Positive Design - Productontwikkeling - 2018 PDF

Preview

Summary

Volledige cursus van Positive Design, onderdeel van Ontwerpen voor Interacties, gegeven door Kristof Vaes....

Description

1. Deter Determin min minant ant antss for hap happine pine piness ss A. GEN GENETISCH ETISCH (5 (50%) 0%) 50% van de variatie in inter-individueel geluk kan toegeschreven worden aan ons genetisch materiaal (genetic set point). M.a.w. Sommige mensen worden ‘gelukkiger geboren’ dan anderen. Daarenboven hebben deze mensen een grotere kans om zo te blijven. Er is dus zoiets als een aangeboren geluks-niveau. B.

LEVEN LEVENSOMSTA SOMSTA SOMSTANDIGHE NDIGHE NDIGHEDEN DEN (1 (10%) 0%) Levensomstandigheden zoals leeftijd, geslacht, samenlevingsvorm, inkomen en geografische locatie beïnvloeden ons geluk dus maar tot op een zeker niveau. Doorheen de tijd zijn mensen geneigd om zich aan te passen aan de variaties in hun levensomstandigheden door een fenomeen genaamd ‘hedonische adaptatie’. Daardoor is het niet alleen moeilijk, maar vaak zelfs onmogelijk om het geluksgevoel te verhogen via deze omstandigheden. De verhoging in geluksniveau dat kan bereikt worden door deze heeft slechts een beperkte impact

C.

Doelbew Doelbewuste uste activitei activiteiten ten 40% van ons geluk wordt bepaald door doelbewuste activiteiten die mensen stellen, zelfs als ze ‘gewoon’ of gangbaar worden. Deze determinant van geluk levert dus de beste manier om ons geluksniveau te veranderen. Deze activiteiten hebben blijvende voordelen voor ons welzijn. Door doelbewuste daden of gedachten kunnen mensen blijvend gelukkig worden. Daden: relaties onderhouden, je aan je doelstellingen houden, voor je lichaam zorgen, .. Gedachten: optimisme cultiveren, niet teveel ‘overdenken’

1

2. Hap Happines pines pinesss en enhan han hancing cing activit activities ies 40% van ons geluksgevoel wordt bepaald door doelbewuste gedachten en activiteiten. Welke zijn de doelbewuste activiteiten die wel op een duurzame manier gelukkig maken? Deze 12 activiteiten gaan over dankbaarheid, optimisme, genieten van goede dingen maar, ook het leren accepteren van fouten.

Er dient bijzondere aandacht besteed te worden aan de ‘person-activity fit’ Mensen hebben uiteenlopende interesses, noden, waarden en middelen. Daarom zullen niet alle activiteiten voor iedereen werken. Er zijn 3 manieren om voor een goede ‘fit’ te zorgen: a.

‘fit’ m met et bro bronnen nnen va van n on on-geluk -geluk -geluk:: selecteer activiteiten die beroep doen op zwakheden. vb: een pessimist is gebaat bij het cultiveren van optimisme.

b.

‘fit’ m met et kwali kwaliteiten: teiten: Selecteer activiteiten die passen bij iemands kwaliteiten en talenten vb: een prestatie-gericht persoon kan gebaat zijn met ‘goal commitment’

c.

‘fit’ m met et leven levensstijl: sstijl: selecteer activiteiten die aansluiten bij de levensstijl van die persoon vb: iemand met een hectisch leven kan activiteiten kiezen die niet teveel tijd vragen

2

3. FLOW -

Inleiding: Een deel van een gelukkig en zinvol leven is het aangaan van uitdag uitdagingen ingen di die e passen bij je vaardigheden. Een geniale pianist die ‘Broeder Jacob’ moet spelen raakt al snel verveeld, een amateurklusser die een heel huis moet bouwen waarschijnlijk angstig en gestrest. Is de ui uitdaging tdaging echter relatie relatieff la stig, m maar aar ku kun n je het toch, d dan an ervaar je ee een n moment van fl flow. ow. Urenlang kun je de tijd vergeten en helemaal opgaan in het moment, waarin alles om je heen lijkt te verdwijnen.

