1. Rośliny i surowce lecznicze PDF

Preview

Summary

Download 1. Rośliny i surowce lecznicze PDF

Description

Rośliny i surowce lecznicze Prowadząca: dr Anna Faltyn Zaliczenie: pytania testowe wielokrotnego wyboru i krótkie do uzupełnienia

Ziołolecznictwo - jest dziedziną medycy opartą na praktycznym wykorzystaniu właściwości roślin w zwalczaniu chorób, gł. Przewlekłych u dorosłych (zwłaszcza starszych) i u dzieci oraz zwierząt Ziołolecznictwo - leczenie za pomocą ziół, tj. Surowców i przetworów roślinnych Surowce roślinne - materiały naturalne, mające właściwości biologiczne wykorzystywane w lecznictwie; o włąściwościach leczniczych decyduje obecność substancji czynnych (działających w specyficzny sposób na organizm ludzki lub zwierzęcy); są przedmiotem badań farmakognozji i botaniki farmaceutycznej Farmakognozja - nauka o: 1) Surowcach roślinnych zawierających związki czynne leczniczo oraz 2) O przygotowaniu, działaniu i dawkowaniu leków otrzymywanych z tych surowów Farmakologia Surowiec lekarski - części rośliny, w których nagromadzone są substancje czynne w większej ilości Surowcem zielarskim są najczęściej: owoce, nasiona, kwiatostany, korzenie Przykłądy surowców pochodzenia roślinnego i grzybowego:  Wszystkie rodzaje surówców zielarskich  Przetrwalniki sporyszu  Balsam peruwiański  Agar-agar (wysuszona galareta krasnorostów)  Terra silicea Anthodium - koszyczek roślin z rodziny astrowatych Bacca - jagoda Bulbus - cebula Calyx - kielich Caput - makówka Corolla - korona Cortex - kora Embryo - zarodek Flos - kwiat Folium - liść Fructus - owos Fungus - grzyb

Gemma - pąk Glandula - gruczoł Herba - ziele Inflorescentia -kwiatostan Lichen - plecha porostu Lignum - drewo Nux - orzech Pericarpium - owocnia Radix - korzeń Rhizoma - kłącze Semen 0 nasienie

Surowiec zielarski:  Liście (folium)  Owoce mięsiste, suche (fructus) - dostarczane są przez liczne gatunki roślin krajowych i obcych, głównie z rodziny selerowatych oraz przedstawicieli różowatych  Korzeń (radix) - blisko 40 gatunków flory rodzimej i obcej.  Nasiona (semen)  Ziele (herba) - cała nadziemna część - łodyga, liście, kwiaty

Ziołami od najdawniejszych czasów nazywano wszystkie rośliny, które służyły człowiekowi jako pokarm, przyprawy, lekarstwo, garbniki, barwniki itp. Obecnie - odnośnie do surowców, a rośliny z których je uzyskujemy roślinami zielarskimi Kryterium podziału roślin: A) Sposoób użytkowania: rośliny lecznicze, przyprawowe, olejkowe, barwierskie, aromatyczne B) Charakteru substancji czynnych i ich działania na organizm: rośliny alkaloidowe, goryczkowe, olejkowe, garbnikowe...

Definicja encyklopedyczna i WHO Farmakopea - spis leków podający obowiązujące normy, ich przechowywanie, skład USL - Urzędowy Spis Leków - wykaz wszystkich leków oficjalnych oraz gotowych preparatów dopuszczonych do użycia na terenie kraju HISTORIA ZIOŁOLECZNICTWA Człowiek pierwotny, prowadzący koczowniczy tryb życia przemieszczając się z miejsca na miejsce w poszukiwaniu lepszych warunków nie transportował żywności ze sobą - nie umiał jej bowiem konserwować, dlatego korzystał jedynie z tego co spotkał na trasie swojej wędrówki. Pożywieniem pierwotnych ludów Europy było ziele komosy, barszczu, pokrzywy, szczwiu, owoce buka, dębu, grabu, dzikiej róży, dzikiego bzu czarnego, nasiona wielu traw. Zwierzęta instynktownie omijają tojady, zimowity, jaskry. Egipcjanie - ziołolecznictwo od 5000 lat p.n.e. Ok. 3000 lat p.n.e. - uprawa lnu Ok. 2000 lat p.n.e. - uprawa rącznika i fig Ok. 1200-1600 lat p.n.e. - mięta Najcenniejsze dane zawierają papirusy farmaceutyczne np. Papirus Ebersa z Teb spisany ok. 1550 r. p.n.e. Rola Fenicjan: Kupiectwo Nieprawdziwe legendy np. O pieprzu pilnowanym przez węże Medycyna chińska i indyjska: Surowce: ryż, trzcina cukrowa, imbir, cynamon, drzewo sandałowe, sezam, gałka muszkatołowa, goździki (czapetka pachnąca), herbata, żeń-szeń, rabarbar

