Style językowe oraz dodatkowe podpunkty PDF

Preview

Summary

Notatki całkowicie wystarczają do egzaminu!
- język mówiony
- język reklamy
- język polityki
- język religijny
- styl indywidualny
- style typowe
- styl potoczny
- styl urzędowy
- dodatkowe podpunkty nt. prawidłowości w j. polskim

mg...

Description

JĘZYKI 1.

2.

3.

język mówiony * powtórzenia * autopoprawki (np. to jest, to znaczy) * pauzy wypełnione wyrazami retardacyjnymi (opóźniającymi tok zdania, np. prawda, wiesz) * elementy parajęzykowe, np. mhm, eee * potok składniowy (brak wyraźnych granic między zdaniami) * równoważniki zdań (np. piękna pogoda, załatwione) * polisyndeton (składnia z nadmiarem spójników) język reklamy * Slogany i ich aspekty gramatyczno-składniowe: - równoważniki zdań, np. Król majonezów – Hellman’s - zawiadomienia, np. Teraz Polska! - zdania pojedyncze, np. Aktywnie chroni (olej Schell) - wypowiedzenia złożone, np. Czujesz, że żyjesz * Środki wykorzystywane w sloganach: - cytaty i aluzje do tekstów kultury - nawiązania do porzekadeł, wyliczanek, przysłów, np. Fortuna owocem się toczy - wieloznaczność, np. Dżinsy, których nie znosisz - wkomponowanie nazwy produktu w slogan, np. Przezorny Zawsze Ubezpieczony - paralelizmy składniowe, np. Dobre pomysły, dobry smak - kontrasty i opozycje, np. dużo mówisz – mało płacisz - rytm i rym - celowe tautologie, np. rzeczywiście jak w rzeczywistości * Cechy stylu reklamowego: - metafory, np. życie na pełnych żaglach - epitety pozytywnie wartościujące, np. niepowtarzalny - eufemizmy, np. otyłość---nadwaga - zmiany w znaczeniu wyrazów, np. żegnaj próchnico - nacechowanie liczebników, np. numer jeden - niby-dialog, np. Chcesz, aby twoje włosy były lśniące – używaj X język polityki * cechy j. politycznego: - retoryka, występuje również na różnego rodzaju przemówieniach okolicznościowych (np. toast weselny, mowa pogrzebowa, przemówienie w pracy) -argumentacja (etos, logos, patos). Etos – mamy jakieś argumenty merytoryczne, np. statystyki i badania. Logos – odwoływanie się do logiki. Patos – odwoływanie się do emocji, pojawiło się po 1918 r. (np. „Bóg, honor, ojczyzna”). - perswazja; przekonanie do stanowiska mówiącego/piszącego, namawianie do czegoś - w Polsce w ustroju komunistycznym tzw. nowomowa – przekazanie propagandowych treści bez wydźwięku komunikacyjnego. Język władzy kontrolującej wszystkie środki przekazu. + Funkcja magiczna – próba utworzenia pewnego świata, skłonienia ludzi do myślenia, że świat wygląda tak, a nie inaczej (dziś robi to TVP xd)

4.

+ pamflet – utwór krytykujący i ośmieszający drugą osobę + paszkwil – utwór szkalujący, zniesławiający drugą osobę język religijny * Po co? budowanie wypowiedzi, których celem jest kontakt człowieka ze światem nadprzyrodzonym; opisywanie wizji świata nadprzyrodzonego; opisywanie nakazów i zakazów moralnych * Odmiany j. religijnego:

