Środki stylistyczne PDF

Preview

Summary

AFORYZM złota myśl, zwięzła, przeważnie jednozdaniowa wypowiedź wyrażająca ogólną prawdęALEGORIAniedosłowne przedstawienie rzeczywistości - poprzez obrazy, zdarzenia, postacie mające ukryty sens przenośnyALITERACJApowtórzenie jednej lub kilku głosek na początku lub w akcentowanych pozycjach kolejnyc...

Description

AFORYZM

złota myśl, zwięzła, przeważnie jednozdaniowa wypowiedź wyrażająca ogólną prawdę

ALEGORIA

niedosłowne przedstawienie rzeczywistości poprzez obrazy, zdarzenia, postacie mające ukryty sens przenośny

ALITERACJA

powtórzenie jednej lub kilku głosek na początku lub w akcentowanych pozycjach kolejnych wyrazów tworzących zdanie (biją Boże bębny)

ALUZJA LITERACKA

AMPLIFIKACJA

nawiązanie, odwołanie się do innego tekstu, stylu, zjawiska literackiego za pomocą określonych sygnałów wzmocnienie wypowiedzi poprzez rozbudowanie jej o wyrazy bliskoznaczne, powtórzenia lub peryfrazy (ten człowiek jest głęboko uczony)

ANAFORA

powtarzanie tego samego słowa lub zwrotu na początku kolejnych zdań (Szybko, zbudź się/Szybko, wstawaj)

ANAKOLUT ANIMALIZACJA ANIMIZACJA ANTONIM

błąd składniowy zniekształcający budowę zdania w taki sposób, że zanika związek logiczny między jego członami uzwierzęcenie ożywienie przeciwieństwo, odwrotność znaczeniowa innego terminu (ciepło - zimno)

bogowie są przedstawieni na podobieństwo ludzi ANTROPOMORFIZACJA zewnętrznie i wewnętrznie; ludzie mogą usprawiedliwić swoje niedoskonałości patrząc na bogów ANTYTEZA

zestawienie pojęć lub obrazów przeciwstawnych (Albo bezład, albo porządek)

APORIA

stawianie pytań wyrażających wątpliwości, wskazujących trudności pozornie nie do przezwyciężenia (Cóż można powiedzieć w obliczu tego bezmiaru krzywd?)

1

APOSTROFA

bezpośredni zwrot do adresata (O, moja ukochana żono!)

APOZYCJA

użycie dwóch słów (zwykle rzeczowników) w tej samej formie fleksyjnej, jedno ze słów jest dopowiedzeniem, przydawką drugiego (Litwo, ojczyzno moja…)

ARCHAIZM

ARCHETYP

wyraz, konstrukcja składniowa lub związek frazeologiczny, który wyszedł z użycia symboliczny obraz, pierwotny wzorzec, który tkwi w naszej podświadomości, wpływa na nasze postrzeganie świata (Judasz - zdrajca, Maryja - matka cierpiąca)

ASYNDETON DIALEKTYZACJA

ECHOLALIA

ELIPSA

EMFAZA

ENUMERACJA

polega na łączeniu zdań lub ich części bez użycia spójnika (Przybyłem, zobaczyłem, zwyciężyłem) stylizacja gwarowa polega na powtarzaniu jednakowych lub podobnych zespołów głoskowych jedynie dla podkreślenia rytmiczności, melodyjności tekstu, sczególnie charakterystyczne w ludowych przyspiewkach i refrenach. opuszczenie elementu zdania oczywistego ze względu na kontekst wypowiedzi lub ze względu na sytuację wypowiedzi, który przy odbiorze daje się zrekonstruować podkreślenie, wzmocnienie, nacisk położony na pewne zdania, wyrazy lub sylaby, co ma na celu uwydatnienie ich znaczenia (barok) polega na wymienianiu kolejnych elementów pewnej całości, służący zwróceniu uwagi na prezentowane treści, wzmocnieniu znaczenia wypowiedzi (Dźwięk, cień, dym, wiatr, błysk, głos, punkt - żywot ludzki słynie)