Medycyna grecka:  Colchicum (zimowit) - od Kolchidy, która uchodziła za ojczyznę trucizn i trucicieli, ponieważ obfitowała niegdyś w rośliny trujące  Achillea (krwawnik)  Atropa belladonna (pokrzyk wilcza jagoda)  Nazwa od Atropos - jednej z trzech Parek, która przecina nić żywota  RCh, RT  Lasy, zręby na południu  Bieluń, lulek - odurzała się delficka Pytia  Szczwół plamisty (Conium maculatum) zmieszanego z opium używano do eutanazji starców i wykonywania wyroków śmierci  Hipokrates z Kos Galen: Zebrał i usystematyzował dotychczasowe wiadomości o lekach i przepisach Farmacja galenowa (leki galenowe) Uważał, że lek jest tym skuteczniejszy im bardziej rozdrobniony Ożywienie ziołolecznictwa dopiero od VI wieku po powstaniu klasztorów: szałwia, tymianek, melisa, rozmaryn, lawenda Średniowieczne wirydarze - kwadratowy lub prostokątny ogród umieszczony wewnątrz zabudowań klasztornych; często otoczony krużgankami; na środku fontanna lub studnia Mandragora - historia wykorzystywania Arabowie Na obszarze śródziemnomorskim poznano sposoby na wykorzystywanie różnych roślin: Szafranu Gorzkiej pomarańczy

Kawa arabska Akacja senegalska Wprowadzili nowe formy leków: spirytusy lecznicze, syropy Podział na medycynę i farmację Pierwsza apteka w Bagdadzie Avicenna z Bukhary - najsłynniejsze dzieło Canon medicinae W XVI wieku pierwsze ogrody botaniczne - w Padwie (1545), Bolonii (1567), Lipsku i Wrocławiu Pierwsze drukowane zielniki, w któych opisano setki gatunków krajowych i obcych i ich zastosowaniu. Szym Syreński (1541-1611) autor najobszerniejszego Zielnika Poznanie nowych gatunków roślin to rezultat: Persko-indyjskich wypraw Aleksandra Wielkiego Arabskiego handlu surowcami leczniczymi opartego na przybrzeżnej żegludze i szlakach karawanowych Krucjat Dalekie wyprawy żeglarskie ODKRYCIE AMERYKI Konsekwencje - wymiana roślin uprawnych między kontynentami i w efekcie znaczne przesunięcia geograficznych upraw:  Kakaowiec  Kawa arabska  Wanilia płaskolistna  Pieprzowiec roczny  Orzacha podziemna  Tytoń  Ziemniaki  Kukurydza  Pomidor  Krasnodrzew pospolity (koka) Wiek XIX Wzrost liczby eksperymentów na organizmach żywych i odkryć nowych związków chemicznych Jatrochemia (chemia leku) doprowadziła do upadku ziołolecznictwa i zielartswa Gemmoterapia - leczenie różnych schorzeń wyciągami glicerynowymi lub glicerynowo-alkoholowymi uzyskanymi ze świeżych pąków liściowych, rzadko z młodych pędów, liści, korzeni, kory lub kotków kwiatowych. Przygotowanie maceratu: 1 cz. surowca i 10 cz. rozpuszczalnika Dawkowanie od 5-200 kropli 3-4 razy dziennie

