Nowoczesna Historia Polityczna PDF

Preview

Summary

NOWOCZESNA HISTORIA POLITYCZNA (JEDNO PYTANIE OD OKRASKI DRUGIE ODSZURY)1. TRAKTATY PO I WOJNIE ŚWIATOWEJTRAKTATU WERSALSKIEGO NIE RATYFIKOWAŁY USA EKWADOR HIDZAR1 NARODÓWLiga Narodów (ang. League of Nations , fr. Société des Nations ) – istniejąca w latach 1920- 1946 organizacja międzynarodowa p...

Description

NOWOCZESNA HISTORIA POLITYCZNA (JEDNO PYTANIE OD OKRASKI DRUGIE OD SZURY) 1. TRAKTATY PO I WOJNIE ŚWIATOWEJ TRAKTATU WERSALSKIEGO NIE RATYFIKOWAŁY  USA  EKWADOR  HIDZAR

1. LIGA NARODÓW Liga Narodów (ang. League of Nations, fr. Société des Nations) – istniejąca w latach 19201946 organizacja międzynarodowa powstała z inicjatywy prezydenta Stanów Zjednoczonych Woodrowa Wilsona podczas paryskiej konferencji pokojowej kończącej I wojnę światową. Statut Ligi został przyjęty przez paryską konferencję pokojową. Stał się on pierwszą

częścią podpisanego 28 czerwca 1919 traktatu wersalskiego i wszedł w życie 10 stycznia 1920, wraz z innymi postanowieniami traktatu. Celem Ligi Narodów było utrzymanie pokoju i współpracy na świecie, a impulsem do jej utworzenia był wielki rozlew krwi podczas I wojny światowej. Siedzibą organizacji była Genewa. W związku z powstaniem Organizacji Narodów Zjednoczonych w 1945 r., Liga Narodów została formalnie rozwiązana w 1946 roku, choć faktycznie przestała funkcjonować już podczas II wojny światowej. Ustanowienie Ligi Narodów stało się przyczyną odmowy ratyfikacji traktatu wersalskiego przez Stany Zjednoczone, bowiem Senat USA z większością republikańską był przeciwny polityce prezydenta Wilsona w tym zakresie, wejściu do Ligi i poddaniu się jej jurysdykcji.

2. MAŁY TRAKTAT WERSALSKI - podpisany 28 czerwca 1919 roku Traktat narzucany nowym państwom, łącznie z traktatem wersalskim. Dotyczył ochrony mniejszości narodowych, etnicznych i religijnych na ich terenach. Jego respektowanie miało podlegać kontroli organów Ligii Narodów. W krajach-sygnatariuszach tych traktatów mniejszości narodowe lub religijne czujące się dyskryminowane mogły odwoływać się bezpośrednio do Ligi Narodów z pominięciem krajowej drogi sądowej. Była to jednostronna asymetryczna ingerencja w suwerenność państw sygnatariuszy. Podpisano go z  Polską (28 czerwca 1919r.)  Czechosłowacją,  Rumunią  Grecją  Królestwem Serbów, Chorwatów, Słoweńców. 3. REPARACJE I ODSZKODOWANIA – CO NIEMCY MUSZĄ ZAPŁACIĆ Reparacje wojenne – rekompensaty finansowe za straty i szkody spowodowane przez działania wojenne, wypłacane zaatakowanej stronie konfliktu w przypadku jej zwycięstwa bądź korzystnego dla niej rozejmu, wynikające z łamania przez napastników postanowień Konwencji haskiej z 1907 roku bądź innych aktów prawa międzynarodowego.

 Do I wojny światowej odszkodowania były nakładane wedle uznania wygranych,

dopiero traktat wersalski ustanowił obowiązek wypłacania rekompensat (przez Niemcy, por. też Plan Dawesa),

 Po II wojnie światowej uregulowały je konferencja jałtańska i konferencja poczdamska oraz pokój paryski (1947).

Reparacje dzielą się na dwa rodzaje:  

międzynarodowe – wynikające z poniesienia strat finansowych przez państwa napadnięte, indywidualne – wynikające ze straty zdrowia (bądź życia dla członków rodziny poszkodowanego), prześladowań lub przymusowej pracy.

