Analiza dyskursu medialnego PDF

Preview

Summary

Franczak...

Description

22 II 2019 • dyskurs 1) zwykła, potoczna rozmowa (specjalistyczne określenie) 2) wiąże dyskurs z myśleniem, racjonalnością, rozstrzyganiem racji: przekonać kogoś do czegoś lub odwieść kogoś od czegoś np. rozprawa sądowa, wykład akademicki, rozmowa, po której ktoś ma dojść do pewnych racji lub przyjąć nasze stanowisko, 3) użycie języka w pewnym kontekście; jeżeli dziennikarz publikuje tekst na temat, który teraz ma miejsce – wypowiedź tego dziennikarza jest częścią kontekstu innych wypowiedzi, które już istnieją. • dyskurs medialny – wszystkie przekazy publikowane w medialnym obiegu (te 3 rozumienia są obecne w dyskursie medialnym). Dyskurs medialny się zmienia: pojawiają się nowe formaty komunikowania, nowe argumenty w starych sprawach. Trudno jest oddzielić tematykę dyskursu publicznego od prywatnego. ↓ - za każdym razem, gdy coś mówimy znajdujemy się w sytuacji komunikowania publicznego (ktoś nas słucha i jest odbiorcą), - język nie jest sprawą prywatną, ma sens, kiedy ludzie wysyłają sobie sygnały i je odbierają (inni ludzie muszą nas zrozumieć, a kryteria zrozumiałości są publiczne) Próbę oddzielenia dyskursów można podjąć poprzez: 1) w dyskursie medialnym mówimy inaczej (używamy innych słów, metafor, związków frazeologicznych, języka literackiego, a nie potocznego – retoryka jest inna w sytuacji publicznej niż w prywatnej – dziennikarz sportowy inaczej wyrazi swoją opinię w komentarzu pomeczowym, a inaczej z kolegami przy piwie), 2) w dyskursie medialnym mamy do czynienia z wielofunkcyjnością komunikowania: mamy bardzo wielu odbiorców naszego przekazu (w studiu dziennikarze rozmawiają z gośćmi, ale wszyscy są świadomi tego, że przekaz idzie w eter – odpowiadanie dziennikarzowi, ale zarazem widzom + chęć przypodobania się im), 3) publiczne wypowiedzi medialne podlegają prawomocności lub nieprawomocności (niektóre tematy są uważane za ważne, inne nie – o niektórych tematach można mówić, o innych nie) – w dyskursie medialnym istnieją reguły, których trzeba przestrzegać, żeby móc w nim uczestniczyć; kwestie prawomocności wypowiedzi publicznej są inne niż prywatnej, 4) problem liderów opinii publicznej – wynika z nierównowagi w dostępie do mediów - w życiu medialnym glosy komentatorów nie są równoważne (niektóre są ważne, inne mniej ważne), - nie wszyscy mają równy dostęp do mediów (politycy większy niż wyborcy, sportowcy większy niż kibice), niektórzy mogą łatwiej upubliczniać i nagłaśniać swoje opinie, - w dyskursie medialnym istotne są głosy, które są z niego wyrzucane i nie umożliwia się im zaistnienia w mediach (o pewnych rzeczach się w ogóle nie mówi).

Szczególnie dziennikarze powinni mieć świadomość, jaki wpływ ma opinia, którą oni publikują. - powinni być w stanie wskazywać i opisywać pozytywne i negatywne tendencje w obszarze komunikowania medialnego, - powinni rozpoznawać pozytywne i negatywne zjawiska dyskursu medialnego: powielanie stereotypów, powierzchowność opinii.

Cechy analizy dyskursu medialnego: - zajmuje się naturalnym użyciem języka w kontekście dyskursu medialnego, - analiza wypowiedzi (nie słów i zdań, nie: analiza gramatyczna, ale retoryki, mowy nienawiści, poprawności politycznej), - sprawdzanie, które wypowiedzi są najistotniejsze, do których odnosi się najwięcej ludzi, kto narzuca temat, o którym wszyscy będą rozmawiać.