- polski styl biblijny (tłumaczony tekst polskich ksiąg – NT i ST). Dwa kluczowe przekłady: z łaciny na polski w roku 1599 i Biblia Księdza Wujka (używane aż do II poł. XX wieku); z oryginalnych języków w 1965 r. – Biblia Tysiąclecia (oficjalna wersja biblii używana przez kościół katolicki w liturgii) - kanoniczny język religijny (liturgia). Dwie szkoły tłumaczeń: 1. podejście filologiczne - jak najwierniejsze oddanie tekstu oryginalnego; 2. podejście komunikacyjne – wydźwięk ma być najbardziej adekwatny, ale należy przejść z obcego kręgu kulturowego do naszego. - odmiana retoryczna (kazania) – przypowieści, apelacja do sumienia ludzkiego - odmiana naukowa (teksty teologiczne) - odmiana urzędowa (kodeks prawa kanonicznego) - odmiana publicystyczna (telewizja) - odmiana artystyczna (wiersze, poezja) - odmiana potoczna (modlitwa prywatna) * cechy stylu religijnego: - nazwy własne - słownictwo religijne, np. alleluje - podniosłość i archaiczność słownictwa - szyk przestawny (tzw. postpozycyjny), np. krzak gorejący, pan Bóg i Bóg mój - język inkluzywny, tzn. oryginalny tekst wyklucza bardzo często kobiety. Obecnie zastępuje się pewne wyrażenia, np. Bracia! na Bracia i Siostry!, żeby bardziej pasowały do naszego podejścia równouprawnienia.

1. 2.

STYLE JĘZYKA indywidualne (np. Norwida) typowe (związane z epokami historycznymi, np. styl klasycystyczny; prądami literackimi, np. styl renesansowy; gatunkami wypowiedzi + style funkcjonalne:) a) styl potoczny * posiada 2 rejestry: emocjonalny (sytuacje nieoficjalne; kwalifikatory – rubaszny, wulgarny, pospolity, żartobliwy); więcej frazeologizmów i obrazowości) oraz neutralny * Językowe wyróżniki stylu potocznego: - wystarcza nam do porozumiewania się w codziennych sytuacjach życiowych - codzienna bytowa tematyka - emocjonalno-wartościujący charakter jednostek językowych - bogactwo środków służących humorystycznej interpretacji świata - silny związek z niewerbalnymi sposobami komunikacji oraz z sytuacją komunikacyjną - obecność dużej liczby gotowych reguł i stereotypów * Właściwości fonetyczne: - szybkie tempo mówienia i niedbała artykulacja - ujednolicenie typu akcentu - redukcja samogłosek nieakcentowanych, np. w ogóle, oryginalny - upodobnienia głosek i uproszczenia grup spółgłoskowych * Gramatyka potoczna - liczne powtórzenia - uproszczenia systemu fleksyjnego, wyeliminowanie wyjątków fleksyjnych, np. liściami zamiast liśćmi - tendencja do nieodmieniania nazw własnych oraz liczebników - mianownik w funkcji wołacza - wołacz w funkcji mianownika - dominacja parataksy (zdań współrzędnie złożonych) nad hipotaksą (zdaniami podrzędnie złożonymi) - wielka warientywność rodzajowa rzeczywistość, np. pomarańcz/pomarańcza * Leksyka potoczna: - rozbudowana synonimia i polisemia

