Rośliny - zadania maturalne PDF

Preview

Summary

Zbiór zadań maturalnych z działu rośliny - przydatne do powtórki przed egzaminem maturalnym lub sprawdzianem z roślin...

Description

Rośliny – zadania maturalne 1. Określenie „zboża” odnosi się do roślin o podobnych cechach użytkowych, bogatych w skrobię. Większość roślin zbożowych należy do rodziny traw – do roślin jednoliściennych. Jedynie gryka, zaliczana do zbóż ze względu na podobny skład chemiczny nasion i użytkowanie, należy do roślin dwuliściennych. W ziarniaku traw wyróżnić można trzy podstawowe elementy: zarodek, bielmo i okrywę owocowo-nasienną. 8.1. (0–1) Podaj jedną cechę budowy morfologicznej zarodka gryki odróżniającą go od zarodków pozostałych roślin zbożowych zaliczanych do roślin jednoliściennych.

8.2. (0–1) Określ, jaką funkcję pełni bielmo w ziarniakach zbóż i jakie ma ono znaczenie podczas kiełkowania.

8.3. (0–1) Wyjaśnij, dlaczego spożywanie produktów z mąki pochodzącej z pełnego przemiału (z całych ziarniaków) jest korzystne dla zdrowia człowieka.

5. Tekst I. W strefie przybrzeżnej, na skalistym dnie morskim, spotykane są gęste zarośla brunatnic, których plechy mają do 2–3 m długości. Ich komórki mają ściany komórkowe zbudowane z dwóch warstw: wewnętrznej celulozowej i zewnętrznej pektynowej, wysyconej polisacharydami specyficznymi dla brunatnic. W cytoplazmie tych komórek znajdują się chloroplasty wtórne otoczone czterema błonami, w których występują chlorofil a chlorofil c. Głównym barwnikiem pomocniczym w chloroplastach jest brunatna fukoksantyna, która absorbuje światło od żółtozielonej do żółto niebieskiej części widma. Materiałem zapasowym wytwarzanym w komórkach brunatnic jest polisacharyd – laminaryna. W cyklu życiowym wielu brunatnic, np. u listownicy, występuje przemiana pokoleń z przewagą sporofitu. Tekst II. Zarośla brunatnic nie tylko stanowią schronienie, lecz także są pokarmem dla różnych organizmów. W miarę jak brunatnice rosną, odżywiają się nimi między innymi ślimaki, skorupiaki oraz jeżowce i ryby roślinożerne. Roślinożercami tymi odżywiają się np. drapieżne mięczaki i ryby, jak również liczna grupa morskich ssaków i ptaków drapieżnych. Niektóre z tych drapieżników np. wydry morskie, których głównym pokarmem są jeżowce, są uważane za gatunek kluczowy, decydujący o zachowaniu równowagi w tej biocenozie.

5.1. (0–2) Wypisz z tekstu I dwie cechy budowy komórek brunatnic, które różnią je od typowych komórek miękiszu asymilacyjnego roślin nasiennych, i porównaj obydwa te taksony pod względem tych cech.

5.2. (0–1) Na podstawie tekstu II wyjaśnij, w jaki sposób występowanie wydr morskich w strefie przybrzeżnej oceanów decyduje o utrzymaniu różnorodności gatunkowej ryb w tych biocenozach. W odpowiedzi uwzględnij zależności pokarmowe między wydrą morską, jeżowcami a brunatnicami.

5.3. (0–1) Spośród poniższych nazw grup roślin wybierz wszystkie te, u których występuje przemiana pokoleń z przewagą pokolenia sporofitu, podobnie jak u listownicy. Podkreśl te nazwy. mszaki

paprotniki

rośliny nagonasienne

rośliny okrytonasienne

3. Na rysunkach przedstawiono w uproszczeniu budowę liści rośliny typu C3 – należącej do roślin dwuliściennych oraz rośliny typu C4 – należącej do jednoliściennych.

Podaj nazwy elementów budowy anatomicznej liści oznaczonych na rysunkach literami X, Y, Z.

X. Y. Z.

b) Na podstawie rysunku i własnej wiedzy podaj dwie różnice w budowie anatomicznej liścia między roślinami typu C3 a roślinami typu C4.

