Klatka-Piersiowa 1 PDF

Preview

Summary

Download Klatka-Piersiowa 1 PDF

Description

1

(J.W.)

Linie orientacji klatki piersiowej Pionowe linie określające okolice klatki piersiowej są pomocne przy określaniu położenia narządów wewnętrznych lub struktur powierzchownych (np. brodawka sutkowa u mężczyzny). Wyróżniamy : 1. linię pośrodkową przednią - biegnie w płaszczyźnie pośrodkowej ciała z przodu (przez środek czoła, wierzchołek nosa, środek mostka, pępek, środek spojenia łonowego; kończy się między piętami). 2. linię mostkową - biegnie wzdłuż brzegu bocznego (trzonu) mostka. 3. linię przymostkową - w połowie odległości między linią mostkową a środkowoobojczykową. 4. linię sutkową (środkowoobojczykową) - biegnie przez połowę obojczyka (brodawkę sutkową). 5. linie pachową przednią - biegnie przez fałd pachowy przedni (dolny brzeg mięśnia piersiowego większego). 6. linię pachową środkową - biegnie przez najwyższy punkt dołu pachowego. 7. linię pachową tylną - biegnie przez fałd pachowy tylny (boczny brzeg mięśnia najszerszego grzbietu). 8. linię łopatkową - biegnie przez dolny kąt łopatki (przy opuszczonym ramieniu). 9. linię przykręgową - biegnie wzdłuż wyrostków poprzecznych kręgów piersiowych. 10. linię pośrodkową tylną - biegnie w płaszczyźnie pośrodkowej ciała z tyłu.

Warstwy ścian klatki piersiowej W ścianie klatki piersiowej wyróżnia się trzy warstwy : a). warstwę powierzchowną b). warstwę środkową c). warstwę głęboką WARSTWA POWIERZCHOWNA Warstwę powierzchowną tworzy skóra i tkanka podskórna . Na skórze u dzieci i dorosłych płci męskiej widoczna jest brodawka sutkowa (u fizjologicznego mężczyzny leży w IV przestrzeni międzyżebrowej w linii środkowoobojczykowej). U kobiet, począwszy od okresu pokwitania tkanka podskórna zawiera gruczoł sutkowy. Pod skórą znajduje się powięź powierzchowna klatki piersiowej i tkanka podskórna zawierająca zmienną ilość tkanki tłuszczowej. W tkance podskórnej przebiegają powierzchowne żyły, naczynia chłonne i nerwy. Sutek : Gruczoł sutkowy , czyli sutek albo gruczoł mlekowy, jest największym gruczołem skórnym. Rozwija się z zawiązków gruczołów apokrynowych (kuliste zgrubienia naskórka, wrastające w głąb podłoża począwszy od 4 miesiąca życia płodowego. Sutek składa się z tkanki gruczołowej - ciała sutka i otaczającego je ciała tłuszczowego . Nieco poniżej środka każdego z sutków na jego szczycie wystaje brodawka sutkowa , dokoła której leży otoczka brodawki sutkowej . Gruczoł sutkowy dorosłej kobiety leży na wysokości III do VI lub VII żebra, a w kierunku poprzecznym sięga od linii przymostkowej prawie do pachowej środkowej. Spoczywa głównie na mięśniu piersiowym większym, jedynie niewielka część boczna spoczywa na