Retoryka publiczna: - przemyślany i strategiczny (retoryczny) styl wypowiedzi, - przemyślane, opracowane i wygłoszone w mediach środki perswazji wykorzystywane do przekonywania w dowolnej sprawie, - zachęcanie do przyjmowania naszego punktu widzenia. Dwa aspekty retoryczne 1) informacyjny – wąskie rozumienie retoryki – dotyczące tego, że retoryka jest domeną słów (tego, co werbalne) – przekaz informacyjny już zinterpretowany, 2) perswazyjny – szerokie rozumienie retoryki – wykracza poza granicę słów i języka (retoryczne gesty, ubiór, mówienie, patrzenie – umożliwia przyjrzenie się temu jako na aspekty retoryczne), sprawowanie kontroli nad własnym retorycznym przekazem. - retoryka zawsze jest wystąpieniem, wydarzeniem, performancem, - siła retoryczna przekazu – ocena jaki jest wynik powiązania ze sobą różnych środków retorycznych i jaka jest szansa na przekonanie kogoś.

4 zasady analizy retorycznej: 1) wszystkie teksty i wystąpienia retoryczne traktuje się jako przejawy działania (za pomocą danych argumentów, słów wykonuje się działanie, które służy czemuś, ma wywołać pewien efekt - „czyni się” np. chrzest, przysięga małżeńska), 2) niemożliwość w analizie dyskursu medialnego oddzielenia formy i treści tekstu programu telewizyjnego lub wypowiedzi – wszystko musi mieć formę, a forma nie istnieje bez treści (zawsze to, co się mówi, mówi się jakoś i to jakoś często jest już treścią), 3) wypowiedź mówi o kontekście, w jakim się znajduje – wszystko, co będziemy analizować jest ważne ze względu na kontekst w jakim się znajduje, a kontekst będzie pomagał analizować treść. Istnieje różnica między tekstem a kontekstem – analiza będzie zawsze umowna, jeżeli nie weźmiemy pod uwagę innych rzeczy, które są związane z tym materiałem. Każda wypowiedź może być komentowana przez innych uczestników dyskursu medialnego. 4) retoryka jako dziedzina ma nie tylko aspekt perswazyjny – na ogół ma zastosowanie wtedy, kiedy są odbiorcy, jest też dziedziną artystyczną (wzniosły ideał pięknego mówienia, wysoki poziom umiejętności komunikacyjnych).

