Diplomski rad: Produkcija kratkog igranog filma PDF

Preview

Summary

UNIVERZITET U TUZLI AKADEMIJA DRAMSKIH UMJETNOSTI (pozorište, film, radio i TV) U TUZLI Armin Šabić „PRODUKCIJA KRATKOG IGRANOG FILMA“ DIPLOMSKI RAD Tuzla, februar 2009. godine UNIVERZITET U TUZLI AKADEMIJA DRAMSKIH UMJETNOSTI (pozorište, film, radio i TV) U TUZLI „PRODUKCIJA KRATKOG IGRANOG FILMA“ ...

Description

UNIVERZITET U TUZLI AKADEMIJA DRAMSKIH UMJETNOSTI (pozorište, film, radio i TV) U TUZLI

Armin Šabić „PRODUKCIJA KRATKOG IGRANOG FILMA“

DIPLOMSKI RAD

Tuzla, februar 2009. godine

UNIVERZITET U TUZLI AKADEMIJA DRAMSKIH UMJETNOSTI (pozorište, film, radio i TV) U TUZLI

„PRODUKCIJA KRATKOG IGRANOG FILMA“ Diplomski rad

Filmska i TV produkcija Edin Lonić, docent

Armin Šabić Studijski odsjek: PRODUKCIJA Broj indeksa: II-8/04

Tuzla, februar 2009. godine

2

SADRŽAJ 1. UVOD 1.1. Uvod u temu ..................................................................................................... 4 1.2. Kinematografija u BiH ..................................................................................... 5 2. PRODUKCIJA FILMA ......................................................................................10 2.1. Proces nastanka filma .....................................................................................10 3. PRIPREMNA FAZA U PRODUKCIJI FILMA ............................................. 10 3.1. Imam ideju za film/ želim ideju za film ......................................................... 10 3.2. Finansiranje .................................................................................................... 14 3.3. Ugovori i dozvole .......................................................................................... 17 3.4. Knjiga snimanja ............................................................................................. 18 3.5. Kasting i odabir lokacija ................................................................................ 23 3.6. Plan snjimanja ................................................................................................ 26 3.7. Budžet ............................................................................................................ 29 4. FAZA NEPOSREDNIH PRIPREMA ............................................................. 38 4.1. Obaveze i zadatci u fazi neposrednih priprema ............................................ 38 4.2. Odabir formata............................................................................................... 38 4.3. Omjer širine i visine slike (ASPECT RATIO) ............................................. 39 4.4. Video ............................................................................................................. 41 4.5. Digital ........................................................................................................... 41 4.6. Rezolucija ..................................................................................................... 42 4.6.1. Zašto koristiti veću rezoluciju? ......................................................... 42 4.7. High-definition (HD) / HDTV ...................................................................... 42 4.8. Biranje kamere .............................................................................................. 43 5. SNIMANJE FILMA ......................................................................................... 45 5.1. Cirkus je stigao ............................................................................................. 45 5.2. Dnevna dispozicija ....................................................................................... 46 6. FAZA OBRADE ............................................................................................... 49 6.1. Post-produkcija filma ................................................................................... 49 6.2. Montaža ........................................................................................................ 50 6.2.1. Linearna montaža ............................................................................. 53

3

6.2.2. Nelinearna montaža ........................................................................... 53 7. FAZA DISTRIBUCIJE ..................................................................................... 54 7.1. Karakteristike distribucije filma .................................................................... 54 7.2. Festivali .......................................................................................................... 55 7.3. Prijava na festivale ......................................................................................... 57 7.4. Online prijava na festivale ............................................................................. 58 8. ZAKLJUČAK .................................................................................................... 59 9. LITERATURA ................................................................................................... 60

10. PRILOZI ............................................................................................................ 61 10.1.

Osnovni pojmovi ..................................................................................... 61 10.1.1. Producent ..................................................................................... 61 10.1.2. Kinematografija ........................................................................... 61 10.1.3. Film .............................................................................................. 63 10.1.4. Kratkometražni film ..................................................................... 64

10.2.

Važne institucije ....................................................................................... 64

10.3.

Autorski ugovor za reditelja filma ........................................................... 66

10.4.

Izvođački ugovor ..................................................................................... 68

10.5.

Koprodukcijski ugovor ............................................................................ 72

10.6.