2

powięzi mięśnia zębatego przedniego. Między sutkami leży zmiennej szerokości podłużna szczelina - zatoka sutkowa . Gruczoł sutkowy składa się z 15 - 20 płatów . Jest otoczony torebką z tkanki włóknistej łącznej, która wnika w miąższ gruczołu dzieląc płaty na płaciki . Z każdego płata wychodzi przewód mleczny , który przed swoim ujściem na brodawce sutkowej rozszerza się w zatokę mleczną . Ściana przewodu mlecznego jest otoczona przez pasma włókien mięsnych gładkich o przebiegu okrężnym tzw. wielojednostkowych (nie posiadających własnego automatyzmu, uruchamianych na drodze łuku odruchowego). Dość często (ok. 17,5% w populacji polskiej) istnieje dodatkowy płat gruczołu sutkowego zlokalizowany w dole pachowym, tzw. ogon Spence`a. Unaczynienie tętnicze : 1. gałęzie sutkowe boczne od tętnicy piersiowej bocznej 2. gałęzie sutkowe wewnętrzne od tętnicy piersiowej wewnętrznej 3. gałęzie sutkowe od gałęzi bocznych tętnic międzyżebrowych III - VII. 4. gałęzie piersiowe tętnicy piersiowo-barkowej (zaopatrujące głównie ogon Spence`a) Odpływ krwi żylnej : 1. Odpływ krwi żylnej głęboki jest analogiczny do unaczynienia tętniczego. 2. Odpływ powierzchowny rozpoczyna się splotem żylnym otoczki brodawkowej. Krew stąd odpływa częściowo do naczyń głębokich, a częściowo do żyły piersiowo-nabrzusznej . Żyła ta zespala sieć naczyń drenujących warstwy powierzchowne klatki piersiowej (żyła piersiowa boczna) i brzucha (żyłą nabrzuszna powierzchowna). Stanowi jedno z licznych zespoleń między dorzeczami żyły głównej górnej i dolnej. Odpływ chłonki : Naczynia chłonne sutka rozpoczynają się w splocie limfatycznym położonym w przestrzeniach międzyzrazikowych gruczołu oraz w ścianie przewodów mlekowych. Naczynia chłonne ze środkowych części gruczołu wytwarzają podskórny splot chłonny otoczki brodawki sutkowej . Odpływ chłonki z gruczołu sutkowego jest wielokierunkowy : 1. z bocznej części gruczołu do węzłów chłonnych pachowych piersiowych i węzłów chłonnych międzyżebrowych tylnych. 2. z dolnej części sutka poprzez węzły chłonne piersiowo-nabrzuszne do węzłów chłonnych pachowych centralnych. 3. z przyśrodkowej części gruczołu do węzłów chłonnych międzyżebrowych przednich (mostkowych) - z nich w niewielkim % do węzłów chłonnych nadobojczykowych lub do naczyń chłonnych strony przeciwległej. 4. z górnej części gruczołu poprzez węzły chłonne międzypiersiowe do węzłów chłonnych pachowych centralnych lub szczytowych (podobojczykowych). Unerwienie : 1. zaopatrzenie czuciowe sutka pochodzi od gałęzi skórnych nerwów międzyżebrowych, a także (wg. podręcznika) od nerwów nadobojczykowych. 2. unerwienie wydzielnicze jest prowadzone drogą włókien zazwojowych długich naczyniowych oplatających naczynia (głównie międzyżebrowe) dochodzące do sutka. WARSTWA ŚRODKOWA W skład warstwy środkowej ścian klatki piersiowej wchodzą : a). mięśnie powierzchowne klatki piersiowej : - (mięsień piersiowy większy) - składa się z trzech części. Część obojczykowa przyczepia się do przyśrodkowej połowy obojczyka; część mostkowo-żebrowa przyczepia się na błonie przedniej mostka i do chrząstek żeber I-VI; część brzuszna dochodzi do blaszki przedniej

