Verwerkingsopdracht: recensie ‘Omtrent Dee Dee’ Hugo Claus PDF

Preview

Summary

Download Verwerkingsopdracht: recensie ‘Omtrent Dee Dee’ Hugo Claus PDF

Description

Recensie 1: Verwerkingsopdracht: recensie ‘Omtrent DeeDee’ Hugo Claus • 7 januari 2017 literatuur

In de roman ‘Omtrent Deedee’ van Hugo Claus volgt de lezer het verloop van de familie Heylen, die in het West-Vlaamse Memmel de dood van Moeder herdenken. Dit doen ze in de pastorie, het huis van de dorpspriester DeeDee. Claus bouwt de emoNes op door onderhuidse spanningen bloot te leggen die, naarmate de dag vordert, steeds meer en meer de bovenhand halen. Het herdenkingsfeest wordt gaandeweg steeds meer geplaagd door interfamiliale wrijvingen tussen verschillende ‘kampen’ om uiteindelijk te ontaarden in een exces van dronken agressie en seksualiteit. Claus laat dit alles culmineren in een dramaNsche climax waarbij de mate van beschadiging van de beschreven personages voor de lezer duidelijk wordt. In het verhaal hanteert Claus een veranderend vertelperspecNef. De lezer wordt steeds geconfronteerd met de gedachten en emoNonele bagage van een ander lid van de familie. Doorheen de zeven hoofdstukken krijgt de lezer steeds een breder beeld van de situaNe. De Np van de sluier wordt gaandeweg hoger geNld. Toch krijgt de lezer op het einde van deze spanningsopbouw geen totaalbeeld te zien. De mysterieuze priester DeeDee, de dienstdoende, die niemand onaangeroerd laat, is opmerkelijk afwezig in deze rij. Voor de lezer is zijn omgang met de feiten slechts giswerk en veronderstelling. In de roman schetst Claus een onaangenaam beeld van wat er gebeurt als de schone schijn niet meer kan worden opgehouden. Wanneer door een roes van alcohol en feeststemming verdoken wonden opengereten worden. Wonden die al lang aan het zweren waren en nu naar boven walmen. Claus ontwerpt meesterlijk levensechte, bijna walgelijk aandoende personages met elk hun idenNteit en moraliteit. Zo wordt de preutse kwezel Natalie, die haar priester beschouwd alsof hij God zelve was en steeds in strijd is met haar gewicht, tegenover de onheilige hoerige Tilly

geplaatst. Verder is er de jongere zus Jeanne die met haar harde taal haar man, de jaloerse Giacomo, sart en plaagt. Het koppel Antoine – LoXe dat een saai, vast omkaderd kinderloos huwelijk beleefd. Albert, een miserabel stempelaar met een alcoholiste als vrouw en een zoon die enkel op papier tot de familie behoort. Claude, de papieren zoon, met zijn lak voor de correcte sociale omgang, zijn fascinaNe met de dood, zijn ziekelijk voorkomen en zijn worsteling met ontluikende seksuele gevoelens. Elk van hen brengt een eigen dynamiek in respecNevelijk zijn of haar hoofdstuk. De priester DeeDee behoudt een noNe van mysNek en waardigheid, net zoals de instanNe die hij vertegenwoordigt. Toch wordt ook dit beeld door Claus bekriNseerd en aan diggelen geslagen in de climax van het verhaal. Claus creëert met deze personages voor de lezer herkenbare situaNes die tastbaar en echt aanvoelen. De gelaagde conflicten en misverstanden scheppen spanning die bijna voelbaar is. Dit wordt versterkt door de directe, bitsige sNjl waarin de dialogen vaak voorkomen. Er is geen plaats voor mooipraat, de personages zeggen vaak rechXoe rechtaan wat ze denken. Het verhaal hee\ een simpele uitstraling. Het behandeld in Njd slechts één dag, met een minimum aan locaNes en personages. Toch is dit slechts schijn. Gedachten worden vermengd met dialoog en dit maakt dat het soms niet makkelijk is om te ontwarren wie aan het woord is. Dit wordt gekoppeld aan de subNele symbolische gelaagdheid de Claus verwee\ in het verhaal. Wie deze roman wil lezen moet er zijn hoofd bijhouden! NieXegenstaande hee\ Hugo Claus met een sterk staaltje vertelkunst met deze roman een parel uit de Nederlandstalige literatuur geschapen. Het boek kon zich dan ook gemakkelijke vertalen naar andere media, zoals te zien is in het theaterstuk Interieur (1971) en de verfilming Het Sacrament (1989). De hypocrisie waarin we ons allemaal in wentelen, omgaan met soms verpleXerende sociale normen en thema’s zoals (homo)seksualiteit of kriNek op het christelijke geloof hebben vandaag de dag misschien minder impact dan in 1963, het jaar waarin het boek uitkwam. Toch kan het boek door zijn geveinsde eenvoud en herkenbaarheid nog steeds een rol vervullen voor de lezer uit 2017. Bronvermelding: “Verwerkingsopdracht: recensie ‘Omtrent DeeDee’ Hugo!Claus”, Stijnverlindenlitblog, 7 januari 2017 [https://stijnverlindenlitblog.wordpress.com/2017/01/07/ verwerkingsopdracht-recensie-omtrent-deedee-hugo-claus/ : geraadpleegd op 11 mei 2018]