Turzyca piaskowa (Carex arenaria L.) jest byliną, która rośnie w miejscach piaszczystych i niepokrytych bujną roślinnością. Występuje często na nadmorskich i śródlądowych wydmach. Rozrasta się w charakterystyczny, liniowy sposób za pomocą prosto rosnących kłączy, wydających w regularnych odstępach pęd nadziemny. Kłącza mogą osiągać do 15 m długości. Kwiaty mają zredukowany okwiat i zebrane są w niepozorne kłosy umieszczone na szczycie pędu. W górnej części kłosa znajdują się kwiaty męskie zawierające po trzy pręciki mające długie i wiotkie nitki, a u jego podstawy – kwiaty żeńskie zawierające słupki z trzema długimi znamionami. Owocem turzycy piaskowej jest orzeszek znajdujący się wewnątrz oskrzydlonego pęcherzyka przystosowanego do rozsiewania przez wiatr. 6.1. (0–2) Uzupełnij zdania 1. i 2. tak, aby były prawdziwe – wpisz na początku zdania rodzaj rozmnażania turzycy piaskowej (wegetatywne lub generatywne), a następnie dokończ zdanie: przedstaw uzasadnienie, że od podanego rodzaju rozmnażania zależy przetrwanie na wydmach tego gatunku.

Rozmnażanie .............................. umożliwia szybkie opanowanie nowego siedliska i utrzymanie

lokalnej

populacji,

ponieważ..................................................................................................................... .................................................................................................................................................... ...............

Rozmnażanie........................................ warunkuje zachowanie zróżnicowania genetycznego osobników,

ponieważ

................................................................................................................................. 6.2. (0–1) Na podstawie informacji w tekście uzupełnij poniższe zdania tak, aby poprawnie charakteryzowały kwiaty turzycy piaskowej. Podkreśl w każdym nawiasie właściwe określenie. Turzyca piaskowa ma kwiaty (pojedyncze / zebrane w kwiatostany). Kwiaty te są (obupłciowe / rozdzielnopłciowe), a ze względu na swoją budowę są (owadopylne / wiatropylne).

Liściokwiat (Phyllanthus) to rodzaj roślin występujących na obszarach tropikalnych i subtropikalnych na całym świecie. Na rysunku przedstawiono pęd liściokwiatu ze zmodyfikowanymi łodygami bocznymi. Liście u tej rośliny mają postać kolczastych łusek.

Na podstawie rysunku określ, na czym polega modyfikacja łodyg bocznych u liściokwiatu, i podaj, jaką funkcję pełnią te łodygi.

Na

rysunku

przedstawiono

przystosowanie

budowy

owoców

mniszka

pospolitego

(Taraxacum officinale) i klonu zwyczajnego (Acer platanoides) do określonego sposobu rozprzestrzeniania się tych roślin. Uwaga: Nie zachowano skali wielkości obiektów.

Określ, w jaki sposób rozprzestrzeniają się są owoce mniszka i klonu, oraz podaj, na czym polega przystosowanie ich budowy do tego sposobu rozsiewani

Każdemu z wymienionych elementów budowy roślin okrytonasiennych związanych z rozmnażaniem (A–D) przyporządkuj jego opis wybrany spośród 1.–5. Wpisz odpowiednie numery w wyznaczone miejsca. Element budowy łagiewka pyłkowa nasienie kwiat zalążek

Opis elementu budowy Struktura, w ośrodku której rozwija się gametofit żeński. U większości gatunków zawiera zarówno pręciki, jak i owocolistki. Organ powstający ze ściany zalążni po procesie zapłodnienia. Silnie wydłużona struktura, której funkcją jest transport jąder plemnikowych. Organ o charakterze przetrwalnikowym zawierający zarodek i materiały zapasowe. A. B. C. D.

U zwierząt bezkręgowych dość często spotyka się obojnactwo (hermafrodytyzm) – zjawisko występowania w ciele jednego osobnika jednocześnie żeńskich i męskich gruczołów rozrodczych. Obojnactwo szczególnie często występuje u bezkręgowców będących pasożytami

wewnętrznymi.

U

zwierząt

hermafrodytycznych

najczęściej

zachodzi

zapłodnienie krzyżowe, rzadziej – samozapłodnienie (np. u tasiemca). Obupłciowość bardzo

często występuje też u roślin, np. gametofity większości paproci mają zarówno plemnie, jak i rodnie. Określ,

czy

potomstwo

podanych

poniżej

organizmów

powstałe

w

wyniku

samozapłodnienia będzie zróżnicowane genetycznie. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do procesu powstawania gamet u tych gatunków. a) Potomstwo tasiemca uzbrojonego:

b) Potomstwo paproci narecznicy samczej:

Na rysunku przedstawiono budowę kwiatu pewnego gatunku rośliny okrytonasiennej.

