Keperawatan Lanjut Usia PDF

Preview

Summary

KEPERAWATAN T LANJU USIA TEORI DAN APLIKASI HIDAYATUS SYA’DIYAH KEPERAWATAN LANJUT USIA Teori dan Aplikasi Hidayatus Sya’diyah Edisi Asli Hak Cipta © 2018 pada penulis Griya Kebonagung 2, Blok I2, No.14 Kebonagung, Sukodono, Sidoarjo Telp.: 0812-3250-3457 Website: www.indomediapustaka.com E-mail: in...

Description

KEPERAWATAN LANJU USIA

T

TEORI DAN APLIKASI

HIDAYATUS SYA’DIYAH

KEPERAWATAN LANJUT USIA Teori dan Aplikasi Hidayatus Sya’diyah

Edisi Asli Hak Cipta © 2018 pada penulis Griya Kebonagung 2, Blok I2, No.14 Kebonagung, Sukodono, Sidoarjo Telp.: 0812-3250-3457 Website: www.indomediapustaka.com E-mail: [email protected]

Hak cipta dilindungi undang-undang. Dilarang memperbanyak sebagian atau seluruh isi buku ini dalam bentuk apa pun, baik secara elektronik maupun mekanik, termasuk memfotokopi, merekam, atau dengan menggunakan sistem penyimpanan lainnya, tanpa izin tertulis dari Penerbit.

UNDANG-UNDANG NOMOR 19 TAHUN 2002 TENTANG HAK CIPTA 1.

2.

Barang siapa dengan sengaja dan tanpa hak mengumumkan atau memperbanyak suatu ciptaan atau memberi izin untuk itu, dipidana dengan pidana penjara paling lama 7 (tujuh) tahun dan/ atau denda paling banyak Rp 5.000.000.000,00 (lima miliar rupiah). Barang siapa dengan sengaja menyiarkan, memamerkan, mengedarkan, atau menjual kepada umum suatu ciptaan atau barang hasil pelanggaran Hak Cipta atau Hak Terkait sebagaimana dimaksud pada ayat (1), dipidana dengan pidana penjara paling lama 5 (lima) tahun dan/atau denda paling banyak Rp 500.000.000,00 (lima ratus juta rupiah).

Sya’diyah, Hidayatus Keperawatan Lanjut Usia/Hidayatus Sya’diyah Edisi Pertama —Sidoarjo: Indomedia Pustaka, 2018 Anggota IKAPI No. 195/JTI/2018 1 jil., 17 × 24 cm, 374 hal. ISBN: 978-602-6417-76-3 1. Keperawatan I. Judul

2. Keperawatan Lanjut Usia II. Hidayatus Sya’diyah

Kata Pengantar Puji dan syukur penulis panjatkan kepada Alloh SWT Yang Maha Pengasih dan Penyayang atas segala limpahan rahmat dan karunia-Nya sehingga penulis dapat menyelesaikan Buku Keperawatan Lanjut Usia, Teori dan Aplikasi. Buku ini memuat tentang konsep gerontik dan aplikasi dalam asuhan keperawatan gerontik dengan berbagai permasalahan penyakit pada lansia. Materi buku ini disintesis dari berbagai sumber juga disesuaikan dengan kurikulum yang berlaku. Buku ini disusun terutama ditujukan kepada mahasiswa keperawatan yang mengikuti mata kuliah Keperawatan Gerontik, dengan harapan memberikan wacana berpikir dan referensi dalam meningkatkan kemampuan melakukan perawatan pada klien gerontik sehingga mendukung peningkatan kemampuan untuk pengembangan profesi keperawatan. Penulis berupaya menyusun buku ini seringkat dan sejelas mungkin serta mudah dipahami, namun telah disadari jauh dari harapan. Untuk itu saran demi kesempurnaan sangat diharapkan. Surabaya, November 2018 Penulis

iv

KEPERAWATAN LANJUT USIA Teori dan Aplikasi

Daftar Isi Kata Pengantar ................................................................................................ Daftar Isi ...........................................................................................................

iii v

Bab 1

1 1 2 4 5 6 7 8 8 10 10

Konsep Lansia ................................................................................... Pengertian Lansia .......................................................................................................... Aspek Sosial dan Budaya Lansia .............................................................................. Teori tentang Proses Menua ...................................................................................... 1. Teori Biologik ................................................................................................ 2. Teori Sosial ..................................................................................................... 3. Teori Psikologi............................................................................................... Perubahan Perubahan yang Terjadi pada Lansia ............................................. 1. Perubahan Fisik............................................................................................ 2. Perubahan Mental ....................................................................................... 3. Perubahan-Perubahan Psikososial ......................................................