Tegelijkertijd gaat deze ervaring over veel meer dan het moment alleen; een moment van flow is bij uitstek één waarin je je comfortzone verbreedt en nieuwe dingen leert. Kenmerken: a. Diepe focus en concentratie op de activiteit. b. Een gevoel van controle over de activiteit en acties. Uitdagingen kunnen worden overwonnen door de persoonlijke kwaliteiten. c. Verminderd zelfbewustzijn: de activiteit is de enige focus. d. Een gevoel dat de tijd voorbij vliegt e. Een gevoel dat de activiteit zeer waardevol is en dat het einddoel minder belangrijk is dan de acties ondernomen tijdens de ‘flow’-toestand. Als ontwerper van zinvolle en rijke ervaringen is het belangrijk om je gebruiksbeleving te kaderen binnen dit ‘Flow’ model

3

4. HED HEDONIS ONIS ONISME ME – EU EUDEM DEM DEMONI ONI ONISME SME -

Wie? Aristoteles Hedonisme:

Het begr begrip ip ‘h ‘hedon edon edonism ism isme’ e’ sta stamt mt vvan an h het et Gr Griiekse hido hidonè, nè, dat d doorg oorg oorgaans aans als ‘l‘lust’, ust’, ‘gen ‘genot’ ot’ ot’,, ‘vre ‘vreugd ugd ugde’ e’ of ‘‘plezie plezie plezier’ r’ w wordt ordt vvert ert ertaald. aald. Lus Lustt wor wordt dt op opgev gev gevat at als gevo gevoel el va van nb bevred evred evrediging iging van beh behoeft oeft oeften en een n wen wensen. sen. Enkele kritieken op hedonisme: a. De zogeheten ‘h ‘hedon edon edonistis istis istische che p parado arado aradox’ x’ x’. Hoe nadrukkelijker de mens naar lust en genot streeft, des te minder vallen deze hem ten deel. b. Het hedonisme beschouwt de persoon als een passieve entiteit wanneer het de mens reduceert tot een weze wezen n da datt doo doorr lu lust st wo wordt rdt ggedre edre edreven ven ven. Het is echter twijfelachtig of elk menselijk doen door verlangen naar lust wordt ingegeven. Omdat het mogelijk is de lust af te wijzen, kan deze geen omvattende verklaring voor al ons doen en laten zijn. c. Door ge geluk luk to tott zin zintuigl tuigl tuiglijkhe ijkhe ijkheid id te red reducere ucere uceren n, wordt aan een rijker begrip van geluk voorbijgegaan. d. De contemporaine ‘renaissance van het hedonisme’ (het streven naar onberedeneerd genot) wordt gekenmerkt door een diepe scep scepsis sis tten en op opzich zich zichte te va van n nor normen men en in institu stitu stituties. ties. -

Eudemonisme De term eud eudemon emon emonism ism isme e bes bestaat taat uit ttwee wee Grie Griekse kse te terme rme rmen, n, n nameli ameli amelijk jk eu ("go "goed") ed") en daim daimon on ("ziel "ziel"). "). Eud Eudem em emonism onism onisme e wil zov zoveel eel ze zegge gge ggen n als het sstre tre treven ven n naar aar ggeluk eluk (na (naar ar ee een n "goe "goede de zi ziel"). el"). In h het et Ne Nederl derl derlands ands wor wordt dt oo ookk het be begrip grip geluksl eluksleer eer gebru gebruikt. ikt. Geluk of gelukzaligheid is het einddoel in Aristoteles' deugdethiek. Dit is een bepaald gevoel van gelukzaligheid dat bereikt kan worden door verstandig te kiezen (phronesis) hoe te handelen. Deze verstandige keuze komt volgens Aristoteles overeen met het midden (mesotes) tussen twee uitersten. Deze verstandige keuzes tezamen met een bepaalde fysieke uitmuntendheid konden dan leiden tot het gevoel eudaimonia.

