Kaarten-Termen MG 1 - Quizlet PDF

Preview

Summary

Aantal termen in deze set (98)8 kerkmodi (9) methode om melodieën te classificeren naar structurele kenmerken een diatonische modus: een opeenvolging van zeven toonhoogten, bestaande uit vijf hele en twee halve tonen de 8 modi gebruiken dezelfde zeven tonen verschil tussen de 8 modi: in de finales e...

Description

11/08/2021, 11 : 52

Aantal termen in deze set (98) - methode om melodieën te classificeren naar structurele kenmerken - een diatonische modus: een opeenvolging van zeven toonhoogten, bestaande uit vijf hele en twee halve tonen - de 8 modi gebruiken dezelfde zeven tonen - verschil tussen de 8 modi: in de finales en de reciteertoon: de finalis is de eindtoon, de reciteertoon de toon die in de melodie domineert en waarop de psalmodie is gebaseerd - modi bestaan in twee vormen: authentieke en plagale (of afgeleide): de plagale hebben dezelfde finalis als de authentieke, 8 kerkmodi (9)

maar het toonbereik daalt tot de onderkwart - het traktaat Alia Musica (2e helft 19e eeuw) verbindt deze modi met de terminologie van de Griekse octaafsoorten - theoretisch nut: liet geleerden toe om het gregoriaanse repertoire te verbinden met de concepten uit de muziektheorie uit de late oudheid - praktisch nut: stelde zangers in staat om nieuw repertoire gemakkelijker in te studeren en te onthouden - systeem van de modi werd vastgelegd in de zogenaamde tonarii (een tonarius is een didactisch werk dat melodieën ordent via hun beginfasen en rangschikt via de acht modi)

- GF Handel, voor James Brydges (= hoogtepunt van zijn private esthetiek) - Herneemt het onderwerp van de mythe uitMetamorfosen van Ovidius - Verlaat echter het model van de Italiaanse cantate en sluit aan bij de traditie van de Engelse masqué

Acis and Galatea (7)

- Voor een klein ensemble van vijf zangers en zeven instrumentalisten (kleine bezetting) - Tekst was het collectieve werk van de groep intellectuelen aan het hof van Cannons; kunst voor gelijkgestemden - Precisie waarmee Handel de overgang weergeeft van een stabiele idyllische wereld naar de veranderlijke wereld van de tragedie - Vormgeving in dienst van de inhoud: verschil tussen da capo vorm (herhaling, stabiliteit) en doorgecomponeerde vorm (verandering)

Page 1 of 33

11/08/2021, 11 : 52

- GF Handel, 1709 - Satirische komedie op een onderwerp dat in Venetië al een traditie had dankzij L'incoronazione di Poppea van Monteverdi - Thema is ontleend aan de Romeinse geschiedenis

Agrippa (5)

- Hergebruikte fragmenten uit zijn Italiaanse cantates en Resurrezione - Voegde er nieuwe orkestrale opera-effecten aan toe, paste de muziek aan de nieuwe tekst aan en verhoogde de dramatische expressie

- GF Handel, 1736 - Engels oratorium - wat zijn de kenmerken van een Engels oratorium?

Alexander's Feast (5)

- Tekst is een klassieker van de Engelse literatuur. Het gedicht van John Dryden vertelt over het feest van Alexander de Grote na zijn overwinning op de Perzen en de vernietiging van de stad Persepolis. - Leverde Handel in de perceptie van zijn tijdgenoten de status op van de belangrijkste componist van Engeland.

- Claudio Monteverdi, 1608 - Bekend omwille van het enige onderdeel dat bewaard bleef: het

lamento d'Arianna; klaagzang die Arianna aanheft nadat zij door de Atheense held Theseus is achtergelaten op het eiland Naxos.