Recensie 2 -Tess De Jonckheere

Omtrent Deedee is in het oeuvre van Hugo Claus een van zijn meest gelezen romans. Toen het in 1963 verscheen, kwam er in datzelfde jaar al een vierde herdruk van op de markt. Dat de roman voor die Njd nogal controversieel was, had daar waarschijnlijk mee te maken. In het West-Vlaamse boerendorp Memmel komt de familie Heylen naar jaarlijkse gewoonte samen in de pastorie om het overlijden van hun moeder te herdenken. Ook al doet iedereen zijn best om de schijn op te houden als één gelukkige familie, al gauw ontstaan er wrijvingen, intriges en misverstanden. De rijkelijk vloeiende alcohol zorgt ervoor dat de onderliggende jaloezie en de onbesproken vooroordelen van de verschillende familieleden aan de oppervlakte komen. De bijeenkomst escaleert dan ook tot een ordinair gebeuren waarin seksualiteit en geweld niet ver af zijn. Als priester Deedee, die zich opvallend familiair met de familieleden inlaat, de problemen van de homoseksuele Claude afwimpelt, leidt dit uiteindelijk tot een catastrofe die gevolgen hee\ voor de hele familie. Hugo Claus, die met deze roman bewees dat hij een uitstekend verteller is, gebruikte dit verhaal ook voor het toneelstuk Interieur in 1971. In 1989 werd de roman onder zijn regie ook verfilmd als Het sacrament. De alledaagse en herkenbare karaktertrekken van de verschillende personages lenen zich uitstekend voor deze verschillende media. In de roman gebruikt Claus zeer behendig perspecNefwisselingen om de gebeurtenissen te vertellen. Elk van de zeven hoofdstukken wordt door een ander personage verteld, waardoor de