Retoryka publiczna

1 III 2019

• Coś pcha ludzi do tego, żeby publicznie zabierać głos i samemu nazywać to sytuacją problemową. • Ideał demokracji – dyskurs medialny może go wzmacniać i osłabiać, - dyskurs może sprawić, że ludzie będą pasywni i nie będą chcieli chwalić demokracji (osłabienie) – pasywny odbiorca jest jak pusty pojemnik który nie ma w sobie żadnych treści, - dyskurs medialny stanowi też o tym, że ludzie zabierają głos w mediach – jest niezawodnym pośrednikiem między ludźmi a tym ideałem. Jak ludzie sztuki/ z kręgów artystycznych reagują na zmiany, które zachodzą od 2015 roku? (zmiana władzy rządowej w Polsce) [Wypowiedź rektora (Mariusz Grzegorzek) Łódzkiej Szkoły Filmowej, 2017 – inaugurująca rok akademicki 17/18] - bardzo dobre wystąpienie – nie bez przyczyny, można je ocenić dopiero po wysłuchaniu; • Cel zrobienia zapisu: spowolnić kontakt z przemówieniem (bo mówi szybko i nie można wszystkiego zapamiętać); dzięki zapisowi można wiele razy do tego wracać – a do wykonania dobrej pracy taki zapis jest niezbędny). • Później należy to wydrukować – pozwala to dokładnie przyjrzeć się całej wypowiedzi. • Kolejnym krokiem analizy jest odpoczynek (sen, spacer). • Po tym czasie trzeba włączyć nagranie jeszcze raz i sprawdzić, czy w zapisie nie ma błędów (potraktować zapis jako coś, co powstaje stopniowo i ma elementy składowe – mówca zawsze stawia sobie jakiś cel). • Podzielić tekst na części tematyczne – w którym momencie jest podejmowany konkretny temat. • Niemal wszystkie wypowiedzi mają taki wstęp, gdzie mówca chce podsunąć słuchaczom sposób interpretacji danej wypowiedzi. • Tego rodzaju analizę najlepiej jest prowadzić z kimś – w parze lub w małej grupie. • Mówca nie powinien zrażać do siebie publiczności, lepiej żeby zyskał jej przychylność. Tutaj rektor mówi, że fragment, który zaraz powie będzie …….. – narzuca w ten sposób pewną interpretację tego fragmentu. • Grzegorzek łatwo i płynnie przechodzi od mówienia o sobie do mówienia o szkole filmowej – bezpośrednio informuje, że to co mówił przed chwilą musiał powiedzieć. Na wstępie zaświadcza swojej autentyczności – że jest odpowiednim człowiekiem na właściwym miejscu; wyostrza uwagę słuchaczy, pokazując im jak mają interpretować to, co powie – tak jakby sugerował, że sukcesy Szkoły Filmowej go nie obchodzą. Posługuje się ironią (ujmuje ironicznie części swojego wystąpienia). • Powinniśmy mieć na uwadze wielofunkcyjność komunikowania. • Podstawową grupą słuchaczy są tutaj ludzie obecni na Sali, drugą grupą są ……, trzecia – ludzie, którzy później zobaczą tę wypowiedź w mediach (Grzegorzek musiał uwzględnić, że do wszystkich mówi w jednym czasie – każdy znajdzie w tym, co będzie chciał i co będzie dla niego istotne). • Są też fragmenty, które mogłyby się pojawić w ulotce promującej uczelnię. • Wszystkie te uwagi powinny pojawić się na marginesie, który się zostawiło przed wydrukowaniem. 1. To wystąpienie ma pobudzić pewną zmianę w słuchaczach. 2. Możemy się czegoś nauczyć od mądrych osób. 3. Możemy pokusić się o ocenę opinii artystów. 4. Obcowanie ze sztuką, dobrze wykonanym przemówieniem. 5. To przemówienie jest czymś, z czym na ogół nie mamy styczności.

Film dokumentalny

8 III 2019

W ujęciu Griersona film dokumentalny miał na celu nadanie twórczego kształtu rzeczywistości.

CREATIVE TREATMENT OF ACTUALITY (twórcza interpretacja rzeczywistości)

CREATIVE - Grierson stworzył pojęcie filmu dokumentalnego (bo wg film fabularny i podróżniczy nie mają nic wspólnego z dokumentalizmem – fabularny, bo nie ma w nim rzeczywistości, podróżniczy [opowieść podróżnicza], bo nie jest twórczy), - napięcie między przedmiotem filmu a stosunkiem reżysera do tego przedmiotu (film będzie wyrażał stosunek reżysera do przedmiotu albo będzie sprawiał takie wrażenie). TREATMENT (Co powierzchnia mówi o głębi?) - napięcie między powierzchnią (to, co widać bezpośrednio w filmie) a głębią (abstrakcyjna; sens tego, co widzimy, relacje między bohaterami, przestrzeniami, wydarzeniami). 1) przedmiot filmu a stosunek reżysera do przedmiotu 2) powierzchnia a głębia 3) rzeczywistość a interpretacja

