Kalat w 46 stronach a nie jakichs tysiacach PDF

Preview

Summary

RELACJA Biologiczne zachowania: I. Takie do intencji, ale nie mamy podstaw a intencje. Kategorie biologicznych zachowania (W celu zachowania biopsycholodzy na cztery rodzaje fizjologiczne: zachowanie z oraz innych W jaki ono z oraz innych ontogenetyczne: ich przedmiotem jest struktury lub zachowania...

Description

RELACJA MÓZG – UMYSŁ

Biologiczne wyjaśnienia zachowania:

I.

Takie wyjaśnienia często odwołuje się do intencji, ale często nie mamy podstaw aby zakładać intencje. Kategorie biologicznych wyjaśnień zachowania (W celu wyjaśnienia jakiegoś zachowania biopsycholodzy muszą odpowiedzieć na cztery rodzaje pytań):

-

Wyjaśnienia fizjologiczne: wiążą zachowanie z aktywnością mózgu oraz innych narządów. W jaki sposób wiąże się ono z fizjologią mózgu oraz innych narządów?

-

Wyjaśnienia ontogenetyczne: ich przedmiotem jest rozwój jakiejś struktury lub zachowania. (z gr. onto – być, genetyczny – geneza). Badanie wpływu genów, odżywiania, doświadczeń itp. na powstanie danych zachowań. Jak przebiega jego rozwój u pojedynczego osobnika?

-

Wyjaśnienia ewolucyjne: w tych wyjaśnieniach dana część organizmu lub zachowanie są rozpatrywane w perspektywie ewolucyjnej. (np. gęsia skórka u zwierząt – mają wyglądać na groźniejsze gdy się boją, człowiek ma za krótkie włosy). Jak ewoluowała zdolność do danego zachowania?

-

Wyjaśnienia funkcjonalne: tłumaczą dlaczego dana część ciała lub zachowanie w toku ewolucji przyjęło taką, a nie inną postać. (np. w małych populacjach gen może rozprzestrzeniać się przypadkowo wskutek zjawiska zwanego dryfem genetycznym, jeden dominujący samiec ma dużo potomstwa, ale w dużych populacjach znaczenie dryfu maleje i te geny prawdopodobnie niosą ze sobą jakąś korzyść). Celem wyj. funkc. Jest określenie, na czym ta korzyść polega. Dlaczego zachowanie to utrwaliło się w toku ewolucji tzn. jaka jest jego funkcja?

Te wyjaśnienia można ze sobą łączyć, w celu lepszego zrozumienia danego zachowania. Wyjaśnienia te nie muszą zakładać, że jednostka rozumie jego cel lub funkcję. Filozofowie i naukowcy wciąż próbują rozwiązać problem psychofizyczny, czyli problem relacji umysłu i mózgu. Jest wiele poglądów na tę kwestię:

-

DUALIZM: przekonanie, że umysł i ciało są odrębnymi rodzajami substancji, które istnieją od siebie niezależnie, choć w jakiś sposób oddziałują na siebie. Zwolennikiem był Kartezjusz. Większość współczesnych filozofów i neurobiologów odrzuca go. Uważają oni, ze dualizm jest sprzeczny z fizycznymi prawami zachowania energii i masy.

-

MONIZM: cały wszechświat składa się wyłącznie z jednego typu substancji. Substancja ta może mieć charakter materialny, umysłowy bądź być połączenie obu. Pozostaje jednak problem świadomości: dlaczego powstało coś takiego, jak przeżycia świadomie i dlaczego są one wywołane przez określony typ aktywności mózgowej? Trzy główne wersje monizmu to:

1.

Materializm (wszystko można wyjaśnić w kategoriach fizycznych)

2.

Mentalizm (istnieją tylko umysły)

3.

Teoria identyczności (umysł i mózg są tym samym).

ZACHOWANIE JAKO PRZEDMIOT BADAŃ

1

-

Zachowanie to główna właściwość świata zwierząt. Po tym pojęciem rozumie się skoordynowane reakcje osobnika służące zaspokojeniu określonej potrzeby – biologicznej, psychicznej lub społecznej – zachodzące pod wpływem czynników wewnętrznych lub bodźców zewnętrznych.

-

Formy zachowania to zarówno proste reakcje ruchowe (kinezy, taksje, tropizmy) oraz złożone akty ruchowe, nabyte lub dziedziczne, nazywane reakcjami lub czynnościami behawioralnymi (przemieszczanie

się, manipulacja przedmiotami, mimika, fonacja, wokalizacja, pozy). Do form należy także generowanie ładunków elektrycznych przez niektóre gatunki.