Misschien is het beter deze twee uitersten iets minder als tegenstellingen te gaan zien. Waar hedonisme gaat over plezier op de korte termijn, één aspect van een gelukkig leven, gaat eudemonisme meer over doordachte keuzes maken en het moreel goede doen voor de wereld, een andere factor. Ook gaat het over geluk op de lange termijn door het nastreven van je doelen, een onderwerp waar juist de laatste tijd veel over geschreven is. 4

5. APP APPRAISA RAISA RAISALL TH THEOR EOR EORYY Cognitieve psychologen stellen dat een emotie altijd gepaard gaat met een waardeoordeel...of hoe een situatie bedrei bedreigen gen gend d of vo voord ord ordelig elig kan zijn voor iemands welzijn. …emoties worden niet opgewekt door het moment of de situatie, maar door onze persoonlijke interpretatie van dat moment of die situatie.

-

VOORBEELD: Stel… Een vriend maakt een kritische opmerking! Afhankelijk van de betekenis die je hecht aan die opmerking (appraisal) ervaar je woede (ik voel me beledigd) of vreugde (wat een goede grap). Woe Woede de kan je aanzetten tot een confrontatie met je vriend. Vre Vreugd ugd ugde e kan uitmonden in lachen en een vrolijk samenzijn.  Wa Waardeo ardeo ardeoord ord ordeel eel met betrekking tot de betekenis die een stimulus kan hebben op ons welzijn.

5

6. CIRC CIRCUMP UMP UMPLEX LEX MO MODEL DEL O OFF AF AFFEC FEC FECTT “Cor Cor Coree aff affect ect is a “Neurophysiological state that is consciously accessible as a simple, nonreflective feeling that is an integral blend of hedonic (pleasure-displeasure) and arousal (Sleepy-activated) values” (Russell, 2003, p. 147)” -

Verschillende assen; a. Af Affect fect fect...hoe iets iemand raakt of treft! b. Core Core-affe -affe -affect ct ct…hoe iets iemand raakt in z’n kern!  Het verwijst naar alle types van subjectieve ervaringen en wat deze opwekken twee aassen volgens twee ssen ssen:: Opwinding (Arousal) & Genot (Hedonic)

-

Cor Core e eff effect: ect: co const nst nstante ante ervar ervaring ing Vanaf het moment dat we opstaan tot we gaan slapen. Onze ‘core-affect’ reageert constant op een veelheid aan interne stimuli hormonale schommelingen, voeding,…) en externe stimuli (situaties, mensen, objecten, het weer,...) Core Affect kan a. Neu Neutraal traal zijn = centrum b. Matig zijn = midden c. Extr Extreem eem zijn = buitenste cirkel Veranderingen kunnen kort o off la langdur ngdur ngdurig ig zijn en kunnen zeer aand aandacht acht achtig ig beleefd worden (bij intense core-affect) of zicht eerder op de acht achtergro ergro ergrond nd afspelen (milde core-affect)

-

VOORBEELD Via dit model kan men op een eenvoudige en krachtige manier alle mogelijke affectieve reacties op een product in kaart brengen. (waarnemen, kopen, gebruiken, bezitten, nadenken over, repareren,…) Voo Voorbee rbee rbeelden lden lden:: a. De intense bo booshe oshe osheid id die we ervaren als onze computer crasht. (onprettig geactiveerd) b. De ru rust st die ons overvalt als we in een warm bad kruipen.(prettig gedeactiveerd) c. De op opwind wind winding ing tijdens het skiën (prettig geactiveerd)

