Pojęcie i rodzaje dyplomacji we współczesnych stosunnkach miedzynarodowych PDF

Preview

Summary

Esej na temat rodzai dyplomacji współczesnych stosunkach miedzynarodowych. ...

Description

Pojęcie i rodzaje dyplomacji we współczesnych stosunkach międzynarodowych. Termin dyplomacja wywodzi się ze Starożytnej Grecji od słowa diploma1, którym określano dwie tabliczki2 połączone ze sobą rzemykiem i przypieczętowane co stanowiło o ich poufności. Spisane na nich były instrukcje, polecenia, pełnomocnictwa lub też akty urzędowe sporządzone przez przywódce dla posła udającego się na misje specjalne, na których miał zostać na przykład zawarty pokój lub podjęta inna, niezwykle istotna dla państwa decyzja. Instytucja ta jest uważana za najstarszą z dziedzin stosunków międzynarodowych. Bliższa współczesności definicja dyplomacji została wprowadzona do użycia po rewolucji francuskiej przez Edmunda Burke, który jej mianem określił procedury polityczne, za pomocą i dzięki którym państwa utrzymują stosunki między sobą. W mojej opinii, brak jednej, współczesnej definicji dyplomacji, wynika głównie z szerokich działań państw na arenie międzynarodowej, poprzez które nie jesteśmy dokładnie w stanie stworzyć jednolitego wytłumaczenia tej instytucji. Obecnie możemy znaleźć definicje w słownikach, encyklopediach, ale także takie, które pisane są przez dyplomatów i oparte są na ich praktyce i codziennych działaniach. Wszystkie znane mi terminy opierają się jednak na wspólnych elementach, które mówią między innymi o tym, że jest to działalność państwa na arenie międzynarodowej oraz część jego polityki zagranicznej. Dzięki niej mają zostać realizowane cele państwa na drodze rokowań, negocjacji, korespondencji międzynarodowej, umów międzynarodowych czy rozmów3. Zdaniem Jana Sutora, polskiego Ambasadora Tytularnego, współczesna dyplomacja składa się z trzech elementów, które oczywiście mogą występować osobno, ale dopiero ujęte razem oddają jej pełny obraz. W podstawowym znaczeniu, dyplomacja to działalność przede wszystkim funkcjonariuszy dyplomatycznych w sferze stosunków międzynarodowych, którzy 1 Z języka greckiego: . diplóos- podwójny 2 J. Sutor, Prawo dyplomatyczne i konsularne, 13 wydanie, Warszawa 2019 3 Edward Pietkiewicz, polski dyplomata

chronią interesy państwa oraz jego obywateli za granicą. W kolejnym ujęciu jest to sztuka osiągania celów, ale także prowadzenie rokowań i zawieranie traktatów. Ostatni elementem dyplomacji według Sutora wskazuje, że jest to zespół wykwalifikowanej kadry, którą często określa się mianem służby zagranicznej oraz system organizacyjny, w którego skład wchodzą: Ministerstwo Spraw Zagranicznych oraz stałe i tymczasowe misje dyplomatyczne. Przedstawicielami dyplomatycznymi są między innymi szefowie misji dyplomatycznych, konsulowie, nuncjusz apostolski, ale także członkowie personelu dyplomatycznego4. Współcześnie, dyplomacja składa się z kilku funkcji, które podzielone są na dwie grupy: grupę podstawową i wspomagającą. Do tej pierwszej zalicza się: -symboliczną reprezentację- identyfikacja dyplomaty lub jego przedstawiciela z reprezentowaniem kraju poza jego granicami, -polityczną reprezentację- czyli działalność polityczna dyplomaty, który uczestniczy w tworzeniu polityki państwa, -prawną reprezentację- ochrona obywateli, podpisywanie umów międzynarodowych. Do drugiej grupy należą funkcję: -określająca- określenie zadań polityki zagranicznej, -oceniająca- ocenianie polityki zagranicznej innych państw, -preskrypcyjna- wskazywanie metod osiągnięcia danego celu, przygotowywanie różnych planów działania, -selekcjonująca- próba eliminacji niezgodnych kwestii między państwami. Warto zaznaczyć, że dyplomacja to tylko i wyłącznie działania prowadzone w sposób pokojowy- „Istnieją dwa sposoby rozstrzygania sporów: jeden przy pomocy argumentów, drugi przy użyciu siły; a ponieważ pierwszy z nich jest właściwy człowiekowi, a drugi dzikim zwierzętom, należy uciec się do drugiego sposobu tylko wówczas, gdy nie możemy użyć pierwszego. Inaczej mówiąc, siła argumentów, a nie argument siły – oto kwintesencja dyplomacji.”5 Moim zdaniem, to fakt stale zmieniającej się sytuacji politycznej wielu państw, zmiany na arenie międzynarodowej czy globalizacja, ale także szerokie spektrum działania dyplomatów sprawiają, że wymagane są od nich różnorodne umiejętności. W mojej opinii, jednymi z tych kluczowych są te z zakresu negocjacji i sprawnego 4 Są to radca, minister, I, II lub III sekretarz a także attaché. 5 Cyceron, rzymski prawnik, dowódca wojskowy, polityk