7.1. (0–1) Poniższym opisom (1.–3.) przyporządkuj odpowiednie elementy budowy kwiatu wybrane z rysunku (A–E). Elementy okwiatu: Struktura, w której powstają mikrospory: Struktura, z której powstaje owocnia:

7.2. (0–1) Określ, czy przedstawiony kwiat jest obupłciowy, czy – jednopłciowy. Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się do jego budowy.

7.3. (0–1) Wyjaśnij, dlaczego w barwnych i pachnących kwiatach najczęściej wytwarzany jest lepki pyłek. W odpowiedzi uwzględnij znaczenie adaptacyjne wymienionych cech: zarówno kwiatu, jak i pyłku.

Ziemniak to bylina, której owocami są jagody. W celach spożywczych użytkowane są wyłącznie bulwy wypełnione skrobią. Na rysunku przedstawiono roślinę ziemniaka oraz rozwój nowych roślin ziemniaka z bulwy.

8.1. (0–1) Wyjaśnij, dlaczego w uprawie konkretnej odmiany ziemniaków stosuje się rozmnażanie wegetatywne, a nie – płciowe. W odpowiedzi uwzględnij podłoże genetyczne tego procesu.

8.2. (0–1) Spośród niżej wymienionych przykładów owoców (A–D) wybierz i zaznacz owoc tego samego typu, do którego należy owoc ziemniaka. Odpowiedź uzasadnij, uwzględniając cechy budowy tego typu owocu.

Uzasadnienie:

Na schemacie przedstawiono cykl rozwojowy jednego z gatunków paproci.

a)

W odpowiedni prostokąt na schemacie wpisz literę „R” oznaczającą moment

zachodzenia mejozy. b)

Wymień nazwy organów płciowych oznaczonych na schemacie cyframi 1 i 2.

c)

Podaj, w jaki sposób u paproci są przekazywane gamety męskie podczas

rozmnażania płciowego: uwzględnij budowę plemników i środowisko, w którym ten proces zachodzi.

Na rysunku przedstawiono budowę anatomiczną liścia rośliny okrytozalążkowej.

a)

Podaj nazwy elementów budowy liścia oznaczonych na rysunku numerami 1 i

2. b)

Wyjaśnij, w jaki sposób współdziałanie elementów budowy liścia (1 i 2)

wskazanych na rysunku sprawia, że możliwy staje się transport wody w roślinie.

W cyklu życiowym roślin nagozalążkowych występuje stadium gametofitu. Na rysunku przedstawiono przekrój przez zalążek sosny. W opisie zalążka nie uwzględniono wszystkich jego elementów.

Na podstawie rysunku i własnej wiedzy oceń, czy poniższe zdania opisujące gametofit sosny są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.

1 .

Wielokomórkowy, haploidalny gametofit żeński rozwija się w zalążku.

P

F

2 .

W gametoficie żeńskim rodnie wykształcają się na biegunie od strony okienka.

P

F

3 .

Gametofit żeński ma postać tzw. bielma wtórnego, będącego tkanką odżywczą dla rozwijającego się zarodka.

P

F

Na schemacie przedstawiono cykl rozwojowy paprotki zwyczajnej (Polypodium vulgare).

Oceń, czy poniższe informacje są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.

1 .

Dojrzały sporofit paprotki zwyczajnej żyje w połączeniu z przedroślem.

P

F

2 .

Gametofit paprotki zwyczajnej jest obupłciowy.

P

F

3 .

Gamety i zarodniki paprotki zwyczajnej powstają w wyniku mejozy.

P

F

Uzasadnij, że stwierdzenie ,,Rozmnażanie się paprotki zwyczajnej przez zarodniki można określić jako klonowanie” jest nieprawdziwe.

Nasiona większości roślin zawierają duże ilości substancji zapasowych, które w okresie kiełkowania umożliwiają zarodkowi wzrost i rozwój w siewkę, do czasu osiągnięcia zdolności samodzielnego wytwarzania asymilatów. Bielmo rozwija się z zapłodnionej komórki centralnej woreczka zalążkowego. Niekiedy zamiast bielma, lub obok niego, funkcję tkanki odżywczej pełni zachowany ośrodek zalążka – obielmo. Na schematach przedstawiono budowę dwóch nasion: A i B.