Arianna (5)

- Dit lamento leidde een eigen leven in meerdere gedaanten, los van de opera. - Scène niet terug te vinden in andere literaire bronnen. - Aandacht voor de ordenende en symbolische betekenis van muzikale structuur

- late oudheid - educatieve functie / educatief systeem - trivium: opleiding in de kunst van het woord (= grammatica, retorica en dialectica) - quadrivium: de mathematische vakgebieden (voor specialisten) - belangrijk voor de geschiedenis van de muziek is de ordening van deze kunst onder mathematische disciplines (Pythagoras) Artes Liberales - Zeven Vrije Kunsten (9)

- Boëthius vatte de theorieën van het quadrivium samen in vier traktaten: vormt de basis van diepgaande rationalistische richting die de middeleeuwse muziek zou opgaan - musica mundana: de harmonie van de wereld en het universum - musica humana: de harmonie van het menselijke lichaam en de ziel - musica instrumentalis: de muziek op instrumenten (later begrip indelen in 3; in pulsu, in flatu, in voce: "door te slaan", "door de beweging van lucht" en "door de stem" - Hugo van St-Victor)

Page 2 of 33

11/08/2021, 11 : 52

- RE motet van Josquin Desprez - één stem stelt een muzikale frase voor en de andere stemmen nemen dezelfde frase over op een later tijdstip. - De tekst is samengesteld uit meerdere bronnen (= gebruikelijk) - Binnen een gelijkblijvende muzikale uitdrukking varieert hij het gebruik van de stemmen.

Ave Maria (7)

- Er zijn imiterende passages, naast groeperingen van stemmen (bijvoorbeeld hoge tegen lage stemmen) - Vrij contrapunt waarbij alle stemmen melodisch zelfstandig bewegen, zonder elkaar te imiteren - Belangrijke tekstonderdelen worden extra belicht door homofone declamatie (= klankbeeld waarbij de stemmen ritmisch gelijk bewegen)

- Lodewijk XIV - Uitermate geschikt om de fundamenten van het nieuwe regime symbolisch weer te geven. - Vertelden geen verhaal, maar waren wel opgezet rond een centraal thema. Ballet de cour (8)

- Mythologische personages representeerden symbolisch de verhoudingen aan het hof. - Bestond uit een reeks van entrées voor personages of groepen. - Hier en daar werden korte vocale nummers toegevoegd. - Symmetrische figuren van de choreografie verwezen naar de maatschappelijke ordening onder het gezag van de zonnekoning. - Jean-Baptiste Lully

- Claudio Monteverdi, 1608 - Betekent letterlijk "dans van de ondankbaren"; vrouwen die de liefde van hun mannelijke aanbidders blijven afwijzen. In de

Bello delle ingrate (3)

onderwereld worden ze zwaar gestraft, hun verdriet wordt weergegeven in een woordeloze dans. - Choreografie was van het mimetische type: de weergave van gevoelens en passies van de personages had het overwicht op de uitwerking van geometrische structuren.

Page 3 of 33

11/08/2021, 11 : 52

- JS Bach - Gerekend tot de hoogtepunten van de orkestmuziek van de 18e E - Danken hun naam aan een opdracht aan de Markgraaf Christian Ludwig von Brandenburg - "Concerts avec plusieurs instruments"; reeks gebruikt alle

Brandenburgse Concerten (6)

instrumenten, met uitzondering van de contrabas, als soloinstrument - De principes van het moderne concerto in de geest van Vivaldi gecombineerd mer een meer traditionele aandacht voor complexe texturen en stemmencombinaties. - Speelt in op de dubbele betekenis van de term "concertare"; zowel samen musiceren als het principe van wedijver tussen groepen, zoals uitgewerkt in het type van het concerto grosso.

- Corelli, eind 17e E - Een compositie voor een kleine solistische groep (concertino) en een grote groep (ripieno) - Principe is afgeleid van het onderscheid tussen het Coro favorito en de cappella uit de meerkoppige kerkmuziek. - Gebaseerd op de contrastwerking tussen het kleine en het grote Concerto grosso (6)

ensemble. - Organisatorisch had dit model het voordeel dat Corelli de cruciale partijen - de solistische partijen en de leiders van de secties van het ripieno - kon bezetten met musici die dicht bij hem stonden en zijn stijl perfect beheersten. - Technische eisen voor het ripieno zijn minder hoog, dus konden gemakkelijk worden aangevuld met freelancers.