EPIFORA

powtarzanie słowa lub zwrotu na końcu kolejnych zdań lub wersów (I niebo jak biała Niagara, I droga jak biała Niagara)

2

EPITET BAROKOWY EPITET METAFORYCZNY EPITET STAŁY

bardzo rozbudowane epitety użyta metafora pełni specyficzną rolę; zastosowany w tej funkcji wyraz określający traci podstawowe znaczenie (Rwany trybami maszynsprasowany zator) określenie zawsze odnoszone do tego samego zjawiska (szybkonogi Achilles)

EPITET SUPERLATYWNY

w najwyższym stopniu (najpiękniejsza na świecie)

EPITET TAUTOLOGICZNY

wyraża oczywistą własność danego przedmiotu, nie wzbogacając wiedzy o nim (słodki cukier)

EUFEMIZM

EUFONIA

GLOSOLALIA

słowo lub wyrażenie używane w celu złagodzenia treści wypowiedzi lub zstąpienia słów uznawanych za drastyczne, wulgarne lub niepoprawne politycznie (kobieta lekkich obyczajów) piękne brzmienie; przyjemny brzmieniowo ton wypowiedzi, harmonijny dobór dźwięków pozbawione wyraźnego sensu układy głoskowe, przypominające słowa rodzime lub obce (abrakadabra)

GRADACJA

uszeregowanie słów lub sformułowań wg tego, jak nasila się lub słabnie ich intensywność znaczeniowa lub ekspresywna

GROTESKA

Upodobanie do fantastyki, absurdu, przesady, osobliwości. Mieszanie w obrębie jednego dzieła odmiennych, przeciwstawnych norm estetycznych i obyczajowych; komizm przeplata się z tragizmem, powaga z błazenadą, styl wysoki z prostactwem

HIPERBOLA

wyolbrzymienie czegoś (Wypowiedziano już miliony słów na ten temat)

HOMONIMY

słowa, której tak samo brzmią, ale nie są ze sobą powiązane, mają różne znaczenie i zwykle różne pochodzenie (bal - jako zabawa, bal - jako ociosany pień drzewa)

3

INSTRUMENTACJA GŁOSKOWA

polega na takim doborze słów w tekście, aby przez bliskie sąsiedztwo powtarzających się podobnych głosek nadać mu szczególną wartość brzmieniową

INWERSJA

szyk przestawny, przerzutnia (dziwny, niepasujący)

INWOKACJA

uroczysty zwrot do adresata, najczęściej bóstwa lub personifikowanego pojęcia abstrakcyjnego

IRONIA

KATECHREZA

cecha wypowiedzi, dla której charakterystyczna jest sprzeczność pomiędzy dosłownym znaczeniem słów a prawdziwą intencją mówiącego określoną przez kontekst wypowiedzi celowe nadużycie lub błędne użycie wyrazu z zestawieniu z innymi, nielogiczna metafora utworzona na zasadzie odległych skojarzeń (motylek - w rowerze, kolanko - rura)

KOLOKWIALIZM

stylizacja potoczna; polega na naśladowaniu w tekście potocznego języka mówionego, języka codziennej komunikacji określonej grupy społecznej

KONTRAST

przeciwieństwo

LIPOGRAM

forma instrumentacji głoskowej polegająca na takiej budowie tekstu, aby składał się on z wyrazów, w których nie ma określonej głoski (J.Tuwim i jego kilkudziesięciowierszowy fragment bez ‘’r’’)

LITOTA

zastąpienie wyrażenia nazywającego daną cechę wyrażeniem przeciwstawnym zaprzeczonym (niemały zamiast wielki), pomniejszenie czegoś (drobiazg - o kolii z brylantów)

METAFORA

przenośnia (złote serce, podzielę się z wami wiadomością)

niedosłowne użycie słowa w języku literackim, METAFORA POETYCKA polega na zaskakującym zestawieniu wyrazów, w którego wyniku powstają ich nowe, odkrywcze znaczenia (usypia horyzont w kąciku twych ust) METONIMIA

polega na zastąpieniu nazwy jakiegoś przedmiotu nazwą innego, pozostającego z nim w uchwytnej zależności (czytam Słowackiego zamiast czytam utwory Słowackiego, pot zamiast wysiłek)

