Arch in context A 1 - Notities PDF

Preview

Summary

Notities...

Description

Architectuur in context A! 1. Inleiding: Griekenland Rome? ! Architectuur van klassieke oudheid. Één geheel? Verschillend? Rome is slap afbaksel? ! Er zijn zéér belangrijke verschillen!! -> De wijze van constructie, materialen en technieken. De schaal, de inplanting en stijlelementen zijn telkens verschillend. ! Griekenland = pure esthetiek vs Rome = ingenieurskunst ! Verschillen? (3)! Maatschappelijk: polis (stadstaat) vs imperium (Rome is het centrum)! Cultureel: Beide architectuurculturen ontstaan waar er al een beschaving actief was. In Griekenland was dat de Minoïsche en Myceense beschaving. In het Romeinse rijk waren dat de Etrusken. Griekenland streeft naar een perfectie van die Minoïsche en Myceense tradities. De Romeinen zullen worden blootgesteld aan meer invloeden en deze verzoenen tot één geheel = assimilatie. ! Bouwtechnisch: In Griekenland is de architectuur gebaseerd op de architraafbouw: dus op het verticale element van de zuil en het horizontale van de architraaf. Romeinen zullen een hele vernieuwing brengen in materiaal en techniek wat zorgt voor een enorme impact omdat ze nu met muren en gewelven hun gebouwen konden optrekken.! Winckelmann vs Piranesi! Winckelmann volgde de Griekse architectuur, terwijl Piranesi fan was van de Romeinse architectuur. Ze zullen de klassieke ruïnes op een andere manier gaan weergeven. Beiden architect-archeologen die belangrijk waren in het debat tussen de Grieks-Romeinse architectuurcultuur. In de 18de en 19de eeuw werden er heel wat tempels ontdekt. ! 1.1. Tempelsite van Phaestum, Joachim Winckelmann! Hij benaderd ze vanuit een geïdealiseerd beeld van de Griekse cultuur, er is een harmonie tussen gebouw en landschap. Hij benaderd het gebouw diagonaal, een vrijere benadering. Is volgens Winckelmann eigen aan de Griekse gebouwen.! Romeinse architectuur is voor hem een pastische, een flauw afkooksel.! 1.2. Tempelsite van Phaestum, Piranesi! Hij gaat het gebouw van binnenuit bekijken. Er is geen idylle, maar een verval en strijd tussen natuur en architectuur. De natuur wil zijn plaats terug in het landschap. Voor Romeinen was architectuur een functioneel gegeven waarbij ze landschappelijke grenzen gingen overwinnen (bruggen, rivieren etc.). Het is een stuk functioneler.! Bij Piranesi zien we veel meer aandacht voor de constructie en opbouw van de tempel. !

2. Verenigd in diversiteit: de polis Griekse wereld bestond uit een combinatie van verschillende stadstaten. De polis kan zich dus kleinschalig organiseren. Dit heeft zijn impact, architectuur hoeft zich zo niet bezig te houden op grote infrastructuurwerken, maar kan zich focussen op esthetiek. ! Ze bestaat dus uit een versnippering van stadstaten met een gemeenschappelijke identiteit. Ze zullen zich onderscheiden van de hun buurvolkeren die volgens hen barbaars waren dat zorgde voor de eenheid tussen de stadstaten. ! => panhellenisme, er is een gemeenschappelijke identiteit, taal, filosofie, ook waren een aantal locaties van gemeenschappelijk belang. Zijn vaak tempels waar godheden werden vereerd. Tempels waren neutrale plaatsen waar gezanten onderhandelingen konden voeren. Ook werd de schatkist daar bewaard. Ook sport is belangrijk in de panheleense identiteit. Denk aan de olympische spelen etc. Zorgde voor neutraliteit.! De eenheid is sterker als er gevaar dreigt van buitenaf. In tijden van vrede zullen de stadstaten wel strijden om meer invloed te hebben. Er zijn onder andere Ionische (rond de zee) en Dorische volkeren.! Griekenland strekt zich uit over de Egeïsche zee, naar Anatolië, Italië, Frankrijk en Spanje. Er waren vee handelscontacten tussen de Griekse wereld en de andere landen. Griekenland werd Hellas genoemd of de Hellenen.! 3 stijlfases! 1. Archaïsche fase: 700-480 BCE! 2. Klassieke fase: 480-323 BCE! 3. Hellenistische fase: 323-30 BCE! 3. De Proto-Griekse erfenis Griekenland ontstond niet van nul af aan. Er waren al volkeren aanwezig zijnde de Myceense en Minoïsche cultuur. Wordt ook de pre-klassieke cultuur genoemd. Waren twee politieke machten. ! 3.1. Kreta (2000 VC - 1100 VC)! Knossos was hoofdstad van Minoïsch Kreta. Belangrijkste project was dan ook paleis van Knossos. Koning Minos leende zijn naam aan de Minoïsche beschaving. ! 3.1.1. Paleis van Knossos en de leeuwenpoort van Mycene. ! Is opgegraven door archeoloog Arthur John Evans. Op basis van de vondsten kan men zeggen dat de esthetiek zich kenmerkt door realisme, spontaniteit, lijnvoering en beweging. Was polychroom.! -Architecturale polychromie (kleur)! De klassieke architectuur is niet wit, maar zéér kleurrijk, het paleis bestond uit meerdere verdiepingen en werd voor een groot deel gebouwd in hout, dit is natuurlijk vergaan.! -realisme ! Fresco’s die teruggevonden zijn, we zien een stier, een bokswedstrijd etc. Een hoge graad van realisme in de figuren.! -Megaron grondplan ! De site was vrij ingewikkeld, het was niet enkel een residentie. Er waren ook religieuze en administratieve functies. Er waren vee opslagruimtes voor handel. We zien de eerste elementen van een megaron grondplan. We zien een aaneenschakeling van verschillende ruimtes achter elkaar. Die ruimtes worden gescheiden a.d.h.v muurdelen en of zuilen. Die ruimtes bevinden zich

