Lokalne ŚR. W. W PDF

Preview

Summary

LOKALNE ŚRODOWISKA WYCHOWAWCZE...

Description

TEORIE ŚRODOWISK WYCHOWAWCZYCH 15W Prowadzący: dr Ewa Włodarczyk e-mail: [email protected] dyżur: pokój 39 budynek AB Zaliczenie: Test (ok.10 pytań)+ 1 pytanie otwarte, zagadnienie które są podkreślone mogą znaleźć się na teście Przedtermin:17.11.2014, egzamin w sesji ŚRODOWISKO JAKO PODSTAWOWA KATEGORIA POJĘCIOWA DLA ROZWAŻAŃ NA TEMAT FUNKCJONOWANIA ŚRODOWISK WYCHOWAWCZYCH Dlaczego zainteresowanie środowiskiem w pedagogice? • Od kondycji środowiska zależy rozwój jednostki • Środowisko może być pozytywne i negatywne • To, co jest elementem środowiska pozostawia w nas ślad • Znajomość środowiska jest ważna, bo w ten sposób możemy zrozumieć jednostkę • środowisko wpływa na wychowanie • środowisko ma znaczenie z punktu widzenia wychowawcy i wychowanka Teorie relacji: człowiek-środowisko (Aleksander Kamiński) • Determinizm • Coś lub ktoś determinuje kogoś • To człowiek jest determinowany, kształtowany przez środowisko a zwłaszcza kiedyś przez środowisko przyrodnicze • H. Spencer: zbiorowość ludzka jest jak organizm biologiczny, który ma swoją strukturę i funkcję, społeczeństwo jest częścią przyrody, więc jeśli przyroda podlega ewolucji to człowiek też • Jednostka- bierna, rola środowiska- nadrzędna • Idealizm pedagogiczny • Akcent na aktywność jednostki, która jest zdolna dokonywać zmian w środowisku, przekształcać je. • Te zasoby wynikają z tego, co jest typowe ludzkie (motywacje wyższego rzęduświatopoglądowe, estetyczne, moralne) i na ich podstawie kształtująca swój charakter jednostka jest zdolna przezwyciężyć niepożądane oddziaływania środowiska. • Dialektyczny związek środowiska i człowieka • Jednostka i środowisko funkcjonują w dialektycznym związku, czyli wzajemnie na siebie oddziaływają. • Ich wpływy są obustronne, dwukierunkowe. Definicje środowiska w pedagogice: • Wg Heleny Radlińskiej: Zespół warunków, w którym bytuje jednostka i czynników przekształcających jej osobowość. • Wg Aleksandra Kamińskiego: To te elementy otaczającej struktury przyrodniczej, społecznej i kulturalnej, które działają na jednostkę stale lub przez dłuższy lub krótszy czas, lecz ze znaczną siłą, jako samorzutny lub zorganizowany system kształtujących ją bodźców, jest to część otoczenia- szerszej struktury.

3 płaszczyzny środowiska (R.Wroczyński): • Naturalna/przyrodnicza: układ geograficzny, obejmuje elementy, które są dziełem natury, nie wymagało interwencji człowieka, ziemia, fauna, flora, wody, klimat, ukształtowanie terenu. • Kulturowa: obejmuje materialne i niematerialne (religia, obyczaje) wytwory człowieka, dobra kultury oraz sposoby ich przeżywania • Społeczna: ludzie i stosunki społeczne otaczające człowieka, te stosunki są nierozerwalne. Jakie znaczenie w procesie wychowania ma każda z tych płaszczyzn środowiska? • Przyrodnicza wyznacza płaszczyznę kulturową i społeczną Dychotomiczne rozumienie pojęcie środowiska • Subiektywistyczna (indywidualistyczna) koncepcja środowiska • Ujmujemy środowisko od strony jednostki jest więc szczególnie użyteczna na gruncie nauk psychologicznych. • Niepowtarzalna, odrębna, właściwa tylko sobie, indywidualne • Środowisko zawsze jest czyimś środowiskiem, jest postrzegane i odbierane indywidualnie. Rozumiane jest jako ciąg doświadczeń społecznych jednostki, których nigdy nie jest identyczny z ciągiem doświadczeń innej jednostki. • Każda jednostka żyje w swoim własnym, odrębnym środowisku, bo niemożliwa jest jednolitość, identyczność wpływów środowiskowych. • Obiektywistyczna koncepcja środowiska (tzw. typowe środowisko) • Koncepcja ujmuje środowisko od strony zbiorowości i dostrzega w nim sumę warunków tworzonych przez życie zbiorowe dla kształtowania się życia jednostek. • Przyjmuję się, że podobne warunki życia mogą stać się źródłem podobnych doświadczeń, postaw i dążeń. • Ta koncepcja jest przyjmowana na gruncie socjologii i pedagogiki społecznej. Która z tych koncepcji środowisk- subiektywistyczna czy obiektywistycznajest/powinna być przyjmowana przez pedagogów w ich analizach środowisk wychowawczych? WYKŁAD 2

