Kolokwium IV - 3 PDF

Preview

Summary

Kolokwium z prawa konstytucyjnego z odpowiedziami...

Description

KOLOKWIUM Z KONSTYTUCYJNEGO STATUSU JEDNOSTKI IMIĘ I NAZWISKO: NR ALBUMU: DATA: 14.12.2015 r. GRUPA ĆW.: VII Udziel zwięzłych odpowiedzi na następujące pytania: 1. Porównaj liberalną koncepcję praw i wolności obywatelskich oraz socjalistyczną koncepcję praw obywatelskich przez pryzmat ich podstawowych założeń (2 pkt): KONCEPCJA LIBERALNA:

KONCEPCJA SOCJALISTYCZNA:

1) indywidualistyczne ujęcie pozycji jednostki w społeczeństwie i państwie, wyrażające się w prawnej podmiotowości każdej jednostki ludzkiej, która posiada niezbywalne i pierwotne (niezależne od władzy państwa) naturalne prawa;

1) bogata lista konstytucyjnych obowiązków obywatelskich (zakładano bowiem, że prawa wynikają z obowiązków; tym samym nie można korzystać z praw nie wykonując obowiązków); 2) konstytucyjnie gwarantowane prawa obywateli nie mogły być wykonywane w sposób naruszający interesy społeczeństwa lub państwa (wynikała stąd wyższość interesów społeczeństwa nad indywidualnymi interesami jednostek; kształtowała się w ten sposób koncepcja „mentalności zbiorowej”, stanowiąca warunek powstania dojrzałego społeczeństwa komunistycznego);

2) wolności i prawa jednostki wyznaczają granice ingerencji władzy państwa w sferę jej swobód; 3) uznanie własności prywatnej jako naturalnego prawa jednostki i traktowanie jej w powiązaniu z wolnością;

3) konstytucja przyznawała jednostce liczne prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne, realizowane przez socjalistyczne państwo;

4) formalne traktowanie zasady równości przez ograniczenie jej zakresu do równości wobec prawa;

4) odróżniano filozoficzną koncepcję praw człowieka od politycznej doktryny fundamentalnych praw konstytucyjnych, w efekcie czego: - odrzucano tezę o istnieniu praw naturalnych, niezbywalnych; - wszystkie prawa – obywatelskie, polityczne, ekonomiczne – były nadawane i odbierane przez państwo, zgodnie z aktualnymi potrzebami partii; - nie istniał sądowy system kontroli przestrzegania tych praw.

5) rozbudowane formalne gwarancje procesowe - jako środki zabezpieczające jednostkę przed bezprawną ingerencją innych podmiotów i nadużyciami władzy.

2. W jakich dwóch aspektach należy rozpatrywać zasadę wolności? (2 pkt) a) w znaczeniu pozytywnym oznacza ona swobodę czynienia wszystkiego, co nie jest przez prawo zakazane . Człowiek nie musi więc wskazywać podstawy prawnej swoich działań (podstawę taką muszą zawsze mieć wszelkie działania organów władzy publicznej), przeciwnie - dla skrępowania swobody jego działań konieczne jest wskazanie przepisu prawa, który ustanawia odpowiedni zakaz. b) w znaczeniu negatywnym zasada wolności oznacza, że nałożenie na jednostkę nakazu podjęcia określonego działania może nastąpić jedynie wtedy, kiedy prawo to przewiduje. Zawsze więc ten, kto na istnienie takiego nakazu się powołuje, musi wskazać prawną podstawę swego twierdzenia. Oba te aspekty składają się na formalne pojmowanie zasady wolności (wolność jako zakres swobody wyznaczanej prawem).

3. Jakie wnioski – w odniesieniu do zasady równości - wynikają z zestawienia art. 32 Konstytucji RP z dotychczasowym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego? (3 pkt) a) zasada równości oznacza w tym samym stopniu równość wobec prawa, co i równość w prawie; b) zasada równości oznacza - w najogólniejszym ujęciu - nakaz jednakowego traktowania podmiotów i sytuacji podobnych (identycznych), a więc kryje się w niej założenie różnego traktowania podmiotów i sytuacji, które nie mają podobnego (identycznego) charakteru; c) zasada równości odnosi się do sytuacji prawnej adresata, a nie kryje się w niej zakaz istnienia faktycznych (socjalno-ekonomicznych) nierówności w społeczeństwie;

1

d) zasada równości nie ma charakteru bezwzględnego, a więc w pewnych sytuacjach pozwala na różnicowanie sytuacji prawnej podmiotów podobnych; e) zasada równości musi być rozpatrywana w ścisłym związku z zasadą sprawiedliwości społecznej, którą dzisiaj wyraża art. 2 konstytucji; f) zasada równości ma charakter uniwersalny, bo odnosi się do wszelkich dziedzin funkcjonowania społeczeństwa (art. 32 ust. 2 odnosi ją do życia politycznego, społecznego lub gospodarczego) i do wszelkich zróżnicowań wprowadzanych przez prawo.