Który z opisanych na rysunku elementów budowy każdego z nasion zawiera największą ilość materiałów zapasowych. Podaj jego nazwę oraz wskaż jego ploidalność (1n, 2n lub 3n). A. 1n / 2n / 3n B. 1n / 2n / 3n

6.2. (0–1) Uzasadnij, że woda jest czynnikiem niezbędnym w procesie kiełkowania nasion.

Na rysunku przedstawiono jemiołę Viscum album. Jemioła jest półpasożytem o skórzastych, zimozielonych liściach, występującym głównie na drzewach liściastych. Wytwarza białe, lepkie jagody, zjadane przez ptaki i przenoszone z drzewa na drzewo. Nasiona przyklejają

się do gałęzi. Z nasion kiełkują siewki. Wytwarzają one charakterystyczne organy – ssawki wrastające poprzez korę żywiciela aż do tkanki, z której czerpią wodę i sole mineralne.

8.1. (0–1) Uzasadnij, że jemioła jest półpasożytem. W odpowiedzi uwzględnij dwie przedstawione w zadaniu cechy jej budowy.

8.2. (0–1) Podaj nazwę tkanki przewodzącej żywiciela oraz nazwę komórek tej tkanki, z których jemioła czerpie niezbędne substancje. Nazwa tkanki przewodzącej: Nazwa komórek:

Na rysunku przedstawiono kwiaty roślin okrytonasiennych: A – kwiat trawy ze zredukowanym okwiatem, oraz B – kwiat czyśćca (jasnotowate) z okwiatem zróżnicowanym na kielich i koronę.

Podaj, który z kwiatów – A czy B – jest wiatropylny. Odpowiedź uzasadnij, uwzględniając jedną widoczną na rysunku cechę budowy, będącą przystosowaniem do wiatropylności.

Na rysunku przedstawiono roślinę wilca ziemniaczanego, znaną pod nazwą „batat”. Jest to bylina powszechnie uprawiana w strefie międzyzwrotnikowej, na obszarach o wilgotnym i ciepłym klimacie. Bulwy korzeniowe tej rośliny, cenione jako pokarm człowieka, zawierają dużą ilość skrobi oraz inne węglowodany, a także białka, wiele witamin i składników mineralnych.

Określ,

do

której

grupy

roślin

–

jednoliściennych

czy

dwuliściennych

–

najprawdopodobniej należy batat. Odpowiedź uzasadnij, podając widoczne na rysunku dwie cechy liścia typowe dla tej grupy.

15.2. (0–1) Przedstaw funkcję korzenia batata, inną niż utrzymywanie rośliny w podłożu i pobieranie wody z solami mineralnymi. Uwzględnij widoczne na rysunku przystosowanie w budowie korzenia do pełnienia tej funkcji.

Na rysunkach przedstawiono budowę zalążka roślin nagonasiennych (A) i roślin okrytonasiennych (B). Zalążki roślin nasiennych

a)

Wypisz oznaczenia cyfrowe zaznaczonych na rysunkach struktur, które są

elementami przedrośla żeńskiego u roślin: nagonasiennych: , okrytonasiennych: .

b)

Podaj oznaczenie cyfrowe struktury, która u roślin okrytonasiennych bierze,

oprócz komórki jajowej, udział w podwójnym zapłodnieniu i wyjaśnij, dlaczego rozwijające się z niej bielmo jest triploidalne. Struktura biorąca udział w podwójnym zapłodnieniu:

Wyjaśnienie:

Na rysunku przedstawiono przekrój poprzeczny przez łodygę moczarki kanadyjskiej – rośliny, której pędy znajdują się w toni wodnej.

Na podstawie dwóch cech widocznych na rysunku wykaż dwa przystosowania budowy anatomicznej łodygi moczarki do środowiska wodnego.