Pinus mugo - choroba zwyrodnieniowa stawów u osób 40-60 letnich Aromaterapia - naturalny sposób leczenia wykorzystujący olejki eteryczne; wyizolowane z roślin olejki można stosować nie tylko zewnętrznie, również wewnętrznie jako silnie działające środki p/bakteryjne, p/wirusowe, p/grzybicze i p/pasożytnicze. Wykorzystywane są ich właściwości przeciwzapalne, rozkurczowe, a nawet indukujące wytwarzanie niektórych hormonów np. Prolaktyny. Olejki eteryczne są to produkty metabolizmu roślin powstające w komórkach i tkankach sekrecyjnych roślin. Poznano dotychczas >1500 związków w różnych olejkach. Za rośliny olejkowe uważa się rośliny które zawierają powyżej 0,01% olejku. Najbogatsze w olejki są rodziny: Sosnowate, cyprysowate, pieprzowate, selerowate, mirtowate, jasnotowate, rutowate, astrowate, imbirowate, obrazkowate i wiechlinowate. Olejek neroli stanowił ulubione pachnidło dam i kurtyzan. Pozyskuje się go z płatków kwiatów drzewa pomarańczy gorzkiej. Najskuteczniejszy środek antydepresyjny, leczący nerwicę.

Floroterapia - leczenie wyciągami z kwiatów, szereg negatywnych objawów neuropsychicznych można leczyć wyciągami kwiatowymi, np. Z kwiatów grabu - ogólne zmęczenie, stany wyczerpania umysłowego; z kwiatów oliwki - stany skrajnego wyczerpania, krańcowe znużenie psychiczne i fizyczne Dawkowanie: 3-4x dziennie po kilka kropel w małej ilości wody

BIOLOGICZNIE AKTYWNE SUBSTANCJE WYSTĘPUJĄCE W SUROWCACH ROŚLINNYCH Metabolity pierwotne:  Węglowodany i ich pochodne  Lipidy  Naturalne kwasy organiczne  Aminokwasy, peptydy, białka Sacharydy:  Pochodne cukrów prostych:  Kwasy uronowe  Alkohole cukrowe  D-mannitol - osmotyczny lek moczopędny i środek przeczyszczający, środek dietetyczny w cukrzycy oraz osmodiurezie. Półsyntetyczne pochodne w chemioterapii nowotworów.  D-sorbitol - nasila perystaltykę jelit i dróg żółciowych  Inozytol lub mioinozytol - w leczeniu zaburzeń metabolizmu lipidów oraz leczeniu powikłań cukrzycy. W pełnych ziarnach zbóż, owocach i roślinach leczniczych w postaci kwasu fitynowego i fityny Polisacharydy:  Środki odżywcze i dietetyczne  Substancje ochronne na skórę i błony śluzowe - powlekające - zmiękczające - łagodzące podrażnienia oraz przeciwzapalne  Składniki śluzów i gum roślinnych  Łagodne środki przeczyszczające  Stosowane w kuracjach odchudzających  Działanie immunotropowe (jeżówka, aloes, jemioła, krwawnik pospolity)  Agar agar  Mączka guar

Śluzy - środek powlekający, działanie ochronne, zmiękczające, zastosowanie: stany zapalne ukłądu pokarmowego oraz dróg oddechowych Gumy: Guma arabska - środek osłaniający w stanach zapalnych błon śluzowych, łagodzenie smaku leków Tragakanta - obniża poziom glukozy we krwi, preparaty odchudzające i łagodnie przeczyszczające

Tłuszcze - oleje:  Suche - wysychają dosyć szybko  Półpłynne - wysychają po 15 dniach około  Płynne - nigdy nie wysychają    



Olej rycynowy Olejek z czarnuszki Olej lniany - zastosowanie w dermatologii i kosmetyce, przyspieszenie regenerację skóry i błon śluzowych, zewnętrznie w owrzodzeniach i stanach zapalnych skóry, obniża poziom cholesterolu Oliwa z oliwek - pomocniczo w kamienicy żółciowej, w zaparciach, w nieżycie żołądka wraz z nadkwaśnością, w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy; działa osłaniająco, słabo przeczyszczająco, przeciwmiażdżycowo, przeciwwolnoronikowo, przeciwcukrzycowo, pobudza prawidłowy rozwój układu kostnego, stosowana do wyrobu kremów, maści i balsamów Olej wiesiołkowy - leczenie schorzeń skóry (egzema atopowa); korzystne działanie w zespole jelita drażliwego, problemach menopauzalnych, schorzeniach układu krążenia i reumatyzmie