lezer telkens nieuwe puzzelstukjes krijgt die een nieuw inzicht geven in het verloop van het verhaal. Zo bouwt Claus de spanning op tot op het einde van de roman. Het eerste hoofdstuk wordt verteld door Nathalie, de zwaarlijvige huishoudster van de pastoor, die hem dient en verafgoodt alsof hij God op aarde is. De pastoor, die op gewone weekdagen mijnheer pastoor is, heet op de gedenkdag van moeder Deedee, een aforNng van dienstdoende, want op die dag is hij één met de Heylens. Vervolgens komt Jeanne aan het woord, de vijf jaar jongere zuster van Nathalie. Zij is de wilde, ongetemde vrouw die geen blad voor de mond neemt, nieuwsgierig is en over alles haar zeg hee\. Dat haar Italiaanse man Giacomo extreem jaloers is, zit haar dwars. Antoine, de jongste broer, staat bekend als een feestneus en gangmaker. Hij vormt een welstellend, kinderloos echtpaar met zijn saaie, trugge vrouw LoXe die binnen de familie als het domme gansje wordt bestempeld. Albert, de lievelingsbroer van Nathalie en inderNjd ook de favoriet van moeder, is de sukkelaar van de familie. Hij en zijn vrouw zijn werkloos. Zijn vrouw Taatje is alcoholiste en daardoor niet welkom in de familie. Zij ontbreekt dan ook op het familiefeest. Albert bracht wel Claude mee, zijn zoon die op papier een Heylen is, maar waarvan iedereen weet dat Albert niet zijn biologische vader is. Deze jonge puber voelt zich niet goed in zijn vel en worstelt met zijn geaardheid en zijn ontluikende gevoelens van homoseksualiteit. Als hij met zijn problemen toenadering zoekt tot de priester, wimpelt die hem af met alle gevolgen van dien. Dat deze roman in 1963 heel wat lezers geschokt hee\, is niet verwonderlijk. Anno 2014 is de lezer echter al veel meer gewoon. Het basNon van de kerk en van het geloof is tegenwoordig niet meer onbesproken en tegelijk veel bespreekbaarder dan vroeger. Door gebruik te maken van verschillende verhaalperspecNeven is het boek heel vlot leesbaar. NieXemin zou de lezer zich kunnen laten afschrikken door het kluwen van personages in de eerste bladzijden. De vertelsNjl van Claus is nogal direct, met klaar en duidelijke verwoording van het gebeuren. Er is geen ruimte voor poëNsche beschrijvingen van de gevoelens van de verteller of van de omgeving waarin het verhaal zich afspeelt. Claus laat elk personage op een kordate en bruuske manier zijn verhaal doen. De karakters zijn uit het leven gegrepen en getuigen van veel inzicht bij de auteur. De levensechtheid van de karakters die Claus ten tonele voert is spraakmakend en zowel de perversiteit als de menselijke onschuld worden op subNele manier naar voor gebracht. Hoe priester Deedee omgaat met goed en kwaad, hoe hij een vorm van verraad pleegt tegenover Claude, hoe hij in gebreke blij\ terwijl hij als geestelijke als eerste zou moeten klaar staan om iemand te beminnen, dat is waar het in deze roman echt om draait. Claus maakt het de lezer niet makkelijk. Veel zaken blijven onuitgesproken en onduidelijk. Bepaalde dialogen spelen zich af in het hoofd van de verteller en de gesprekken tussen de verschillende personages zijn daardoor af en toe moeilijk te interpreteren. Het lijkt soms alsof de lezer een toevallige toehoorder is bij een inNem gesprek tussen twee of meerdere kennissen. De lezer mist als het ware een stuk voorkennis om alles wat gezegd wordt goed te verstaan. Er worden zaken verteld waar men niet echt alles van begrijpt, inside informaNe waar niet meteen de vinger

op gelegd kan worden, interpretaNes waarvan men de achtergrond niet kent. Dat maakt dat het verhaal een mysterieus kantje hee\.