4. Na jakie trzy kwestie należy zwrócić uwagę ustalając rangę kolidujących ze sobą interesów? (3 pkt) Technika harmonizowania (balansowania) kolidujących interesów musi za punkt wyjścia przyjmować ustalenie ich rangi. Na tym tle trzeba zwrócić uwagę na trzy kwestie: a) stosowanie takiej techniki musi się opierać na kryteriach i argumentach aksjologicznych, bo tylko tą drogą można ustalić, który z kolidujących interesów ma wyższą rangę czy znaczenie. W poszukiwaniu tej aksjologii należy się odwołać przede wszystkim do wskazań konstytucyjnych: art. 31 wspomina o państwie demokratycznym, co oznacza między innymi nawiązanie do zasady demokratycznego państwa prawnego i wynikających z niej konsekwencji, a art. 30-32 traktują idee godności, wolności i równości jako podstawę całego systemu praw i wolności jednostki. Wszelkie wartościowanie i hierarchizowanie dokonywane w sytuacji kolizji konkretnych praw czy interesów musi znajdować oparcie w tym ogólnym punkcie wyjścia. b) oznacza to, że poszczególne prawa i wolności jednostki mają zróżnicowaną rangę i znaczenie, bo zróżnicowany jest stopień ich związku ze wskazanymi zasadami naczelnymi. Na tej podstawie wyodrębnia się niekiedy grupę praw i wolności o najbardziej podstawowym charakterze, znajdujących najsilniejsze oparcie zarówno w koncepcjach naturalnoprawnych, jak i w prawie międzynarodowym. Chodzi przede wszystkim o najważniejsze wolności osobiste i polityczne, natomiast prawa socjalne czy ekonomiczne traktuje się czasem jako prawa drugiej rangi i łatwiej dopuszcza się ich ograniczenia. c) pewnej wskazówki może też dostarczać sposób konstytucyjnego zredagowania poszczególnych praw i wolności. W odniesieniu do niektórych z nich wyraźnie bowiem zaznaczono możliwość ustanawiania ograniczeń (np. art. 53 ust. 3; art. 58 ust. 2; art. 59 ust. 4; art. 60 ust. 3; art. 64 ust. 3). Nie wydaje się, by uchylało to ogólne zasady wynikające z art. 31 ust. 3, ale nakazuje dodatkowe spojrzenie na ostateczny zakres tych praw i wolności.

5. Jakie zasady szczegółowe odnośnie własności – poza ustanowieniem ogólnej zasady „ (…) równej dla wszystkich ochrony własności, innych praw majątkowych i prawa dziedziczenia” – formułuje Konstytucja RP? (3 pkt) a) wywłaszczenie, to znaczy przymusowe pozbawienie własności lub innych praw majątkowych na nieruchomościach, jest dopuszczalne tylko na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem (art. 21 ust. 2), b) ograniczenia własności (w cywilistycznym rozumieniu) nie mogą naruszać istoty tego prawa (art. 64 ust. 3), c) przepadek rzeczy (co łączy się z procedurą karną) może nastąpić tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu (art. 46).

6. Jakie trzy istotne wolności wiążą się z prawem do nauki? (3 pkt) a) wolność wyboru szkoły publicznej lub innej - decyzje w tej sprawie muszą być pozostawione rodzicom, b) wolność tworzenia szkół niepublicznych wszelkich szczebli, przy czym jednak państwu przysługuje w stosunku do nich nadzór pedagogiczny, c) wolność nauczania, to znaczy określania nauczanych treści (art. 73), w każdym razie w odniesieniu do uniwersytetów - wynika ona też z zasady autonomii szkół wyższych.

7. Wymień podstawowe obowiązki człowieka i obywatela, określone w Konstytucji RP (2 pkt): OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA: 1. 2.

OBOWIĄZKI OBYWATELA:

Przestrzeganie prawa RP Ponoszenie ciężarów i świadczeń publicznych, w tym

1. 2.

2

Wierność RP Troska o dobro wspólne

3. 4.

3. 4. 5.

podatków, określonych w ustawie Dbałość o stan środowiska Odpowiedzialność za spowodowane przez siebie pogorszenie stanu środowiska na zasadach określonych w ustawie

6. 7.

3

Obrona Ojczyzny Przestrzeganie prawa RP Ponoszenie ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie Dbałość o stan środowiska Odpowiedzialność za spowodowane przez siebie pogorszenie stanu środowiska na zasadach określonych w ustawie...