13.10

• Środowisko wychowawcze : - (F. Znaniecki) Odrębne środowisko społeczne, które grupa wytwarza dla osobnika mającego zostać jej członkiem po odpowiednim przygotowaniu. Florian Znaniecki uważał środowisko społeczne za najważniejsze. - (S. Kowalski - uczeń Znanieckiego) To społecznie kontrolowany i nastawiony na realizację celów wychowawczych system bodźców społecznych, kulturalnych i przyrodniczych. Charakterystyczne dla Kowalskiego jest podejście systemowe w analizowaniu i badaniu środowisk wychowawczych (relacje zależności między składowymi środowisk wychowawcych oraz między nami a otoczeniem)

• Wybrane typologie środowisk wychowawczych a) ze względu na genezę i charakter bodźców: - środowisko naturalne - społeczne - kulturowe b) ze względu na cechy terytorialne: - środowisko miejskie ( małe, średnie, duże ) - środowisko wiejskie ( małe, średnie, duże ) c) ze względu na charakter dominujących więzi społecznych: - środowika naturalne - więzi naturalne, spontaniczne (rodzina, grupa rówieśnicza, środowisko sąsiedzkie) - środowiska intencjonalne - więzi celowe, sformalizowane (tj. specjalnie powołane do realizacji określonych celów i zadań wychowawczych, np. różnego typu szkoły, placówki wychowania pozaszkolnego, placówki opiekuńcze) • Składniki środowisk wychowawczych Trzy grupy instytucji działających na podstawie stosunków: - nieformalne (rodzina, grupy sąsiedzkie, rówieśnicze, towarzyskie) - formalne (żłobki, przedszkola, szkoły, domy kultury, kluby) - bezpośrednie (instytucje związane z kulturą, sztuką bądź usprawniające ubocznie działalność oświatowo-wychowawczą, środki masowego przekazu) • Sześć kategorii środowisk wychowawczych (wg M. Winiarskiego) a) makrośrodowisko wychowawcze - ograniczające się do jednej grupy społecznej, placówki, instytucji itp. b) lokalne środowiska wychowawcze - zlokalizowane w ramach rejonu zamieszkania (osiedle mieszkaniowe, wieś, miasteczko, dzielnica miasta) c) okoliczne środki wychowawcze - wykraczające poza teren zamieszkania i obejmujące dalszą okolicę d) mezośrodowisko wychowawcze - zlokalizowane w danym rejonie lub makrorejonie (np. Wielkopolska) e) makrośrodowisko wychowawcze - ogólnonarodowe f) globalne środowisko wychowawcze - ogólnoludzkie obejmujące wpływy europejskie i pozaeuropejskie Te kategorie nie są rozłączne. Tworzą układ współzależnych elementów, wzajemnie się warunkują, mięszy nimi moga zachodzić związki współrzędności, ale też nadrzędności i podrzędności. Każdy wzór, w zależności od wieku, poddawany jest mniejszym lub większym wpływom tych kręgów.