6

7. HED HEDONIC ONIC TRE TREADM ADM ADMILL ILL Activiteiten zoals het kopen van een nieuwe auto of het huren van een groter huis kunnen wel een positieve invloed hebben op ons welzijn…maar het effect is maar kort! Na een paar degen went de nieuwe situatie en ben je weer terug bij af. De mode moderne rne consu consume me ment nt en gebr gebruiker uiker ko komt mt in een ssoor oor oortt tred tredmole mole molen n ter terech ech echtt -

Hed Hedonic onic ada adaptati ptati ptation on Mensen hebben een aangeboren (en automatische) vermogen om zich aan te passen aan nieuwe omstandigheden.  Dit zorgt er voor de nega negatieve tieve gev gevoelen oelen oelenss niet eeuwig blijven door duren  Het zorgt er ook voor dat pos positieve itieve gev gevoelen oelen oelenss niet blijven doorduren. Het verbeteren van de levensomstandigehden heeft dus geen bli blijvend jvend jvende e im impact. pact. pact... ....we zakken terug naar een voor voorgedef gedef gedefinie inie inieerde erde basis basislijn lijn (zie genetic setpoint - hfdst 01). Dit model wordt vaak gebruikt om het niet aflatende streven naar welzijn dat heerst in onze cultuur te verantwoorden. Mensen willen steeds weer die piek voelen, om daarna weer af te zakken naar neutraliteit, waardoor er weer een nieuwe piek wordt gezocht...enzovoort.

Het model is verder verfij verfijnd nd do door or D Diene iene ienerr E., Luca Lucass R. EEn n Sco Scollon llon C. (2 (2011) 011) 1. De basislijn ligt niet op de X-as (Hedonisch neutraal) – Ze ligt er net boven, iets aan de positieve kant dus. 2. De positie van de basislijn verschilt van persoon tot persoon. 3. Er kunnen verschillende curves worden uitgezet: affect, levensvoldoening, geluk… 4. Er zijn beperkte uitzonderingen: bepaalde verbeteringen in de levensomstandigheden kunnen weldegelijk iemand zijn geluksniveau blijvend beïnvloeden. 5. Er zijn grote onderlinge verschillen. Sommige mensen passen zich sneller en vlotter aan dan anderen. Con Conclusi clusi clusie: e: Het ‘vluchtige’ geluk treed meestal op tijdens de adaptatie aan de aangepaste omstandigheden. Een gevoel van langduriger welzijn kan verkregen worden door intentionele activiteiten (zoals relaties onderhouden, doelen nastreven, …)

7

8. MAS MASLOW LOW HIE HIERARC RARC RARCHY HY O OFF NE NEEDS EDS a. Licha Lichamel mel melijke ijke b behoe ehoe ehoeften ften ften:: slaap voedsel, drinken, ontlasten. Maar ook seks, sport, comfort… b. Be Behoef hoef hoefte te aa aan n veil veilighei ighei igheid d en zeker zekerhei hei heid: d: het individu gaat beveiliging zoeken in een georganiseerde kleine of grote groep (buurt, gezin, bedrijf). Slaagt op huisvesting, werk,... c. Be Behoefte hoefte aa aan n soci sociaal aal cont contact: act: vriendschap, liefde en positief-sociale relaties. d. Be Behoef hoef hoefte te aa aan n wa waarder arder ardering: ing: erkenning en zelfrespect, alles wat competentie en het aanzien verhoogt in groepsverband verhogen (status). e. Beho Behoefte efte aan zelfon zelfontplo tplo tplooiing oiing oiing:: ontwikkelen en valoriseren van persoonlijkheid en mentale groeimogelijkheden.

