een de functie hiervan was educatief en decoratief. Het ging de hel en de hemel uitbeelden. In de figuren is er meer plasticiteit te zien. Op de gevel zijn 3 timpanen en 3 poorten te zien. 3 is een heilig getal in de christelijke kerk, de vader, de zoon en de heilige geest; Dematerialisering, de kolommen lijken lichter dan ze zijn. Gotische façade: Drie toegangsdeuren Roosvenster Puntbogen Horizontale en verticale organisatie Decoratief programma Veel beeldhouwwerk om de diepte weer te geven.

• • • • •

• Kathedraal van Laon, 1155-1235: Gotische façade: Drie toegangsdeuren Roosvenster Puntbogen Horizontale en verticale organisatie Decoratief programma. Koeien?? De koeien geven meer een duivelse symboliek. Waterspuwers. De klokkenluider van de Notre Damme.

•

Kathedraal Notre-Dame (12de eeuw – 14de eeuw, begonnen in 1163) X: Horizontale banden Het grondplan van de Notre Damme is een lange duim. Vierdelige opstand Notre-Dame: luchtbogen Gargouilles of Waterspuwers Reconstructie: Traditie en/of Innovatie? 5 concepten voor Notre-Dame

•

Kathedraal van Chartres (1194-1230) X: Vroeggotiek: 1140-1200 Franse hooggotiek (1200-1350) Vormevolutie ° enorme vensterpartijen ° vierdelig ribbengewelf ipv zesdelig ° triforia verdwijnen: meer ruimtelijkheid ° Dunnere steunberen Voorbeelden Chartres (1194-1230) Reims (1211+) Amiens (1220+)

Triforia = dienstgangen Niet elke kathedraal hoort tot één genre. Kathedralen zijn dure bouwwerken. Het geld voor deze kathedralen kwam van aflaten. Aflaten konden mensen/pelgrims kopen om een plaatsje in de hemel te kopen. Dit gebeurde vooral in de burgerij. Deze mensen waren niet van adel maar hadden er wel voldoende geld voor. Je kon ook meewereken aan de bouw van de kathedraal voor een aflaat. Deze katherdaal is in een zeer korte periode gebouwd. Twee westtorens, deze komen vaak voor in de Franse gothiek. De twee torens zijn verschillend omdat het een verbouwing is van de kathedraal, één toren romaans en de andere gotische stijl gebouwd. De torens werden vaak in de 19e eeuw terug opnieuw gebouwd in één stijl (neogothiek). In Chartres is dit niet het geval, hier zijn de oorspronkelijke torens gehouden. Het transsept is hier meer uitgesproken. Er zijn twee travee die hier uitsteken, meestal is dat er één. Driedelige muuropstand (niet vierdelig), het triforium verdwijnt De lichtbeuk wordt ontdubbeld. Hier worden er pilaren geplaatst waardoor er twee ramen naast elkaar kunnen zijn. Ontdubbeling van de lichtbeuk Twee roosvensters = bifiori De lichtbeuk wordt ontdubbeld. Hier worden er pilaren geplaatst waardoor er twee ramen naast elkaar kunnen zijn. De evolutie van de kruisribgewelven. De gewelven worden hier opgevuld met een lichter gewelf. In Laon heb je 6 kruisribgewelven. In Chartres heb je nog maar 4 ribben. Steunberen en luchtbogen, daartussen wordt een wand geplaatst meestal Glas-in-loodraam, gebrandschilderd glas Dit is een oppervlak die het verhaal van de Bijbel verteld. Zo valt het licht binnen dat ook nog eens gefilterd valt, dit is heel helder licht. Het zijn vensterpanelen die een dragende structuur hebben. Deze platen maken samen een verhaal.