3

pochewki m. prostego brzucha. Przyczep końcowy leży na (grzebieniu guzka większego kości ramiennej). Czynność : przywodzi, zgina i obraca do wewnątrz w stawie ramiennym; opuszcza podniesione ramię; pociąga łopatkę do przodu; jest także dodatkowym mięśniem wdechowym. Unerwienie : - (mięsień piersiowy mniejszy) - przyczepia się do żeber kostnych II - V oraz do wyrostka kruczego łopatki. Czynność : obniża i przywodzi obręcz kończyny górnej; obraca łopatkę obniżając panewkę; jest dodatkowym mięśniem wdechowym. Unerwienie : . - (m. zębaty przedni) - posiada 10 zębów przyczepiających się do 9 górnych żeber i do brzegu przyśrodkowego łopatki. Składa się z 3 części : górna przyczepia się do żeber I i II, środkowa do żeber II i III, dolna do żeber od IV do IX. Czynność : przesuwa obręcz do przodu i w dół ; współpracuje z mięśniem czworobocznym odwodząc ramię do poziomu; przyciska łopatkę do klatki piersiowej; jest pomocniczym mięśniem wdechowym. Unerwienie : nerw piersiowy długi - (m. podobojczykowy) - przyczepia się do powierzchni górnej I żebra, bocznie od przyczepu oraz do powierzchni dolnej końca barkowego obojczyka. Czynność : obniża obojczyk, poszerza światło żyły podobojczykowej (dzięki połączeniu z przydanką żyły). Unerwienie : n. (nerw podobojczykowy). b). mięśnie powierzchowne grzbietu : - (m. czworoboczny) - przyczepia się do przyśrodkowej części kresy karkowej górnej i guzowatości potylicznej zewnętrznej, do , wyrostków kolczystych C7 i Th1-12 oraz do l.Włókna górne (część zstępująca) dochodzą do końca barkowego obojczyka; środkowe (część poprzeczna) do wyrostka barkowego i grzebienia łopatki; dolne (część wstępująca) przechodzą nad ( trójkątem grzebienia) i dochodzą do części przyśrodkowej górnej powierzchni grzebienia łopatki. Czynność : część górna dźwiga bark ku górze (powątpiewanie), zgina kręgosłup szyjny do tyłu. Część dolna opuszcza bark, lub podnosi tułów do góry. Części górna i dolna podnoszą ramię ponad poziom. Cały mięsień cofa barki, zbliżając łopatki. Unerwienie : gałąź zewnętrzna nerwu dodatkowego (XI nerw czaszkowy) oraz ramus trapezius ze splotu szyjnego. -(m.najszerszy grzbietu) - przyczepia się do wyrostków kolczystych Th5 lub Th6 do Th12, L1-5 i, do tylnej 1/3 wargi zewnętrznej grzebienia biodrowego, do powierzchni zewnętrznej IX lub X-XII żebra, wchodząc między pasma m. skośnego brzucha zewnętrznego oraz do dolnego kąta łopatki. Przyczep dalszy znajduje się na grzebieniu guzka mniejszego kości ramiennej. Czynność : przywodzi ramię, zgina, obraca do wewnątrz. Unerwienie : (nerw piersiowo-grzbietowy). - ( m. czworokątny) - przyczepia się do dolnego odcinka lig. nuchae, wyrostków kolczystych C6-7, Th1-4 i do lig. , do brzegu przyśrodkowego łopatki (na przestrzeni od do dolnego kąta). Między pęczkami piersiowymi i szyjnymi znajduje się szczelina dzieląca mięsień na m. Czynność : pociąga łopatkę do góry i przyśrodkowo. Unerwienie : (nerw grzbietowy łopatki).

4

- (m. dźwigacz łopatki) - przyczepia się do wyrostków poprzecznych C1-4 i do brzegu przyśrodkowego łopatki (na odcinku od kąta górnego do trigonum spinae). Czynność : zgina kręgosłup szyjny do boku, przy obustronnym skurczu zgina kręgosłup szyjny ku tyłowi, pociąga łopatkę do góry i przyśrodkowo. Unerwienie : oraz gałęzie ze splotu szyjnego. - (mięsień półkolcowy) - w jego skład wchodzą : Mięsień półkolcowy klatki piersiowej i szyi - rozpoczyna się na wyrostkach poprzecznych wszystkich kręgów piersiowych i kończy się na wyrostkach kolczystych 5 lub 6 górnych kręgów piersiowych oraz C2 - C7. Górne włókna m. półkolcowego klatki piersiowej kończą się na kręgu Th1; górne włókna mięśnia półkolcowego szyi kończą się na kręgu obrotowym. Mięsień półkolcowy głowy - rozpoczyna się na wyrostkach poprzecznych Th1 do Th6 oraz na wyrostkach poprzecznych i stawowych C4 - C7. Kończy się na łusce kości potylicznej między kresą karkową górną i dolną. Czynność : zgina kręgosłup w odcinku szyjnym i piersiowym bocznie i obraca w stronę przeciwną. Przy obustronnym skurczu prostuje kręgosłup w odcinku szyjnym i ustala go. Obraca twarz w stronę przeciwległą. Unerwienie : odgałęzienia przyśrodkowe od gałęzi tylnych nerwów rdzeniowych C1 - C5 i Th4 - Th12. - mięśnie zębate tylne : górny i dolny - górny przyczepia się do dolnej części więzadła karkowego oraz wyrostków kolczystych C6, C7, Th1, Th2 i dochodzi do brzegów górnych i powierzchni zewnętrznych żeber II - V. Dolny rozpoczyna się od blaszki tylnej powięzi piersiowo-lędźwiowej na wysokości od Th10 - L2 i dochodzi do brzegów dolnych żeber IX - XII. Czynność : Tylny górny jest pomocniczym mięśniem wdechowym; tylny dolny jest pomocniczym mięśniem wydechowym. Unerwienie : nerwy międzyżebrowe : odpowiednio I - IV i IX - XI. - ścięgna mięśni przedniej ściany jamy brzusznej. c). mięśnie głębokie grzbietu : - (mięsień najdłuższy) - stanowi przyśrodkowe pasmo mięśnia krzyżowo-grzbietowego (przebiega między wyrostkami poprzecznymi); składa się z trzech części : części klatki piersiowej, szyjnej i głowowej. - (mięsień biodrowo-żebrowy) - stanowi część boczną mięśnia krzyżowo-grzbietowego (przebiega między żebrami). Dzieli się na część lędźwiową, część klatki piersiowej i część szyjną. Czynność : zginają bocznie kręgosłup; są prostownikami tułowia (pozwalają na utrzymanie równowagi tułowia). Unerwienie : gałązki boczne tylnych gałęzi nerwów rdzeniowych C2 L5 oraz C4-L3. Uwaga !!! Warstwa powierzchowna i głęboka ścian klatki piersiowej posiada własne unerwienie i częściowo unaczynienie. WARSTWA GŁĘBOKA Warstwę głęboką ścian klatki piersiowej tworzą : - mięśnie własne głębokie ścian klatki piersiowej - układ kostno-stawowy - powięź wewnątrzpiersiowa . Mięśnie własne głębokie ścian klatki piersiowej :