- 15e E (1414-1418) - Moment van diepgaande uitwisseling van stijlen en ervaringen - Voorwaarden aanwezig voor een fusie van regionale stijlen tot een Concilie van Konstanz (4)

nieuwe synthese - Complexiteiten van de Ars Subtilior verdwenen, er kwam een vrije imitatie in de stemvoering in plaats van de strikte isoritmische technieken

Page 4 of 33

11/08/2021, 11 : 52

- Claudio Monteverdi - Term uit de oudheid terug in praktijk brengen - Monteverdi deelt de menselijke passies in categorieën in: woede, maat en weemoed. Deze komen muzikaal overeen met het gebruik van de stem in zijn hoge, midden en lage registers. - Muziek kan ook worden ingedeeld in 3 soorten (genen): opgewonden (concitato), gematigd (termperato) en zacht (molle). - Technische manier om opwinding uit te drukken vond Monteverdi in Concitato genre (7)

het gebruik van korte notenwaarden: het zogenaamde tempo pirichhio of het pyrrische tempo, dat de maat indeelt in 16 noten. (Toepassing van die snelle notenwaarden in de stem drukt opwinding en woede uit). - Strijkinstrumenten passen dit toe op momenten waarin de muziek de blinde woede van de personages weergeeft. - Voorbeeld: Combattimento di Tandredi e Clorinda. Tekst van Torquato Tasso toont het contrast tussen genere concitato en genere molle.

- Genre waarin alle stemmen ritmisch gelijk lopen. Er is geen cantus Conductus (2)

firmus: geen structurele stem die ontleend is aan het gregoriaans. - De toonzetting is doorgaans syllabisch (één noot per lettergreep) = musica cum littera ('muziek met letters')

- klinken goed - in parallelle stemvoering: de simultane stem blijft constant op dezelfde afstand van de basismelodie - fundamenteler probleem is het feit dat een dergelijke techniek botst op de wetten van de diatonische toonschaal - Franco van Keulen (13e eeuw) verdeelde de consonanten in drie categorieën (de mensurabili musica): perfect (prime en octaaf), medium (kwart en kwint) en imperfect (grote en kleine terts) Consonanten (8)

- de mate waarin samenklanken voor het oor de indruk geven te versmelten - dissonanten zijn samenklanken die het meest met elkaar in wrijving komen: klinken slecht (geven de indruk dat de twee gecombineerde tonen nog in zekere mate met elkaar overeenstemmen) - de middeleeuwse theorie van consonanten en dissonanten gaat uit van de verhoudingen die Pythagoras had opgesteld - 14e eeuw: nieuwe theorievorming over de behandeling van samenklanken: contrapunctus ("noot tegen noot"; simultane combinatie van toonhoogten)

Page 5 of 33

11/08/2021, 11 : 52

- Tinctoris (1477): zoekt naar regels en principes om de praktijk van onvolmaaktheden te zuiveren. Droeg aanzienlijk bij tot de rationalisering van de techniek. Centrale probleem was de behandeling van dissonanten: volgens Tinctoris zijn dissonanten enkel toegelaten als ze worden voorbereid en correct opgelost. - Gioseffo Zarlino (1558): zes criteria voor een goed contrapunt. Contrapunt (3)

Opmerkelijk pleidooi voor muziek als auditieve kunstvorm: schoonheid en betekenis van een compositie moeten hoorbaar zijn, dit is een reactie tegen de de vele opvattingen van visuele symboliek of intellectuele raadsels. - Droegen bij tot de ontwikkeling van het contrapunt tot de gestroomlijnde, verfijnde en uitgezuiverde kunst van de zestiende eeuw, waarvan de volmaakte status werd aangeduid met de passende term Ars Perfecta (= volmaakte kunst).

- Principe v dubbelkorigheid - Muziek van een grote feestelijkheid Cori spezzati (4)

- Toevoeging van instrumenten vergrootte de akoestische draagkracht - Adrea en Giovanni Gabrieli

- GF Handel - Voor de kroning van George II - 'Full anthem' type = voltallig koor en orkest, zonder solistische aria's of duetten

De Coronation Anthems (5)

- 4 Coronation Anthems, gebaseerd op teksten uit de Psalmen, de

Boeken der Koningen en Jesaja - Bekend om directheid van de muzikale effecten, zoals de overweldigende inzet van het koor op de climax van de orkestrale inleiding; +/- 40 zangers en 160 instrumentalisten

- traktaat van Franchino Gaffurius (1500) - Renaissance - De middeleeuwse opvatting van de muziek der sferen werd in de renaissance verrijkt via een betere kennis van de oorspronkelijke teksten van Plato

De harmonia musicorum instrumentorum opus (7)

- Ging van alle Renaissance humanisten het verst in zijn speculaties over de kosmische harmonie. - Doorbrak het christelijke kader. - Hij koos ten volle voor de neoplatoonse voorstelling van de kosmische harmonie. - Verving de negen sirenen van Plato met de negen muzen, die hij associeerde met de hemelse sferen, de muzikale modi en de tonen van de toonladder.