Naturalne kwasy organiczne:  Kwas salicylowy  Kwas mrówkowy

Metabolity wtórne:  Olejki eteryczne  Irydoidy  Steroidy  Glikozydy  Alkaloidy

Glikozydy - połączenie cukrów prostych lub złożonych z fragmentami niecukrowymi; wytwarzane w liściach, gromadzone jako substancje zapasowe w korze, owocach, nasionach; zawartość glikozydów w roślinie ulega znacznym wahaniom; np. W miłku wiosennym lub fiołku trójbarwnym Glikozydy fenolowe:  Działanie antyseptyczne, immunostymulujące, przeciwwirusowe, przeciwzapalne, moczopędne, przeciwgorączkowe, żołciopędne, przeciwbólowe  Zastosowanie w leczeniu choroby wieńcowej, kruchości naczyń kapilarnych, w terapii wrzodów żołądka, stanów zapalnych nerek, i wątroby, jako leki przeciwtrąbotyczne, przeciwalergiczne, stymulujące system odpornościowy, p/wirusowe, p/bakteryjne, p/grzybiczne,  Profilaktyka choroby nowotworowej, zaburzeń hormonalnych i cukrzycy  Stanowią składnik kory wierzby, liści mącznicy i borówki brusznicy, pąków topoli Glikozdy arbutynowe:  Najczęściej w gatunkach z rodziny wrzosowatych  Działanie dezynfekujące drogi moczowe na skutek hydrolitycznego uwalniania hydrochinonu (w środowisku alkalicznym) Glikozydy salicylowe:  Zawierają głównie pochodne alkoholu salicylowego zwanego saligeniną  W korze wierzb  Pochodne saligeniny - populina oraz salicylopopulina występują w korze, liściach oraz pąkach topoli oraz w liściach topoli osiki  Pochodne saligeniny wykazują działania przeciwgorączkowe, przeciwzapalne i przeciwreumatyczne Glikozydy nasercowe:  Rozpuszczalne w wodzie (strofantyna0, bardzo słabo się wchłania z przewodu pokarmowego, muszą być podane dożylnie  Rozpuszczalne w lipidach (np. Digitoksyna) wchłaniają się całkowicie przy podaniu doustnym  Działanie lecznicze występuje przy nasyceniu nimi organizmu  Przekroczenie dawki leczniczej działanie toksyczne  Wpływają na siłę, szybkość i częstotliwość skurczu oraz właściwości elektrofizjologiczne serca  Digitalis purpurea, konwalia majowa Flawonoidy:  Najważniejsza grupa polifenoli  W roślinach kwiatowych  Uszczelniają śródbłonek naczyń włosowatych np. Rutyna  Diuretyczny  Wazodilatacyjne (wpływ na przepływ wieńcowy w mięśniu sercowym  Spazmolitycznie  Antyagregacyjne na płytki krwi (biflawonoidy miłorzębu)  Przeciwzapalne (pochodne apigeniny i luteoliny z kwaitów rumianku, bajkalina z korzenia tarczycy bajkalskiej)  Hepatoprotekcyjne  Przeciwalergiczne  Przeciwrzodowe (lukrecja)

      

Antyoksydacyjne i p/wolnorodnikowe Estrogenne (soja i inne motylkowate) Przeciwgrzybiczne (sosnowate) Ochronne dla witaminy c przez hamowanie oksydazy askorbinowej (rutozyd) Przeciwwirusowo Przecibaktreryjne Dietetczne

Lipa drobnolistna, ostropest, dziki bez czarny

Antocyjany i procyjanidyny: Antocyjany - barwniki rozpuszczalne w wodzie nadające czerwoną, niebieską lub fioletową barwę kwiatom i owocom roślin wyższych Procyjanidy - kwiaty i liście głogu, herbata chińska Właściwości:  P/utleniajace  P/wolnorodnikowo  P/obrzękowo, p/zapalne, p/zakrzepowo  Owoce porzeczki czarnej, dzikiego bzu czarnego, tarniny