5

1. mięśnie międzyżebrowe zewnętrzne - leżą w przestrzeniach międzyżebrowych na odcinku między guzkiem żebra aż do miejsca połączenia żebra chrzęstnego z kostnym. Ku tyłowi łączą się z mm. dźwigaczami żeber. Ku przodowi przedłużają się w błony międzyżebrowe zewnętrzne . Przyczepiają się do brzegu zewnętrznego bruzdy żebra leżącego wyżej i do brzegu górnego żebra leżącego bezpośrednio niżej. Kierunek przebiegu włókien mięsnych : od góry i tyłu do przodu i dołu. 2. mięśnie międzyżebrowe wewnętrzne - leżą do wewnątrz od mm. międzyżebrowych zewnętrznych. Rozpościerają się na przestrzeni od kątów żeber do brzegu bocznego mostka. Rozpoczynają się na brzegu dolnym żebra leżącego wyżej, do wewnątrz od bruzdy żebra; kończą się na brzegu górnym żebra leżącego niżej. (wg. podręcznika : prawie na całej długości mięśnie międzyżebrowe wewnętrzne są podzielone na dwie warstwy : zewnętrzną tzw. mięśnie międzyżebrowe pośrednie , które ściśle przylegają do mm. międzyżebrowych zewnętrznych i tak jak one rozpoczynają się na zewnątrz od bruzdy żebra, ale za to sięgają do brzegu bocznego mostka; wewnętrzną - tzw. mięśnie międzyżebrowe najgłębsze , kończące się na granicy chrzęstno-kostnej żebra). W przedłużeniu mięśni międzyżebrowych pośrednich ku tyłowi aż do kręgosłupa biegną błony międzyżebrowe wewnętrzne . Kierunek przebiegu włókien mięsnych : od góry i przodu do dołu i tyłu. 3. mięśnie podżebrowe, kończąc się na brzegu górnym następnego żebra. Czynność mięśni 1, 2, 3 : Mięśnie międzyżebrowe zewnętrzne unoszą żebra - są głównymi mięśniami wdechowymi. Mięśnie międzyżebrowe wewnętrzne oraz mięśnie podżebrowe opuszczają żebra - są dodatkowymi mięśniami wydechowymi. Unerwienie mięśni 1, 2, 3 : nerwy międzyżebrowe I - IX (gałęzie przednie nerwów rdzeniowych piersiowych Th1 - Th9). 4. mięsień poprzeczny klatki piersiowej - rozpoczyna się na powierzchni tylnej wyrostka mieczykowatego i dolnej części trzonu mostka. Kończy się przeważnie pięcioma zębami na granicy chrzęstno-kostnej szóstego do drugiego żebra. Czynność : bardzo nieznacznie zmniejsza kąt przyczepu chrząstek żebrowych do mostka działa jako dodatkowy mięsień wydechowy. Unerwienie : nerwy międzyżebrowe II - VI. UNACZYNIENIE I UNERWIENIE ŚCIAN KLATKI PIERSIOWEJ Sieć klatki piersiowej powstaje przez liczne zespolenia gałęzi tętnic : 1. tt. międzyżebrowych tylnych ( I - II od tętnic międzyżebrowych najwyższych; III - XI od aorty piersiowej) 2. tt. międzyżebrowych przednich (I - VI od tętnic piersiowych wewnętrznych; VII - XI od tętnic mięśniowo-przeponowych) 3. tt. podżebrowych (od aorty piersiowej) 4. tt. nabrzusznych górnych (od tt. piersiowych wewnętrznych) 5. tt. piersiowych najwyższych (od tt. pachowych) 6. gałęzi piersiowych (od tt. piersiowo-barkowych) 7. tt. piersiowych bocznych (od tt. pachowych) 8. tt. podłopatkowych (właściwie tt. piersiowo-grzbietowych) 9. tt. przeponowych górnych (od aorty piersiowej) Sieć ta posiada liczne zespolenia z siecią tętniczą jamy brzusznej. Wyróżniamy w niej gałęzie tętnicze biegnące powierzchownie, zawierające głównie gałęzie tętnicy pachowej :