Het kantelpunt in de roman is het gesprek dat Claude voert met Deedee, nadat iedereen naar huis vertrokken is of slaapt. Claude bekent aan Deedee zijn homoseksualiteit ‘Ik ben een tapijt, een chocoladestamper, één voor de achterdeur, een klokkeluider’ (blz. 148). Vervolgens maakt hij in het citaat op bladzijde 154 duidelijk hoe hij denkt over de pastoor ‘Je hebt je toog uitgetrokken om onder ons te zijn als één van ons, en nu terwijl je bij me bent durf je je niet meer tonen in je belachelijke blote vel, o, neen, je moet weer een toog aantrekken, je kamerjas, om mij te laten voelen dat ik een andere ben, iemand die je afstoot.’ Dit citaat is in feite de kern van het verhaal, maar roept opnieuw vele vragen op. Vermoedt Claude dat Deedee ook homoseksueel is? Is dat de reden waarom Deedee zich later op de avond met een zweepje afranselt wanneer Nathalie door het sleutelgat kijkt? De ware toedracht wordt door de auteur in het midden gelaten. Er wordt beweerd dat Claus een negaNef mensbeeld had en in zijn romans met messcherpe analyses vaak de draak stak met de hypocrisie in de samenleving. Deze roman is daarvan zeker het bewijs. Met dramaNsche en vaak ook komische effecten slaagt Claus er in om de lezer te boeien met een eenvoudig, maar meesterlijk relaas. Deze roman uit 1963 is ook in 2014 nog actueel, de samenleving nog steeds hypocriet. Bronvermelding: “OMTRENT DEEDEE – HUGO!CLAUS”, TESSDEJONCKHEERE, 2014 [https:// tessdejonckheere.wordpress.com/2014/12/20/omtrent-deedee-hugo-claus/ : geraadpleegd op 11 mei 2018]

Recensie 3: Omtrent Deedee (Hugo Claus) 1963 [Roman. Wij maakten gebruik van de schoolediNe in de Boektoppers-reeks: Malmberg-Van In, Den Bosch-Wommelgem, 2008, 136 blz.] In deze vijfde roman van Hugo Claus (die eerst bedoeld was als filmscenario, en later door Claus zelf bewerkt werd tot een toneelstuk en een film) komt de Vlaamse familie Heylen samen voor de jaarlijkse herdenkingsdag van de dood van hun moeder. Die herdenking vindt plaats bij de oudste zuster, Natalie, die de dienstmeid is van een pastoor (Deedee, aforNng van ‘dienstdoende’). Tijdens de familiereünie komen er allerlei wrijvingen, ruzietjes en roddels bovendrijven, maar het is vooral de homoseksuele Claude, de zoon van één van de broers (Albert), die de aandacht trekt. Op het einde van de roman zoekt hij toenadering tot de eveneens homoseksueel geaarde Deedee, maar hij wordt afgewezen, waarna hij zelfmoord pleegt. Claus hee\ deze roman ingedeeld in hoofdstukken die telkens vanuit het perspecNef van een ander personage worden verteld, een structuurtrucje dat hij reeds had toegepast in De Metsiers en dat toen al afgekeken was van Amerikaanse auteurs als William Faulkner. Als iets niet origineel is, is het natuurlijk nog niet noodzakelijk slecht. Claus gaat met die perspecNefwisselingen echter bijzonder weinig creaNef om, zodat in dit geval het trucje zichzelf niet oversNjgt. De gehanteerde sNjl, die zoals steeds bij Claus poëNserend en wazig overkomt, zorgt er verder voor dat je nooit echt méé bent met het verhaal en dat je je blij\ afvragen waar de auteur nu eigenlijk uiteindelijk naar toe wil. In een interview uit 1989 (in de persmap die de verfilming van het boek, Het Sacrament, begeleidde) legt Claus het dan maar zelf uit. Op de vraag: ‘Wat hee\ u geïnspireerd voor het verhaal?', antwoordt hij: ‘Iets heel simpel, een kleine anekdote die mij werd verteld door mensen uit mijn familiekring. Ze beweerden dat ze bij een pastoor een feestje hadden meegemaakt dat nogal uit de hand gelopen was. Normaal moet ik daar om grinniken, maar toen dacht ik opeens, als ik dit als vertrekpunt neem voor een uitgebreider verhaal, dan zou ik misschien een thema kunnen illustreren dat zou handelen over hoe iemand, die in funcNe van zijn geloof de liefde moet uitdragen, op het moment dat reële liefde van hem gevraagd wordt, tekort schiet. Ik heb dat anekdoNsch verhaaltje verder uitgebouwd en een conflictsituaNe geschetst rond iemand die behoe\e hee\ aan liefde en iemand die dat niet kan geven’. Eerlijk gezegd, als Claus het niet zelf had verteld, waren wij er nooit opgekomen, en we vragen ons af wie wel. In dit opzicht mag Omtrent Deedee volgens ons rusNg beschouwd worden als een mislukte roman die er niet in slaagt zijn boodschap op de lezer over te brengen. Al begrijpen we na de uitleg van de auteur een aantal zaken wél beter. Het moXo van Traherne bijvoorbeeld: ‘He can never therefore be reconciled to your sin because sin itself is incapable of being altered; but He may be reconciled to your person, because that may be restored’. De ‘He’ in dit citaat is niet alleen God, maar dus ook Deedee (op pagina 24 lezen we