Garbniki:  Roślinne polifenole  Działanie ściągające, koagulujące białko  Przeciwzapalne  W stanach zapalnych jamy ustnej, gardła oraz skóry  W leczeniu biegunek  P/bakteryjne, p/grzybiczne, p/wirusowe  Antyoksydacyjne i przeciwwolnorodnikowo  Inhibicja aktywności enzymatycznej  Działanie antymutagenne oraz przeciwnowotworowe  Liście jeżyny, kora dębu, liść orzecha włoskiego, kłącze pięciornika Fenelokwasy Kwas kawowy - aktywność p/bakteryjna, p/grzybiczna i antyokydacyjna, środek przeciwbólowy, przeciwzapalny, przeciwrzodowe,antyhepatotoksyczne - Jemioła Kwasy salwianolowe - monomery kwasu kawowego; p/wolnorodnikowo, amtyoksydacyjne, suprawnia przepływ wieńcowy, obniża ciśnienie krwi, antyhepatotoksyczne Kwas rozmarynowy - przeciwutleniające, p/wolnorodnikowe, p/zapalnie, p/bakteryjne, p/wirusowe, p/hormonalne, stabilizuje błony biologiczne i chroni je przed działąniem promieniowania UV, Pochodne estrowe- żółciotwórczo i żółciopędnie Karczoch, korzeń cykorii

Kumaryny:  Działa uspokajająco  Piranokumaryny aminku egipskiego działają rozkurczowo na mięśnie gładkie, rozszerzają również naczynia serca  Furanokumaryny i piranokumaryny selerowatych wykazują dizałanie spazmolityczne i rozszerzają naczynia krwionośne  Niektóre mają działanie fotouczulające  Ziele bylicy bożego drzewka, kora jesionu, ziele przytuli wonnej, ziele nostrzyka Irydoidy  Działanie uspokające pobudzające łaknieine, obniżające ciśnienie krwi  Czarci pazur, bobrek trójlistkowy

Akubina - bakteriostatyczne, ochronne dla miąższu wątroby, przeciwzapalne, spazmolityczne Liść babki lancetowatej, ziele świetlika

Olejki eteryczne - mieszaniny substancje lotnych o róznym charakterze chemicznym i na ogół o silnym, przyjemnym zapachu     

Środki drażniące skórę (kamfory, olejek terpentynowy) Środki moczopędne (olejek jałowcowy oraz pietruszkowy) Środki wykrztuśne (olejek anyżowy, tymiankowy, eukaliptusowy) Środki przeciwzapalne (olejek rumiankowy i krwawnikowy) Środki żółcioędne i żółciotwórcze (olejek miętowy)

Zastosowanie olejków:  Środki przeciwskurczowe i wiatropędne (rumiankowy, kminkowy, koprowy i kolendrowy)  Środki przeciwrobaczne (komosowe, olejki i preparaty zawierające tujon z kwiatów wrotyczu, bylicy piołun i olejek czosnkowy)  Środki antyseptyczne (olejek z drzewa herbacianego)  Działanie uspokajające (olejek walerianowy, melisowy)

ŻYWICE  Działanie silnie przeczyszczające  Drażniące skórę  Działanie przeciwzapalne, antyseptyczne i pobudzające ziarninowanie skóry  Działanie ściągające Terpeny  Związki zbudowane z różnej liczby reszt izoprenowych, u roślin w postaci węglowodorów lub ich form utlenionych  W związku z liczbą reszt inzoprenowych wyróżniamy: monopreny (linalol, geraniol, nerol, kamfora, mentol), seskwiterpeny (chamazulen??? Saponiny:  Obniżają napięcie powierzchniowe roztworów wodnych  Zdolność hemolizowania eryttrocytów oraz wiązania cholesterolu  Saponiny triterpenowe drażnią błony śuzowe, przeciwzapalne (glicyryzyna z lukrecji), przeciwobrzękowe (escyna z kasztanowca), psychopobudzające (ginsenozydy z żeń-szenia), moczopędne (saponiny z połonicznika)

ALKALOIDY Nikotyna, morfina, kofeina  Związki stałe, rzadko ciecze, trudno rozpuszczalne w wodzie  Dotychczas wyizolowano ponad 8000 alkaloidów Alkaloidy pirydynowe i piperydynowe Arekolina - pobudza wydzielanie gruczołów potowych, ślinowych, perystaltykę jelit - weterynaria (przeciwtasiemcowy). pozyskiwany z palmy Areka katechu Lobelina - pobudzająco na układ oddechowy, rozszerza oskrzela Alkaloidy tropanowe - w rodzinie psiankowatych i kosodrzenowatych Np. Bieluń dziędzierzawa, Lulek czarny Psychoaktywne i toksyczne Alkaloidy izochinolinowe W lecznictwie stosowane pod kontrolą lekarską (morfina, kodeina, narkotyna, papaweryna z opium, chelidonina z glistnika jaskółcze ziele)