Film dokumentalny: - powstaje po, żeby służyć społeczeństwu demokratycznemu (wg Griersona), miał zwracać uwagę na problemy ludzi którzy żyją w świecie aktualnym, - chodzi w nim o to, żeby ukazać zagadnienia ogólne (na przykładzie jednostki, ale zawsze chodzi o całość), - może być bronią ideologiczną i ideową. Jeżeli nie będziemy mieli materiału udramatyzowanego, to nie będziemy mieli filmu dokumentalnego. - o tym, czy film jest dokumentalny czy nie decydują ludzie (instytucje, festiwale, pisma, krytycy, którzy to kategoryzują), - decydują o tym też preferencje widzów, którzy wyrażają swoje opinie w sieci. Film fabularny zawsze jest w stanie podrobić film dokumentalny (w drugą stronę NIE). • Fakt obecności kamery zmienia sposób zachowywania się ludzi, • Praca na planie każdego filmu opiera się na kierowaniu ludźmi (zarówno aktorów, jak i bohaterów). • Zainscenizować można proste rzeczy. Czynności złożone, które są sensem filmu, nośnikiem zasadniczej myśli nie mogą zostać zainscenizowane. * niefikcjonalność – mówienie i pokazywanie prawdy (film dokumentalny jest niefikcjonalny, dlatego że jest kompletny – na podstawie tego, co widzimy na ekranie możemy sensownie pytać o fakty i zdarzenia przedstawione w filmie).

Charakterystyka

Jakość techniczna

Wartość antropologiczna

Zniekształcenie

Film samego antropologa

niska

najwyższa

najniższe

wyższa

wysoka

wyższe

wysoka

wysoka

wysokie

wysoka

niższa

wyższe wysokie

najwyższa

najniższa

najwyższe

Antropolog z reżyserem Antropolog w asyście ekipy filmowej Reżyser z ekipą filmową w asyście antropologa Ekipa filmowa bez asysty antropologa

• Na ogół film dokumentalny nie posługuje się efektami specjalnymi (nie próbuje przyspieszyć ani zafałszować przestrzeni, nie odkształca czasu). • Film dokumentalny może być wartością samą w sobie, ale CREATIVE TREATMENT OF ACTUALITY musi zostać spełnione. Film dokumentalny

treść wizualna

dźwięk

głos komentatora (nie zawsze występuje w filmie dokumentalnym)

Efekt Kuleszowa - odbiorca nadaje znaczenie ujęciom filmowym nie w izolacji, ale w połączeniu z ujęciami poprzedzającymi i następującymi po nich, oraz że osoba montująca film może nadawać mu znaczenia niezależnie od zawartej w nim gry aktorskiej. • Film dokumentalny ingeruje w rzeczywistość filmowaną, ale traktowany jest jak taki, który nie inscenizuje (w „Takie jest życie” jest mnóstwo inscenizacji). • W filmie dokumentalnym warsztat nie góruje nad treścią. Sześć poziomów analizy filmu telewizyjnego Poziom

Opis

1

Kadr

Kadr do znacząca klatka wyodrębniona z ujęcia

2

Ujęcie

Ujęcie jest tworzone za pomocą określonego ustawienia (ustawień) kamery; ujęcia tworzą scenę

3

Scena

W scenie kamera pozostaje w jednym miejscu i czasie

4

Sekwencja

W sekwencji kamera przemieszcza się wraz z bohaterem lub zgodnie z subtematami w różnych miejscach/ różnym czasie

5

Etap gatunku

Ogólnie rzecz biorąc, etapy te to początki, środki i zakończenia. Każdy gatunek ma swój szczególny zestaw etapów: - narracja zwykle ma początek, rozwinięcie, rozwiązanie i koniec (kodę), - gatunki faktograficzne lub opisowe mogą mieć wstęp, zbiór argumentów/faktów oraz konkluzję, mogą składać się też ze wstępu oraz wielu faktów ….....