radzenia sobie z powstałymi problemami. Ze względu na fakt, że dyplomacja to pokojowe działania, od jej przedstawicieli wymaga się aby potrafili szybko i skutecznie zażegnać konflikt, którego nie sposób jest zawsze uniknąć. Po zapoznaniu się z różnymi definicjami, ale także opisem obowiązków dyplomatów, w moim przekonaniu jedną z kluczowych umiejętności jest sztuka mówienia różnych, często nieprzyjemnych i negatywnych rzeczy w sposób kulturalny, pozbawiony zbędnych emocji, zwłaszcza tych negatywnych. Dzięki temu, dyplomata jest w stanie przedstawiać swoje racje nie naruszając w ten sposób dobrych stosunków między państwami. Po przedstawieniu definicji dyplomacji, jej funkcji, a także omówieniu sylwetki dyplomacji chciałabym zająć się zaprezentowaniem rodzajów dyplomacji, które można odnaleźć we współczesnych stosunkach międzynarodowych. Jednym z rodzajów dyplomacji jest tak zwana dyplomacja prewencyjna6 Od lat 90. XX wieku za sprawą swej efektywności stanowi jeden z powszechniejszych sposobów prowadzenia polityki międzynarodowej i zapewniania bezpieczeństwa międzynarodowego, zwłaszcza w obszarze działania Organizacji Narodów Zjednoczonych czy też Unii Europejskiej. Jej istotą jest działanie nie tylko w miejscach ściśle powiązanych ze wspomnianymi przeze mnie wcześniej organizacjami, ale na całym świecie. We współczesnych stosunkach międzynarodowych, dyplomację prewencyjną określa się jako zespół działań prowadzonych przez państwo lub organizacje międzynarodowe, które mają prowadzić do zapobiegnięcia konfliktom lub załagodzić powstałe już spory tak, by maksymalnie ograniczyć ich zasięg terytorialny. Dyplomację prewencyjną możemy podzielić na dwa kategorie. Pierwsza z nich to tak zwana wczesna dyplomacja prewencyjna i polega ona na dostarczaniu pomocy oraz pokojowych metod, które pozwolą rozwiązać spór przed jego przekształceniem się w konflikt zbrojny. Druga kategoria nazywana jest opóźnioną dyplomacją prewencyjną i sprowadza się do prób wpłynięcia na strony konfliktu by te spróbowały go zakończyć. Według Butrosa Ghalego7 ważnym, o ile nie najważniejszym elementem działań prewencyjnych jest budowanie zaufania stron konfliktu. Kolejnym bardzo ważnym czynnikiem jest wiedza dyplomatów na temat obecnej sytuacji, znajomość faktów dotyczących obecnych relacji zwaśnionych stron. Butros Ghali wskazuje także, że 6 Prewencja- zapobieganie, profilaktyka 7 Butros Ghali- Sekretarz Generalny ONZ w latach 1992-1996