Razrada scenarija ..................................................................................... 75

10.7.

Kamera report .......................................................................................... 76

10.8.

Scenario report ......................................................................................... 77

10.9.

Lokacija ................................................................................................... 78

10.10. Scenarij za kratki igrani film „Akumulator“ ........................................... 79

4

1. UVOD

1.1. UVOD U TEMU Produkcija kratkometražnog igranog filma podrazumjeva rad u nekoliko produkcionih faza koje obuhvataju regulisanje kadrovskih, finansijskih, tehničkih i vremenskih resursa. Značaj produkcije kratkometražnog igranog filma je mnogostruk, ali najbitnije je spomenuti da to svojevrsna praksa, tj. ispitivanje mogućnosti produkcije, kadrovskih potencijala i tehnike. Odabrali smo da film radimo u Tuzli iz nekoliko razloga. Dakle, Tuzla posjeduje kadrovske potencijale ako uzmemo u obzir Akademiju dramskih umjetnosti koja već deset godina uspiješno školuje glumce i producente, nadalje treba spomenuti da na pordučju Tuzlanskog kantona jako dobro funkcioniše Televizija TK koja također raspolaže kadrovskim potrebama kao i određenim tehničkim resursima. Jako bitan segment za snimanje i postprodukciju filma je produkcijska kuća ARTHUR koja već nekoliko godina uspješno posluje na području Tuzle, Bosne i Hercegovine i regiona. Značajno je napomenuti da smo ostvarili saradnju sa produkcijom ARTHUR zbog kvalitetne opreme koju posjeduju (digital cinema camera RED ONE, nelinearna montaža Final Cut) kao i profesionalnog kadra (kamerman, montažer, kompozitor i tonski snimatelj). Imajući u vidu navedene potencijale Tuzle za produkciju kratkometražnog igranog filma, pristupio sam izradi diplomskog rada deskripcijom postepeno svih zadataka koje je potrebno uraditi za kvalitetnu produkciju. Također analizirajući tehnološke metode u savremenoj produkciji u prvi plan sam postavio mogućnosti digitalne tehnologije i savremenih metoda montaže i distribucije.

5

1.2. KINEMATOGRAFIJA U BOSNI I HERCEGOVINI Film je u Bosnu i Hercegovinu došao već 27. jula 1897. godine, kada je u Sarajevu održana prva filmska projekcija. Jedan od najznačajnijih zabilježenih materijala bili su snimci koje je Antun Volić zabilježio u svom filmu „Sarajevski atentat na Franju Ferdinanda“ iz 1914. godine. Organizirana kinematografija institucionalizirana je tek nakon Drugog svjetskog rata. Prema tome, od prve projekcije do danas prošlo je 110 godina i u tom periodu snimljeno je reko stotinu igranih filmova, kao i stotine dokumentarnh i kratkih filmova. Godine 1947. formirana je Komisija za kinematografiju Bosne i Hercegovine, koja je okupljala prve bh. Filmske autore. Iste godine je formirana i filmska kuća Bosna film koja će u narednih nekoliko decenija postati jedna od ključnih kuća u BiH. Također, 1947. godina bila je u znaku prvog dokumentarca, „Šamac-Sarajevo“, o izgradnji prve velike željezničke pruge. Godine 1950. bilo je dovoljno filmskih radnika da se formira Udruženje filmskih radnika Bosne i Hercegovine, koje pod ispitm imenom postoji i danas. Sve se to dešavalo u vrijeme kada je Jugoslavija u svojoj produkciji već imala 10 filmova, od kojih nijedan nije bio iz Bosne i Hercegovine.

Prvi igrani film, „Major Buka“ u režiji Nikole Popovića, snimljen je 1951. godine. Iako je dokumentarni film cvjetao, igrani film je bio na čekanju. Dokumentarac Žike Ristića „Splavari na Drini“ postao je remak djelo bosanskohercegovačke „male kinematografije“, dok je dokumentarac „Na Sutjesci“ Pjera Majhrovskog uspješno predstavljen na Filmskom festivalu u Cannesu 1951. godine. Pedesete su godine bile uglavnom u znaku kratkog i dokumentarnog filma, ali su skoro sve bh. igrane filmove (ukupno njih 14) režirali reditelji iz drugih filmskih centara. Među njima su bili samo tri brosanskohercegovačka autora. Ističu se dva filma, „Hanka“ (1955) u režiji Slavka Vorkapića, i „Crni Biseri“ (1958) Tome Janića. Film „Crni Biseri“ bili su kino-hit svog vremena, a taj je film bio korak naprijed u tematskom smislu, jer je većina filmova u tom periodu bila inspirisana Drugim svjetskim ratom, dok se Janić, dokumentarističkim stilom, bavi pričom o maloljetnim prestupnicima.