Page 6 of 33

11/08/2021, 11 : 52

- 4e eeuw - herdenking van het laatste avondmaal van Christus - werd de centrale rite van het christendom De mis of eucharistie (5)

- in de vierde eeuw doet de psalmodie er zijn intrede, meer bepaald tijdens de communie. De psalm onderlijnt het hoogtepunt, het ultieme moment van vreugde. - in Jeruzalem werden de beide psalmen van de misviering vanaf de vijfde eeuw uitgebreid met een derde: een alleluia psalm

- Francisco de Salinas (1577) - Renaissance - De middeleeuwse opvatting van de muziek der sferen werd in de renaissance verrijkt via een betere kennis van de oorspronkelijke teksten van Plato - Uitvoerige argumentatie om de muziek der sferen af te wijzen.

De musica libri septem (7)

- Gaf toe dat de hemellichamen bewogen volgens zekere harmonie, maar hij rekende deze niet tot de muziek omdat ze onhoorbaar was. - Verving de conventionele indeling in musica mundana, humana en instrumentalis door nieuwe criteria. - Muziek der sferen kon niet bestaan want de Schepper zou nooit iets overbodigs scheppen zoals een hemels geluid dat niemand kan waarnemen

- JS Bach - Opdracht om maandelijks nieuwe kerkmuziek uit te voeren - De Lutherse kerkcantate ontstond uit de traditie van het evangeliemotet

De Weimar Cantaten (6)

- Voor de Weimar-cantates koos Bach teksten van het nieuwe type. - Verkende alle mogelijke vocaal-instrumentale types. Experimentele geest die blijkt uit de instrumentale keuzes en combinaties. Zowel zachte, fijnzinnige bezettingen als rijk bezette cantates. - Vele cantates beginnen met een instrumentale sinfonia; vormen de voornaamste bron voor de kennis van Bachs instrumentale stijl.

Page 7 of 33

11/08/2021, 11 : 52

- Venetië - Giovanni Faustini, Giacinto Andrea Cicognini, Francesco Cavalli - Getuigen van een geest van openlijk hedonisme - Mythologische en epische verhalen waren bijzonder geschikt om heroïsche, erotische en komische taferelen te vermengen. - Gericht naar een divers publiek en moesten beantwoorden aan uiteenlopende verwachtingen. - Muziekhistorisch zijn de Venetiaanse opera's vooral belangrijk voor de muzikale en dramaturgische types waarmee ze muziek en drama verbinden. Structureel ontstaat het onderscheid tussen recitatief en Drama per musica (10)

aria. - In het recitatief gaat de handeling vooruit (versi sciolti = onregelmatige verzen) - In de aria staat ze even stil voor een beschouwing, of de uiting van een gevoel. Ook dient het als lied dat zodanig in de handeling een rol speelt, zoals een slaaplied of een bezwering. (versi misurati = regelmatige verzen). - In de latere evolutie werden de aria's duidelijker afgezonderd van de dialogen en behandeld als een autonome muzikale eenheid. - Muzikale codes worden toegepast op een type van handeling (komische aria, trompetaria, lament, ...)

- Aristoxenos van Tarente, harmonika stoichea - enharmonische: verdeelt het tetrachord in dalende richting in een grote terts en twee kwarttonen - chromatische: verdeelt het tetrachord in een kleine terts en twee halve tonen Drie Genera (5)

- diatonische: verdeelt het tetrachord in twee hele en een halve toon. De diatonische genus zal later geschiedenis maken. Wij kennen hem onder de vorm van de gebruikelijke indeling van het octaaf in zeven tonen - Aristoxenos verving het oude begrip harmonia met tonoi (= transposities van toonladders)

- isoritmisch motet van Du Fay - Voor de inauguratie van paus Eugenius IV (1431) - Teksten huldigen de kracht van de vredelievende katholieke kerk +

Ecclesie militantis (5)

oproep aan de nieuwe paus om te strijden tegen de Turken - Vijf stemmen, die samen drie lagen woord en muziek vormen - Referentie naar de engel Gabriel kan worden begrepen als een toespeling op de naam van de paus (Gabriele Condulmer)