Prawo do uzyskania reparacji nie wygasa nawet przez wiele lat od zakończenia wojny. Przykładowo RFN wypłaciła ostatnią ratę reparacji za I wojnę światową w 2010 roku.

4. KONFERENCJA W GENUI – KONTEKST TRAKTATU W RAFALLO Po podpisaniu w 1919 roku traktatu pokojowego w Wersalu przywódców zwycięskich mocarstw zajmowały głównie dwie kwestie:  jak zmusić Niemców do wypłacenia reparacji wojennych, do których się zobowiązali  jak odzyskać pożyczki oraz inwestycje, które Zachód wypłacał i czynił w carskiej Rosji. (bolszewicy nie zamierzali niczego oddawać brak interwencji na groźby itp.) Kwestie finansowe od razu ujawniły też podziały w łonie ententy. STANOWISKA ENTENTY  Francuzi żądali od Niemców początkowo 230 mld marek w złocie.

  

Pod naciskiem Brytyjczyków, bardziej przychylnych przegranym, i wobec szalejącej w Rzeszy powojennej recesji, Paryż zgodził się w 1921 roku na ograniczenie tej sumy do 132 mld marek w złocie. Ustalono, że Francuzi otrzymają z tej kwoty 52%, a reszta przypadnie Wielkiej Brytanii, Belgii, Włochom i kolejnym zwycięskim państwom. Francuzi straszyli interwencją zbrojną i zajęciem Zagłębia Ruhry; Brytyjczycy ich powstrzymywali, obiecując między innymi gwarancje sojusznicze, a Niemcy stali się mistrzami biernego oporu w płaceniu zobowiązań.

ODPOWIEDŹ NIEMCÓW  Niemcy mieli płacić co roku po 2 mld marek w złocie, dodając do tego 20% swego eksportu.  Rząd w Berlinie na wszystko się godził (nie mając innego wyjścia), ale nie zamierzał spełniać tych zabójczych dla jego gospodarki warunków. Paryż i Londyn zdecydował się połączyć problemy niemieckie i rosyjskie w jedno i rozwiązać je na wielkiej konferencji ekonomicznej, którą zaplanowano w Genui. KONFERENCJA W GENUI od 10 kwietnia do 19 maja 1922 roku. Wzięło w niej udział 29 państw europejskich i pięć zamorskich dominiów brytyjskich. Stany Zjednoczone Wielka Brytania Niemcy Rosja Sowiecka Francuzi Polska

Odmowa udziału w obradach w związku z zaproszeniem Rosji Sowieckiej premier David Lloyd George kanclerz Josef Wirth minister spraw zagranicznych Walther Rathenau komisarz spraw zagranicznych Rosyjskiej Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Sowieckiej Gieorgij Cziczerin. ministra sprawiedliwości Jeana Louisa Barthou minister spraw zagranicznych Konstanty Skirmunt minister robót publicznych Gabriel Narutowicz,

(Rosja Sowiecka) Gieorgij Cziczerin ogłosił:  inicjatywę powszechnego rozbrojenia, gdyż zmniejszenie wydatków na zbrojenia poprawi sytuację ekonomiczną w całej Europie.  że Rosja Sowiecka, reprezentująca wszystkie republiki sowieckie, nie zamierza płacić żadnych carskich długów Zachodowi. (interwencja zbrojna alianckich wojsk ekspedycyjnych w Rosji spowodowała straty w dwójnasób przekraczające kwoty carskich zobowiązań w stosunku do Europy Zachodniej) Postulat Cziczerina wywołał ostrą reakcję Barthou. Francuzi dobrze zrozumieli, że jest to cios wymierzony przede wszystkim w ich stronę. Nieprzypadkowo więc Cziczerin, jadąc na konferencję w Genui, zatrzymał się w Berlinie i omówił z kanclerzem Wirthem oraz ministrem Rathenauem szczegóły dalszego postępowania. To właśnie wtedy karty zostały rozdane, a 16 kwietnia 1922 roku zostały wyłożone na stół w leżącym niedaleko od Genui kurorcie Rapallo, gdzie również nieprzypadkowo mieszkały obok siebie niemiecka i sowiecka delegacja. Tego dnia Cziczerin i Rathenau podpisali niemiecko-sowiecki układ, który – jak podkreślał profesor Henryk Batowski – był „prawdziwie mistrzowskim pociągnięciem”. Oto swymi podpisami, dyplomaci przerwali krąg izolacji, jaki tworzyła wokół ich państw ententa. Obydwa rządy uznały się wzajemnie i postanowiły nawiązać normalne stosunki dyplomatyczne i konsularne. Rezygnowano przy tym ze wzajemnych roszczeń finansowych za wojenne lata 1914–1918, jak też lata powojenne. Ustalono przy tym zasadę absolutnego równouprawnienia w