trzeba liczyć się, że z ryzykiem wystąpienia klęski żywiołowej czy też masowych migracji, które nie pozostaną na pewno zignorowane przez strony konfliktu. Obecnie dyplomacja prewencyjna skierowana jest głownie do Wspólnoty Niepodległych Państw8 Według mnie wynika to z faktu, że po rozpadzie Związku Socjalistycznego Republik Radzieckich, oraz zakończeniu zimnej wojny w 1991 roku państwa należące obecnie do WNP zaczęły stopniowo uzyskiwać niepodległość więc ich sytuacja demokratyczna i polityczna nie jest nadal do końca stabilna, a co za tym idzie, prawdopodobieństwo wystąpienia konfliktu może być większe niż w innych regionach świata. Kolejnym rodzajem jest dyplomacja społeczna, która prowadzona jest przez organizacje pozarządowe, fundacje i inne grupy, które w swoim zakresie działań mają także te związane z polityką zagraniczną. Po raz pierwszy terminu tego użył w 1965 roku Edmund Gullion, który jest dziekanem jednej z amerykańskich uczelni. Jej zadania skupiają się na badaniu postaw społecznych, które mogą znacząca wpłynąć na kształtowanie się polityki międzynarodowej, ale także na analizie opinii publicznej, wymianie informacji dotyczących działania państwa między poszczególnymi grupami. Na uwagę zasługuję fakt, że dyplomacja społeczna niektóre ze swoich informacji pozyskuje z szeroko rozumianego marketingu, co nie ma miejsca w przypadku tradycyjnej dyplomacji. Jej głównym celem jest polepszenie stosunków międzypaństwowych, a nie tworzenie protokołów czy organizacja misji dyplomatycznych. Uważam, że ten rodzaj dyplomacji jest bardziej przystępny społeczeństwu, zwykłym obywatelom, co z resztą wynika nawet z jej nazwy. W Polsce za prowadzenie tego rodzaju działań odpowiada Departament Dyplomacji Publicznej i Kulturalnej. Jak możemy przeczytać na stronie internetowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych, do jego głównych działań należą upowszechnianie polskiej kultury, nauki. Wraz z polskimi ambasadami dba o obecność polskich artystów w wydarzeniach, które odbywają się na całym świecie. Co ważne, Departament odpowiada także za negocjację umów międzynarodowych, które swym zakresem obejmują właśnie kulturę i edukację oraz, co ciekawe międzynarodowe programy wymiany młodzieży9.

8 Wspólnota Niepodległych Państw- ugrupowanie integracyjne, do którego należą: Armenia, Azerbejdżan, Białoruś, Kazachstan, Kirgistan, Mołdawia, Rosja, Tadżykistan, Turkmenistan oraz Uzbekistan. 9 Informację pochodzą ze strony https://www.msz.gov.pl/pl/p/msz_pl/ministerstwo/ministerstwo_organizacja/komorki/departament_dyplom acji_publicznej_i_kulturalnej_;jsessionid=D8E2F655F22E80005AE6B612BEE43189.cms2

Trzecim omawianym przeze mnie rodzajem dyplomacji jest parlamentarna nazywana także konferencyjno-parlamentarną. Jej specyfika polega na tym, że jest ona prowadzona przez rządy danego kraju, a nie przez zawodowych dyplomatów. Czasami zdarza się, że w rozmowach uczestniczą także organizacje międzynarodowe, a spotkania mają właśnie charakter konferencji. Zebrania najczęściej inicjowane są tylko w momentach kiedy należy rozwiązać dany problem pojawiający się na misjach dyplomatycznych. Zwykle są to zadania, które wymagają natychmiastowej interwencji i polegają na ustaleniu zasad współpracy lub działania, podpisania umowy międzynarodowej czy przyjmowania przez rządy konkretnych wytycznych ze strony innych państw lub organizacji. W sierpniu 2018 roku na stronie polskiego sejmu pojawił się artykuł wyjaśniający dlaczego ten rodzaj dyplomacji również jest ważny dla działań państwa na arenie międzynarodowej. Artykuł wyjaśnia, odpowiadając na zarzut jednego z popularnych pism, że mimo iż działania poza granicami państwa leżą głownie w gestii Prezydenta Rzeczypospolitej a także Ministerstwa Spraw Zagranicznych to istotną rolę ma także Parlament, którego obowiązkiem jest wspieranie działań władzy wykonawczej. Przedstawiciel Sejmu tłumaczy, że dla obecnej kadencji współpraca międzyparlamentarna jest istotna o czym świadczy fakt organizacji spotkań rządów państw Europy Wschodniej i Środkowej. Kolejnym argumentem poświadczającym o ważności prowadzenia tego typu dyplomacji jest również fakt stałego umacniania się współpracy pośród państw należących do Grupy Wyszehradzkiej10. Uważam, że istotnym zadaniem obywateli każdego państwa jest wspieranie działań parlamentu na rzecz jego działań na arenie międzynarodowej. Kolejnym rodzajem jest dyplomacja tajna. W przeszłości, prowadzenie tego rodzaju dyplomacji oznaczało, że państwa utajniały swoje rozmowy przed opinią publiczną, ze względu, że mogły one działań na niekorzyść państw trzecich. Zgodnie z jednym z postanowień Ligii Narodów11 została ona uznana za niezgodną z prawem międzynarodowym, ze względu na niosące za sobą negatywne konsekwencje. Warto jednak zaznaczyć, że mimo swego rodzaju zakazu stosowania tej praktyki, nadal część rozmów odbywa się za zamkniętymi drzwiami. Za utajnianiem niektórych rozmów przemawia fakt, że mogą one się stać łatwiejsze gdy opinia publiczna nie 10 Państwa członkowskie to Polska, Wegry, Czechy oraz Słowacja 11 Organizacja międzynarodowa utworzona w 1920 roku, której zadaniem było utrzymanie pokoju. Zaprzestała swojego działania w roku 1946