binnen 1 groot bouwvolume. Er is steeds een rechthoekig grondplan waarin die verschillende ruimtes achtereenvolgend opgestapeld liggen met één centrale ingang vooraan. In de paleizen gaat men verschillende megarons integreren. Rechthoekig grondplan met één ingang waarbinnen ruimtes achtereenvolgens afgebakend worden a.d.h.v. zuilen en muurdelen. ! We gaan van megaron tempels overstappen naar de vroege Griekse tempels.! Rechthoekig grondplan met één benadering.! Stylus = zuil! Antentempel! Prostyletempel! Amphiprostyle tempel! Peripterale tempel! Dipterale tempel! -Zuil-architraaf systeem! De verticale zuil waarop de horizontale architraaf ligt. Deze aaneenschakeling wordt later in de tempel geïmplementeerd. We zien ook een dakstructuur, gelijkaardig aan wat de Griekse tempels later zullen hebben als bekroning. Dit is een driehoekige structuur zijnde een tympaan.! 3.2. Mycene ca 1250 BCE! Gelijkaardig aan de Minoïsche, gaat zich ontwikkelen op het Griekse vaste land. Ze al opbloeien na het wegvallen van de Minoïsche beschaving. Ze kom toch bloei vanaf 1400 BCE, hoogtepunt is 1250 BCE. ! Me Myceense beschaving focuste zich meer op handel. Ze was militair en dat uitte zich in de architectuur. We hebben burchten, citadellen en forten. Belangrijkste citadel is die van Mycene zelf. Die is ontdekt door Heinrich Schliemann. We zien de Cyclopenmuur.! 3.2.1. Leeuwenpoort! De leeuwenpoort heeft 2 leeuwen. Deze bewaken de Minoïsche zuil. We zien al het principe van zuil-architraafbouw. Het Tympaan is hier al gedecoreerd. De Grieken zullen hierop voortbouwen en dat uit zich in ! -Megaron plan! -Zuil-architraafbouw! -Tempelfronton! -Polychromie! -Realisme! 4. Het perfectioneren van de orde als opdracht voor de goden.! -Megaron plan! -Zuil-architraafbouw! -Tempelfronton! -Polychromie! -Realisme! 4.1. Algemene kenmerken van de ordes?! 4.1.1. Zuil in de tempel!

!

Zuil

Fronton Akroterion

Vrijstaande zuilen zullen evolueren door halfzuilen. Ze worden door midden gesneden en tegen de muur geplakt. Zo worden ze een puur esthetisch element. ! 4.1.2. Zuilenorde! 4.1.2.1 Griekse! A) Dorisch! Grieks-Dorisch, geen basis. ! B) Ionisch, wel een basis die steunt op een stilobaat. Hij heeft 2 voluten aan het kapiteel. ! C) Korinitisch is zelfde als Ionisch maar met acanthusbladeren.! 4.1.2.2. Romeinse ! B) Toscaans! B) Romeins-Dorisch ! C) Composietorde ! Die zuilenorde gaat verder dan stilistische eigenschappen. Over proporties en maatvoering. !