6

Utwór jako całość W zależności od charakteru niższych poziomów, utwór można z większą/mniejszą łatwością zakwalifikować do konkretnego gatunku

Poprawność polityczna i mowa nienawiści

29 III

• Poprawność polityczna istnieje tylko wtedy, kiedy mamy do czynienia z problemem wielokulturowości (różne rasy, narodowości, języki, które żyją obok siebie), • wiąże się z pewnymi próbami regulowania jej w dyskursie medialnym – bo jeżeli ona powstaje, to powstają grupy i instytucje, które próbują ją uregulować, • jest czymś na co zwracają uwagę przede wszystkim jej przeciwnicy, • problem pojawia się wtedy, kiedy chodzi o próby znoszenia niesprawiedliwości społecznych (nierówności płciowe, obyczajowe, wyznaniowe, mniejszości etniczne, sprawność fizyczna). Jeżeli nie uwzględnimy tego, że są przeciwnicy i zwolennicy poprawności politycznej, to nie zrozumiemy czym ona jest. Przeciwnicy i zwolennicy nigdy się nie dogadają, dlatego że mają inną teorię używania języka w dyskursie publicznym. • Przeciwnik p.p. będzie twierdził, że język jest odbiciem rzeczywistości, jest niezależny od świata, a jedyne zadanie jakie stoi przed językiem to jest ten świat opisać dokładnie (rzeczywistość i świat są takie, jakie są niezależnie co ludzie o tym myślą – jeżeli ktoś jest homoseksualny, to jest, jeżeli jest kaleką, to jest – nazwa ma odpowiadać stanowi rzeczy), • Zwolennik p.p. uważa, że język nie jest tylko do tego, żeby opisywać świat (nie tylko po to, żeby dopasować przedmiot do słowa), ale żeby przy jego pomocy działać, wywoływać zmiany, skutki. Jego zdaniem słowa nie są dowolną etykietą, a język nie jest neutralny, tylko twórczy. PRZY UŻYCIU JĘZYKA MOŻNA ODDZIAŁYWAĆ NA RZECZYWISTOŚĆ SPOŁECZNĄ (Cygan – Rom; kaleka – niepełnosprawny; wysiedlenie – wypędzenie mieszkańców niemieckich: ziemie odzyskane) • Tendencje w p.p. wskazują na to, żeby nie wskazywać na to, że coś z tymi ludźmi jest nie tak. • Przeciwnik p.p. nie będzie widział nic negatywnego w nazwach, których używa (zmiana nawyku i tendencji językowych). • Dla zwolennika nie ma nazw neutralnych, bo każde słowo wywołuje jakiś skutek (język jest źródłem władzy – w samych nazwach odzwierciedla się nierówność społeczna – za pomocą języka można kogoś poniżyć lub uwznioślić) – to jak mówimy odzwierciedla nasz stosunek do ludzi, których nazywamy (pośrednio odtwarzamy nasz polski stosunek do tych grup). • Przeciwnik p.p. uważa, że zwolennicy zwalczają dotychczasową ideologię i wprowadzają swoją (moralny szantaż – wymuszanie mówienia inaczej, używania innego języka, zmiany światopoglądu) oraz twierdzą, że ludzie już nie mogą mówić tego, co myślą („przedobrzona” poprawność polityczna – chorobliwe pilnowanie się, wyznaczanie tego co i jak się mówi). • Z punktu widzenia przeciwnika dyktować jak zabierać publicznie głos mogą tylko przeciwnicy p.p. (usankcjonowane przez tradycję, pozwalają nazwać świat). • Z punktu widzenia zwolennika p.p. trzeba wziąć pod uwagę to, co myślą na ten temat ludzie, o których się wypowiadamy – mniejszości powinny decydować o kształcie współczesnego języka. Pogląd: jeżeli ludzie będą mogli mówić to, co myślą, to może lepiej, żeby każdą agresję mogli wyrażać to w sferze języka, a nie przejawiać fizyczną agresję wobec ludzi, o których się wypowiadają (wyrażać swoje uprzedzenia w mediach, bo jeżeli będą mogli to wypowiedzieć w mediach, to nie dojdzie do rękoczynów pozamedialnych). TO JAK MÓWIMY, WYRAŻA NASZ STOSUNEK DO ŚWIATA.