Alkaloidy chinolowe: Chinina, działanie antymalaryczne, łagodnie przeciwbólowo i przeciwgorączkowo Chinidyna - leczenie zaburzeń rytmu serca Alkaloidy indolowe: Rodziny toinowatych, męczennicowatych (pasiflora) i połatowatych (ziele barwinku) Alkaloidy purynowe: Występują w rodzinie marzanowatych, herbatowatych, mydleńcowatych, zatwarowatych Kofeina, teina Kofeina wskazania: zapaści, podciśnienie, zatrucia (alkohol, barbiturany, narkotyki), jako lek pobudzający w stanach zmęczenia fizycznego i psychicznego, jako środek bóle głowy, w migrenach i zespołach jelitowych Działania niepożądane: ból głowy, bezsenność, niemożność skupienia uwagi, drżenie mięśniowe, niemiarowość serca, drażliwość, reakcje alergiczne, dolegliwości żołądkowo-jelitowe Przeciwskazania: zaburzenia rytmu serca, zespół lękowy, jaskra, dławica piersiowa, nadciśnienie tętnicze, marskość wątroby

Saponiny: lukrecja gładka, pierwiosnek lekarski, mydlnica lekarska, żeń szeń, aralia Olejki eteryczne: arnika, bylica, oman wielki, lubczyk, wilżyna ciernista, pietruszka Działanie surowców: Wykrztuśne - expectorans Uspokajające - sedativum Moczopędne - diureticum Napotne - diaphoreticum Osłaniające - protectivum Pobudzające - excitans

ROŚLINY LECZNICZE WZMACNIAJĄCE ODPORNOŚĆ Wyciąg/sok z jeżówki purpurowej o właściwościach immunostymulujących E. Purpurea ziele: w leczeniu nawracającyh infekcji oraz w profilaktyce gónych dróg oddechowych i odprowadzających dróg moczowych, zewnętrznie na trudno gojące się rany Korzeń: wspomagająco w leczeniu nawracających infkcji oraz w profilaktyce gónych dróg oddechowych Przeciwwskazania: postępujące choroby ukłądowe, alergie na rośliny z rodziny astrowatych Rooibos - napar z liści czerwonokrzewu Aspalatus linearis. Napar ma miodowy smak (nie zwiera garbników i kofeiny). Obfituje w żelazo i zapobiega mdłościom. Bogaty w p/utleniacze, ma pozytywny wpływ na ukłąd odpornościowy, obniża ciśnienie krwi, spowalnia proces starzenia, hamuje produkcje komóek nowotworowych, goi swędzące rany, korzystnie wpływa na przewód pokarmowy. Uncaria tomentosa -Czepota puszysta - vilcacora - koci pazur - zwiększa odporność przez obecność alkaloidow, zwiększa ilości fagocytów, p/zapalne, p/wirusowe, antyrakowe i antyutleniające Żel aloesowy - jest aktywatorem układu odpornościowego, skuteczny w chorobach narządów wewnętrznych, zewnętrznie - skóra, błony śluzowe, oczy. Surowiec leczniczy - alona tj. Zagęszczony i odparowany do sucha sok z naciętych liści różnych gatunków. Liść aloesu - glikozydy (aloina), żywice, śluzy, stymulatoru biogenne Stosowany w nieżytach żołądka, jelit, astmie, cukrzycy, gośćcu, owrzodzeniach, nawracająych stanach zapalnych górnych dróg oddechowych, parodontozie, miażdżycy Żeń-szeń - „korzeń życia” - korzeniach znajduje się do 4% mieszaniny glikozydów saponinowych. Wzmacnia odporność, obniża ciśnienie krwi, moczopędny, odtruwający, p/cukrzycowy, p/wrzodowy, pobudzający akcję serca. Cebula - p/bakteryjnie, wykrztuśnie, łągodzący objawy astmatyczne Infekcje bakteryjne jamy ustnej i górnych dróg oddechowych, kaszel, zapalenie krtani Chmiel - zawiera związaki terpenowych (humulen), żywice, kwasy goryczowe, garbniki, flawono...