stosunkach gospodarczych, które miano odtąd intensywnie rozwijać. I nie był to jeszcze koniec! KONSEKFENCJE PODPISANIA TRAKTATU W RAPALLO 



  

Niemcy zostały natychmiast wykluczone z komisji politycznej konferencji genueńskiej. Józef Piłsudski stwierdził: „Traktat w Rapallo powinien był zerwać resztę łusek z oczu – porozumienie rosyjsko-niemieckie zaszło tak daleko, że jest nie tylko faktem dokonanym, wspartym na doskonałej znajomości interesów stron obu, ale co więcej faktem nie do odrobienia”. Niemcy mogli ćwiczyć na sowieckich poligonach taktykę i użycie zabronionych im traktatem wersalskim broni – przede wszystkim pancernej i lotnictwa. W zamian niemieccy specjaliści unowocześniali sowiecki przemysł zbrojeniowy Teoretycy wojskowi obu stron wykładali na uczelniach wojskowych.

Zachód postanowił „obłaskawić sowieckiego niedźwiedzia” i spowodować, by Niemcy nie mieli z nim wyłączności na współpracę. Wszystkie sowieckie republiki 30 grudnia 1922 roku oficjalnie połączyły się w Związek Sowiecki (wcześniej, w listopadzie po kolei uznały postanowienia układu z Rapallo).  W 1924 r. ZSRR został przyjęty przez większości państw Europejskich (1933 – USA nawiązały relacje dyplomatyczne.  Wszystkie postanowienia z Rapallo zostały potwierdzone w nowym traktacie wzajemnej neutralności i współpracy, podpisanym 24 kwietnia 1926 roku w Berlinie.

5. NIEMIECKO ROSYJSKIE -STOSUNKI DYPLOMATYCZNE UKŁAD W RAPALLO 16 kwietnia 1922 r. w Rapallo spotkali się minister spraw zagranicznych Republiki Weimarskiej Walter Rathenau oraz minister spraw zagranicznych bolszewickiej Rosji Grigorij Cziczerin. Podpisali w Rapallo układ radziecko – niemiecki, na podstawie którego:  



rząd radziecki i niemiecki uznały się wzajemnie (dotąd oba rządy były w izolacji politycznej innych państw) oraz zobowiązały się nawiązać stosunki dyplomatyczne oba rządy zobowiązały się zrezygnować z żądań finansowych wobec siebie – Niemcy z odszkodowań za majątek, który przepadł w wyniku rewolucji, a Rosjanie z odszkodowań wojennych dodatkowo zawarto ściśle tajne porozumienie wojskowe przewidujące pomoc w szkoleniu i doskonaleniu oby armii, dzięki któremu Niemcy mogli obejść traktat wersalski w kwestii rozbrojenia

Układ ten został potwierdzony w 1926 r. zawarciem układu w Berlinie między Niemcami a ZSRR o wzajemnej neutralności i współpracy oby państw.

6. GENEZA I NASTEPSTWA W KONFERENCJA W LOCARLO - TRAKTAT REŃSKI -UJĘCIE GRANIC NARUSZALNYCH I NIE NARUSZALNYCH KONFERENCJA W LOCRANO 5-16.10.1925r. Konferencja dotyczyła uznania wschodniej i zachodniej granicy Niemiec ustalonych na mocy traktatu wersalskiego. Na początku 1924 r. Niemcy zwróciły się do Londynu i Paryża z propozycją zawarcia układu stabilizacyjnego zachodnie granice Niemiec tj. granicy z Belgią i Francją, na podstawie dobrowolnego 2 uznania nienaruszalności tej granicy przez wszystkie zainteresowane strony: Niemcy, Francję i Belgię.  Układ taki miał otrzymać gwarancję W. Brytanii i Włoch na wypadek agresji niemieckiej na Francję lub Belgię lub odwrotnie.  Berlin wykluczył od razu uznanie swojej granicy wschodniej (z Polską i Czechosłowacją) co źle wróżyło na przyszłość – liczono się z tym, że Niemcy będą chcieli odzyskać ziemie utracone na rzecz tych dwóch państw.  Polska i Czechosłowacja rozpoczęły starania o uznania przez Niemcy granicy wschodniej.