•

Kathedraal van Reims (1211+): Dit is hoog gothiek. Veel ornamentatie! Dit draagt bij aan de dematerialisatie. De portalen worden naar voor geschoven, ze staan eerder los van het gebouw. Ze zijn ook zeer diep. Filmpje bekijken! Jezus staat afgebeeld. Dit zijn geen gravurens maar volledige stanbeelden. Zeer zachtaardige blik. De straalkappelen zijn uitgebreid. De transsepten lopen door in de kooromgang. Tussen de steunberen wordt een zijbeuk ingebouwd. Vierdelige kruisribgewelven. Kathedraal van Reims: Glasramen van Marc Chagall Meer 19de eeuws

•

Kathedraal van Amiens (1220+) X: Voorportalen die meer op hun zelf zijn. Hoogste gothische kathedraal in die periode. Wie kan de hoogste en mooiste en slankse kathedraal bouwen was een rivaliteit tussen de bisdommen. In de kooromgang hebben we een ontdubbeling om de linaliteit aan te geven.

•

Terminologie: Verstedelijking: Naar een verstedelijkt Europees gebied In Europa: van een agrarische (=landbouw) naar een verstedelijkte samenleving Steden langs handelsroutes groeien en worden centra van handel en nijverheid (= verwerking van grondstoffen) Ruilhandel maakt plaats voor geldeconomie (vorsten slaan munten) Veel meer verplaatsing tussen locaties, deze kleine dorpen groeien uit tot steden. Er ontstaat meer en meer een geldeconomie. Iedereen gaat zijn eigen munt maken.

Opkomst van de burgerij of patriciaat (= bovenlaag van rijke kooplieden. Deze middenklasse ontleent macht en status aan vermogen, opleiding of werk, niet aan familieachtergrond zoals de aristocratie) Middengroep gevormd door ambachtslieden die lid waren van een gilde (= belangenvereniging voor personen met hetzelfde beroep. De gilde organiseert de opleiding. Bv. Bakkersgilde of kunstenaarsgilde) Grote groep van ongeschoolde Arbeiders Er komt een nieuwe maatschappelijke groep naar voor, de burgers. De burgerij heeft een economische macht. •

Feodalisme: (= standenmaatschappij) Bestond van de val van het West-Romeinse rijk (ca. 500) tot de nieuwe tijd (ca. 1500) Een kleine groep bezit de economische macht Grond werd in dit stelsel door leenheren toebedeeld aan hun leenmannen, in ruil voor een verplichting van persoonlijke trouw, militaire bijstand en belastinginkomsten Een systeem om de maatschappij te organiseren, een kleine groep heeft hier macht: vorst, leenheer en lage adel. Deze mensen beschikken over een deel grond.

• Kathedraal: Groeiende steden → wedijver voor de grootste kathedraal Een kathedraal is de kerk waar de bisschop zetelt (ecclesia cathedralis = kerk van de zetel) Bisschop staat aan het hoofd van een bisdom. Staat boven priesters en monniken Een bisdom kan meerdere kloosters tellen (afhankelijk van bevolkingsaantal), maar slechts één kathedraal Hier werd door generaties bouwmeesters, metselaars, schilders, steen- en beeldhouwers aan gewerkt Kathedraal is een plaats van macht en wordt een prestigeproject De kathedralen zijn belangrijk want deze geven de macht aan van de bisschoppen. Elk grondgebied van een bisschop heeft een kathedraal. Aan dit gebouw wordt alle macht duidelijk, hoe groter en mooier, hoe meer macht de bisschop heeft. De stoel staan symbool voor de macht van de bisschop. Een kathedraal is gewoon een kerk waar een stoel in staat. • Gotiek: Pejoratieve term (= negatieve connotatie) Term geïntroduceerd door Giorgio Vasari in de 16de eeuw (Renaissance architect, schilder, kunsthistoricus). Het betekende: architectuur van de Goten, het Germaanse volk dat het Romeinse Rijk deed uiteenvallen. Dus, de betekenis was ‘architectuur van de barbaren’

Gotiek is een Noord-Europese stijl Kenmerk: lichter en verticaler bouwen Gotiek heeft een negatieve connotatie. Dit komt omdat het lijkt te verwijzen naar de goten, dit is een volk dat...