-

Zachowanie służy obronie przed niebezpieczeństwem, ułatwia poznanie otoczenia, umożliwia rozród, opiekę, tworzenie grup społecznych.

POGLĄDY NA CZYNNOŚCI MÓZGU

-

Badacze zajmują się mózgowymi mechanizmami sterującymi reakcjami behawioralnymi.

-

Hipokrates: mózg służy do myślenia.

-

Tajemnica pozostaje istota świadomości.

-

W historii nauki pojawiły się tendencje negowania celowości zajmowania się zagadnieniem relacji psychikamózg, które doprowadziły to powstania behawioryzmu.

BEHAWIORYZM

-

XIX/XX w. dwutorowy przebieg badań czynności psychicznych:



Powstawanie szkól psychologicznych zajmujących się procesami psychicznymi jako takimi, bez wnikania w ich podłoże biologiczne.



Nowoczesny obraz budowy i funkcji mózgu. Camillo Golgie i Santiago Ramon y Cajal – poznanie budowy neuronów. P. Broca, C. Wernicke – mową kierują specjalne ośrodki mózgowe.

-

Pkt. Wyjścia behawioryzmu: krytyka istniejących wówczas kierunków psychologicznych (Z. Freuda, M. Wertheimera, W. Wundta, J. Deweya).

-

Odrzucenie metod badawczych psychologii (zwłaszcza introspekcji).

-

Negacja potrzeby badania zjawisk psychicznych, bo mają subiektywny – niepoznawalny charakter. John Watson.

-

Jedynymi zmiennymi, które warto obserwować jest bodziec i reakcja.

-

Taktowanie organizmu jako „czarnej skrzynki” i interesowanie się jedynie stanem wejścia (bodźca) i wyjścia (reakcji).

-

Później badali wpływ motywacji na uczenie się, ale nie zajmowali się nim z punktu widzenia ośrodków mózgowych.

-

Zasługą behawiorystów jest rozpowszechnienie metod badania u zwierząt wyuczonych reakcji ruchowych (reakcje instrumentalne). Zapoczątkował je C.L. Thorndike, rozwinął B.F. Skinner.

REDUKCJONIZM I KOMPOZYCJONIZM

-

Redukcjonizm to mechanistyczny kierunek, zakładający, ze prawa rządzące zjawiskami życia można zredukować do elementarnych zjawisk fizycznych i chemicznych.

-

Kompozycjonizm to alternatywa wobec redukcjonizmu. W funkcjonowaniu organizmów przejawiaja się prawa fizyczne i chemiczne, ale do głosu dochodzą także specyficzne właściwości biologiczne, które niejako wyłaniają się wraz z osiągnięciem przez żywy układ wyższego poziomu organizacji. Mózg jest traktowany jako układ biologiczny.

POGLĄDY NA LOKALIZACJĘ CZYNNOŚCI W MÓZGU

2

Czy mózg funkcjonuje jako jedna całość czy składa się z części o różnych funkcjach?

-

F.J. Gall się tym zajął, frenologia. Rozróżnił istotę szarą i białą. Wysunął koncepcję, że czynności psychiczne, w tym również emocje są funkcją kory mózgu, zbudowanej z istoty szarej. Czynności psychiczne składają się z wielu niezależnych dziedzin.

-

W XIX w. dokonano odkryć przemawiających za koncepcją, że różne obszary mózgu sprawują specyficzne funkcje (P. Broca, C. Wernicke, G.T. Fritsch i E. Hitzig – drażnienie elektryczne określonych obszarów kory u psa wywołuje ruchy, D. Ferrier – wyróżnił okolice ruchową, wzrokową i słuchową u małp, H.J. Jackson opisał różne rodzaje padaczki).

ROZWÓJ POGLĄDÓW NA INTERPRETACJĘ ZACHOWANIA:

-

1872 r. K. Darwin „o wyrazie uczuć u zwierząt i człowieka”.

-

Zoopsychologia – psychologia zwierząt. Wyjaśnianie zachowań zwierząt i akcentowanie ich subiektywnych przeżyć.

-

Teoria instynktu W. McDougall – w instynkcie przejawia się zarówno komponent obiektywny, na przykład dążenie zwierzęcia do celu, jak i subiektywny – emocyjny.

-

Etologia – bada zachowanie w aspekcie przyczynowym i przystosowawczym, a także zajmuje się rozwojem filogenetycznym K.Z. Lorenz, N. Timbergen. Przedmiot badań: zachowania instynktowne, uczenie się. Metody badawcze oparte na obserwacji zachowania zwierząt w naturalnym środowisku.