6

- t. piersiowa najwyższa - unaczynia mm. piersiowe większy i mniejszy; oddaje także gałęzie do górnych przestrzeni międzyżebrowych. - t. piersiowo-barkowa - jej gałęzie piersiowe zaopatrują oba mm. piersiowe. - t. piersiowa boczna - zaopatruje m. zębaty przedni i gruczoł sutkowy. - t. piersiowo-grzbietowa - gałąź t. podłopatkowej zaopatrująca m. najszerszy grzbietu. Wyróżniamy także gałęzie o przebiegu głębokim odchodzące od tętnic podobojczykowych i aorty piersiowej. Tętnica piersiowa wewnętrzna - odchodzi z I odcinka t. podobojczykowej (z odcinka wstępującego); nad osklepkiem opłucnej zwraca się przyśrodkowo i w dół, do tyłu od żyły podobojczykowej, poza stawem mostkowoobojczykowym. W klatce piersiowej biegnie bezpośrednio ku tyłowi od chrząstek żeber prawdziwych, prawie równolegle do brzegu mostka, ok. 1 - 2 cm bocznie od niego. Od tyłu tętnica przylega bezpośrednio do powięzi wewnątrzpiersiowej i opłucnej ściennej. W dolnym odcinku jest dodatkowo oddzielona przez m. poprzeczny klatki piersiowej. W VI przestrzeni międzyżebrowej dzieli się na dwie gałęzie końcowe : t. mięśniowo-przeponową i t. nabrzuszną górną. Oddaje gałęzie : - gałęzie śródpiersiowe - gałęzie grasicze - gałęzie oskrzelowe - tętnicę osierdziowo-przeponową - odchodzi przeważnie w III przestrzeni międzyżebrowej, towarzysząc nerwowi przeponowemu dochodzi do przepony. - gałęzie mostkowe - gałęzie przeszywające - u kobiet - gałęzie (tętnice) międzyżebrowe przednie ) - odchodzą w 6-ciu górnych międzyżebrzach; w każdej przestrzeni międzyżebrowej po dwie tętnice biegnące po górnym i dolnym brzegu żebra (mogą się rozpoczynać ze wspólnego pnia i dopiero po krótkim przebiegu dzielić się na dwie gałęzie). - tętnicę mięśniowo-przeponową - oddaje gałęzie (tętnice) międzyżebrowe VII - XI. - tętnicę nabrzuszną górną ) - przechodzi przez trójkąt mostkowo-żebrowy , kieruje się na tylną powierzchnię m. prostego brzucha i zstępuje na okolicę pępka zespalając się z t. nabrzuszną dolną (od t. biodrowej zewnętrznej). Układ tworów w przestrzeni międzyżebrowej : Pęczek naczyniowo-nerwowy przestrzeni międzyżebrowej składa się z (w kolejności od góry do dołu) : - żyły międzyżebrowej wraz z naczyniami chłonnymi - tętnicy międzyżebrowej - nerwu międzyżebrowego Główne składowe tworzą tzw. układ VAN 1. Nerwy międzyżebrowe - są gałęziami przednimi (brzusznymi) nerwów rdzeniowych piersiowych. 2. Tętnice międzyżebrowe : tylne - w I i II przestrzeni międzyżebrowej odchodzą od t. międzyżebrowej najwyższej - w przestrzeniach międzyżebrowych III - XI odchodzą bezpośrednio od aorty piersiowej. przednie - w I - VI przestrzeni międzyżebrowej odchodzą od