6

Šezdesete godine su se razvile u totalnu kinematografsku eksploziju. U toj deceniji nastalo je na stotine kratkih i dokumentarnih filmova, ali i 35 igranih. Ova decenija dala je autore koji su zauvjek ostavili trag na bh. kinematografiji, autore kao što su: Hajrudin Šiba Krvavac 1, Gojko Šipovac 2, Bahrudin Bato Čengić 3, Mirza Idrizović 4, Vlatko Filipović 5. Prvi veliki projekat bh. filma bio je spektakl „Kozara“ 6, koji je postao jedan od najkarakterističnijih predstavnika ratnih filmova koji su slijedili. Godine 1962. nastao je prvi bh. omnibus 7 „Kapi“, „Vode“, „Ratnici“, dok je sarajevska škola dokumentarnog filma u to vrijeme već postala kultni filmski pokret ustanovljen filmovima kao pto su „Čovjek bez lica“ Bate Čengića i „Osmeh 61“ Dušana Makavejeva. Dokumentaristi Gojko Šipovac i Hajrudin Krvavac debitiraju 1964. godine još jednim omnibusom „Vrtlog“ i time otvaraju nešto novo za bh. filmske autore, jer je Sarajevo do tada još uvijek bilo otvorenije prema rediteljima iz Beograda i Zagreba. Godine 1966. Bato Čengić režira igrani film „Mali vojnici“, koji se bavi ratom, ali iz drugačije, kritičke perspektive. Glavni lik je jedan mali Nijemac, plavokosi dječak koji živi u sirotištu zajedno sa djecom čije su roditelje uglavnom ubili Nijemci. 1968. debitiraju još dva autora; Gojko Šipovac sa filmom „Opatica i komesar“ i Mirza Idrizović filmom „Ram za sliku moje drage“. Osrson Wells puni vijesti svjetskih medija glumeći 1969. godine u filmu „Bitka na Neretvi“, a ista godina obilježena je i spektaklom izvornog bh. reditelja Hajrudina Šibe Krvavca „Most“. Priznati dokumentarista Vlatko Filipović režirao je svoj prvi igrani film „Moja strana svijeta“.

1

„Diverzanti“, „Most“, „Valter brani Sarajevo“, „Partizanska eskadrila“; „Niste krivi...“, „Sretni umiru dvaput“, „Opatica i komesar“, „Bez protokola“, „So“, „Nevjeste“; 3 „Čovjek bez lica”, „Mali vojnici“, „Uloga moje porodice u svjetskoj revoluciji“, „Gluvi barut“; 4 „Ram za sliku moje drage“, „Život je masovna pojava“, „Miris dunja“; 5 „Žedno polje“, „Punta velikog mora“, „Moja strana sveta“, „Nastojanje“; 6 Reditelj: Veljko Bulajić (1962) 7 Igrani, dokumentarni ili bilo kakav drugi film sastavljen od nekoliko kraćih priča, od kojih svaka ima svoje dramaturško ili logičko jedinstvo, a obično se vezuju za ostale, motivom, ambijentom, epohom, temom ili nekom drugom zajedničkom karakteristikom. – LEKSIKON FILMSKIH I TV POJMOVA, UNIVERZITET UMETNOSTI, BEOGRAD 2002 2