-

Ekologia behawioralna – bada strategie przyjmowane przez zwierzęta przy ograniczonej podaży pokarmu.

-

Neurobiologia – zbiór wielu dyscyplin zajmujących się badaniem budowy, rozwoju i czynności układu nerwowego (neuroanatomia, neurochemia, neurogenetyka itp.). przedmiot zainteresowania: mechanizmy sterujące czynnościami ruchowymi, mechanizmy percepcji, procesy uczenia się i pamięci, sterowanie przez mozg czynnościami motywacyjnymi.

Genetyka zachowania: (dlaczego i jak różnimy się między sobą?)

II.

1. GENETYKA MENDLOWSKA:

-

Grzegorz Mendel, czeski mnich, 2 poł. XIX w.

-

Wcześniej uważano dziedziczenie za proces mieszania, którym cechy zawarte w plemniku i komórce jajowej łączą się ze sobą, podobnie jak farby.

-

Mendel wykazał, że czynnikiem dziedziczenia są GENY – jednostki dziedziczności, które zachowują strukturalną stałość z pokolenia na pokolenie. Z reguły występują w parach, ponieważ są rozmieszczone w CHROMOSOMACH (łańcuchach genów), a te są strukturami parzystymi.

-

Gen stanowi fragment chromosomu, który jest zbudowany z podwójnej nici cząsteczek kwasu deoksyrybonukleinowego (DNA).

-

Nić DNA stanowi matryce (model) syntezy cząsteczek kwasu rybonukleinowego (RNA). Cząsteczka RNA składa się z pojedynczej nici: jeden z rodzajów RNA stanowi z kolei matryce syntezy cząsteczek białka. Niektóre białka stanowią budulec organizmu, inne zaś funkcjonują jako ENZYMY – biokatalizatory reakcji chemicznych zachodzących w ciele.

-

Jednostka, która posiada identyczną parę genów na obu chromosomach, jest HOMOZYGOTYCZNA pod względem tego genu. Jednostka z parą różnych wersji tego samego genu jest HETEROZYGOTYCZNA pod względem tego genu. Różne wersje tego samego genu noszą nazwę to ALLELE.

3

-

Geny są dominujące albo recesywne. Efekty działania GENU DOMINUJĄCEGO są widoczne zarówno w układzie homozygotycznym, jaki i heterozygotycznym, GEN RECESYWNY natomiast ujawnia się tylko w układzie homozygotycznym. Przyjęło się, że gen dominujący oznacza się duża literą, a recesywny mała.

CHROMOSOMY I ZJAWISKO CROSSING-OVER:

-

W procesie rozmnażania chromosomy biorą udział niezależnie od siebie.

-

Człowiek ma 23 pary chromosomów.

-

Np. ktoś ma genotyp BbCc, jeżeli geny B i C są w różnych chromosomach, to efekt genu B lub b jest niezależny od oddziaływania geny C lub c. jeżeli B i C są w jednym chromosomie, to jeśli jeden chromosom zawiera układ BC a drugi bc, to aktywność genu B najprawdopodobniej pociągnie za sobą aktywność genu C. wyjątek stanowi zjawisko crossing-over.

-

CROSSING-OVER (rekombinacja homologiczna): w czasie podziału komórki chromosomy tworzące parę rozrywają się, a następnie łączą z powrotem w taki sposób, że część jednego chromosomu „zamienia się miejscami” z analogiczną częścią drugiego. (np. jeśli jeden chromosom ma układ BC, a drugi BC, to pomiędzy locus (miejscem, l.mn. loci) genu B a locus genu C spowoduje, ze powstaną chromosomy z kombinacjami genów Bc i bC. Im bliżej siebie są loci obu genów, tym mniejsze prawdopodobieństwo wystąpienia crossing-over pomiędzy nimi.

GENY SPRZĘŻONE Z PŁCIĄ I GENY ZWIĄZANE Z PŁCIĄ:

-

Geny umiejscowione w chromosomach płciowych noszą nazwę GENÓW SPRZĘŻONYCH Z PŁCIĄ (np. gen recesywny nierozróżniania barwy czerwonej i zielonej). Wszystkie inne to chromosomy autosomalne a znajdujące się w nich geny to GENY AUTOSOMALNE.

-

U ssaków występują dwa chromosomy płciowe oznaczane symbolami X i Y. Osobniki płci żeńskiej mają dwa chromosomy X, a męskie – X i Y. W procesie rozmnażania samica zawsze przekazuje chromosom X, a samiec X lub Y. Z jest niewielkich rozmiarów i decyduje o wykształceniu cech męskich u potomstwa.