Bab 2

vi

Masalah-masalah yang Sering Terjadi pada Lanjut Usia ............................... 1. Masalah Gizi .................................................................................................. 2. Resiko Cidera (Jatuh) ................................................................................. 3. Delirium ........................................................................................................... 4. Immobilisasi .................................................................................................. 5. Hipertensi ....................................................................................................... Daftar Pustaka .................................................................................................................

10 11 12 12 13 13 14

Sejarah Perkembangan Gerontologi dan Demografi Lansia ....... Demografi Lanjut Usia ................................................................................................. Pengaruh Proses Industrialisasi .............................................................................. Indikator Demografi ..................................................................................................... Sejarah Gerontologi ....................................................................................................... Fungsi Lembaga Kesejahteraan Lanjut Usia ....................................................... Kegiatan Pelayanan Lanjut Usia di Indonesia .................................................... 1. Pelayanan Tingkat Masyarakat .............................................................. 2. Pelayanan Tingkat Dasar .......................................................................... 3. Pelayanan Rujukan Tingkat I dan Tingkat II .................................... Prinsip Pelayanan Kesehatan pada Lansia .......................................................... 1. Prinsip Holistik ............................................................................................. 2. Prinsip Tatakerja dan Tatalaksana secara TIM ............................... Pelayanan Kesehatan .................................................................................................... 1. Upaya Peningkatan/Promosi Kesehatan ........................................... 2. Upaya pencegahan (Prevention)............................................................ 3. Upaya Pencegahan Tersier (Tertiary Prevention) .......................... 4. Diagnosa Dini dan Pengobatan (Early Diagnosis and Prompt Treatment)...................................................................................... 5. Pembatasan Kecacatan (Disability Limitation) ............................... Tingkat Pelayanan Kesehatan ................................................................................... 1. Pelayanan Kesehatan Lansia di Masyarakat (Community Based Geriatric Service)............................................................................. 2. Pelayanan Kesehatan Lansia di Masyarakat Berbasis Rumah Sakit (Hospital Based Community Geriatric Service) ..... 3. Layanan Kesehatan Lansia Berbasis Rumah Sakit (Hospital Based Geriatric Service) ......................................................... Tingkatan Sarana Pelayanan Kesehatan............................................................... 1. Pelayanan Tingkat Masyarakat ..............................................................

15 17 19 19 20 23 23 24 24 24 25 25 25 26 26 26 27 27 28 29 29 29 30 30 30

KEPERAWATAN LANJUT USIA Teori dan Aplikasi

Bab 3

Daftar Isi

2. Pelayanan Tingkat Dasar .......................................................................... 3. Pelayanan Rujukan Tingkat I dan Tingkat II .................................... Daftar Pustaka .................................................................................................................

30 31 32

Konsep Keperawatan Gerontik........................................................ Pengertian Keperawatan Gerontik ........................................................................ Tujuan Keperawatan Gerontik ................................................................................ Fungsi Perawat Gerontik ............................................................................................ Peran Perawat Gerontik ............................................................................................. Masalah Kesehatan pada Lansia ............................................................................. Mitos pada Lansia ......................................................................................................... Pendekatan pada Lansia ............................................................................................. 1. Pendekatan Fisik .......................................................................................... 2. Pendekatan Psikis........................................................................................ 3. Pendekatan Sosial........................................................................................ Tugas Perkembangan Lanjut Usia ........................................................................... Tiga Kunci Penyesuaian Psikologis......................................................................... Kepercayaan Diri (Self-Esteem) ............................................................................... Depressi dan Masalah Emosional Lainnya .......................................................... Religi dan Spiritual ........................................................................................................ Pedoman untuk Membantu Mempersiapkan Lanjut Usia Memiliki Sifat Psikologis yang Positif........................................................... 1. Kedekatan Relasi Personal ...................................................................... 2. Pembiayaan .................................................................................................... 3. Minat dan Hobi ............................................................................................. 4 Identitas Diri .................................................................................................. 5. Pandangan ke Arah Masa Depan ........................................................... 6. Mengatasi Krisis ........................................................................................... Dimensi Sosial ................................................................................................................. Dimensi Religius ............................................................................................................. Kebutuhan Lanjut Usia ................................................................................................ Tempat Pemberian Pelayanan Bagi Lansia ........................................................ 1. Pelayanan Sosial di Keluarga Sendiri .................................................. 2. Foster Care Service.......................................................................................... 3. Pusat Santunan Keluarga (Pusaka) ...................................................... 4. Panti Social ..................................................................................................... Keperawatan Gerontik Menurut Ahli ...................................................................