Mowa nienawiści – to potocznie każda wypowiedź lżąca, poniżająca inną grupę lub osobę. • W mowie nienawiści nie chodzi o wszystkie słowa, nie zawsze jest dosłowna (często jest zakamuflowana, ironiczne użycie języka) – nikt się z nią nie afiszuje, jednak bardzo często jest obecna w formie niejawnej. • Mowa nienawiści jest subtelna, ze względu na to, że jest zjawiskiem ukrytym – zawsze można się z niej wycofać. • Wg przeciwnika p.p. chodzi wyłącznie o przekazanie prawdy o świecie. • Na ogół nie jest kierowana do jednostek, ale do zbiorowości (jedna konkretna osoba jest traktowana jako przedstawiciel pewnej grupy). Dotyczy szczególnego rodzaju zbiorowości (przynależności, do której się nie wybiera – można wyjaśnić czyjeś zachowanie tym, że należy do jakiejś grupy). • Nie każda napaść słowna jest mową nienawiści (jeżeli osoba nie będzie lżona i wyszydzana ze względu na przynależność grupową). Mowa nienawiści to nie dyskusja ani polemika. 1. Ludzie mogą w mediach posługiwać się mową nienawiści i poprawnością polityczną do załatwienia swoich spraw w dyskursie publicznym. 2. W mediach można dyskutować o tych problemach (mogą być tematem).

05 IV 2019 „Zamiast procesu” (Sergiusz Kowalski i Magdalena Kulig) – raport o mowie nienawiści - w książce zamieszczone są fragmenty z polskiej prasy, w których są wskazane elementy mowy nienawiści (pokazanie jak powszechne jest używanie mowy nienawiści), - analiza i interpretacja tych artykułów, - w artykułach: zwalczanie zarzutów dotyczących nas, rzucając inne oskarżenie w stronę oskarżającego (obwinianie kogoś innego za pomocą cech grupy, do której należy).

Nowy duch kapitalizmu

12 IV 2019

Retoryka:

1) Działanie symboliczne – wykonywanie działań przy użyciu słów. 2) Wspólne powiązanie tekstu i kontekstu. 3) Nie można zrozumieć formy, nie rozpatrując jej treści i odwrotnie. 4) Wypowiedź, mowa, tekst – retoryka publiczna może być rozpatrywana jako sztuka. Z kapitalizmem wiąże się: • problematyka pieniędzy i sposób ich zarabiania (legalne, prawne, pokojowe), • problematyka klas (są ci, którzy posiadają kapitał i ci, którzy go nie posiadają), • problematyka demokracji (nie każde społeczeństwo kapitalistyczne jest demokratyczne), • problem indywidualizmu (na ogół, kiedy społeczeństwo jest kapitalistyczne – jest indywidualistyczne – „każdy sobie” – ludzie są mniej związani z tradycją, zaczynają wszystko od nowa, np. spędzanie świąt Bożego Narodzenia w ciepłych krajach),

• kultura kapitalizmu – wzory: jak pracujemy, czy cenimy pracę i czas wolny, czy praca ma jakąkolwiek wartość oprócz zdobywania środków do przeżycia (kiedyś praca była traktowana jako sposób na spełnienie misji życiowej); kapitalizm nie sprowadza się tylko do pieniędzy, ma swój aspekt kulturowy związany z tym, co lubimy, popieramy itd.

Duch kapitalizmu: - etos pracy, jakim się kierujemy (obyczajowość, sposób podchodzenia do pracy, kultura pracy – polska kultura jest konsumpcyjnie nastawiona, jednak bardzo obecne jest oszczędzanie), - starsi zwracają uwagę, że etos pracy młodych ludzi jest taki, że chcą od razu wszystkiego i traktują czas wolny jako konieczność, dla starszych wolny czas to luksus. • Luc Boltanski i Eve Chiapello – teza: w latach 80.-90. Powstało coś takiego jak nowy duch kapitalizmu, czyli nowy etos pracy. - Nowy duch kapitalizmu – ideologia uzasadniająca zaangażowanie w kapitalizm i czyniąca to zaangażowanie atrakcyjnym (z tym, że oni traktują ideologię jako zbiór idei, przekonań, system wartości, a „uzasadniająca” dlatego, że idee w dyskursie eksperckim wyma...