Emp Empirisc irisc irisch h on onderzo derzo derzoek ek h heeft eeft geen steu steun n op opgel gel geleverd everd voor de hi hiërar ërar ërarchis chis chische che or ordeni deni dening ng vvan an Ma Maslow. slow. Diver Diverse se o onder nder nderzoek zoek zoeken en h hebbe ebbe ebben n aaangeto angeto angetoond ond dat vers verschille chille chillende nde cate categorie gorie gorieën ën aaan an be behoef hoef hoeften ten na nagestre gestre gestreefd efd kkunn unn unnen en word worden en los van het al dan nie niett bev bevredi redi redigd gd he hebbe bbe bben n va van n an andere dere beho behoeft eft eften. en. (behoeften op verschillende niveaus kunnen tegelijkertijd manifest zijn: iemand met een gezondheidsprobleem kan ook de behoefte voelen aan schoonheid en wijsheid) Maslow stond wel mee aan de wieg van de humanistische psychologie van de mid-20e eeuw. Daar ontstond de focus op zelfactualisatie, en de positieve kant van het individu…

9. SEL SELFF DET DETERMI ERMI ERMINAT NAT NATION ION TTHEO HEO HEORY RY 8

De zelfbeschikkingstheorie stelt dat er drie natuurlijke basisbehoeften zijn die, indien deze bevredigd worden, een optimale functionering en groei van een persoon toelaten. Er zi zijn jn dri driee aaangeb angeb angebore ore oren n psyc psycholo holo hologisch gisch gischee ba basisb sisb sisbehoef ehoef ehoeften ten (te ond ondersch ersch erscheide eide eiden n va van n de fysio fysiologis logis logische che beh behoeft oeft oeften) en) en).

Deze theorie beschrijft onze beweegredenen voor ‘goed’ en gezond gedrag. Ze bakent factoren af die dit gedrag beïnvloeden, gekend als: a. In Intrinsi trinsi trinsieke eke motiv motivator ator atoren: en: - de motivatie komt vanui vanuitt de p perso erso ersoon on zelf zelf, niet om een externe beloning te bemachtigen of een straf te ontkomen, maar vanwege de intrinsieke waarde van de activiteit op het moment zelf of voor het behalen van een doel in de toekomst. -

Mensen die intrinsiek gemotiveerd zijn voor een bepaalde handeling vertonen: o Meer creativiteit door: een hoger concentratieniveau, hogere bereidheid tot het nemen van risico’s, speelser. o Grotere gevoelens van zelfcompetentie en trots o Meer plezier tijdens het uitvoeren  Intr Intrinsie insie insieke ke mo motiv tiv tivatie atie kkan an o onafh nafh nafhanke anke ankelijk lijk vvan an ex extern tern terne e inv invloed loed loeden en pl plaatsv aatsv aatsvinden inden en kan in bepaalde opzichten dus als duurzamer gezien worden. VB: een leerling die door nieuwsgierigheid intrinsiek gemotiveerd is om te leren, zal ook doorgaan met leren als de strenge docent het lokaal uitloopt.

b. extri extrinsie nsie nsieke ke mo motiva tiva tivatoren toren toren:: - de motivatie die ontstaat vanuit een ex externe terne bron bron, bijvoorbeeld het vooruitzicht op een beloning of een straf bij een bepaalde handeling. -

Denk aan allerlei beloningssystemen, punten, evaluaties, meningen van anderen  Extr Extrinsie insie insieke ke m motiv otiv otivatie atie kkan an n niet iet in intrins trins trinsiek iek ggemo emo emotivee tivee tiveerde rde mens mensen en in bew bewegin egin egingg bren brengen gen gen.. Een nadeel is echter dat het vooruitzicht op een beloning of straf moet blijven bestaan, anders werkt de extrinsieke motivatie niet.