POSTANOWIENIA:  Pakt reński – podpisany przez Francję, Belgię, W. Brytanię, Włochy z Niemcami. Pakt reński gwarantował nienaruszalność niemieckiej granicy zachodniej z Francją i Belgią. Gwarantami paktu stały się Wielka Brytania i Włochy, które zobowiązały się w razie agresji jednej ze stron udzielić pomocy stronie napadniętej.  W osobnym układzie Belgia zrzekła się statusu neutralności.  Oprócz paktu reńskiego w Locarno zawarto również cztery dwustronne układy arbitrażowe:  niemiecko – francuski  niemiecko – belgijski  niemiecko – polski  niemiecko – czechosłowacki  Zawarto również dwa układy gwarancji wzajemnej:  francusko – polski , w którym Francja zobowiązywała się do udzielenia pomocy Polsce w razie agresji niemieckiej choć uzależniała udzielenie tej pomocy od Ligi Narodów  francusko – czechosłowacki – analogiczny do poprzedniego Znaczenie konferencji w Locarno – po raz pierwszy od zakończenia I wojny światowej Niemcy stały się równorzędnym partnerem w rozgrywce dyplomatycznej; okazało się, że są granice nienaruszalne i naruszalne co otworzyło Niemcom drogę do rewizji granicy z Polską i Czechosłowacją. Układ w Locarno stanowi o osłabieniu pozycji międzynarodowej Polski.

7. ZAGADNIENIA Z KOMUNIZMEM I FASZYZMEM          

Ideologia narodowo-socjalistyczna Pseudonauka Utopijne cele Dualistyczne zasada: partia-państwo Biurokracja Propaganda Cenzura Nienawiść Militaryzm Moralny nihilizm  Ludobójstwo i przymus 8. STALINIZM – określenie typu scentralizowanej dyktatury wprowadzonej przez Józefa Stalina w ZSRR, która stanowiła połączenie marksizmu, leninizmu, kultu jednostki Stalina. W Polsce okres stalinowski to lata 1948 – 1956, kiedy to wprowadzono w państwie polskim system rządów wzorowany na systemie radzieckim. Okres ten zamykają wydarzenia 1956 r.

CECHY:  wprowadzenie hegemonicznego systemu partyjnego,  rozwój systemu bezpieczeństwa, który stał na straży ustroju,  eliminacja przeciwników politycznych, podziemia niepodległościowego i tych, którzy nie zgadzali się z przyjętą ideologią,  ujednolicenie wszystkich organizacji społecznych i młodzieżowych, podporządkowanie ich jednej ideologii,  w sztuce i literaturze wprowadzenie socrealizmu (realizmu socjalistycznego),  walka z Kościołem katolickim,  wprowadzenie systemu gospodarczego wzorowanego na systemie radzieckim,  całkowite uzależnienie się od ZSRR ,  nie przestrzeganie praw i swobód obywatelskich.

9. ZIMNA WOJNA – stan permanentnego napięcia między Stanami Zjednoczonymi a ZSRR i ich sojusznikami dążącymi do uzyskania hegemonii nad światem trwający od końca lat 40 do rozpadu tzw. bloku komunistycznego. Stan ten nie pozwalał na porozumienie pokojowe ale i państwa nie decydowały się na otwartą wojnę.