33 33 34 35 36 38 41 42 42 43 43 43 44 44 45 45 45 46 46 46 47 47 47 47 48 49 50 50 51 51 51 52

vii

Bab 4

Bab 5

viii

1. Model Konseptual Adaptasi Callista Roy ........................................... 2. Model Konseptual Human Being Rogers ........................................... 3. Model Konseptual Keperawatan Neuman......................................... 4. Model Konseptual Keperawatan Henderson ................................... 5. Model Konseptual Budaya Leininger .................................................. 6. Model Konseptual Perilaku Johnson ................................................... 7. Model Konseptual Self Care Orem ........................................................ Lingkup Asuhan Keperawatan Gerontik .............................................................. Peran dan Fugsi Perawat Gerontik ......................................................................... Tanggung jawab Perawat Gerontik ........................................................................ Sifat Pelayanan Gerontik ............................................................................................ Daftar Pustaka .................................................................................................................

52 52 53 53 53 54 54 55 55 55 55 55

Issue dan Kecendrungan Keperawatan Gerontik .......................... 1. Sumber Daya Manusia Keperawatan................................................... 2. Model Praktek Keperawafan yang Belum Baku .............................. 3. Sistem Pelayanan Kesehatan yang Masih Buruk ............................ 4. Sumber Pembiayaan Penelitian yang Ada Belum Terkoordinir .................................................................................... Daftar Pustaka .................................................................................................................

57 58 58 58

Terapi Modalitas Bagi Lansia ........................................................... Terapi Modalitas Bagi Lansia .................................................................................... 1. Life Review Therapy: Terapi Kenangan (Reminiscence)............... 2. Terapi Validasi: Mengklarifikasi Perilaku Lanjut Usia ................. 3. Rileksasi ........................................................................................................... 4. Seni (Musik, Tari, Lukis dan Film) ........................................................ 5. Interpersonal Terapi................................................................................... 6. ADL (Actifity of Daily Living) ................................................................... 7. Pendekatan Perilaku/Behaviour........................................................... 8. Experiential Confrontation (Gestalt Two-Chair Dialogue)........... 9. Interpretation ................................................................................................... 10. Paradoxical Intention ................................................................................ 11. Therapy Exploration ...................................................................................... 12. Therapy Support .............................................................................................. 13. Reflection and Clarification ........................................................................ 14. Therapy Self-Disclosure ............................................................................. 15. Advice giving......................................................................................................

63 63 63 64 64 65 66 66 66 66 67 67 67 67 67 67 67

59 61

KEPERAWATAN LANJUT USIA Teori dan Aplikasi

16. Terapi Aktifitas Kelompok ....................................................................... 17. Psikodrama..................................................................................................... 18. Terapi Berkebun ........................................................................................... 19. Terapi dengan Binatang ............................................................................ 20. Terapi Okupasi .............................................................................................. 21. Terapi Kognitif............................................................................................... 22. Rekreasi ........................................................................................................... 23. Terapi Keagamaan ....................................................................................... 24. Terapi Keluarga............................................................................................. Daftar Pustaka .................................................................................................................

67 71 72 72 72 72 72 73 73 73

Bab 6

Komunikasi pada Lansia .................................................................. Pengertian Komunikasi ............................................................................................... Tujuan Komunikasi ....................................................................................................... Fungsi Komunikasi ........................................................................................................ Tahap Proses Komunikasi .......................................................................................... Keterampilan Komunikasi Terapeutik pada Lansia ........................................ Prinsip Gerontologis untuk Komunikasi .............................................................. Daftar Pustaka .................................................................................................................

75 75 76 76 77 77 78 78

Bab 7

Gizi Lansia ......................................................................................... Kebutuhan Energi Lansia............................................................................................ Kebutuhan Protein Lansia .......................................................................................... Kebutuhan Lemak .......................................................................................................... Kebutuhan Karbohidrat .............................................................................................. Kebutuhan Vitamin dan Mineral ............................................................................. Kebutuhan Vitamin ....................................................................................................... 1. Vitamin B ......................................................................................................... 2. Folat ................................................................................................................... 3. Vitamin B12 ................................................................................................... 4. Vitamin C ......................................................................................................... 5. Vitamin A ......................................................................................................... Kebutuhan Mineral Lansia ......................................................................................... Kebutuhan akan Serat .................................................................................................. Air ...... .................................................................................................................................. Kebutuhan Cairan pada Lansia ................................................................................ Kecukupan Gizi................................................................................................................ Daftar Pustaka .................................................................................................................

79 80 81 81 81 82 82 82 82 82 83 83 83 83 83 84 86 87

Daftar Isi

ix

Bab 8

Posyandu Lansia ............................................................................... Pendahuluan ................................................................................................................... Pengertian ...........