(zoz)

Hoe kop koppelt pelt dit tterug erug naar de ze zelfbe lfbe lfbeschik schik schikkin kin kingstheo gstheo gstheorie: rie: 9

-

Volgens de zelfbeschikkingstheorie kan extrinsieke motivatie de intrinsieke motivatie 'verdringen'.  Een belangrijke stelling van de theorie is dat vormen van controle op het gedrag van anderen zorgt voor een afname van hun intrinsieke motivatie, omdat deze controle de bevrediging van de basisbehoeften frustreert

-

Een persoon die extern gemotiveerd wordt, zal zich niet autonoom voelen en daarom minder intrinsiek gemotiveerd raken.  Vb: Een kind dat beloond wordt voor het maken van huiswerk kan de eigen intrinsieke motivatie voor de handeling verliezen, als het de beloning als een oorzaak gaat zien van het eigen gedrag.

10

10.

WEL WELLL BEIN BEING G TH THEO EO EORY RY Seligman gaat er vanuit dat geluk bestaat uit vijf factoren. Het zogenaamde PERMA model: 1. Pos Positive itive emo emotion: tion: gevoelens zoals hoop, plezier en inspiratie 2. Eng Engagem agem agement ent ent:: betrokkenheid bij je activiteiten (Flow) 3. Rela Relation tion tionss: een goede omgang met anderen. 4. Me Meanin anin aningg: een hoger doel in je leven hebben of het idee hebben dat je iets bijdraagt aan je omgeving. 5. Achi Achieve eve evement ment ment: presteren, jezelf uitdagen en de mogelijkheid hebben om je vaardigheden te versterken.

11

11.

SIX DI DIMEN MEN MENTIO TIO TIONS NS O OFF PSY PSYCHO CHO CHOLOGIC LOGIC LOGICAL AL WE WELL-BE LL-BE LL-BEING ING Ry Ryff ff ze zess fa factore ctore ctoren n mo model del Een model met veel empirische ondersteuning (al is daar ook wel enige controverse over). Ryff gaat er vanuit dat geluk bestaat uit zes factoren: 1. Auto Automon mon mony: y: durven vertrouwen op je eigen mening en daar ook naar handelen. 2. Env Environ iron ironment ment mental al Ma Master ster stery: y: het gevoel hebben dat je controle kunt uitoefenen op je eigen situatie. 3. Pers Personal onal gro growth: wth: nieuwe ervaringen opdoen en blijven uitdagen hoe je over jezelf en de wereld denkt. 4. Pos Positive itive relati relations: ons: contacten en verbinding hebben met anderen. 5. Pur Purpose pose in Lif Life: e: een doel hebben in je leven. 6. SelfSelf-Acc Acc Acceptan eptan eptance: ce: jezelf accepteren met al je sterke punten en je tekortkomingen. De controversie in dit model bestaat er vooral uit dat de factoren personal growth, purpose in life, self-acceptance, and environmental mastery in de praktijk sterk met elkaar correleren. In dat geval zou je een drie factoren model overhouden met autonomy, positive relations en een factor die we voor het gemak maar even Achievement noemen!

12

12.

CHA CHARACT RACT RACTER ER ST STREN REN RENGH GH GHTS TS & VIRTU VIRTUES ES Psycholoog Martin Seligman heeft een classificatie gemaakt van alle goede eigenschappen die mensen kunnen hebben. Van creativiteit tot dapperheid, doorzettingsvermogen tot oprechtheid. Kunnen we een ontwerp zodanig vormgeven dat het deze goede karaktereigenschappen bij mensen oproept?  “Deze 6 ‘deug ‘deugden’ den’ zijn ook terug te vinden in de grondbeginselen van quasi elke religie!”  In contrast tot het filosofisch denken en de humanistische psychologie kan deze classificatie steun steunen en op em empirisc pirisc pirisch h on onderzo derzo derzoek ek (`Bij empirisch onderzoek doe je proeven of experimenten, analyseer je de resultaten en trek je op basis daarvan een conclusie.`)  Deze ‘deugden kunnen dus geïdentificeerd en gemeten worden doorheen verschillende culturen en achtergronden.  Als we een goed mens zijn bezitten we minstens 1 à 2 karaktereigenschappen uit een deugd-groep.

13

13.

FRAM FRAMEW EW E...