Page 8 of 33

11/08/2021, 11 : 52

- Ontstond pas laat en kende slechts een korte bloeitijd - Italiaanse madrigaal stond model - Ontwikkelde zich op een ernstig en op een licht spoor. Ernstig: Thomas Weelkes, beheerste alle technieken van het Italiaanse Engelse madrigaal (4)

madrigaal. Lichter: Thomas Morley, 2 categorieën; the canzonet = gebaseerd op het Italiaanse canzonetta, dat lichter van toon was dan het klassieke madrigaal en the ballett = gebaseerd op het model van het Italiaanse balletto - The Triumphes of Oriana van Thomas Morley

- Opvallend kort - Voorbeeld: Dido en Aeneas van Henry Purcell - Mythologisch verhaal in korte taferelen Engelse opera (7)

- Nog schatplichtig aan het genre van de Masque - Grote kwaliteit schuilt in de trefzekerheid waarmee Purcell in een korte tijdspanne dramatische intensiteit weet op te bouwen. - Gebruikt alle types van dramatische muziek - Drie ostinato-aria's wijzen op de almacht van het noodlot

- Vanaf 1738 met de productie vanSaul en Israel in Egypt - GF Handel - Het oratorium op Engelse tekst was minder gebonden aan traditionele modellen dan de Italiaanse opera. - Muzikale zwaartepunt van het oratorium is niet langer de capo aria, maar het koornummer. - Prominente rol van het koor sloot aan bij de Engelse traditie van koormuziek, die tot grote bloei was gekomen in het genre van de Anthem. - De keuze voor Bijbelse onderwerpen en Engelse teksten speelde in op een trend bij de toenmalige burgerlijke intellectuele elite. Engelse oratorium (9)

- Verzette zich tegen de Italiaanse opera, omdat de opvoeringen onbegrijpelijk waren en enkel irrationeel entertainment boden. Bovendien getuigde opera van twijfelachtige zeden. Het genre was ook duur en verkwanselde Engels geld aan buitenlandse, Italiaanse, sterren. - Gebaseerd op de idee dat kunst niet enkel moest vermaken, maar ook moest onderrichten. Verdedigden muziek als een kunst die in staat was de grote waarheden uit te drukken. - Muziek was een potentieel moreel dus moest geleid worden door de meest verheven morele en spirituele inhouden. Voorbeeld:

Alexander's Feast van Handel. Alexander de Grote wordt door het spel van de heidense musicus Timotheus zodanig irrationeel dat hij de Persepolis in brand laat steken.

Page 9 of 33

11/08/2021, 11 : 52

- GF Handel, voor James Brydges (= hoogtepunt van zijn private esthetiek) - Gebaseerd op het gelijknamige Bijbelverhaal in de dramatische verwerking van Racine - Eerste Engelse Oratorium, begin van het oratorium als een openbaar genre in London. - Bedoelt voor de private context van Cannons

Esther (7)

- Hergebruikt talrijke delen uit vroegere werken - Opmerkelijk voor vernieuwingen in instrumentale begeleiding en de uitbreiding van de koornummers: bijvoorbeeld in het gebruik van een volledig uitgeschreven obligate harppartij, het eerste gebruik van hoorns in een Engels vocaal werk, en een koor met trompetsolo als afsluiting van het oratorium. - 1732: aangepaste versie voor productie in The King's Theatre omdat een theatervoorstelling op Bijbelse thema's niet toegelaten was. Hij voerde het werk dan concertant uit.

- Franco van Keulen (2e helft 13e eeuw),Ars Cantus Mensurabilis - invoering van notentekens met precieze tijdsduur - mensuraal = de toepassing van tijdmeting, of de precieze Franconische notatie / mensurale notatie (6)

tijdwaarden - gebruikt drie notenwaarden: longa, brevis en semibrevis: duiden niet ondubbelzinnig op één tijdsduur - systeem houdt nog rekening met de context waarin een noot genoteerd staat - 1 longa = 3 breves (dus 'perfect'); 1 brevis kan zowel kort als lang zijn

- Historische opvolger van het Bourgondische chanson van de 15e E - Chansons maken gebruik van de technieken van het motet: imitatie, polyfone stemvoering, etc. - Verschil is het meer intieme karakter. - RE karakter uit zich vooral in de formes fixes (...