wywiera swego rodzaju presji. Jednym z przykładów tajnych rozmów były działania Norwegii, które dotyczyły konfliktu izraelsko-palestyńskiego, które w efekcie w 1993 roku doprowadziły do rozpoczęcia rozmów między władzami Organizacji Wyzwolenia Palestyny a Izraela. Omówione przeze mnie rodzaje dyplomacji można nazywać głównymi, które charakteryzowane są pod względem sposobu działania i osób lub grup zaangażowanych. W dalszej części pokrótce omówię inne znane mi rodzaje, które, mimo że rzadziej wymieniane w licznych źródłach, w mojej opinii są równie istotne. Pierwszym z takich rodzajów jest dyplomacja bezpośrednia, której istotą jest realizacja poszczególnych zadań nie przez zawodowych dyplomatów a przez najwyższe władze danego państwa, tj. prezydentów, premierów lub szefów ministerstw spraw zagranicznych. Ten rodzaj inaczej można nazwać dyplomacją na szczycie. I mim że do połowy XX wieku ten rodzaj dyplomacji nie był popularny to obecnie jest jednym z najważniejszych dla rządzących państwami. Uważam, że m to związek z pewnym naciskiem społeczeństwa, które wymaga by najważniejszymi sprawami państwa zajmowali się właśnie jego przywódcy. Z powyższym rodzajem ściśle powiązany jest kolejny, a mianowicie dyplomacja ad hoc, która swoim zakresem obejmuje rozwiązywanie konkretnych zadań lub też problemów w sposób możliwie jak najszybszy, właśnie w formie spotkań przywódców państw. Inny rodzajem jest dyplomacja dwustronna,która, jak nazwa wskazuje, prowadzona jest tylko między dwoma państwami. Za jej przykład można podać stosunki polsko- amerykańskie. Na ich rozwój ma wpływ zmieniająca się od kilku lat sytuacji politycznej w Europie Wschodniej. W związku ze zmianami na Ukrainie i rosyjską agresją, Stany Zjednoczone zdeklarowały wsparcie dla Polski w ramach działań Sojuszu Północnoatlantyckiego, które dostarczane będzie tak długo jak będzie zachodziła taka potrzeba. Przeciwieństwem dyplomacji dwustronnej jest dyplomacja międzynarodowa, czyli prowadzona między wieloma podmiotami prawa międzynarodowego. Kolejnym wariantem jest dyplomacja kolektywna. Jej istota polega na wspólnym działaniu kilku państw, które będzie prowadziło do osiągnięcia konkretnego celu. Można powiedzieć, że jest to dyplomacja prowadzona na jednej płaszczyźnie, skupiająca się na jednym temacie, który jest wspólny dla kilku krajów.