-

GENY ZWIĄZANE Z PŁCIĄ chociaż występują u osobników obu płci, to ich działanie jest całkowicie lub niemal całkowicie ograniczone do jednej płci (np. geny regulujące gęstość owłosienia na klatce u mężczyzny, wielkość piersi u kobiet). Ich aktywność jest uzależniona od wpływu hormonów płciowych.

ŹRÓDŁA ZMIENNOŚCI GENETYCZNEJ:

-

Gdyby potomstwo rodziców było ich dokładną kopią, ewolucja nie byłaby możliwa.

-

Jednym ze źródłem zmienności genetycznej jest REKOMBINACJA – nowa kombinacja genów, która, choć składa się z genów pochodzących od obojga rodziców, daje w rezultacie cechy, których nie posiada żadne z nich. (np. tata ma czarne proste włosy, mama kręcone blond, a dziecko czarne kręcone)

-

Ważniejszym źródłem są jednak MUTACJE – zmiany w pojedynczy genach. (np. gen oczu brązowych może ulec mutacji i stać się genem oczu niebieskich). Mutacja jest zjawiskiem rzadko występującym i ma charakter losowy, ma decydujące znaczenie w ewolucji. Większość mutacji prowadzi do powstania genów recesywnych.

2. ODZIEDZICZALNOŚĆ

4

-

Sposób zachowania zależy od łącznego wpływu wielu genów oraz wpływów środowiska.

-

W nauce do oceny względnego wpływu czynników genetycznych używa się pojęcia ODZIEDZICZALNOŚCI, które mówi nam, w jakim stopniu zmienności danej cechy w populacji zależy od różnic w wyposażeniu genetycznym jednostek. Zakres wartości, jakie może przyjmować odziedziczalność,

waha się od 0 do 1. Odziedziczalność równa 0 oznacza, że różnice genetyczne nie wyjaśniają zmienności nasilenia danej cechy w badanej populacji. Równa 1, że różnice genetyczne wyjaśniają całość obserwowalnych różnica. Natomiast bliska 0,5 oznaczają stopień pośredni. METODY BADANIA ODZIEDZICZALNOŚCI U LUDZI:

-

Analiza podobieństwa między bliźniętami monozygotycznymi (jednojajowymi) a dizygotycznymi (dwujajowymi). Większa ilość podobieństw u bliźniąt MZ niż u DZ oznacza większą odziedziczalność. Natomiast porównywalna ich ilość u obu typów wskazuje na odziedziczalność zerową.

-

Badanie adoptowanych dzieci. Jeśli adoptowane są podobne do rodziców biologicznych, a nie do przybranych jest to dowód na wysoką odziedziczalność.

PRZESZACOWANIE ODZIEDZICZALNOŚCI:

-

Naukowiec nie jest w stanie wpłynąć np. na dobór partnera seksualnego ludzi. Ma też ograniczony wpływ na środowisko. Często dochodzi do przeszacowania np. im bardziej ujednolicamy warunki środowiskowe, tym wyższa staje się odziedziczalność. (np. dzieci adoptowane często wychowują się w bardzo podobnych warunkach w tzw. dobrych rodzinach).

-

Ponadto w badaniach na ludziach rzadko oddziela się wpływy genetyczne od prenatalnych.

-

EFEKT MNOŻNIKA (Dickensa i Flynna): jeśli czynniki genetyczne lub prenatalne wywołają nawet niewielką zmianę w jakimś typie zachowania, to owa wczesna tendencja zmieni środowisko w sposób, który spowoduje nasilenie tej tendencji. (np. geny skłaniają dziecko do częstych napadów złości, inni reagują niezadowoleniem, dając mu kolejne powody do złości. Może to prowadzić do przeszacowania. Wpływ środowiska błędnie interpretujemy jako wysoką odziedziczalność np. sportowego usposobienia. Trudność uzyskania rzetelnych wyników bierze się stąd, że różne geny skłaniają ludzi do szukania odmiennych środowiska zgodnie z tendencjami wywołanymi przez geny.

WPŁYW ŚRODOWISKA NA ZACHOWANIA ODZIEDZICZONE:

-

Nawet cecha o wysokiej odziedziczalności może zostać zmodyfikowana przez czynniki środowiskowe np. różne rasy myszy zachowują się inaczej w uniesionym labiryncie krzyżowym, niektóre nie wychodzą poza osłonięte ścianami ramiona, a inne tak. Niewielkie równice w procedurach mogą zmodyfikować wpływ genów.