7

t. piersiowej wewnętrznej. - w przestrzeniach międzyżebrowych III - XI odchodzą od tętnicy mięśniowo-przeponowej. Na swoim przebiegu tętnice międzyżebrowe tylne oddają gałęzie : - gałązki odżywcze do trzonów kręgów. - gałąź grzbietową do rdzenia kręgowego, mięśni i skóry grzbietu. - gałąź poboczną zwana także gałęzią nadżebrową - biegnie skośnie w dół do brzegu górnego żebra leżącego bezpośrednio niżej. - gałąź skórną tylną - gałąź skórną boczną 3. Żyły międzyżebrowe : przednie - 9 lub 10 żył międzyżebrowych przednich uchodzi do żył piersiowych wewnętrznych (częściowo za pośrednictwem żył mięśniowoprzeponowych, począwszy od VII przestrzeni międzyżebrowej). tylne - 3 lub 4 górne żyły łączą się w żyłę międzyżebrową górną, która po prawej stronie uchodzi do żyły nieparzystej lub żyły ramiennogłowowej prawej: po lewej stronie do żyły nieparzystej krótkiej dodatkowej lub żyły ramienno-głowowej lewej. Żyły międzyżebrowe tylne prawe (IV)V - XI prawe uchodzą do żyły nieparzystej. V i VI tylna lewa uchodzi do żyły nieparzystej krótkiej dodatkowej lub żyły głównej górnej. VII - XI tylna lewa uchodzą do żyły nieparzystej krótkiej. Przebieg struktur pęczka naczyniowo-nerwowego przestrzeni międzyżebrowej możemy podzielić na cztery odcinki : a). przyśrodkowo od kąta żebra - między powięzią wewnątrzpiersiową a błoną międzyżebrową wewnętrzną. b). bocznie od kąta żebra - między m. międzyżebrowym wewnętrznym a zewnętrznym (wchodząc do bruzdy żebra). c). w części bocznej przestrzeni międzyżebrowej - między mięśniem międzyżebrowym pośrednim a wewnętrznym. d). w odcinku przednim - między mięśniem międzyżebrowym pośrednim a powięzią wewnątrzpiersiową. Pęczek naczyniowo-nerwowy przestrzeni międzyżebrowej zachowuje jednolity charakter mniej więcej do linii pachowej przedniej. Na poziomie tej linii każdy z tworów pęczka dzieli się na dwie gałęzie : górną i dolną (np. w przypadku tętnic międzyżebrowych tylnych jest to : - t. międzyżebrowa właściwa - gałąź nadżebrowa) Gałąź górna biegnie w przedłużeniu pęczka w bruździe żebra; gałąź dolna z kolei biegnie po brzegu górnym żebra leżącego bezpośrednio niżej. Odpowiednie gałęzie tętnic międzyżebrowych tylnych zespalają się z tętnicami międzyżebrowymi przednimi. Tętnice podżebrowe (zwane dawniej XII-tymi tętnicami międzyżebrowymi tylnymi) biegną pod dwunastym żebrem, pod łukiem lędźwiowo-żebrowym bocznym przepony i wchodzą w ścianę boczną jamy brzusznej. Unerwienie skórne ścian klatki piersiowej :

8

1. gałęzie skórne nerwów międzyżebrowych : - gałęzie skórne boczne (n. międzyżebrowy II wysyła gałąź boczną do skóry kończyny górnej, jako nerw międzyżebrowo-ramienny; gałęzie przednie od gałęzi skórnych bocznych nerwów międzyżebrowych IV - VI są gałęziami sutkowymi bocznymi) - gałęzie skórne przednie (np. nerwów międzyżebrowych II - IV są gałęziami sutkowymi przyśrodkowymi) 2. nerwy nadobojczykowe przyśrodkowe i pośrednie ze splotu szyjnego - unerwiają skórę klatki piersiowej nawet do wysokości trzeciego żebra. 3. gałęzie tylne (grzbietowe) nerwów rdzeniowych piersiowych.

PRZEPONA Stanowi naturalne odgraniczen...