- nacechowanie tylko potoczne: barwa emocjonalna, np. odlotowy; nacechowanie żartobliwe, np. gablota; rubaszne, np. rzygać; wulgarne - obecność wyrażeń rytmizowanych, np. ryzyk-fizyk - frazeologia potoczna - uniwerbizmy (przekształcenia nazw wielowyrazowych w jednowyrazowe za pomocą formantów, np. –ara, -owicz, -ak, -anka, -ówa, -uch, -eńki, -ysko), np. kablówka, cesarka, magisterka * Składniki potocznego obrazu świata: - katolicyzm jako istotny element polskiej kultury - antropocentryzm i konceptualizacja ludzkiego ciała - skłonność do mitologizowania własnego narodu, np. Polak potrafi - stereotypowe postrzeganie innych nacji - metaforyczne znaczenia nazw etnicznych, np. kozak – ktoś odważny - metafory zwierzęce b) styl urzędowy a) urzędowo-kancelaryjny (ankiety, życiorysy, metryka urodzenia, świadectwa, zeznania podatkowe, akt małżeństwa, zaświadczenie o niekaralności itp.) b) urzędowo-prawny (akty prawne, ustawy, rozporządzenia) c) osobna kategoria korespondencji biurowej (oferty, reklamacje) * Wyróżniki stylu urzędowego: - brak nacechowania emocjonalnego - dyrektywność (czyli jakiś obowiązek, zakaz, nakaz, pozwolenie, instrukcje; określenia takie jak: bezwzględnie, niezwłocznie, natychmiast wzmacniają dyrektywność) - strona bierna - rzadko formy trybu rozkazującego, np. palenie surowo wzbronione - bezosobowość, np. zaleca się, rozpatrzono (ale: nie wyklucza form osobowych) - zaimki, np. każdy, kto - jednoznaczność (nie zawsze realizowana, choć powinna być zawsze) - utarte sformułowania, takie jak terminologia czy znaczenia specjalistyczne + w pismach często odsyłacz do konkretnych przepisów prawa - uprzejmość ((Główne: dyrektywność, precyzyjność, jednoznaczność, bezosobowość, uprzejmość)) * Sytuacje: - zindywidualizowana – odbiorcą jest określona osoba - niezindywidualizowana – zwracamy się do całej rzeszy odbiorców, np. grozi zawaleniem * Jednym z uczestników komunikacji będzie urząd – nadrzędny wobec odbiorcy (tzw. autorytet władzy) – nie spotykamy się zwykle z nadawcą c) styl naukowy * Obecny np. w prelekcjach, prezentacjach i wykładach * 3 funkcje stylu naukowego: 1. poznawcza (zdobywanie wiedzy) 2. informacyjna (szerzenie wiedzy, przekazywanie jej innym) 3. kumulacyjna (kumulowanie wiedzy i przekazywanie jej z pokolenia na pokolenie) * Odmiany języka naukowego: 1. odmiana teoretyczna (pisana) 2. odmiana dydaktyczna (bezpośredni kontakt i podanie informacji w bardziej strawnej formie) 3. odmiana praktyczna 4. odmiana popularno-naukowa * Wyróżniki stylu naukowego: - abstrakcyjność (teksty są nasycone licznymi pojęciami abstrakcyjnymi, np. współczynnik i mamy do czynienia z różnymi kodami, np. grafy w matematyce) - wiele specjalistycznych terminów i fachowych pojęć - jeżeli tekst ma być zaakceptowany jako naukowy, to 20-30% użytych w nim wyrazów powinno brzmieć jak owe terminy specjalistyczne i fachowe pojęcia

- logiczność (wyraźna kompozycja i segmentacja tekstu) - dużo spójników (np. i, iż, że, zatem, również, zresztą, z kolei, choćby) i wyrazów spajających tekst (np. po pierwsze, po drugie) - dużo zdań wielokrotnie złożonych - obiektywizm i dystans wobec przekazywanych treści (np. jak sądzę, wydaje się, że, można przypuszczać) - internacjonalność (leksyka wspomagana przez łacinę i liczne terminy są takie, jak w językach obcych) * Gatunki: 1. pisane (artykuł, podręcznik, skrypt, encyklopedia, rozprawa, praca licencjacka i magisterska, monografia) 2. mówione (wykład, konsultacja, prezentacja, egzamin, dyskusja) d) styl publicystyczno-dziennikarski e) styl artystyczny

 

   

  

RÓŻNE PODPUNKTY uproszczenia – np. gdy mamy grupy spółgłoskowe (jabłko, krakowski, warszawski) – nie są błędami; też gdy mamy liczebniki (sześćset). przy decydowaniu, czy możemy użyć wyrażenia np. „żeśmy przyszli”, trzeba zobaczyć, czy zdanie miałoby sens, gdybyśmy je przekształcili na „że przyszliśmy”, czyli jak nadal w zdaniu jest miejsce dla spójnika. podenerwowany pisze się przez jedno „d” !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! odnosimy się do czegoś, a nie czegoś. WIĘĆ: „odnośnie do testu…” a nie „odnośnie testu…”!!! błąd nadkompetencji – nadużycie polegające na dodawaniu do tekstu tego, co już jest w nim powiedziane, albo na usuwaniu tego, co należy do kompetencji autora (redaktor) logizowanie w języku, np. zasłaniać story nie ma sensu, bo zasłania się okno, a nie story; dzisiaj jest pogoda jest bez sensu, bo pogoda jest zawsze; będę śpiewał jest bez sensu, bo czas przyszły połączony jest z przeszłym; odchudzać się powinno być zastąpione odtłuszczać się; powinno być w ręce zamiast w ręku etc. albo „tylko” albo „wyłącznie” NIE: „tylko i wyłącznie” NIE razem, A łącznie! kwalifikator – np. pospolity, rubaszny, wulgarny, żartobliwy, ekspresywny, potoczny  do jakiego stylu możemy przyporządkować słowo (w słowniku)...