Ta propozycja uwzględnia bezpośrednie i pośrednie oddziaływania wpływów środowisk intencjonalnych i niezamierzonych. Od czego zależy efektywność procesów socjalizacji? ( w kontekście pozycji M.Winiarskiego) - zależy ona od mikrośrodowiska, od jakości jego funkcjonowania - na ile te 6 kategorii mówią jakby jednym głosem, czyli na ile preferowane w nich cele wychowawcze są spójne ze sobą. Zależy od jakości każdej z kategorii środowisk wychowawczych, od tego, na ile są one spójne, oraz od predyspozycji jednostki. • Drogi kształtowania lokalnych środowisk wychowawczych (M.Winiarski) a) Orientacja humanistyczno-normatywna - mechanizm kreacji środowiskowej jest procesem, który ma charakter dynamiczny oraz kompleksowy, całościowy (obejmuje wszystkie sfery życia aktywności ludzkiej, wszystkie generacje, wszystkie wymiary temporalne, różne ramy społeczno-przestrzenne) - opiera się na wspomaganiu i podtrzymywaniu sił społecznych - operuje układem odniesienia w postaci wzorca i normy - przywiązuje dużą wagę do sfery emocji, służąc wzmocnieniu więzi społecznych i dostarczając bodźców do działalności w środowisku - relacje między podmiotami środowisk mają charakter partnerski i systematyczny - unika się tu schematyczności działania na rzecz elastyczności - nacisk na siły społeczne b) Orientacja humanistyczno-techniczna - przyjmuje się tutaj częściej przesłanki ideologiczne i relacje zdroworozsądkowe niż potrzeby konkretnej społeczności lokalnej i ich realne możliwości realizacyjne - mniejszy nacisk na kontekst środowiskowy oraz realne i potencjalne siły społeczne - wiele jej elementów akcentuje drugi człon nazwy - zamknięte siły społeczne w gorset organizacyjno-techniczny - instytucjonalizacja działalności środowiskowej - zubożenie aksjologiczne - pewna ogólnikowość i unifikacja proponowanych rozwiązań działań w środowisku - dokonuje się tutaj postulacji, stojąc "na zewnątrz" poza dane społeczeństwo lokalne i bez jej zaangażowania - relacje miedzy badaczem a badanymi mają charakter podmiotowy, a badacz pełni rolę nadrzędną c) Orientacja socjalistyczna - Charakteryzuje ją wybitny? praktycyzm oraz specyficzne podłoże (rodowód) socjologicznoprakeologiczne: wyrosła ona na gruncie nauk i konsekwentnie do nich nawiązuje, jest przez nią zasilana. - 3 nurty: I. Nurt akrywizacji społeczności lokalnej

- Celem jest włączenie tej społeczności w działania na jej rzecz, najpierw poprzez pomoc jej uświadomienia sobie przez nią samą jej potrzeb i celów, a następnie rozbudzenie chęci działania, z wykorzystaniem tkwiących w niej zasobów; - Formy działalności środowiskowej: od organizowania różnego rodzaju jednorazowych lub pariodycznych imprez po tworzenie trwalszych rozwiązań II. Nurt modernizacjo środowisk wychowawczych (lokalnych) - najbardziej ogólny i tajemniczy - wiąże się z kreowaniem nowych idei i rozwiązań służących lepszemu zaspokajaniu lokalnych potrzeb (pomysły, które zrodziły się w danej społeczności) albo adaptowanie sprawdzonych rozwiązań z poza danej społeczności III. Integratywna strategia kształtowania środowiska wychowawczego - wiąże się z łączeniem, integrowaniem i harmonizowaniem różnorodnych działań podmiotów, aby nawiązać z nimi współpracę i utworzyć funkcjonalną całość d) Orientacja humanistyczno-poznawcza - badanie przez działanie, "badanie w działaniu" - w tej orientacji kryje się badanie - badacz-działacz - ma on ciągły kontakt z badanym środowiskiem, jest w nim zakorzeniony i gdy projektuje i realizuje na rzecz tego środowiska jest ciągle z nim w dialogu. Jakie zalety i wady można odnaleźć w każdej z tych orientacji? Która wydaje się być najskuteczniejsza? nowe funcje:rezydencjalne, ekologiczne, rekreacyjne, ochrony pozostałości tradycyjnej wiejskiej kultury lokalnej - współczesne środowiska wiejskie nie są jednorodne -> wielość typów wsi, każde stanowi odmienne środowisko wychowawcze, bardziej lub mniej odbiegające od tradycyjnej społeczności wioskowej, a upodabniające się do miasta...