trouwens: ‘Deedee en Hij zijn gelijk’) die mislukt in zijn opdracht van (christelijke) liefde gevende priester, met fatale gevolgen. Dat de liefde die Deedee moet geven een homoseksuele liefde is, past uiteraard perfect in het plaatje van de anN-kerkelijke, papenvretende Claus die in deze roman niet enkel een kleingeesNge, kibbelende Vlaamsche familie te kijk zet, maar ook de clerus. Wat in 1963 ongetwijfeld shockerender zal zijn overgekomen dan anno nu. Verder begrijpen we nu ook waarom in de laatste charade Claude en Jeanne de geboorte van Afrodite uitbeelden: zij is immers de godin van de liefde en dat is wat Claude zoekt en niet krijgt. Wat de andere drie charades er echter bij komen doen: beats us, en dan zwijgen we nog over een aantal ongeloofwaardigheden in het verhaal, zoals wanneer vlak vóór de charades enkele vrouwen in het gezelschap plots hun bovenkleren uiXrekken en in hun ondergoed beginnen rond te paraderen. Over Omtrent Deedee zijn in de loop der jaren enkele superserieuze analyses verschenen, onder meer van Julien Weverbergh en Paul Claes, die het héél ver gaan zoeken in allerlei al dan niet door Claus zo bedoelde symboliek, maar die volgens ons de bal de\ig misslaan. Naar aanleiding van Weverberghs analyse De petroleumlamp en de mot: ik ontleed Omtrent Deedee (onder meer verschenen in 1965 in zijn Bokboek) noteerden wij ergens in de jaren zevenNg al: ‘Die symbolische interpretaNe van weverbergh lijkt mij op sommige punten nogal vergezocht. Ik heb de indruk dat hij in zijn stuk heel wat achtergrondinformaNe hee\ verwerkt die uit gesprekken of interviews met Claus zelf komt. Maar heel die mythologische rimram is niet primordiaal. Omtrent Deedee is het verhaal van Claude: hij is het belangrijkste personage in een boek dat aantoont hoe een individu dat anders is, ten onder gaat in een liefdeloze omgeving die weigert met dit individu in contact te treden (een niet onbelangrijk thema in de vroege verhalen van Claus, vergelijk het Ntelverhaal van De Zwarte Keizer, vergelijk ook het miniproza in Natuurgetrouw)’. Minder hoogdravend, misschien wat muggezi\erig, maar in elk geval zeer correct waren de twee arNkelen die Dirk De WiXe in 1970 en 1971 in het Nieuw Vlaams Tijdschri\ publiceerde [1970, pp. 806 e.v. / 1971, pp. 990 e.v.]. Hierin wijst hij op een rist vergissingen en slordigheden die in de roman Omtrent Deedee ziXen. Zo is bijvoorbeeld Deedee op pagina 16 naar verluidt 46 jaar oud, terwijl op pagina 40 staat dat hij 50 jaar oud is. Maar soit, wij hebben Omtrent Deedee nu na al die jaren nog eens herlezen en we konden vaststellen dat we nog alNjd niet van dit rare, vreemde boek houden. In zijn recensie uit 1963 slaat Paul Hardy [in Boekengids, jg. 41, nr. 8 (oktober 1963), p. 281] de nagel op de kop wanneer hij noteert: ‘Een soort “innerlijke onvoltooidheid” (is) totnogtoe steeds een kenmerk geweest van (Claus’) verhalende geschri\en. Er hapert steeds iets aan de geestelijke gestalte van zijn personages, net zoals de structuur van zijn verhalen een zekere afronding mist. De groei ontbeert voltooiing. Ook dan wanneer de schijn anders is en die volgroeiing wél lijkt te bestaan, ontdekt men tensloXe dat er ergens schakels ontbreken en men vraagt zich af of deze onvolkomenheid valt toe te schrijven aan een tekort in Claus’ visie op het menselijk object dat hij stelselmaNg desintegreert zonder het supreme vermogen te beziXen om datgene te herordenen wat hij, steeds maar gedreven door een soort intuïNeve peilingsdrang, uiteenrukt’. Omtrent Deedee toont nogmaals aan dat Claus vooral een dichter was, en daarnaast een erg middelmaNge romancier. Claus was voornamelijk de man van de fraaie formulering en de bizarre taal, maar hij had in feite weinig essenNeels te vertellen. Dat dit alles beter tot zijn recht kwam in zijn poëzie dan in zijn proza, valt makkelijk te begrijpen: een gebrek aan boodschap kan beter gecamoufleerd worden in verzen dan in zinnen.