7

Sedamdeste su godine u kojima je evropska i svjetska kinematografija bila pod dominacijom političkog filma, a njegov odraz u Bosni i Hercegovini bio je kroz film noir. Filmovi koji se ističu u tom periodu su: „Uloga moje porodice u svjetskoj revoluciji“ Bate Čengića i „Nokaut“ Bore Draškovića (oba iz 1971.), „Slike iz života udarnika“ Bato Čengić (1972.) i „Žena s krajolikom“ Ivica Matić (1975.). Bato Čengić je uznemirio javnosti i uzdrmao Komunističku partiju svojim filmom koji orvoreno kritizira politički sistem i skreće pažnju na „obične“ ljude. Ovakav pristup filmu smjestio je Čengića na crnu listu Komunističke partije, a njegovi filmovi su cenzurisani i sklonjeni u depoe. Ivica Matić je uz nov, svjež pristup filmu, koji je bio potpuno neovisan o političkom i društvenom kontekstu, snimio svoj jedini film „Žena s krajolikom“. Ostali značajni filmovi su spektakli u žanru takozvanog partizanskog vesterna: „Valter brani Sarajevo“ (1972.) i „Partizanska eskadrila“ (1979.) Hajrudina Krvavca, te spektakl „Sutjeska“ (1973.) Stipe Delića. Godine 1973. osnovana je još jedna producentska kuća, Sutjeska film, koja će preuzeti ulogu Bosna filma. Sljedeća decenija predstavljala je novu eru bh. filma koji u inostranstu uglavnom asocira na imena kao što je Emir Kusturica. Ova decenija je, u smislu kvaliteta filma, definitnivno najznačanije i najslavnije vrijeme bh. kinematografije. Filmovima „Sjećaš li se Dolly Bell“ (1982.), „Otac na službenom putu“ (1985.) i „Dom za vješanje“ (1988.) Emira Kusturice, „Miris dunja“ (1983.) Mirze Idrizovića i „Kuduz“ (1989.) Ademira Kenovića, film bivše Jugoslavije i Bosne i Hercegovine ulazi na stranice historije svjetskog filma. Za tri filma koja je uradio Emir Kusturica, osvojio je „Zlatnu palmu“ u Cannesu, „Opera Prima“ nagradu u Veneciji, i brojne druge nagrade. Ovu deceniju bilježit će i prvi film koji je režirala žena, a radi se o „Prkosna delta“ (1980.) Vesna Ljubić.

Početak devedesetih nosi dah promjene. Zemlja se finansijski i politički raspadala, a isto se dešavalo i sa filmskom industrijom. Benjamin Filipović uspešno je debitirao filmom „Praznik u Sarajevu“, a Bato Čengić je, nakon dugogodišnje pauze, napravio „Gluvi barut“.

8

Kao i mnoge kinematografije na Balkanu, bh. kinematografija je 90-ih pretrpjela mnoge promjene. Uprkos stravičnom ratu ovaj period u produkcijskom smislu je bio veoma plodan. Filmski veterani, koji su odlučili ostati u Bosni i Hercegovini i dijeliti njenu sudbinu, pravili su važne dokumentarne filmove zajedno sa mladim autorima. Stotine dokumentaraca snimljeno je o životu i smrti u opkoljenom gradu Sarajevu tokom četiri godine rata. Ovi filmovi su obišli svijet i bili su jedina prava slika onoga što se zaista dešavalo u Sarajevu i Bosni i Hercegovini. „MGM“ („Čovjek-Bog-Monstrum“) bio je jedan od najuspješnijih od spomenutih dokumentaraca ostavajući nagradu „Felix“ na Europskoj filmskoj akademiji. Drugi važni filmovi bili su „Palio sam noge“, Srđana Vuletića; „Djeca kao i svaka druga“, Pjera Žalice i „Sa-life“ Sarajevske grupe autora (SaGA).

Kraj rata je vrijeme kada se dešava prava, velika kriza bh. kinematografije. „Savršen krug“ Ademira Kenovića snimljen je 1996. godine i dugo je bio jedini značajan igrani film nastao u razorenoj Bosni i Hercegovini. Oni koji su još uvijek pokušavali stvarati i održavati kinematografiju živom bili su mladi filmski autori. Stariji se nisu mogli snaći u haotičnim okolnostima u kojima se dilm pravio od ničega. Uglavnom kratke i dokumentarne filmove su pravili: Pjer Žalica („Kraj doba neprijatnosti“), Srđan Vuletić („Troskok“), Haris Pašović, Dino Mustafić, Jasmila Žbanić („Crvene gumene čizme“), Elmir Jukić („Čovjek koji je kuću zamjenio za tunel“), Ines Tanović, Aida Begić („Prvo smrtno iskustvo“), Adis Bakrač, itd. U periodu od 1996. pa do „Ničija zemlja“ iz 2001. snimljena su još samo dva igrana filma i to „Tunel“ i „Mliječni put“ Faruka Sokolovića.