GENEZA:      



 

 

 



Rozpad koalicji antyfaszystowskiej po zakończeniu wojny Zaniepokojenie krajów zachodniej Europy wzrostem nastrojów komunistycznych Wzrost napięć między krajami kapitalistycznymi a ZSRR Popieranie przez ZSRR komunizmu w Europie Zachodniej Odmowa wycofania wojsk radzieckich z Iranu Tzn. „Długi telegram” – II 1946 r. informacje na temat tezy Stalina o wyższości systemu radzieckiego nad „rozdartym sprzecznościami światem kapitalistycznym” – nasilenie kampanii antyzachodniej w ZSRR 05.03.1946 – przemówienie Winstona Churchilla na uniwersytecie w Fulton ( z okazji nadania mu tytułu doktora): oskarżenie ZSRR o przygotowanie do wojny i konieczność powstrzymania komunizmu 06.09.1946 r. wypowiedź amerykańskiego sekretarza stanu Jamesa Byrnesa w Stuttgarcie określająca politykę Stanów Zjednoczonych względem Niemiec i krajów Europejskich 12 III 1947 – prezydent USA Harry Truman w przemówieniu przed Kongresem przedstawia program polityki zagranicznej, tzw. „DOKTRYNA TRUMANNA". Przewidywała ona po dla krajów walczących z komunizmem, budowę sieci baz wokół państw socjalistycznych pomoc finansową i wojskową dla walczących z komunistami sił w Grecji i Turcji 16 IV 1947 - Bernard Baruch, zwolennik utrzymania monopolu amerykańskiego na broń atomową, w odniesieniu do relacji między byłymi sojusznikami użył terminu „zimna wojnę” 5 VI 1947 – PLAN MARSHALLA (George Marshall, amerykański sekretarz stanu): plan pomocy ekonomicznej dla Europy (ang.: European Recovery Program - ERP). Uchwalony został przez Kongres w 1948 r., a jego realizacja rozpoczęła się w już w IV 1948 r. Opierał się na dwustronnych umowach, przewidujących udzielenie niskooprocentowanych kredytów dla wszystkich państw europejskich, łącznie z ZSRRI krajami satelickimi. Początkowo akces zgłosiły Polska i Czechosłowacja, ale po interwencji Kremla zrezygnowały. Do zarządzania funduszami powołano Organizację Europejskiej Współpracy Gospodarczej - OEEC (późniejsze OECD). W latach 1948-1951 łączna wartość przekroczyła 13 mld USD (W. Brytania - 3 mld, Francja 2,6 mld, Włochy 1,4 mld, RFN 1,3 mld) i przyczyniła się do wzrostu wskaźników gospodarczych Europy: m.in. produkcja przemysłowa wzrosła o 35% VII 1947 - Walter Lippmann wydaje książkę pod tytułem Zimna wojna, która upowszechnia pojęcie 4 IV 1949 - podpisanie w Waszyngtonie Paktu Północnoatlantyckiego (NATO), w którego skład weszło 10 krajów europejskich (Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Wielka Brytania, Dania, Islandia, Norwegia, Portugalia, Włochy) oraz USA i Kanada. Celem była obrona militarna przed ZSRR powołanie Narodowego Komitetu Wolnej Europy, w ramach którego działało radio „Wolna Europa" (od 1951 r. w Monachium), nadające transmisje na tereny krajów komunistycznych

CECHY ZIMNEJ WOJNY   



izolacja między stronami: ograniczenie kontaktów do dyplomatycznych wzajemna agresja propagandowa unikanie bezpośredniego konfliktu, wspieranie „stron trzecich" w walkach • napięcie wewnętrzne: podsycanie histerii wojennej, rozbudowa policyjnych funkcji aparatu państwowego: m.in. w USA program badania lojalności pracowników federalnych (przywódcy komunistyczni w USA uznani za wrogów państwowych), kara śmierci za szpiegostwo periodyzacja do początku lat 90. (nasilenie w latach 1947-1955)

PRZEJAWY ,ZIMNEJ WOJNY" NA ŚWIECIE  

problem niemiecki: przyszłość i uznanie Daleki Wschód: konflikty w Korei, Chinach, Indochinach

   

tworzenie państwa Izrael i sytuacja na Bliskim Wschodzie (wspieranie państw-stron konfliktu) powstanie Ligi Państw Arabskich; walka o kontrolę nad złożami ropy naftowej procesy dekolonizacji: walka o przyszłość kolonii; związanie się z USA lub ZSRR problem kubański (polityka wobec rządów Fidela Castro)