4

NEOLOGIZM OKSYMORON

ONOMATOPEJA PARADOKS

nowe słowa w języku (komputer) wyrażenie, w którym zestawiono przeciwstawne znaczeniowo wyrazy, dzięki takiemu zestawieniu dochodzi do przekształcenia znaczeń obu słów i powstaje paradoks (lodowy ogień, huk ciszy) wyraz dźwiękonaśladowczy zestawienie sprzeczności wywołujące zaskoczenie (Zwycięzcami są dziś przegrani)

PARAFRAZA

swobodny przekład utworu; przeróbka zmieniająca lub rozwijająca treści pierwowzoru, naśladowanie innego utworu

PARALELIZM FABULARNY

znaczenia jednej opowieści oświetlają i dodają znaczeń opowieści drugiej

PARALELIZM KOMPOZYCYJNY

PARALELIZM SKŁADNIOWY

sposób ukształtowania tekstu poetyckiego polegający na powtarzaniu analogicznych elementów tematycznych; często wyraża się obecnością refrenów oraz zestawieniem motywów przyrodniczych i uczuciowych (analogia, kontrast) powtórzenie lub podobieństwo konstrukcji składniowych wypowiedzeń w następujących po sobie częściach tekstu (Ty pójdziesz górą, a ja pójdę ścieżką)

PARALELIZM ZNACZENIOWY

powtórzenie lub podobieństwo znaczeń wyrażeń w następujących po sobie częściach tekstu (Ty pójdziesz górą, a ja doliną)

PARENTEZA

zdanie wtrącone w nawias, uzupełniające wypowiedź, niekoniecznie powiązane kontekstowo z całością tekstu (…prosto do nieba czwórkami szli żołnierze z Westerplatte. (A lato było piękne tego roku)./I tak śpiewali…)

PARONOMAZJA

zestawienie podobnie brzmiących słów (może morze nie pomoże)

PASTISZ

5

naśladowanie stylu lub świata przedstawionego w innym utworze

PERSONIFIKACJA

PERYFRAZA

uosobienie przedstawionych zjawisk lub przedmiotów spoza świata człowieka, rodzaj metafory odmiana metafory, polegająca na zastąpieniu przedstawionego przedmiotu zwięzłym, niedosłownym opisem, zawierającym jego cechy (słońce = złota kula)

PLEONAZM POLISYNDETON PORÓWNANIE

PORÓWNANIE HOMERYCKIE

PRZERZUTNIA

masło maślane konstrukcja składniowa, w której kilka zdań lub współrzędnych części zdania połączono jednakowymi spójnikami (I piękne, i pożyteczne) zestawienie jednego zjawiska z innym, tak by wydobyć, uwydatnić cechy pierwszego charakteryzuje się bardzo rozbudowanym członem porównującym, służące plastycznemu obrazowaniu postaci, w szczególności oddaniu stanów psychicznych bohatera w wierszu sylabicznym polega na przeniesieniu części zdania do następnego wersu. Porządek składniowy nie odpowiada porządkowi wersyfikacyjnemu

pytanie, które zawiera tezę i jest stawiane nie by PYTANIE RETORYCZNE uzyskać odpowiedź, ale po to by wyrazić własną opinię, nadać mocniejsze zabarwienie uczuciowe RETROSPEKCJA RYM

powtórzenie jednakowych lub podobnych układów brzmieniowych w zakończeniach wyrazów

SYNESTEZJA

polega na przypisywaniu jakiemuś zmysłowi wrażeń odbieranych innym zmysłem

WULGARYZM

wyraz, wyrażenie, uznawany za nieprzyzwoity

WYKRZYKNIENIE ZDROBNIENIE ZGRUBIENIE

6

przywołanie wcześniejszych wydarzeń

eksklamacja zwykle pozytywne (rzeczka, malutki, psinka, Jaś) zwykle negatywne (wiocha, nochal)...