W celu zbadania struktury populacji dwupiennego mchu płonnika pospolitego (Polytrichum commune) wycięto z podłoża, jego naturalnego stanowiska w lesie, kilka kwadratów o boku 15 cm. Pobranie materiału badawczego nastąpiło pod koniec lata, gdy na ulistnionych pędach rozwinięte już były sporofity. Ulistnione pędy tego mchu to zazwyczaj pojedyncze łodyżki. Następnie nożyczkami ścięto blisko podłoża wszystkie pędy płonnika i rozdzielono je na następujące grupy: pędy żeńskie, pędy męskie i niedojrzałe, pędy rozgałęzione i martwe. Na podstawie przeprowadzonego badania można określić niektóre cechy populacji np. liczebność, zagęszczenie, strukturę przestrzenną.

a)

Podaj cechę pozwalającą odróżnić makroskopowo zapłodnione gametofity

żeńskie od wszystkich pozostałych.

b)

Spośród wymienionych w tekście cech populacji, które można określić na

podstawie przeprowadzonego badania, wybierz i zdefiniuj dwie.

Komórki organizmów roślinnych mogą być haploidalne, diploidalne lub poliploidalne. Do wymienionych rodzajów komórek (A–B) przyporządkuj wszystkie właściwe przykłady (1–4), zapisując ich oznaczenia.

Osiągnięciem ewolucyjnym roślin nasiennych jest uniezależnienie procesu rozmnażania płciowego od obecności wody. Zaznacz tę cechę roślin nasiennych, która uniezależnia ich rozmnażanie płciowe od środowiska wodnego. ●

Podwójne zapłodnienie

●

Wytwarzanie twardej łupiny nasiennej

●

Wytwarzanie łagiewki pyłkowej przez kiełkujące ziarno pyłku

●

Produkcja dużej liczby lekkich nasion zaopatrzonych w skrzydełka

Rośliny okrytonasienne wykształciły szereg progresywnych cech, które zadecydowały o ich sukcesie ewolucyjnym. Zaznacz dwie cechy charakterystyczne wyłącznie dla roślin okrytonasiennych. ●

Dominacja sporofitu

●

Wykształcenie owocu

●

Wykształcenie łagiewki pyłkowej

●

Wykształcenie kwiatu ze słupkiem

●

Wyposażenie zarodka w substancje zapasowe

Na rysunkach przedstawiono różnego typu diaspory, czyli struktury służące do rozprzestrzeniania się roślin.

Podaj, w jaki sposób rozprzestrzeniane są diaspory przedstawione na rysunkach. Odpowiedź uzasadnij.

Przez wzrost należy rozumieć nieodwracalny przyrost ciała (jego objętości lub masy, liczby komórek). W przypadku niektórych części roślin ich wzrost może odbywać się przez całe życie – wzrost nieograniczony. Pewne części roślin przestają rosnąć po osiągnięciu określonych rozmiarów – wykazują wzrost ograniczony. Podaj przykład organu rośliny dwuliściennej, który może rosnąć przez całe życie rośliny i wyjaśnij, jaka cecha budowy umożliwia ten wzrost.

Przykład organu rośliny dwuliściennej

Wyjaśnienie

W tabeli zamieszczono dane dotyczące prędkości przewodzenia wody w drewnie u wybranych grup roślin.

Na schemacie przedstawiono budowę anatomiczną łodygi rośliny dwuliściennej i rośliny jednoliściennej.

Porównaj budowę anatomiczną przedstawionych łodyg i podaj dwie różnice w ich budowie widoczne na schemacie.

Na schematach przedstawiono przemianę pokoleń i zmiany faz jądrowych u roślin lądowych.

a) Zaznacz schemat, który przedstawia przemianę pokoleń z dominacją sporofitu. b)

Z podanych niżej nazw roślin wybierz i podkreśl tę, której przemiana pokoleń

jest przedstawiona na schemacie A. ●

mech płonnik

●

narecznica samcza

●

sosna zwyczajna

●

dąb bezszypułkowy

Na schemacie przedstawiono proces przemiany pokoleń u paproci.

●

Podaj nazwę i sposób rozmnażania się roślin (pokoleń) oznaczonych na schemacie numerami I i II.

I– II ●

Zaznacz na schemacie literą R strukturę, w której zachodzą podziały mejotyczne.

Opanowanie środowiska lądowego przez rośliny odbywało się w procesie ewolucji stopniowo i było wynikiem ich przystosowań w budowie morfologicznej i anatomicznej. Do

każdego

czynnika

środowiska

lądowego

dobierz

jedno

odpowiednie

przystosowanie w budowie roślin. Czynniki środowiska lądowego 1. Mniejsza dostępność wody. 2. Mniejsza gęstość powietrza niż wody. Przystosowania w budowie r...