Quotering: ** [explicit 13 februari 2009]

Bronvermelding: “Omtrent Deedee (Hugo Claus) 1963”, Bloggen.be, 13 februari 2009 [http:// www.bloggen.be/ericgldebruyn/archief.php?startdatum=1375653600&stopdatum=1376258400 : geraadpleegd op 11 mei 2018]

Recensie 4 goodreads Ieder jaar herdenkt de Vlaamse familie Heylen in een pastorie het overlijden van Moeder. Dit keer loopt de reünie uit de hand, omdat priester Deedee (een aforNng van dienstdoende) zijn afstand tot de Heylens niet weet te bewaren. Hij doet vrolijk mee aan het drinkgelag en verzaakt zijn rol als geestelijke. Elk hoofdstuk is geschreven vanuit een ander personage. Het boek begint met het meest troebele hoofdstuk, zodat de lezer in eerste instanNe wel kan aanvoelen dát het ergens fout zal gaan, maar niet waarom het fout zal gaan. Pas richNng het einde kreeg ik pas door hoe de vork in de steel zat, dat vond ik jammer. Ik kon de gebeurtenissen en de spanningen die zich in het begin voordeden eerst niet goed plaatsen, waardoor het verhaal aan kracht inboet. Het is beter om het boek te lezen met voorkennis over 'het probleem' van Claude en Deedee.

Recensie 5 goodreads Wat een mooi verhaal(tje). Waar ik met Het Verdriet van België nog moeite had met Claus, kon ik hem in deze andere oer-Vlaamse historie veel beter smaken. Is het omdat ik ondertussen wat MorNer achter de kiezen heb? Claus beschrij\ heel erg mooi en to the point de jaarlijkse bijeenkomst van een Vlaams gezin voor de herdenking van Moeder. Het arriveren van de familie, de mis en het nakaarten (wat wat uit de hand loopt) vormen samen een knappe achtergrond voor een inzicht in de verschillende familieleden Heylen die op subNele, en dus erg significante, manieren verschillen van elkaar. Heel mooi afgemeten pas doorheen de ocharme dik honderd pagina's van een klein familiedrama [ met het o zo voorspelbare einde dat morgen het leven weer gewoon z'n zelfde gangetje zal gaan... Bronvermelding: goodreads, geen datum vermeld [https://www.goodreads.com/review/show/ 2311446783?book_show_action=true&from_review_page=1 : geraadpleegd op 11 mei 2018]

Re...