-Modulus: diameter gemeten aan de voet van de zuil als maat voor het gebouw! -Intercolumnië: De afstand tussen de Griekse zuilen moet telkens gelijk zijn.! Stijlfases! Archaïsch: Dorische stammen zijn prominent dus dorische orde! Klassiek: introductie van de Ionische zuil doordat de Ionische stammen de macht naar zich toe trekken.! Hellenistisch: Polis en stadstaat gaan afzwakken, er komt één geheel.! Doorheen de fases geen grote vernieuwingen, maar men gaat de bestaande elementen gaan volmaken (megaron grondplan, polychromie, realisme enz.)! 4.1.3. Fase’s ! 4.1.3.1. Archaïsche fase (600 BCE - 400 BCE)! Periode van politieke instabiliteit waarbij de stadstaten de macht naar zich toe willen trekken. Die instabiliteit leidt tot een culturele bloei, omdat ze zichzelf willen uitdrukken a.d.h.v. architectuur.! In de eerste periode is er een zekere graad van experiment. Een proces van trial and error. ! De standaardisering, zoeken naar oplossingen en zoeken naar vaste verhoudingen enzo. Er wordt gebouw in harmonie met het landschap. En streven naar realisme.! 4.1.3.1.1 Tempelsite van Phaestum , Zuid-Italië! Tempelsite waar 2 tempels werden gebouwd, de Hera 1 en Hera 2 tempel.! Hera 1 Een peripterale, dorische tempel. Een tempel met dorische zuilen en met één doorlopende rij zuilen rondom dat bouwvolume. ! !

Ze is peripteraal, maar in het midden van het volume staat ook een rij zuilen. Er werd toen nog geëxperimenteerd. Ze wisten nog niet hoe ze het dak gingen dragen, dus uit constructieve noodzaak. Een andere afwijking is het aantal zuilen. Lateraal zijn er 18 zuilen, vooraan zijn er 9. In volgende tempel is dat niet het geval. Er wordt een gestandaardiseerde vorm ontwikkeld waar de laterale zijn niet het dubbel is. Maar het aantal zuilen zal lateraal 2x de voorzijde is +1. ! Verder zien we dat de dorische zuilen rechtsreeks op het stillobaat rusten. We zien dan de echinus en abachus, waar de architraafbalk op rust. Het fries en de kroonlijst zijn niet goed bewaard gebleven. Wat verder opvalt is dat de echinus helemaal geplet is onder de abbachus. Het lijkt niet mooi, wordt later rechtgetrokken tot een esthetisch geheel.! De entasis is een optische correctie, die heel overdreven is uitgewerkt. Ze gaan de zuil vanonder verbreden, door die bolling op 1/3 hoogte lijkt de tempel van ver recht en stevig. In dit geval is de correctie overdreven.! Hera 2 Er zijn verbeteringen: ! Entasis is subtieler. ! Echinus en abacus zijn geproportioneerd.! Aantal zuilen langs de lange kant is x2+1! Er is een verbetering in het fries, er is een correctie in de hoek aangebracht. De trigliefen staan op de hoeken niet centraal op de zuil. Systeem van petrificatie (houtstructuur in steen wordt overgenomen) in houtbouw zijn de elementen van de dakstructuur vertaald naar trigliefen en metopen. Vandaar de wens van de trigliefen recht boven de zuilen te plaatsen. ! Beeldhouwkunst als onderdeel van de architectuur In de beeldhouwkunst evolueert de Egyptische Kouros steeds meer naar een realisme van menselijke figuren. De beelden zijn van het timpaan genomen. ! Aphaia temple, Aegina ! We zien het lichaam en de handelingen heel natuurlijk voorgesteld. Er is een duidelijk hoogteverschil. Door andere houdingen gaan ze het driehoekig element opvullen en wordt een verhaallijn voorgesteld. Beeldhouwkunst was deel van de architectuur. We zien een hele rij figuren in wit steen uitgevoerd, ook deze figuren waren oorspronkelijk polychroom (Hittorf). Met de kleuren worden de onderdelen van de tempel vaak nog geaccentueerd. ! 4.1.3.2. Klassieke fase! Valt samen met de bloei van Athena en de eeuw van Perikles. Een belangrijk staatsman die de grootsheid van Athena en zijn politieke macht wou tonen. Ze gaan verder werken op een volmaking van het klassiek systeem en werken aan proporties en visuele correcties. De Ionische bevolkingsgroep de bovenhand zal nemen met Athene als centrum, de cultuur zal openbloeien. Ioniërs vonden elegantie heel belangrijk, de Ioniërs waren nog meer gericht op handel dus kwamen ze in contact met andere bevolkingsgroepen. Daardoor kwam er een liefde voor monumentaliteit naar de Griekse wereld. ! 4.1.3.2.1. Parthenon, Acropolis van Athene ! Nadat het dienst deed als tempel voor de Grieken werd het door de Romeinen gerestaureerd. De byzantijnen gebruikten het als kerk. Later werd het kathedraal en nog later moskee door Turken. Tijdens de oorlogen tussen de Venetianen en de Turken werd het gebruikt als een opslagplaats voor buskruid. Daardoor is het beschadigd geraakt. ! Later werd het Parthenon herontdekt als belangrijk werk uit de architectuurgeschiedenis. !