-

U ludzi podobnie jest w przypadku fenyloketonurii (PKU) – chorobie, która wskutek genetycznego defektu enzymu metabolizującego aminokwas fenyloalaninę prowadzi do opóźnienia umysłowego.

JAK GENY WPŁYWAJĄ NA ZACHOWANIE:

-

Geny nie wywołują danych cech np. gen brązowych oczu, czy alkoholizmu nie sam z siebie wytwarza te zjawiska, tylko wytwarza białko, które zmienia procesy fizjologiczne organizmu w taki sposób aby wywołać taką cechę a nie inną.

3. EWOLUCJA ZACHOWANIA

-

Każdy gen podlega ewolucji na drodze doboru naturalnego.

-

EWOLUCJA to następująca z pokolenia na pokolenie zmiana częstości występowania różnych genów w populacji.

-

Każdy gatunek, który rozmnaża się podobnie jak my, musi ewoluować. Poszczególne kroki tego rozumowania się następujące:

 5

Dzięki genom potomstwo na ogół jest podobne do swoich rodziców

-



Mutacje i rekombinacje genów sporadycznie wprowadzają nowe, podlegające dziedziczeniu modyfikacje.



Niektóre osobniki żyją dłużej i mają więcej potomstwa.



Osobniki posiadające najbardziej liczne potomstwo przekazują największą liczbę genów następnemu pokoleniu, które tym samym jest podobne do najbardziej płodnych jednostek. A więc każdy nowy gen lub kombinacja genów, które trwale wiążą się z sukcesem reprodukcyjnym, w następnych pokoleniach zdobywają przewagę liczbową.

DOBÓR SZTUCZNY – wybieranie osobników z pożądaną cechą i czynienie z nich rodziców następnego pokolenia. Tak postępują hodowcy zwierząt i roślin.

CZĘSTE NIEPOROZUMIENIA NA TEMAT EWOLUCJI:

-

Czy wykorzystywanie lub niewykorzystywanie danej struktury zachowania oznacza, że w toku ewolucji zwiększa lub zmniejsza się ich rola?



Opinie optujące za tą teorią to pozostałości po zaproponowanej przez Jeana Lamarcka teorii ewolucji poprzez dziedziczenie cech nabytych (ewolucja lamarckowska). Biolodzy nie odkryli takich mechanizmów, używanie jakiejś części ciała nie wpływa na geny przekazywane następnym pokoleniom.

-

-

-

Czy ewolucja gatunku ludzkiego zatrzymała się?



Niektórzy uważają, że poprzez rozwój medycyny, przedłużanie życia, zasada „przetrwają najlepiej przystosowani” przestała obowiązywać ludzi, a ewolucja zakończyła się. Jest to błąd.



Dla ewolucji kluczowe jest rozmnażanie się, a nie zdolność przetrwania.

Czy ewolucja oznacza udoskonalenie?



Z definicji ewolucja udoskonala przystosowanie populacji, co w nauce definiuje się poprzez liczbę kopii czyichś genów przekazywanych następnym pokoleniom.



Geny, które poprawiają przystosowanie w danym czasie, w innym będą niekorzystne, bo środowisko ulegnie zmianie.

Czy ewolucja działa na korzyść jednostki czy też gatunku?



Ani jedno, ani drugie: jej celem jest rozprzestrzenianie genów poprzez rozmnażanie się.



Geny rozpowszechniają się w populacji gdy jednostki go przenoszące rozmnażają się bardziej licznie niż osobniki z innymi genami.

SOCJOBIOLOGIA:

-

Bada ewolucje zachowań społecznych.

-

Kładzie nacisk na wyjaśnienia funkcjonalne: na czym polega przydatność danego zachowania i dlaczego dobór naturalny je preferował?

-

Założenie: każda struktura lub zachowanie charakterystyczne dla danego gatunku musiały pojawić się na drodze doboru naturalnego.

-

Zachowanie altruistyczne – działanie, w którym jeden osobnik działa na korzyść drugiego. Gen rozprzestrzenia się w populacji gdy jednostki go przenoszące rozmnażają się bardziej licznie niż osobniki z innymi genami. Zachowania altruistyczne rzadko występują u zwierząt, a u ludzi nie mamy dowodów, ze są kontrolowane przez geny.

6

-

Koncepcja doboru grupowego (Wilson i Sober) mówi, że grupy altruistyczne mają większe szanse na przetrwanie niż grupy niewspółpracujące. Jest to dość przekonujące, ale może stać się tak, ze wystąpi mutacja i osobnik niekooperujący będzie rozprzestrzeniał...