Do najznačajnijeg preokreta u bh. kinematografiji dolazi kada Danis Tanović osvaja nagradu za najbolji scenij na Filmskom festivalu u Cannesu za svoj debitantski film „Ničija zemlja“. Iako u producentskom smislu ovaj film nije bio bosanskohercegovački, Bosna i Hercegovina ubire zasluge zato što Danis Tanović u svom filmu kao Bosanac govori o ratu u BiH. Tanović osvaja Oscara za najbolji strani film 2002. kao bosanskohercegovački predstavnik. Kasnije te godine, Ahmed Imamović osvaja „Felix“ Evropske filmske akademije za najbolji kratki film „10 minuta“.

9

Uz mnoge napore bh. filmadžija, krajem 2002. osnovana je dugo priželjkivana Fondacija za kinematografiju Sarajevo. Ova fondacija je danas postala najvažnija instanca, kada je finansiranje filmova u pitanju. Iako postoji samo na nivou Federacije BiH, jedina je fondacija ove vrste na cijeloj teritoriji Bosne i Hercegovine. Osnivanje Fondacije, koje je popraćeno burnim reakcijama filmskih radnika i podjeljenost među njima, ipak je predstavljala tračak svjetlosti u mračnom tunelu u kojem se do tada nalazila bh. kinematografija. Upravo od tog trenutka bh. film se otvorio prema koprodukcijama i postao je poželjan, pa ponedak i ravnopravan partner. Osim fondacije za kinematografiju, veliku ulogu odigrao je i Sarajevo Flm Festival, koji nameće postojanje istočnoeuropskog filma i stavlja ga u prvi plan, sa bh. filmom na čelu. Festival dobodi brojne predstavnike svjetske filmske industrije bh. filmadžijama kući i tako omogućava da lakše dođu do koproducenata, bez kojih svakako nema filmske produkcije u BiH. Festival je prepoznao tu činjenicu i 2003. godine osnovao na ovim prostorima najznačajniji koprodukcijski market CineLink.

Iako su inicijalna sredstva bila minimalna, za samo godinu dana nakon Oskara, Dino Mustafić („Remake“), Pjer Žalica („Gori vatra“) i Srđan Vuletić („Ljeto u zlatnoj dolini“) ostvarili su svoje snove i završili svoje prve igrane filmove. Po tome je 2003. godina jedna od najznačajnijih godina u skorijoj historiji bh. filma, i ona nije incident već – početak nove ere.

Drugi film Pjera Žalice „Kod amidže Idriza“ obilježio je bh. kinematografiju 2004. godine, a 2005. godinu igrani filmovi „Go West“ Ahmeda Imamovića, „Dobro uštimani mrtvaci“ – drugi film Benjamina Filipovića, te dokumentarci „Sasvim lično“ Nedžada Begovića i „Ljubav na granici“ Miroslava Ćire Mandića. Ne treba zaboraviti ni kratkometražne filmove, čija je produkcija ipak pala u odnosu na proizvodnju igranih filmova i u odnosu na produkciju prije 2002. godine. Od tada do danas snimljeno je tek nešto više od desetak kratkometražnih filmova, a neki od najvažnijih naslova svakako su filmovi „Naprijed nazad“ Jasmile Žbanić; „Sjever je poludio“ Aide Begić; „Srijedom“ Alme Bećirović; „Prva plata“ Alena Drljevića; „Ram za sliku moje domovine“ Elmira Jukića.

10

Godinu 2006. obilježavaju dokumentarni film „Karneval“ Alena Drljevića, te filmovi „Nafaka“ Jasmina Durakovića, „Mama i tata“ Faruka Lončarevića, „Nebo iznad krajolika“ Nenada Đurića, na čelu sa filmom „Grbavica“ Jasmile Žbanić. 2.

PRODUKCIJA FILMA

2.1. PROCES NASTANKA FILMA Proces realizacije filma zavisi o tehničkim i materjalnim mogućnostima te ga obavlja velik broj stvaratelja i suradnika. Kao i svaki drugi projekat sve počinje sa idejo...