Tempel is opgedragen aan Athene. Ze is pan-Hellenistische plek. Een neutrale religieuze plaats voor alle Grieken. Het is geen totaalproject, bij overwinningen werd ze gerestaureerd. En heropgebouwd tot een nieuw prestigeproject bij de overwinning op de Perzen door de Grieken onder Perikles. Daarvoor werd de tempel in verval gelaten ter herinnering dat ze in oorlog waren.! Architectuur was dus niet enkel een praktisch element. De architecten zijn Ictinus en Kalikrates. De sculpturen zijn door Phidias. Hij streeft nog meer naar realisme met behulp van optische correcties. Ook in de architectuur wordt er optisch gecorrigeerd. ! Het is vooral een architectuur van het exterieur. Enkel de priester kon het heiligdom betreden. ! Perfectionering van het grondplan ! Een peripterale, dorische tempel. Éen rij zuilen rond om rond volgens x2+1, gebouw door Ioniërs, maar toch Dorische zuilen. Binnenin staan er Ionische zuilen. Deze werden gebouw volgens een vrijer model. Optisch zijn er amper rechte lijnen, het is een vat vol optische correcties. ! I Entasis! II Daarnaast gaat het etablement naar buiten hollen. ! III het stillobaat is gebold! IV Het gebouw lijkt steviger en recht. ! V Trigliefenprobleem is weer aanwezig, het triglief staat op de hoek. ! !

Sculptuur verteld een verhaal dat de toeschouwers langs buiten kunnen zien. Aandacht voor realisme! 5. Standspanning en theaterarchitectuur ! De inplanting van alle gebouwen lijkt zeer willekeurig maar er is een idee: zorg voor integratie in het landschap. In tegenstelling tot de Romeinen waar infrastructuur en architectuur primeerden over het landschap. !

Bij de grieken is er aandacht voor harmonie, aan de voet vinden we sociale en profane gebouwen. Op de heuvel de religieuze gebouwen. We zien een vrije benadering, men kan van alle kanten de akropolis benaderen en zien. Zowel de korte en lange zijde zijn zichtbaar. Men ziet zowel de voor als zijgevel. Het is een mooi optisch geheel dat te zien is.! Het poortgebouw, de propyleeën met trap waarlangs men de akropolis kan betreden. Het poortgebouw is een voorbeeld van de klassieke fase. Door Mnesikes. De Ionische orde is toegepast. De propyleeën bestaan uit 3 verschillende onderdelen. Centraal de poort, links en recht geflankeerd door de beeldengalerij. ! Er zit een zekere logica in de combinatie van Dorische en ionische ordes. Men kiest om op de helling te bouwen en hun architectuur aan te passen. Het hoogteverschil wordt in het gebouw zelf geïncorporeerd. Aan de voorzijde wordt de Dorische orde gebruikt. In het midden terug Ionische en bij het verlaten opnieuw de Dorische. De lijnen open gelijk tussen de zuilen, De hoogte van de eerste en de laatste zuil is gelijk.! De niveauverschillen worden ook gebruikt om van profaan naar religieus te gaan. Van profaan naar sacraal. De theaters zijn zowel profaan als sacraal, ze bevinden zich doorheen het landschap. ! Theaters worden ingebouwd in de bestaande heuvelbedding. Ze gebruiken het uitzicht in de natuur als decor. Grieken gaan de natuurlijke omgeving gebruiken. ! 6. Hellenisme ! Heleens = Antiek Grieks! Hellenistisch = cultuur na Alexander de Grote! Alexander de grote is de kenmerkende figuur van de periode. Systeem van de stadstaat wordt teniet gedaan en Athene zal als centrum naar voor worden geschoven. Alexander zal een groot territorium gaan veroveren. Dat zorgt voor meer invloeden van de oosterse gebieden en zal er een grotere vormvrijheid ontstaan. ! 6.1. Pergamon altaar, Berlijn ! -Monumentaliteit! -Theatraliteit ! -Decoratie en sculptuur! -Dramatische uitwerking in sculptuur! -Variatie in de grondplannen! -Meer combinaties tussen ordes! -> Hellenisme werd lang als minderwaardig beschouwt, dit voldoet niet aan klassieke idealen. Later zal de barok zich inspireren op deze periode.! Het Pergamon altaar zette meer in op status en allure. De beelden stonden overal op het dak. We zien veel emotie in de figuren. Een axiale benadering, hier kan men slechts langs één kant het bouw betreden. ! We zien historische en mythologische veldslagen. Verbeeldt de macht van de nieuwe dynastie van de Attaliden. De functie van tempel en van sculptuur worden dus losgekoppeld. Architectuur wordt gebruikt als propaganda. ! Opdracht: One-Minut Paper!...