Ostatnią odmianą jest dyplomacja kuluarowa zwana także zakulisową. Jej założeniem są nieoficjalne rozmowy i spotkania. Najczęściej ten rodzaj dyplomacji występuje w organizacjach międzynarodowych takich jak NATO, Unia Europejska czy ONZ. Jej charakter wynika z często przypadkowych spotkań pracowników organizacji podczas na przykład przerw w pracy. Podczas takich spotkań prowadzone są takie rozmowy, których poruszenie na forum publicznym mogłoby w jakiś sposób zaszkodzić interesom państwa. Prowadzenie tego typu rozmów możliwe jest właściwie tylko przy wykorzystaniu prywatnych znajomości z osobami rządzącymi.12 Po zrozumieniu definicji dyplomacji, przedstawieniu pokrótce jej historii oraz zapoznaniu się i przeanalizowaniu różnych jej odmian, uważam, że można śmiało powiedzieć, że jej obecność jest niezwykle istotna w kontaktach międzynarodowych. Prowadzenie rozmów przez zawodowych dyplomatów może nieść za sobą wiele pozytywnych aspektów. To właśnie dzięki nim wiele państw radzi sobie z rozwiązywaniem problemów, które nie zawsze byłby możliwe do przedyskutowania bez udziału wykwalifikowanej oraz odpowiednio przygotowanej do rozmów kadry. Oczywiście nie zawsze rozmowy dyplomatyczne mają tylko zalety. Podsumowując temat, moim zdaniem warto też wspomnieć o wadzie- negatywne konsekwencje podjętych decyzji. Niestety nie zawsze do końca można przewidzieć skutki działań, zwłaszcza jeśli są one podejmowane na arenie międzynarodowej czyli przez wiele podmiotów. Ze względu na różnice kulturowe, ideologiczne, prawne a nawet, co ciekawe, językowe między państwami, początkowe założenia nie zawsze muszą odpowiadać tym, z którymi dyplomaci czy rządzący państwami spotykają się na końcu. Warto zauważyć, że problemy z prowadzeniem dyplomacji na różnych płaszczyznach i szczeblach mogą pojawić się również w osądzie opinii publicznej. Wzmożona aktywność społeczeństw ma miejsce zwłaszcza podczas szczytów G8(obecnie G7) czy G2013. W tym czasie mają miejsce protesty grup anty i alterglobalistycznych co świadczy o ich niezadowoleniu, a często wręcz agresji względem tego typu spotkań. Mimo pojawiających się wad, nie sposób odmówić dyplomacji tego, że jest jednym z najważniejszych i najefektywniejszych narzędzi w rękach dyplomatów i rządów. To dzięki rozmowom zostały podjęte działania na rzeczy rozwiązania konfliktu izraelsko-palestyńskiego czy zaprzestania wojny w byłej Jugosławii. W mojej opinii, 12 Źródło: Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Wrocławskiego 13 Są to grupy zrzeszające najważniejsze państwa pod względem gospodarczym, często są to najbogatsze państwa, choć nie jest to reguła

dyplomacja prowadzona w sposób rozsądny i przemyślany, ale również biorąca pod uwagę negatywne konsekwencje działań, może być niezwykle pomocna w nawiązywaniu współprac na arenie międzynarodowej, promowaniu kultury kraju za granicą, szerzeniu edukacji lub wymianie informacji. Warto jednak pamiętać, że bycie dyplomatą jest praktyką niezwykle trudną, ale przede wszystkim odpowiedzialną. To właśnie w rękach dyplomatów(zawodowych i niezawodowych) tak naprawdę spoczywają losu milionów ludzi na całym świecie, którzy w ich rozmowach i negocjacjach pokładają wielkie nadzieje na zmiany.

BIBLIOGRAFIA

1) B. Surmacz, Dyplomacja na szczycie, 2011 2) J. Siekier, Nawiązywanie i utrzymywanie stosunków dyplomatycznych między państwami na przykładzie Rzeczypospolitej Polskiej i Nowej Zelandii. 1, Źródła prawne i sposoby nawiązywania stosunków dyplomatycznych, Wrocław 2011 3) M. Łakota- Micker, Instrumentarium przyszłego dyplomaty, Londyn 2016 4) http://stosunki-miedzynarodowe.pl/dyplomacja/811-dyplomacja-w-stosunkachmiedzynarodowych 5) https://www.msz.gov.pl/pl/p/msz_pl/ministerstwo/ministerstwo_organizacja/ko morki/departament_dyplomacji_publicznej_i_kulturalnej_;jsessionid=D8E2F6 55F22E80005AE6B612BEE43189.cms2...