10. PRAWO MIEDZYNARODOWE – PROCES ROZLICZENIA ZBRODNIARZY FASZYSTOWSKICH Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze – organ wymiaru sprawiedliwości powołany w 1945 z inicjatywy Francji, USA, Wielkiej Brytanii i ZSRR w celu osądzenia głównych zbrodniarzy wojennych Rzeszy Niemieckiej z okresu II wojny światowej, NORYMBERSKI PROCES NIEMIECKICH ZBRODNIARZY - 20 listopada 1945 r. przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym w Norymberdze rozpoczął się proces głównych niemieckich zbrodniarzy wojennych. WYROK - 30 września i 1 października 1946 r. GENEZA:  Alianci dyskutowali o rozliczeniu niemieckich zbrodniarzy wojennych już znacznie wcześniej.  1 listopada 1943 r., czyli kilka miesięcy po bitwie na Łuku Kurskim, która przesądziła losy wojny na froncie wschodnim, trzy mocarstwa wydały wspólne oświadczenie.  Czytamy w nim o „natychmiastowym osądzeniu” Niemców w tych miejscach, gdzie dopuszczono się zbrodni. Wyjątek mieli stanowić najważniejsi członkowie NSDAP.  Potrzeba odwetu była tak silna, że w pewnym momencie rozważano nawet masowe egzekucje wyższych oficerów niemieckich.  Już podczas drugiego dnia konferencji w Teheranie Józef Stalin, rzekomo w żartach, zaproponował rozstrzelanie 50 tysięcy z nich.  Winston Churchill był wyraźnie zaniepokojony propozycją, a Franklin Delano Roosevelt poprawił przywódcę ZSRS, że należało stracić „tylko 49 tysięcy”.  W sierpniu 1944 r. podczas konferencji w Quebec Roosevelt i Churchill opowiedzieli się za egzekucją bez procesu takich „arcyzbrodniarzy jak Hitler, Himmler, Göring i Göbbels”.  3 maja 1945 r. sojusznicy zgodzili się na postępowanie sądowe wobec nazistów, 8 sierpnia 1945 r. podpisano w Londynie porozumienie między USA, Wielką Brytanią, Francją i Związkiem Sowieckim o powołaniu Międzynarodowego Trybunału Wojskowego w celu osądzenia zbrodni wojennych przeciwko pokojowi i przeciwko ludzkości. W kolejnych tygodniach prawnicy poświęcili się pracy nad najważniejszymi punktami oskarżenia. PRZEBIEG: Pałac Sprawiedliwości w „cytadeli faszyzmu”  Miejsce osądzenia zbrodniarzy wybrano nieprzypadkowo.  W Norymberdze odbywały się przez wiele lat coroczne zjazdy NSDAP, które były jednym z najważniejszych dni w narodowosocjalistycznym kalendarzu.  Setki tysięcy członków tej partii maszerowało przed Hitlerem, wyrażając przywiązanie do nazizmu i samego Führera. Jeden z tych Parteitagów został pokazany przez Leni Riefenstahl w słynnym „Triumfie woli”.  W „cytadeli faszyzmu” nie tylko ogłoszono w 1935 r. rasistowskie ustawy, pozbawiające Żydów praw obywatelskich, ale również zorganizowano jedno z najbardziej spektakularnych wydarzeń w dziejach nazistowskiej propagandy, tj. pokaz katedry światła „wybudowanej” przez Alberta Speera.  Pół roku po zakończeniu wojny, wśród gruzów niemal całkowicie zniszczonego miasta, rozpoczął się chyba najważniejszy proces w dziejach ludzkości.  Na ławie oskarżonych w Pałacu Sprawiedliwości zasiadło dwudziestu jeden nazistów, pełniących kluczowe funkcje w aparacie państwowym III Rzeszy,  szef Kancelarii Rzeszy Martin Borman (sądzony zaocznie),  prezydent i naczelny dowódca Wehrmachtu Karl Dönitz,



 szef Luftwaffe Hermann Göring,  prezes Banku Rzeszy Hjalmar Schacht,  minister spraw zagranicznych Joachim von Ribbentrop  generalny gubernator okupowanych ziem polskich Hans Frank. Wszyscy „przykładni ojcowie ...